|
2001
|
|
|
G: Barkatu, jauna,
|
baina
Kantek ez zuen sekula komikirik idatzi.
|
|
|
Kanpoko objektuen izateak zalantzakorra dirudi, hautemapen jakin batzuetatik erator dezakegulako eta, beraz, seguru cogitoa besterik ez dugula dirudielako.
|
Baina
Kanten arabera guk objektu horien izatea ez dugu logikoki eratortzen, baizik eta zuzenean hautematen dugu. Neure kontzientziak erreferentzia zuzena egiten du izatera, bai barnekora, baita kanpokora ere, inferentziarik egin gabe.
|
|
|
Jakina da hauek sintesi bat eta bakarraren alderdi ezberdinak besterik ez direla,
|
baina
Kanten aurkezpen psikologikoak ulermen egoki hori zaildu egiten du.
|
|
|
Gugandik kanpo dagoena ezin badugu jakin beragan denez(" nur als Erscheinung, nicht aber nach dem, was es an sich selbst ist" 75), ezin dugu jakin beste gizakiengan zer dagoen edo zer diren.
|
Baina
Kantek bazekien beste gizakien gogoen berri, gorputzen fenomenologiatik harantzagokoa.
|
|
|
Adibidez, zure emazteari gogo betez musutxo bat ematen badiozu, hori egitea maitatzea da gure ustez; eta besterik gabe, ongi egitea.
|
Baina
Kanten ustez, egiten ez baduzu zure legea/ beharra betetzeko asmotan, ez da ongi morala, morala ez denez.
|
|
2004
|
|
|
|
Baina
Kant ez zen estatuaren eraketa soilean geratu. Estatuak elkarren ondoan bizi dira gizabanakoak bizi diren modura eta ondorioz nazioarteko zuzenbideaz zerbait esan behar zuen.
|
|
|
Hor sumatzen den bakea hilerrietako bakea litzateke.
|
Baina
Kantek bake dinamikoa nahi du, ez indarrak agortzen direneanso rtzen dena, baizik eta lehia biziak oreka lortzen duenean; hemen ere aniztasunaren sintesia aldarrikatzen du, epis temologian egiten duen bezala, sintesi bizia. Eta, beraz, Kantek aniztasuna onartzen eta onesten du, Ilustrazio bateratzaile baten irudiari aurkakotuz.
|
|
|
Baina frantsesak oso neurritsuak omen dira alemanen aldean: erregea hil dute, bai,
|
baina
Kantek Jainkoa hil du; Arrazoimen hutsaren kritika Jainkoari lepoa moztu dion ezpata da eta, beraz, ideien suntsitzaile hori" Robespierreri aise gailentzen zaio terrorismo kontuetan".
|
|
|
" Eginbehar" adigaiak estoikoen to deon kontzeptuari zerbait zor dioke, gure ustez.
|
Baina
Kantentzat moraltasunaren printzipio gorena ezin izan daiteke perfekzioa (estoikoek funtsean bilatzen zutena), ez zoriontasuna, ez eta ere plazerra (hedone) edota helburu praktikoa (onura bat, sari bat, adibidez), hauek guztiek, neurri batean edo bestean, baldintzatzen baitute benetako moraltasuna. Baldintzatua izango ez den printzipio bat behar da; agindu kategorikoa dugu hori, giza borondateari benetako autonomia ematen diona, aurreko ustezko printzipioak heteronomoak izaki (zoriontasuna, perfekzioa, plazerra, onura...).
|
|
2006
|
|
|
Sarritan onartu du filosofiak giza egia mintzozkoa denboraren une orotan ageri ahal dela; eta gizakiak denbora behar duela pentsatu ahal izateko.
|
Baina
Kant lehenbizikoa izan da gizakiak hau guztia akzidentala barik funtsezko duela azpimarratzen.
|
|
2007
|
|
|
zer ahal dut jakin (zientzia), zer behar dut egin (morala), zer zilegi dut itxaron (erlijioa), azkenean hiru galderak zer da gizakia itaun bakarrean erabakitzen dira.
|
Baina
Kant-en beraren obrak itaun horri erantzuten dio gutxien gutxiena; Humboldt-ek horrixe heldu nahi dio zuzenean. Zer naiz ni, zer da gizabanakoa; baina gizabanakoa komunitatean existitzen eta osatzen da (multzoak egiten du banakoaren zerizana); komunitatea gizadian.
|
|
2008
|
|
|
Kant gabe ezin da ulertu programa hori (Hegelen filosofia guztia bezala, izan ere).
