|
2000
|
|
|
Denbora hartan aita Bartolome ez zegoen jauregian,
|
baina
Iruñan, zeren iritsi baitzen Urbiainerat egun batzuk lehenago mandatari bat, jakinarazi ziona ezen gaizki zuela Iruñan bizi zen bere arreba bakarra, eri eta larri.
|
|
2001
|
|
|
Kordobako agintarien arazoak gogoan baditugu, ez da harritzekoa 905etik915era bitartean Iruñeko erregeak, Antso Gartzes I.ak, hasierako arrakastak lortzea.Lehen ekimena 907 urtearen inguruan gertatu zen, eta operazioen helburua Lizarrako lurraldea izan zen, garai hartan Banukasitarren menpean zegoena. Erresistentziarik izan zen,
|
baina
Iruñeko gerrariek garaitu egin zituzten Banukasitarrakirailaren 30ean. Garaipenaren fruituak eta emaitzak ez ziren arbuiatzeko modukoak:
|
|
2002
|
|
|
Espainiako klase politiko nagusiak hartuko al zituen oraingo neurri hauek ETAk PP eta PSOEko politikari eta zinegotzien aurkako hilketak egin izan ez balitu? Airean da galdera,
|
baina
Iruñeko entzierroa hesiaren bestaldetik edo Santo Domingo kaletik bertatik jarraitzea zeharo desberdina da. Bizitzaren alor guztietarako balio duen araua da; horregatik, besteak beste, horren kaltegarria izan den" sufrimenduaren sozializazioaren" teoria.
|
|
2004
|
|
|
Solasaldi haietako batean ere argitu nuen aitaren abizenaren misterioa. Aitak orain Weber abizena zuen,
|
baina
Iruñean bizi izan zen garaian Faupel zen. Izan ere, niri Faupel abizena eman zidan.
|
|
2005
|
|
|
Ene pentsamoldea da garapena jinen zaigula kostaldetik, eta ez Iruñetik. Ez du horrek erran nahi ez dugula Iruñera hurbildu nahi,
|
baina
Iruñera ahal da hurbildu bide normal bat, bide on bat eginez. Eta ez haiek nahi duten bezala nazioarteko garraioa pasako litzatekeen bide batekin".
|
|
|
Autobusa lasterren doan hiria Bilbo da (kilometroko sei minutu pasatxo),
|
baina
Iruñea eta Cadizko autobusak ere arin dabiltza (7 minutu inguru); Malaga eta Valladolidekoak (9 minutuz azpitik) bezala.
|
|
|
Emaitzak onak izan ziren hiri gehienetan,
|
baina
Iruñean ezinezko gertatu zen goizaldeko 1:00 eta 3:00 artean taxi bat lortzea, bi orduz telefonoz saiatuta ere.
|
|
|
Orain arte ikusi dugunarekin nahiko ageria da euskaldunei buruzko gaiak edo euskal esparru geografikoan kokaturikoak nagusi zirela Revista de las Provincias Euskaras en.
|
Baina
Iruñeko Revista Euskara k edo Donostiako Euskal Erria k soil soilik euskal gaiak lantzen bazituzten, Herranan aldizkarian bestelakoek ere bazuten lekurik. Esparru geografiko tematikoa identifika dakiekeen artikuluen kasuan honako esparruei dagokien banaketa agertzen da:
|
|
2006
|
|
|
–Unibertsitatera ikastera joan behar nuke,
|
baina
Iruñean ez da halakorik.
|
|
|
Aliantza politikoak bere mugak izan ditu beti eta hortik sortu zen paradigma intelektuala agortu egin da. Arrazoiak asko izan dira,
|
baina
Iruña Veleiako aurkikundeak den denak bildu eta mahaigaineratu ditu batera. Horregatik, ETAren su etena baino garrantzitsuagoa da, adierazten baitigu, ETArekin edo ETA gabe, euskal kulturaren paradigma berritu egin behar dela.
|
|
|
Euskarari dagokionez, azken bost bat urteotan abiatu ezin den iraultza baten erdian bizi gara. Zantzu asko daude hori baieztatzeko
|
baina
Iruña Veleiako aurkikundeak de facto erabakigarriak bihurtu dira.
