|
2001
|
|
|
Erabilera erregulatzailean beti ere esperientziaren barne gaude, inoiz ez bertaz haraindi. Horrela, izadiaren ideiak Natur Zientziaren mesederako gertatzen den batasun bat proiektatzen du,
|
baina
horrek ez du esan nahi inoiz" izadia" objektu absolutua topatuko dugunik.
|
|
2003
|
|
|
alabak ere, seme alaben taldean izatean, gurasoen oinordeko izan behar direla, eta Zuzenbide naturala ezin daitekeela indargabetu. Aipatu adibidearen inguruan, ezin ahantz daiteke ekitate naturalaren beste printzipio batek ere alabei semeekin batera oinordeko izateko aukera kentzen ziela,
|
baina
horrekin ez zitzaien kalterik egiten alabei, oinordeko izateko eskubidearen ordez, legeak ezkonsaria ematen zielako; hori ez zuzena izan beharrean, guztiz naturaltzat hartzen zen, ezkonsari horren bitartez nebei utzitako abantailen modukoak aurkitu ahal zituztelako alabek euren familia berrian. Guk ere antzeko eskubideak ikus ditzakegu zenbait probintziatan; halakoetan, alabek ezkonsaria jasotzen dute gurasoengandik, eta horrekin, haien ondasunen gaineko eskubideei uko egiten diete, are gehiago, ab intestato oinordeko izateko eskubidea ere galtzen dute, batik bat, nebekin batera agertzen badira, edo eskubide horri uko egin badiote.
|
|
|
autu guztietan, horiek eragin dituzten arrazoiak izan behar dira gogoan; erabakiak hartzeko erregelak bereizi behar dira, bakoitzaren erabilera, mugapenak edo hedadura kontuan izanda; bi printzipio horiek ezin daitezke erregela finko eta zehatz bihurtu, kasuren bat konpontzeko arau moduan erabiltzeko. Beste printzipio mota batzuetan, azkenez, ez da erraza erregelak egitea edo erabilera zehaztea, halakoak azaldu ditugun tokietan emandako azalpena irakurtzean ikus daitekeen bezala;
|
baina
horrek ez du esan nahi printzipiook ez dutela inolako ondorerik, hagitz erabilgarriak izan daitezkeelako, erregela guztiak kasu zehatzetan aplikatzerakoan.
|
|
|
Horixe nahi zuen esan Lagrange-k Newtonez honakoa adierazi zuenean: " Unibertso bat baino ez dago, eta gerta liteke munduaren historian pertsona bakarra izatea haren legeen interpretaria". 4 Bai Aristotelesen bai Einsteinen adibideek Lagrangeren hutsegitea erakusten dute,
|
baina
horrek ez ditu eskasten bere konpromisoak zientzi garapenarentzat dituen ondorioak. Newtonek egindakoa berriro egin beharrik ez zegoela uste zuenez gero, Lagrangek ez zuen sentitzen naturaren funtsezko berrinterpretazioei ekiteko tentaldirik.
|
|
|
Batez ere, konpromiso kuasi dogmatikoek zientzi ikerkuntza emankorrarentzat duten garrantziaz arduratuta dagoenak Michael Polanyiren lanak ikusi lituzke, bereziki Personal Knowledge (Chicago, 1958) eta The Logic of Liberty (Londres, 1951). Hemen datorren eztabaidak agerian utziko du Polanyi eta ni ez gatozela guztiz bat zientzialaria konprometitzen den horretaz,
|
baina
horrek ez luke ezkutatu behar beherago esplizituki eztabaidatutako auziei buruzko gure adostasunaren hedadura handia.
|
|
|
Horrela izanik, modu erkatuan garrantzi gutxiagoko auzia da zientziagintza ‘normaldua’ eta ‘ezohiko zientziagintza’ terminoek petitio principii egiten ote duten eta (Kuhnen zentzuan) ‘ideologikoak’ ote diren. Uste dut hori guztia direla;
|
baina
horrek ez du gutxiesten Kuhnekiko dudan zor sentipena bereizketa aipatzeagatik eta, horrela, aldez aurretik oso argi ikusi ez nituen arazo askoren aurrean begiak irekitzeagatik.
|
|
2004
|
|
|
Honela, bada, pentsamenduaren oinarrizko egitura unibertsalaren bila dabilela, zalantzarik zalantza, Ni hutsaren aurkikuntzak eman dio helduleku argi eta segurua. Ni horretan aurkitu du instantzia bat beharrezkoa dena edozein ezagutze prozesu razionali ekiteko;
|
baina
hori ez da nahikoa izango, berak ez du zalantza prozesua hasi bere Ni hutsean geratzeko eta naturaren munduari bizkarra emateko. Ez dugu ahaztu behar zientzia errealitate naturalei dagokiela eta zientzia, eta ez fedea, dela, berak oinarritu gura duena.
|
|
|
Egia esan, arrazoi sendoagoak daude aurkakoa pentsatzeko, antzik ez dutela alegia. Nik, esaterako, eguzkiaren ideia dut buruan,
|
baina
horrek ez du esan nahi eguzkiaren tamainako irudi bat izan behar dudanik bertan, ezta gutxiagorik ere. Descartesek esango duen moduan, ez zait eguzkiaren neurriko irudirik sartzen nire buruan eta ezin ditut eguzkiaren irudiari dagozkion zehaztasun guztiak irudikatu bertan.
