|
2000
|
|
|
Haur teoria sexualak ditugun modu berean, haur teoriak ere baditugu oro har.
|
Baina
horrek ez du esan nahi haurrak egiten duen guztia oinarri gisako haur teoria batetik sortu denik.
|
|
2001
|
|
|
Erabilera erregulatzailean beti ere esperientziaren barne gaude, inoiz ez bertaz haraindi. Horrela, izadiaren ideiak Natur Zientziaren mesederako gertatzen den batasun bat proiektatzen du,
|
baina
horrek ez du esan nahi inoiz" izadia" objektu absolutua topatuko dugunik.
|
|
|
Zerbait ez ezaguna argitu gogoz gabiltzanean; edo loretoki bat ikustean, mendi eta basoak, katedral eder bat, marrazkiak, zeru izartsua, animaliak; edo fisikako edo astronomiako edo biologiako aurkikuntza bat ezagutzean; ez dugu zuzenean ezer egiten beste maitagogoen alde edo kontra.
|
Baina
horrek ez dio ezer kentzen maitatzea izateari, inola. Egia bila egia maite dugulako dihardugu, egia maitatuz.
|
|
2003
|
|
|
alabak ere, seme alaben taldean izatean, gurasoen oinordeko izan behar direla, eta Zuzenbide naturala ezin daitekeela indargabetu. Aipatu adibidearen inguruan, ezin ahantz daiteke ekitate naturalaren beste printzipio batek ere alabei semeekin batera oinordeko izateko aukera kentzen ziela,
|
baina
horrekin ez zitzaien kalterik egiten alabei, oinordeko izateko eskubidearen ordez, legeak ezkonsaria ematen zielako; hori ez zuzena izan beharrean, guztiz naturaltzat hartzen zen, ezkonsari horren bitartez nebei utzitako abantailen modukoak aurkitu ahal zituztelako alabek euren familia berrian. Guk ere antzeko eskubideak ikus ditzakegu zenbait probintziatan; halakoetan, alabek ezkonsaria jasotzen dute gurasoengandik, eta horrekin, haien ondasunen gaineko eskubideei uko egiten diete, are gehiago, ab intestato oinordeko izateko eskubidea ere galtzen dute, batik bat, nebekin batera agertzen badira, edo eskubide horri uko egin badiote.
|
|
|
autu guztietan, horiek eragin dituzten arrazoiak izan behar dira gogoan; erabakiak hartzeko erregelak bereizi behar dira, bakoitzaren erabilera, mugapenak edo hedadura kontuan izanda; bi printzipio horiek ezin daitezke erregela finko eta zehatz bihurtu, kasuren bat konpontzeko arau moduan erabiltzeko. Beste printzipio mota batzuetan, azkenez, ez da erraza erregelak egitea edo erabilera zehaztea, halakoak azaldu ditugun tokietan emandako azalpena irakurtzean ikus daitekeen bezala;
|
baina
horrek ez du esan nahi printzipiook ez dutela inolako ondorerik, hagitz erabilgarriak izan daitezkeelako, erregela guztiak kasu zehatzetan aplikatzerakoan.
|
|
|
7 Adiskidetasunaren gaineko hausnarketa labur eta orokor horiek ageri agerian jartzen dute zein diren adiskidetasun horren izaera eta ondorioak.
|
Baina
hori ez denez lege zibilen gaia, ez dira xehetasunez azaldu behar adiskideen arteko eginbeharrei buruzko erregela bereziak. Nahikoa da aztertzea adiskidetasunak zer nolako loturak dituen gizartearen ordenarekin.
|
|
|
Horixe nahi zuen esan Lagrange-k Newtonez honakoa adierazi zuenean: " Unibertso bat baino ez dago, eta gerta liteke munduaren historian pertsona bakarra izatea haren legeen interpretaria". 4 Bai Aristotelesen bai Einsteinen adibideek Lagrangeren hutsegitea erakusten dute,
|
baina
horrek ez ditu eskasten bere konpromisoak zientzi garapenarentzat dituen ondorioak. Newtonek egindakoa berriro egin beharrik ez zegoela uste zuenez gero, Lagrangek ez zuen sentitzen naturaren funtsezko berrinterpretazioei ekiteko tentaldirik.
|
|
|
Batez ere, konpromiso kuasi dogmatikoek zientzi ikerkuntza emankorrarentzat duten garrantziaz arduratuta dagoenak Michael Polanyiren lanak ikusi lituzke, bereziki Personal Knowledge (Chicago, 1958) eta The Logic of Liberty (Londres, 1951). Hemen datorren eztabaidak agerian utziko du Polanyi eta ni ez gatozela guztiz bat zientzialaria konprometitzen den horretaz,
|
baina
horrek ez luke ezkutatu behar beherago esplizituki eztabaidatutako auziei buruzko gure adostasunaren hedadura handia.