|
|
2007
|
|
|
|
Baina
Iruñeko harresietatik jauzi egitea ere...
|
|
|
Izan ere: Elkarrizketetan haurrak tarteko direnean, euskararen erabilera nabarmen handiagoa da, haurrik ez dagoenean baino, Iruñean izan ezik. Nagusiak haurrekin ari direnean ere, askoz ere euskara gehiago darabilte, nagusien artean ari direnean baino. Baina oso datu kezkagarria da, Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra)
|
baina
Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera gertatu da: %5, 9tik %0, 8ra.
|
|
|
Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra)
|
baina
Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera gertatu da: %5, 9tik %0, 8ra.
|
|
2008
|
|
|
Izugarri gustatzen zaizkit, eta Zaragoza eta Iruñerako, bietarako sarrerak hartu nituen. Lehenengoan Espainiako bandera atera zuten,
|
baina
Iruñekoan, aldiz, Nafarroakoa bakarrik! Ez zitzaidan batere ondo iruditu Alfajarin parean botako zuen hori, oraindik 300 km geratzen zirela.
|
|
|
Gabon bezperan ohikoa da Olentzero herrietako kaleetan ikustea,
|
baina
Iruñean arazoak besterik ez dituzte izan azken urteotan. Kultur koordinadorei fidantzak eskatu dizkie Udalak ospakizuna egiteko, eta ezetz esan dutenez egoera latzak bizi izan dira festa egun honetan.
|
|
|
Ilusioa zabalduz, gutun guztiei erantzunez, Olentzerok zintzo demonio betetzen du urteroko zita.
|
Baina
Iruñetik eskutitz bat jaso du. Bertan ez diote jostailurik eskatu, haurrik ez dago gutunaren atzean, Iruñeko Udala baizik.
|
|
|
Donostian, Barakaldon eta Bilbon aritu ostean, ostiral eta larunbat honetan Gasteizen eta Iruñean bilduko dira Dani Martinen eta bere taldekideen zaleak, laukote madrildarraren kantu berriak eta arrakasta handiak zuzenean entzuteko. Gasteizeko kontzerturako sarrerak agortuta daude,
|
baina
Iruñeko emanaldirako oraindik ere badaude batzuk eskuragarri.
|
|
|
Oso zale ez,
|
baina
Iruñean oso modu berezian bizi ditugu, bai eta entzierroak ere. Une berezia dira bestetan.
|
|
|
Estafeta luzea da, zuzena, monotono samarra. Zezenek atzera egiten dutenean, arrisku uneak izaten dira,
|
baina
Iruñeko korrikalari petoek, entzierroarekin benetako mistika osatu eta beti defenditzen duten horiek, ez dute Estafetako fama asko maite.
|
|
|
Edonola ere, Nagore Laffagek eta Jose Diego Yllanesek elkar ezagutzen ote zuten ikertzen jarraitzen dute. Laffage Irungoa (Gipuzkoa) zen berez,
|
baina
Iruñean bizi zen, bertan ari baitzen erizaintza ikasketak egiten, eta bertako Unibertsitate Klinikan ari baitzen praktiketan. Ustezko hiltzailea, berriz, zentro horretako psikiatra egoiliarra da.
|
|
|
Bai, atsedenaldian bi goleko aldea zuen (16), baina Portlandeko jokalari ohi Gurbindori gol atzo esker suspertu zen etxeko taldea, eta gutxigatik ez zuen markagailua irauli. Bost minuturen faltan aurretik ere jarri zen (28),
|
baina
Iruñeko taldea jokoan zegoenaz garaiz jabetu zen, zorionez.
|
|
|
Ez komunikabideek sortu dutelako, ezpada komunikabideetan bakarrik eman delako. Aurkikuntzen berri eman zutenetik bi urte t’erdi joan dira,
|
baina
Iruña Veleiako aztarnategiko arduradunak bitan bakarrik agertu dira publikoki hitz egiteko. Lehen aldian, aurreneko zurrumurruak baieztatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Hain ezagunak ez diren beste gertakari batzuk ere izango ditugu saioan, alpargata dantza, esaterako.
