|
2002
|
|
|
Hainbat arrazoi direla medio familia ingurunetik bereiz bizi diren bi anaiaren historiaren inguruan garatzen da haria. Beren bizitzan zenbait hiri ezagutu zituzten, adibidez Iruñea, Tutera edo Toledo,
|
baina
batez ere Lizarra, Erdi Aroan euskaldunak, frantsesak, gaztelarrak, juduak, musulmanak, ijitoak eta beste etnia zein kultura askotako jendea elkarrekin bizi zen hiri liluragarria. Ahots narratiboen txandakatzea, eskultura, fresko edo grabatu erromanikoen deskribapen laburrak, erritmo narratibo bizia... horra liburu honen irakurketa atsegin egiten duten zenbait ezaugarri.
|
|
|
Egunero hasten delakon etengabeak dira garai hartan puri purian zebiltzan gai eta eztabaiden erreferentziak. Jorratutako gaien artean badaude arrazakeria, birjintasuna, feminismoa...
|
baina
batez ere abortuaz hitz egiten da. Eleberrian Les Temps Modernes aldizkariaz egiten den aipamena, edo protagonistaren izena, Gisèle, 1972an Bobignyko epaiketan parte hartu zuen emakumezko abokatu ospetsua gogora ekartzen diguna, istorio nagusia testuinguru jakin batean kokatzen saiatzen dira.
|
|
|
Ikusiko dugunez, Descartes, Bruno, Hobbes, Gassendi, Spinoza eta besteren irakurketek osatuko dute Joanesen formazio urteak.
|
Baina
batez ere, osaba Joanikot izango da protagonistaren pentsamendu eta jokamoldea hasierarik baldintzatuko dituena, berarekin partekatuko dituen Zientziaren Gela (86) edo Zientziaren Elizak (89) Joanesen joera protestantea markatuko baitute. Osaba iloben aldarri bihurtzen den" Ararat!" (89) oihuak, Galileoren beraren" E puor si muove!" (89) erantzun probokatzailea oroitarazten digu.
|
|
|
Gogoan ditugu, batez ere, zenbait idazle iparramerikar, R. Ellison eta bere The Invisible Man (1952),
|
baina
batez ere J. Baldwin, gizaki beltzak gizarte iparramerikarrean jasaten duen bazterkeria islatzen saiatu zen idazlea. If Beale Street Could Talk (1974) haren eleberri ezagunean, Baldwinek Fannyren istorioa kontatzen zigun, berak egin ez duen delituaz bidegabeki akusatzen duten gazte beltzaren istorioa.
|
|
|
Bestalde, taldea osatzen dutenen artean kultura unibertsal zabala duten kideak nagusi badira ere, gehienek ez zuten unibertsitate ikasketarik egin eta autodidaktak izan ziren. F. Krutwig, A. Irigoien, G. Aresti, J. San Martin, J. L. Alvarez Enparantza" Txillardegi", T. Peillen eta J. Mirande sartzen ziren talde hartan; haien asmoa zen euskal literatura eguneratzea, europar literaturen proposamen modernoak gureari txertatuz,
|
baina
batez ere euskal literatura morrontza politiko, erlijioso edo folklorikotik askatzea, azken finean funtzio estetikoa nagusi zedin literaturan.
|
|
2003
|
|
|
Gorago aipatu dugun didaktikotasuna, idaztankeran ere ondo ezagun da: edonork erraz ulertzeko moduan erredaktaturik dago testua,
|
baina
batez ere gazteedota ikasle mundua gogoan duela, kapitulu osteko glosariotxoak ere on egiten dutenez.
|
|
2004
|
|
|
Mozorroak nahi ta nahi ez kendu gura izan dizkiete, gero, haiek.
|
Baina
bati ere ezin kendu izan diote. Berak nahi izan ezik ez da erraza, izan ere, bati mozorroa kentzea.
|
|
2007
|
|
|
Baliteke lehen ere euskal izenak egotea lurralde horretan, zeren autrigoien leinu zaharraren lurrak Errioxa Goien eta Burgoseraino heltzen baitziren. Den lez dela, ziur dakiguna da Erdi Arotik aurrera euskal izenok ugari azaltzen direla hor, toponimia nagusian ere bai,
|
baina
batez ere txikian. Euskal toki izenik gehien Oja, Tirón eta Arlanzón ibaien ibarretan datza.