|
|
|
Horrela izanik, modu erkatuan garrantzi gutxiagoko auzia da zientziagintza ‘normaldua’ eta ‘ezohiko zientziagintza’ terminoek petitio principii egiten ote duten eta (Kuhnen zentzuan) ‘ideologikoak’ ote diren. Uste dut hori guztia direla;
|
baina
horrek ez du gutxiesten Kuhnekiko dudan zor sentipena bereizketa aipatzeagatik eta, horrela, aldez aurretik oso argi ikusi ez nituen arazo askoren aurrean begiak irekitzeagatik.
|
|
|
Gauzak kontuan hartzeko modu berri batek sugar baten antzeko eragina izan dezake gugan.
|
Baina
horrek ez du esan nahi gure lehengo ikuspuntuak berrien arabera, modu kritikoan eta razionalki, aztertu ezin ditugunik.
|
|
|
Badirudi balorazio horiek Feyerabend Popperren ondoan kokatzen dutela.
|
Baina
hori ez da horrela. Zientziaren garapena arauen ezabatzeari eta metodoen gaitzespenari esker ematen bada, orduan, Feyerabenden arabera, beti edukiko genuke aukera ongi finkatutako teoria eta emaitza esperimentalak sistematikoki ezeztatzen dituen metodo kontrainduktibo baten arauak jarraitzeko.
|
|
|
Jakina, paradigma bateranzko trantsizioak duen azkartasun eta erabatekotasuna exageratzen ari naiz.
|
Baina
horrek ez du fenomeno hori irrealagoa bihurtzen. Elektrizitatea zientzia gisa heldutasunera iristeko prozesua ezin zaio esparru horren garapen osoari hedatu.
|
|
|
enpirismoa, razionalismoa, pragmatismoa, errealismoa, estrukturalismoa...
|
Baina
horrek ez dio trabarik sortzen zientziaren analisiari, hori aberasteko aniztasuna eman baino. Zientzia —singularrean esan arren— jarduera askotarikoa baita, konplexua; eta giza jardueraren beste ezaugarri gehienekin lotuta dago, berdin dio sozialak eta ekonomikoak diren, edota historikoak, etikoak, psikologikoak edo literarioak.
|
|
2004
|
|
|
Honela, bada, pentsamenduaren oinarrizko egitura unibertsalaren bila dabilela, zalantzarik zalantza, Ni hutsaren aurkikuntzak eman dio helduleku argi eta segurua. Ni horretan aurkitu du instantzia bat beharrezkoa dena edozein ezagutze prozesu razionali ekiteko;
|
baina
hori ez da nahikoa izango, berak ez du zalantza prozesua hasi bere Ni hutsean geratzeko eta naturaren munduari bizkarra emateko. Ez dugu ahaztu behar zientzia errealitate naturalei dagokiela eta zientzia, eta ez fedea, dela, berak oinarritu gura duena.
|
|
|
Egia esan, arrazoi sendoagoak daude aurkakoa pentsatzeko, antzik ez dutela alegia. Nik, esaterako, eguzkiaren ideia dut buruan,
|
baina
horrek ez du esan nahi eguzkiaren tamainako irudi bat izan behar dudanik bertan, ezta gutxiagorik ere. Descartesek esango duen moduan, ez zait eguzkiaren neurriko irudirik sartzen nire buruan eta ezin ditut eguzkiaren irudiari dagozkion zehaztasun guztiak irudikatu bertan.
|
|
|
Lehen elementu horiek espiritualak eta ugariak izango dira eta ez da egongo lehena izango den monadarik ez logikoki ez ontologikoki —Jainkoa izan ezik, jakina— Monada bakoitzak bilduko du bere baitan errealitatearen osotasuna, unibertsoaren osotasuna, eta sortzailearen betetasuna jasoko du, inongo akatsik gabe; eta horrela egia guztiek, ideia guztiek, izango dute lekua adimen horretan. Monadarengan islatzen diren ideia horiek guztiak kontzientzia maila ezberdinean agertuko zaizkio adimenari,
|
baina
horrek ez du esan nahi gure buruan era argi eta bereizian gaurkotuak ez dauden ideiak arrazoizkoak ez direnik. Kontzientzia maila ezberdinak egongo dira gure buruan, une jakin batean ideia batzuetara helduko gara eta ez beste batzuetara, baina, edozein kasutan, ideia guztiak izango dira eskuragarriak adimen guztientzat.