|
Baina
Iruñeko jaien ezaugarri nagusienetako bat, inongo zalantzarik gabe, jendearen parte hartzea da, eta hori, neurri handi batean peñek bideratzen dute. Txantreako peñarekin batera zezenketaren unean eguzkitan zein giro bizi den ikusiko dute Bi errepidean.
|
|
|
Festa finantzatzeko taberna bat ere jartzekoak ziren.
|
Baina
Iruñeko Udalak debekatu egin zuen, taberna horrek konkurrentzia desleiala egiten zuela argudiatuta. Hala, atzo, jende andana bildu zen Iruñeko Udalak hartutako erabakia salatzeko AEK ak antolatu zuen elkarretaratzean.
|
|
|
Burlata eta Atarrabia inguruan arrakasta handia izan zuen.
|
Baina
Iruñean leher egin zuen festak. Arrosadia ingurutik sartu zen Korrika Nafarroako hiriburura, eta auzoz auzo jendea biltzen joan zen.
|
|
|
Poza ezin zuten ezkutatu Lucas Alcarazen jokalariek. Jaitsiera postuetan jarraitzen du Recreativok, mailari eusteko gogor egin dute lan oraindik,
|
baina
Iruñetik indarberrituta itzuli ziren etxera.
|
|
2010
|
|
|
Ez dugu exajeratuko, eta ez dugu arroztasun hori neurriz kanpo hanpatuko.
|
Baina
Iruñea eta Leitza bi mundu dira, bestelako hainbat arrazoiz gainera, baita hizkuntza arrazoi horiengatik ere.
|
|
|
–Hizkuntzalaritza historikoan mundu osoan erabiltzen diren oinarriei jarraiki, iraganeko hainbat egitura berreraiki ditzakegu. (?)
|
Baina
Iruña Veleiako datuek erakusten digute prozesu horiek guztiak jada eraikiak daudela, eta batzuetan kontraesanean daudela geroagoko historiagatik ezagutzen dugunarekin?.
|
|
|
Azken finean, konparaziozko froga bat egin nahi zuen. Termolumineszentzia izeneko teknikaren bidez, kimikariak ikusi zuen aspaldiko indusketetako pieza benetakoen kasu guztietan, idazkunen arrastoek ematen zituzten argiaren grafikoak antzekoak zirela,
|
baina
Iruña Okako grafito ezohikoetako emaitzak aldatu egiten zirela. Desberdinak zirela.
|
|
2011
|
|
|
Madrilen jazz musikariekin kafe antzerkia egiten aritua nintzen, baina ez zuen funtzionatu.
|
Baina
Iruñean, punkaren eta new waveren eztandarekin jotzen jakin gabe musika egin zitekeenez, Ful eta Mol sortu genuen: 1980ra arte iraun zuen.
|
|
|
Pixkanaka etxekoak partidan sartzen joan dira eta Drenthek abagune ona izan du 30 minutuan. Herculesek gehiago sakatu du erasoan,
|
baina
Iruñeko taldeak bigarren gola lortu 35 minutuan. Kike Solak erdiraketa ona jarri du bigarren zutoinera eta Nelsonek 0 jarri du markagailuan.
|
|
|
Altsasun sortutako margolariak zenbait teknika erabili ditu: teknika mistoak, olio pinturak, akrilikoa, lausadurak, karga enpastatuak, bozetoak eta abar.Laura Lopez Zarraga Altsasun jaio zen,
|
baina
Iruñean, Bartzelonan eta Granadan hezi da. Arteak eta lanbideak ikasketak egin ditu eta Arte Ederretan lizentziatua da.
|
|
|
1717an, San Adrian markesak eta bertzek Ebrotik Pirinioetara pasatzeko mugaren ideia proposatu zuten, eta horrekin batera Nafarroa Frantzia arteko artile eta janarien merkataritza askea aldarrikatu zuten.
|
Baina
Iruñeko merkatariak eta ardo saltzaileak ez zeuden ideia horrekin ados.
|
|
|
Ni etorri nintzen oso hunkitua eta oso pozik, ze Iruñea gainera aspaldi galdua neukan, kulturalki galdua neukan. Ni Iruñera paseatzera joaten nintzen eta lagun batzuk ikustera, bisitatzera,
|
baina
Iruñean urteak eta urteak ziren ez nuela ezer egin, ez poesiarik, ez errezitaldirik ez ezer ere. Azkenekoa mintzaldi bat, 91n izan zela uste dut, interesgarria izan zen baina oso jende gutxirekin.