|
|
2009
|
|
|
Herri literatura, belaunik belaun iraun eta biziarazia zenez gero, ederra zen berez,
|
baina
batez ere herriaren izpirituaren gordailua: herriaren arima horrexen bila zebiltzalako saiatu ziren ipuinak, kantuak, elezaharrak eta herri jakintzako adierazpen mota guztiak batzen eta gordetzen.
|
|
|
Aipatu berri ditugun gaitzak helduenak ere izan daitezke,
|
baina
batez ere umeek jasan izan dituzte. Umeen ahultasunak, helduen sendotasunaren aldean, tratamendu bereziak eskatu ditu kasu batzuetan.
|
|
|
Beraz, lekukoek gomutan dutenaren arabera, sikiera, buruko zapiak ez zuen egoera zibilik adierazten. Paineluak kolore guztietakoak izaten ziren,
|
baina
batez ere, beltzak eta grisak erabiltzen zituzten. Zapia buruan ondo ezartzeko, mugi ez zedin, orratzak erabiltzen zituzten, burubaltz izenekoak.
|
|
2013
|
|
|
Horren harira, ez da betetzen Gorka Aulestiak proposatutakoa: plaza gizona bertsolari ona da, eskarmentua duena, musikarako entzumen ona duena,
|
baina
batez ere, jendaurrean bere ahotsa aktibatzen jakin duena (Aulestia 1990) 139 Jendarteko jardunerako ahotsa garrantzitsua da, gogorazteko eta esangura sinbolikoa sortzeko ahalmen handia du ahotsak. Orduan, inprobisatzaileak, jendaurreko kantuan ahotsa erabili behar du, perfomance eraginkorra izan dadin.
|
|
2015
|
|
|
Gotzon Egiarena izan zen lehen artikulua, euskararen ezagutza egiaztagiriak lortzeko azterketak gaitzat zituena Ansorenaren aurreko" titulitisa" ri tiraka edo. Hainbat kontu kritikatzen zituen,
|
baina
batez ere, eta aurreko zenbakietan argitaratutakoaren ildotik, literaturaren tratamendua. Horrekin batera Juan San Martin egurtzeko baliatzen zuen, beste joera errepikari bat, ezagun denez, kasu honetan prentsan argitaratu zuen artikulu baten harira, zeinak, Egiaren arabera, hogeita bost akats ortografiko gramatikal zituen:
|
|
|
|
Baina
batez ere, esan dezagun behingoz, eta sin que sirva de precedente, porque no tenemos nada que decir en castellano, ni nadie a quien hablar en castellano, zera, ez dugulako erdaraz mintza ahal gakizkiokeenik.
|
|
|
Etxean bazegoen txiki bat eta handik irakurri nituen Charles Dickensen The Posthumous Papers of the Pickwick Club, espainieraz, eta Pierre Lotiren Ramuntcho esaterako.
|
Baina
batez ere, Andoaingo liburutegiak markatu ninduen errotik; egunero joaten nintzen hara nire lagunekin. (Atxaga, 2015)
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, literaturaren didaktikak ikasleen beharrizan literarioak asetzen ez dituela uste dute hainbat elkarrizketatuk (MIR1, AIR1, LIR1, LIR2, LIR3),
|
baina
batez ere zalantzan jartzen dute gizartea nahiz hezkuntza pertsonengan halako beharrizan kultural literarioa sortzera iritsi ote diren; ez, beharbada, horiei garapen bat ematea, baina bai, bederen, piztea:
|
|
|
Zentzu horretan, irakurgai egokiak aukeratzeko,
|
baina
batez ere eta gaiari ikuspuntu orokor batetik helduta, literatura ikuspegi egoki batetik irakasteko formazioa falta dela argi adierazten dute LIR2 k, DGIR1 ek, BE1 ek eta GE2 k.
|
|
|
" Normalean, euskara irakasleak gara euskara irakasleak. Ikasgaia Euskara eta Literatura da,
|
baina
batez ere euskarari heltzen zaio". GIR1 ek ere literaturak arloan duen garrantziaz kontziente dela argi uzten du," denok" dakitela inportantea dela, baina bigarren mailan uzteko joera dagoela aitortzen du, berak ere bai.
|
|
2023
|
|
|
Zer ote du bertsoak entzuleak hainbesteraino harrapatzeko? Munduan zehar badira ahozko inprobisazioa lantzen duten hainbat kultura,
|
baina
batek ere ez dauka gaur egun bertsolaritzak daukan indarra. Horren erakusgarri, lau urterik behin Euskal Herrian jokatzen den Bertsolari Txapelketa Nagusia aipa dezakegu aurten jokatzen ari da, urtebeteko atzerapenaz, pandemia dela eta.
|