|
Baina
Kantekin bakarrik ere ez. Holderlinen adiskideen arteak Hegelengan eragin handia eduki zuen, bere pentsamenduak zabaltasuna eta gaurkotasuna lortu baitzuen.
|
|
2009
|
|
|
Horregatik ezinbestekoa zaigu Kant ulertzea, Moderniaren bukaera eta Postmodernia bera ulertzeko.
|
Baina
Kant zerbait gehiago da. Pentsamenduaren historian Sokratesek iraultza berri bat egin zuen bezala, Kantena ere horrela uler daiteke, aparteko iraultza bat bezala.
|
|
|
Halaz ere, punttu fundamental eta garrantzizko batean bereiziko dira: Descartesek miretsiko duen zientzia matematika da,
|
baina
Kantek miretsiko duena fisika (Newtonena, zehatzago) izanen da. Eta batek galdera bat egin lezake punttu honetan:
|
|
|
Kanten" zero ezagutza" kategoriak direnez, hor kategoriak ezagutzearen baldintza dira, Platonen ideien antzera.
|
Baina
Kantena zerbaitetan desberdintzen da:
|
|
2010
|
|
|
ordainean beste argudio bat asmatu bazuen ere, argudio moral bat, Jainkorik gabe ongia eta gaizkia ezinezkoak zirelakoan?
|
baina
Kanten azken kanta ere, Jainko akasgabeari buruzkoa, disko akastun bihurtu zaigu jada, gauza bat baitziren Kanten desioak eta beste bat fantasiarekin zerikusirik ez duen errealitatea, benetakoa.
|
|
|
|
Baina
Kantek, eta jarraitu diotenek bide hortatik, eurek egina oso ondo teorizatua dagoena terminologiaren esparruan batez ere, Kantek ez zuen kontuan hartu, zentratuz pertsonaia historikoa ere den Jesusen biografian, Kantek ez zuen kontuan hartu gertatu izan diren gertakizun batzuk, eta horiek dira Jesusek egiten zituen signoak. Eta signoek amankomunean dute eskema hauxe (modu errezean argitzeko):
|
|
|
baliozko frogak, jakina. ...a ere erakusten, Akinokoaren lehen kausarenarekin batera beste argudioak ere —lege naturalarena (Newtonek aldeztua) eta planarena (Darwinen teoriek hankaz gora jarri zutena) — pikutara joan baitziren, Kantek bere Arrazoi hutsaren kritika n ederki egiaztatu zuenez... ordainean beste argudio bat asmatu bazuen ere, argudio moral bat, Jainkorik gabe ongia eta gaizkia ezinezkoak zirelakoan...
|
baina
Kanten azken kanta ere, Jainko akasgabeari buruzkoa, disko akastun bihurtu zaigu jada, gauza bat baitziren Kanten desioak eta beste bat fantasiarekin zerikusirik ez duen errealitatea, benetakoa.
|
|
2018
|
|
|
Ezkontza ez baldin bada, hark dioen bezala, elkar sexualki erabiltzeko kontratu bat baizik (alegia, batak bestearen baitako sexu jabetza edo sexu gaitasuna erabiltzekoa), orduan Kantek berez ez du inolako beharrik pertsonak erabiltzeaz hitz egiteko, eta are gutxiago esateko pertsonak gauzaki gisa erabiltzen direla. Pertsona bat gauzakitzat jo eta haren gaineko eskubidea izatea, jabetza bat balitz bezala, hori esklabo ugazaba batek adinako boterea edukitzea da;
|
baina
Kantek deskribatzen duen senarrak ez du halako botererik. Kanten hitzetan, kontratuaren bi aldeek lortzen badute eskubide bera, biek ematen eta berreskuratzen dute beren burua:
|
|
|
Kantek dioenez,, senar emazteen artean berdintasunezko harremana dago elkarren pertsonaren jabetzari dagokionez, bai eta elkarren ondasunen jabetzari dagokionez ere?. 1790eko hamarkadan, Metaphysische Anfangsgründe der Rechtslehre obra argitara atera zenean, hainbat sektorek oso ozen adierazi zuten kontraesan hutsa zirudiela berdintasuna existitzeak eta, aldi berean, senarra legearen arabera ugazaba gisa onartua izateak,
|
baina
Kantek ez zuen ontzat jo iritzi hura. Haren ustez, senarrak emaztearen gain duen boterea
|
|
|
(off) Galdera ona. ... (on)
|
Baina
Kantentzat, egia edozein
|