|
|
2012
|
|
|
Aurtengo lehiaketan lizentziarik gabe gelditzen direnek lehen bezala jarraituko dute, nahiz eta Espainiako Gobernuan mahai gainean duten gaia. Euskalerria Irratiaren afera Nafarroako Gobernuak emandako azken dekretua 1998 urtekoa da,
|
baina
Iruñeko Euskalerria Irratiaren afera are zaharragoa da. 1985 urtean egin zuen irrati horrek baimena lortzeko aurreneko eskaera.
|
|
|
Eta onena hutsean berdintzeak ematen zuen puntua izango zela zirudienean Zaragozaren gola iritsi zen. Puntuak ez zuen zapore gozorik utziko,
|
baina
Iruñera esku hutsik itzultzeak are eta gutxiago, noski. Roversio agertu zen azken unean, ordea, beste behin geldikako jokaldi batean, eta gorritxoentzat gola sartu zuen.
|
|
|
Oso nekatuta amaitu nuen, energia erabili dut hori egiten.
|
Baina
Iruñeko festak oso bereziak izan dira niretzat, entzierroa eta zezenketak ikustea... Bizitzan behin egiteko gauza da.
|
|
|
Denera, berrehun lagunek baino gehiagok parte hartuko dute desfilean.
|
Baina
Iruñeko Olentzerok badu beste berezitasun bat, Leitzatik ekarritako ehun aberek ere parte hartzen baitute ikuskizunean. Tartean izanen dira bi idi, hainbat ardi, oilo, antzara, basurde eta euskal zerri.
|
|
|
Nafarroa irudikatzen dut, hasteko, lurraldeen multzo gisa. Egun politikokibarreiatuak daude,
|
baina
Iruñeko eta Nafarroako erresumen barruan egon dira edoharreman estua eduki dute erresuma horiekin mende askotan zehar, esaterako, Lapurdi (Labourd) edo Zuberoa (Soule)?. Euskal Herriaren historian adierazpenpolitiko osoa, gorena eta burujabea da Nafarroa.
|
|
|
Horretarako gertu gerturik dira On Petri, On Alberto, On Joan, On Karlos eta On Migel,
|
baina
Iruñeko hiri txit leialetik beretik abiatuz gero indarrez eskas ibiliko diren beldurrez, erdietsi dute hain andre adeitsuak penitentziazko ibilaldia laburtzea, eta, horri eskerrak, legoa mordoa gutxiago egin dute, Elotik aterako baitira.
|
|
2013
|
|
|
UPN berehala saiatu zen abertzaleen ohiko erasoarekin lotzen,
|
baina
Iruñeko Auzitegiko Instrukzioko 3 Epaitegiko epaileak aintzat hartu ditu Kontuzen hainbat salaketa eta ikertzen ari da ea Nafarroako Gobernuko agintariek zein jokaera izan duten CANeko kudeaketan.
|
|
|
Jorge Fernandez Diazek atxiloketari buruzko adierazpenak egin izanak zerbait esan nahi du ala ez? Norberari dagokio galdera horiek erantzutea,
|
baina
Iruñeko adibideak irakaspen on ugari utzi ditu. Parte hartzaileen elkartasun eta konpromisotik haratago, herri harresiaren dinamikak badu potentzialtasun ugari.
|
|
|
Jimeno Juriok oso datu zehatzak eman zituen.
|
Baina
Iruñeko fusilatze horiek oso eragin handia izan zuten herritarren artean. Iribarrenek berak idatzi zuen bere etxetik, Sarasate pasealekutik, entzuten zituela tiroak.
|
|
|
Ez dakit.
|
Baina
Iruñean, eta Obanosen, beti entzun izan ditut, sotto voce, gerrari buruzko istorioak. Gerrari buruz ezin zela hitz egin esan ondoren, harako hari buruz eta besteari buruz hizketan hastenziren.
|
|
|
|
Baina
Iruñean ginen berriz, herriko frakasoak ahantzirik, Unibertsitatean besta eman ziguten egunean. Santuak ospatu behar baitziren!