|
|
|
Lehen elementu horiek espiritualak eta ugariak izango dira eta ez da egongo lehena izango den monadarik ez logikoki ez ontologikoki —Jainkoa izan ezik, jakina— Monada bakoitzak bilduko du bere baitan errealitatearen osotasuna, unibertsoaren osotasuna, eta sortzailearen betetasuna jasoko du, inongo akatsik gabe; eta horrela egia guztiek, ideia guztiek, izango dute lekua adimen horretan. Monadarengan islatzen diren ideia horiek guztiak kontzientzia maila ezberdinean agertuko zaizkio adimenari,
|
baina
horrek ez du esan nahi gure buruan era argi eta bereizian gaurkotuak ez dauden ideiak arrazoizkoak ez direnik. Kontzientzia maila ezberdinak egongo dira gure buruan, une jakin batean ideia batzuetara helduko gara eta ez beste batzuetara, baina, edozein kasutan, ideia guztiak izango dira eskuragarriak adimen guztientzat.
|
|
|
Egitura razionalak, psikikoak edota soziologikoak, nolabait esatearren, ez dute egitura biologikoa ezabatzen ez eta bigarren mailako bilakarazten. Gizakiaren baitan, gorago esan dugunez, egitura biologikoak bere substantibitatea galdu egiten du
|
baina
horrek ez du inolaz ere esan nahi ezaugarri biologikoek beren berezkotasunak galtzen dituztenik. Alta, azpimarratu behar da, giza substantibitatearen mesedetan ezaugarri biologikoek beren substantibitatea galtzeak inplikazio metafisiko eta etiko garrantzitsuak dituela, gero ikusiko dugunez etikari dagokiola.
|
|
2006
|
|
|
Akilesen erantzuna, ordea, heroi klasiko bati dagokiona da, onartu egiten ditu, oso osoan, bete betean, heriotza eta patu saihestezina: jende gorena da bere aita (patroj d’ ei/ i agaoio), eta jainkosa erditu zuen ama (qea de me geinato mhter),
|
baina
horrek ez du salbuesten bere bizitza, badaki bere gain dituela heriotza (anatojj eta halabeharrezko patua (moia krataihj73.
|
|
2007
|
|
|
" Hezkuntza ezin daiteke ustekabeko abentura bat izan, ez eta bermerik gabeko esperimentu bat: pertsonen bizitza doakigu hezkuntzan, eta pertsonen bizitzarekin ez da jolasten" 102 Berme kontua gehiegizkoa da seguruenik —etikak ezin digu ekintza pedagogiko zuzenerako errezetarik eskaini—,
|
baina
horrek ez du esan nahi ekintza horren helburuaz galdetzeko beharra ez dagoenik, eta are gutxiago erabakitakoaren inguruko erantzukizun pertsonala desegiten denik. Lowischek, horregatik," argibideak eskainiko dituen etika pedagogiko" baten beharra aldarrikatzen du, zeinari esker gizabanakoak" judiziorako eta ekintzarako bere konpetentzia morala, baita erantzukizunaren pertzepziorako bere konpetentzia" osatu ahal izango dituen103 Eta bukatzeko ohar labur bat:
|
|
2010
|
|
|
Aitzitik, hemen azaltzen ditugun lege guztiei aplika dakizkieke arrazoi horiek, Jainkoaren lege izan zein lege natural izan. Hortaz, etimologia hori egokiagoa da, giza legea eta aingeruen legea bereizteko, hau da, giza legea eta aingeruei ezarritako legea bereizteko;
|
baina
hori ez da gure oraingo helburua. Bestalde, giza legeari ez zaio hala deitzen, haren edukia kontuan hartuta, hots, giza gaiez ari delako, ez, ordea, Jainkoaren gaiez.
|
|
|
Giza jarduera hizkuntzaren bidez gauzatzen den bezala, egiaz, giza bizitza bera ere hizkuntzaren baldintzapean aurkitzen da —horixe da Humboldten irakaskuntzetako bat—, eta horregatik bilatzen du Weisgerberren hizkuntzalaritzak abiapuntu antropologikoa. Egia da, bai," gizakia hizkuntza" binomioa ezin dela guztiz deszifratu —gogora dezagun biak daudela etengabeko elkarreraginean eta biak direla fenomeno aldakorrak—,
|
baina
horrek ez du esan nahi fenomeno bikoitz horrenganako nolabaiteko hurbilketa posible izango ez denik. Helburu horrekin heltzen dio Weisgerberrek, hain zuzen, aipatutako" hizkuntzaren giza legeari", eta —gizakiaren beraren baldintzapen linguistiko orokorraz hitz egin eta gero— ageriko bi errealitate aztertzen ditu luze eta zabal:
|
|
2012
|
|
|
Wagnerren Tristan eta Isolderen arteko harremana amodio erromantikoaren gailurra da; topaketan amodioa agertzen da eta horren ostean ez dago euren harremanetik at geratzen den munduarekin konektatzeko inolako aukerarik; heriotza besterik ez da geratzen. Badago, bai, hasierako estasia,
|
baina
hori ez da dena, ez eta garrantzitsuena ere. Amodioa mundu honetan gertatzen denez, eraketa/ sorketa iraunkorra izan behar du.
|
|
2013
|
|
|
Funtzio biologikoa ezin da gure psikologiaren funtzio bihurtu. Esaterako, sexu harremanek funtzio biologiko ebolutibo bat dute seguru asko,
|
baina
horrek ez du esan nahi sexu harremanek, ikuspuntu psikologiko kultural batetik, funtzio ebolutibo hori dutenik. Dena den, ikuspuntu biologiko ebolutibo batetik ere, gero eta adostasun zabalduagoa dago taldeen eboluzioan sentimendu onek duten garrantziaren inguruan:
|
|
|
Searle Adimen Artifiziala deritzon ikerketa programaren kritikari zorrotza izan da. Searleren arabera, makina batek, gehienez jota, gizaki plantak egin ditzake,
|
baina
horrek ez du gizaki bihurtuko.
|