|
|
|
Egitura razionalak, psikikoak edota soziologikoak, nolabait esatearren, ez dute egitura biologikoa ezabatzen ez eta bigarren mailako bilakarazten. Gizakiaren baitan, gorago esan dugunez, egitura biologikoak bere substantibitatea galdu egiten du
|
baina
horrek ez du inolaz ere esan nahi ezaugarri biologikoek beren berezkotasunak galtzen dituztenik. Alta, azpimarratu behar da, giza substantibitatearen mesedetan ezaugarri biologikoek beren substantibitatea galtzeak inplikazio metafisiko eta etiko garrantzitsuak dituela, gero ikusiko dugunez etikari dagokiola.
|
|
2006
|
|
|
Akilesen erantzuna, ordea, heroi klasiko bati dagokiona da, onartu egiten ditu, oso osoan, bete betean, heriotza eta patu saihestezina: jende gorena da bere aita (patroj d’ ei/ i agaoio), eta jainkosa erditu zuen ama (qea de me geinato mhter),
|
baina
horrek ez du salbuesten bere bizitza, badaki bere gain dituela heriotza (anatojj eta halabeharrezko patua (moia krataihj73.
|
|
|
Zentzu honetan mintzo da Kojeve denbora historikoan etorkizunak duen lehentasunaz.
|
Baina
hori ez da aski. Demagun une hartan bertan beste nerabe erromatar bat dabilela txango, mundua mendean hartzea amets, edo megalomano bat, adiera klinikoan, proiektu bat daukana, Zesarrena bezalakoa.
|
|
2007
|
|
|
" Hezkuntza ezin daiteke ustekabeko abentura bat izan, ez eta bermerik gabeko esperimentu bat: pertsonen bizitza doakigu hezkuntzan, eta pertsonen bizitzarekin ez da jolasten" 102 Berme kontua gehiegizkoa da seguruenik —etikak ezin digu ekintza pedagogiko zuzenerako errezetarik eskaini—,
|
baina
horrek ez du esan nahi ekintza horren helburuaz galdetzeko beharra ez dagoenik, eta are gutxiago erabakitakoaren inguruko erantzukizun pertsonala desegiten denik. Lowischek, horregatik," argibideak eskainiko dituen etika pedagogiko" baten beharra aldarrikatzen du, zeinari esker gizabanakoak" judiziorako eta ekintzarako bere konpetentzia morala, baita erantzukizunaren pertzepziorako bere konpetentzia" osatu ahal izango dituen103 Eta bukatzeko ohar labur bat:
|
|
2008
|
|
|
Filosofia mundu historiko erreal eta jakin batean bizi da, gaurkotasunean, eta errealitatearen legeak betetzen ditu.
|
Baina
horrek ez du esan nahi errealitatea etsipenez hartu behar denik. Jacques d’Hondt ek, Hegel secret liburu zoragarrian, Hegelek printzipio hori zein punturaino betetzen zuen erakusten du:
|
|
2009
|
|
|
Deus beneragarririk ez da, hortaz, harturiko herentzia horretan, genealogiak idoro duenez.
|
Baina
horrek ez du galarazten —izaeraz, heterogeneo eta zatikatua bada ere— herentzian ematen den sorta horrek balio oro ulertzailerik izatea, egiazkoaren alderdi saihestezin gisa eta ezagut daitekeenaren muga bezala (muga, bertatik haratago ezin joan daitekeelako) agertzeko ahaleginak egitea.
|
|
|
Kantek ezagutzaren subjektu hutsa aurkeztu digu, nahimenetik aske dagoen subjektua, minetik eta denboratik aske.
|
Baina
hori ez da existitzen. Ez dago arrazoimen pururik, ez dago berbaitango ezagutzarik.
|
|
2010
|
|
|
San Isidororentzat, berriz, bi osagai horiek bateraezinak dira.
|
Baina
horrek ez du esan nahi legea erkidego osoarentzat ezarri behar denik, baizik eta jasotzailea edonor izanda ere, legea guztion onerako eman behar dela.
|
|
|
Aitzitik, hemen azaltzen ditugun lege guztiei aplika dakizkieke arrazoi horiek, Jainkoaren lege izan zein lege natural izan. Hortaz, etimologia hori egokiagoa da, giza legea eta aingeruen legea bereizteko, hau da, giza legea eta aingeruei ezarritako legea bereizteko;
|
baina
hori ez da gure oraingo helburua. Bestalde, giza legeari ez zaio hala deitzen, haren edukia kontuan hartuta, hots, giza gaiez ari delako, ez, ordea, Jainkoaren gaiez.