|
|
2014
|
|
|
Egia da San Fermin Amienseko eta Lesakako zaindaria dela, eta Nafarroako patroigoa partekatzen duela San Frantzisko Xabierrekin.
|
Baina
Iruñeko patroia San Saturnino da. Eta, gainera, haren martirioak antz handiagoa du entzierroekin San Ferminenak baino.
|
|
|
Baiona eta Iruñea senidetuak direnez, aldi honetan adiskidetasun ofizialak beste gisa bateko oihartzun bat hartu zuen.
|
Baina
Iruñean ez bezala, Baionan erdi txantxetan hartu zuten gehienek, baita ofizialeek ere. Nahiz eta, beldurturik gelditu ziren teilatuko jokoaz ohartu bezain laster.
|
|
|
Azkenik, gomutarazi dezadan, Elizaren barnean eta, modernismo? deituaren olatualdian, buruhasuterik franko izandako E. Román Torío(), palentziarra
|
baina
Iruñean kalonje eta irakasle zelarik, itzal handiko eskriturista.
|
|
|
Lehenago etorri Iruñakoa ere tradizionalistetan sartzen dute.
|
Bainan
Iruñakoari doakionaz, ez da gauza berria izan, aurrekoa ere hala baitzen. Norat eramanen dute Euskal Herriko Eliza?
|
|
2015
|
|
|
" Euskara Bilbon salbatuko da edo ez da salbatuko". Berak Bilbo jarri zuen adibide,
|
baina
Iruñea, Gasteiz eta Baiona gehituko nizkioke. Teorian arrotzak zaizkigun horietatik asko ikasteko baitugu:
|
|
|
Azkar egin zituen bi frontoiak Krispulo Perurena Juanko harginak. Patxiku «Arotxa»ren anaia zen, sortzez goizuetarra,
|
baina
Iruñean bizi zena. Badirudi estu samar ibili zela bi frontoiak baten diruarekin egin behar hartan (GUA, akta):
|
|
|
Hala, aurtengo jai gune alternatiboari izen berria emanen diote: Gora Iruñeak" Jaireportua" proposatu du,
|
baina
Iruñeko Udalaren asmoa da gunea" Gora Iberia" izenarekin birbataiatzea. Egitarauaren zirriborro bat ere eskuratu ahal izan du NAFARROA WOW k:
|
|
|
Gure garaiko auzo hura Iruñeko zati bat zen naski,
|
baina
Iruñean bizi ginela ez genuen oso argi. Hiri barnera joatea, medikutara autobusez joatea, Iruñera igotzea zen.
|
|
|
Aita Donostia interesatua dago kantutegi gordinean, manera herrikoiaz sortu zen hartan, Aralarko San Migelen irudia ebatsi zutenekoa XVII. mendean. Baleztenak diotsa lapurrek debozioak itsuturik zutela eraman, etxean berean adoratzeko,
|
baina
Iruñeko auditoreek ez omen zuten hala ulertu, eta San Roqueko pentzean urkatu egin zituzten, hau da, Iruñeko Sanduzelain. Baleztena!
|
|
|
Helburu politikoak banitu, afiliatuko nintzateke". Behin afiliatuta, justifikatu zuen Gobernuko kontseilari izateko ez zela beharrezkoa afiliatzea,
|
baina
Iruñeko alkate izateko bai.
|
|
2016
|
|
|
Ardotan blai, titiak ukitzen dizkieten nesken irudiak ere ohikoak bihurtu dira sanferminetan. Epaimahai horrek ea oso topless zalea den galdetuko zukeen seguruenik,
|
baina
Iruñeko kaleetan oraindik ere eztabaidatzen da errua norena den, edo kasurik onenean, ea neskak erruaren zein parte duen.
|
|
|
Estatu osoak eta gehiagok segur aski izan du Altsasun urriaren 15ean gertatu zenaren nolabaiteko berri,
|
baina
Iruñean urriaren 25ean, hau da, hamar egun geroago, arratsaldeko ordu biak aldera, Espainiako Poliziaren komisarian gertatu zena, ordea, hedabide handi horiek ez dute asko zabaldu. Izan ere, Iruñeko Chinchilla kaleko komisaria horretan eta azaldutako orduan gutxi gorabehera, ziegara eramateko zain zegoela hil zen gizonezko bat, kalabozora eramatekoak zirela.