|
|
|
Giza jarduera hizkuntzaren bidez gauzatzen den bezala, egiaz, giza bizitza bera ere hizkuntzaren baldintzapean aurkitzen da —horixe da Humboldten irakaskuntzetako bat—, eta horregatik bilatzen du Weisgerberren hizkuntzalaritzak abiapuntu antropologikoa. Egia da, bai," gizakia hizkuntza" binomioa ezin dela guztiz deszifratu —gogora dezagun biak daudela etengabeko elkarreraginean eta biak direla fenomeno aldakorrak—,
|
baina
horrek ez du esan nahi fenomeno bikoitz horrenganako nolabaiteko hurbilketa posible izango ez denik. Helburu horrekin heltzen dio Weisgerberrek, hain zuzen, aipatutako" hizkuntzaren giza legeari", eta —gizakiaren beraren baldintzapen linguistiko orokorraz hitz egin eta gero— ageriko bi errealitate aztertzen ditu luze eta zabal:
|
|
2012
|
|
|
Wagnerren Tristan eta Isolderen arteko harremana amodio erromantikoaren gailurra da; topaketan amodioa agertzen da eta horren ostean ez dago euren harremanetik at geratzen den munduarekin konektatzeko inolako aukerarik; heriotza besterik ez da geratzen. Badago, bai, hasierako estasia,
|
baina
hori ez da dena, ez eta garrantzitsuena ere. Amodioa mundu honetan gertatzen denez, eraketa/ sorketa iraunkorra izan behar du.
|
|
|
Osoari uko egitea (berak hartutako jarrera, hain zuzen); eta, bigarrena, Hegel (eta bere sistema) beste modu batean interpretatzea (Badiouren arabera, Zizeken jarrera).
|
Baina
hori ez da Zizeken benetako jarrera. Gure azken baieztapen horri sinesgarritasuna emateko, Zizeken hitzetara jotzea izango da egokiena; eta horretarako aurki litezkeen hainbat adibideren artean bat aipatuz, honakoa irakur dezakegu Less than Nothing liburura joz:
|
|
2013
|
|
|
Esate baterako, ez da ahaztu behar pentsalari askorentzat teoria zientifikoak berak ere fikzio baliagarriak baino ez direla.
|
Baina
hori ez da gure gaia. Eta erlijioa?
|
|
|
Funtzio biologikoa ezin da gure psikologiaren funtzio bihurtu. Esaterako, sexu harremanek funtzio biologiko ebolutibo bat dute seguru asko,
|
baina
horrek ez du esan nahi sexu harremanek, ikuspuntu psikologiko kultural batetik, funtzio ebolutibo hori dutenik. Dena den, ikuspuntu biologiko ebolutibo batetik ere, gero eta adostasun zabalduagoa dago taldeen eboluzioan sentimendu onek duten garrantziaren inguruan:
|
|
|
Searle Adimen Artifiziala deritzon ikerketa programaren kritikari zorrotza izan da. Searleren arabera, makina batek, gehienez jota, gizaki plantak egin ditzake,
|
baina
horrek ez du gizaki bihurtuko.
|
|
2014
|
|
|
Brunnhilde da ama gisa erreakzionatzen duena.
|
Baina
horretan ez da beste bi aiten ezberdina, bakoitzak bere izkinan euren semeak sakrifikatzen dituzte. Baina, orduan, non dago ezberdintasuna?
|
|
|
1848an, Wagnerrek iraultza soziala eskatzen du bere operak eszenaratzeko baldintzak sortzeko...
|
Baina
hori ez da bere kontrako argudio bat. Zergatik ez litzateke hori guztiz baliozko argudio bat?
|
|
|
Eta hasieratik egon zen agindu komertzialen menpe.
|
Baina
horrek ez du esan nahi, bere izatearengatik, ekoizpen guztiak zeudela erdipurdiko izatera kondenatuak. Nahikoa adibide daude frogatzeko, masarentzako artea egiteko inposatu ziren baldintza ustez umiliagarriak onartuta, zenbait artistek etekina atera eta kalitatezko lanak egitera heldu zirela:
|
|
|
Ez dago zalantzarik hain lan ezberdinei printzipio wagneriarrak aplikatuta Mahlerrek, nolabait, eszenaratzeari arnasa ematen zion espiritua bera wagneriartu zuela.
|
Baina
horrek ez dio meriturik kentzen. Egia zen, handia zen opera masentzako artearen tradizioan mantendu nahi zutenen erresistentzia.
|