|
|
|
–Edurnek hanka hautsi zuen duela urte batzuk, erran zion Asiainek, ahotsaren dardara mendean edukitzen saiatuz?.
|
Baina
Iruñean identifikatu zenuen gorpuak ez zuen hezur hausturarik.
|
|
|
13:00etan, departamentuaren kanpoaldean jakinarazi zuen berria, eta, urrats harekin, bidea itxi zion Barcinaren inguruneko beste edonori. Sektore hark Enrique Maia nahiago zuen,
|
baina
Iruñeko orduko alkateak uko egin zion, eta Esparzak jaso zuen Barcinaren bedeinkapena. Haatik, argi utzi nahi izan zuen bera ez zela ez Barcinaren ez Sanzen sokakoa.
|
|
|
50eko hamarkadako bigarren erdian itzuli zen Nafarroara. Zeuzkan ikasketak eta maila kontuan harturik, lasai egin zezakeen karrera Armadan,
|
baina
Iruñeko kuartelean geratu izanak ez zion eskalafoian aitzinatzen lagundu. Halakoak izaten ziren alferez bidean zeuden bi gazteei Gendulain kapitainak bere ibilbideaz eman ohi zizkien azalpenak.
|
|
|
Unibertsitatean Kazetaritza ikasketak amaitzeko gertu, bost hilabete pasa zeramatzaten bigarren urtez jarraian Martinek eta Luisek soldadutzan, alferez izateko bidean. Ameskoarra zen Martin,
|
baina
Iruñeko izeba Ireneren etxean erroldatu eta, herriko karlista amorratu baten laguntza tarteko, zailtasunik gabe lortua zuen gaua kuarteletik kanpo igarotzeko baimena. Luisek, iruinseme petoa, ez zituen barrakoietako izarak inoiz erabili, haren aita ez zen-eta alferrik ibili Gendulain kapitainarekin gerra garaian.
|
|
|
Susmoa hor zerabilen. Martin seguru zegoen Estherren nagusi madrildarrak ere bazuela zerikusirik jukutria hartan; Dibisio Azulean ibilitakoa zen Goñirekin eta Luisen aitarekin, nahiz eta gero ez zuen karrera militarrik egin; negozioak zituen Madrilen eta han bizi zen,
|
baina
Iruñera eta etortzen zen aldika, Argaraiko txaletera, eta izeba Irenek aipatu zionez, hementxe izanen zen, noiz eta asteburuan. Lagun batzuekin juntadizoa eta inor ez nahi etxean.
|
|
2017
|
|
|
Haurtzaroa eta gaztaroa Donostiako karriketan eman zituen Garcia Kochek,
|
baina
Iruñeko Euskal Jai gaztetxearen sorrerak Nafarroako hiriburuan harrapatu zuen jada. Proiektuarekin bat egin zuen, eta Iruñeko gaztetxean sortu zen, hain zuzen ere, Arizkuren herri abandonatua okupatzeko asmoa, Artzibarren.
|
|
|
Gazteluko Plazako aparkalekua bezalako afera gogorretan ez nintzen aritu,
|
baina
Iruñea eta Logroño lotzen dituen Bideko Autobidean adibidez bai, eta Lizarra aldean aztarnategi asko daude. Oso metafora argia da ikustea nola pasatzen diren hondeamakinak ondare arkeologikoaren gainetik.
|
|
|
Biak zebra bidean hil ziren. Trafikoa moteldu behar da,
|
baina
Iruñean autobideak erdialdean ditugu. Errei biko bideak.Hauexek dira korapilo gordianoa Iruñean:
|
|
|
Sei hilabetean, batez ere fusioaren eraginez 135 milioi euroren galerak iragarri ondoren, Siemens Gamesak aizkora atera eta 6.000 langileren kaleratzea iragarri zuen. Euskal Herrian 155 langile botatzeko espedientea aurkeztu zuen,
|
baina
Iruñeko eta Gasteizko gobernuen haserreak eta sindikatuen protestek plana aldarazi zioten, eta lantaldea erretiro aurreratuekin eta borondatezko kaleratzeekin txikitzea hitzartu zuen.
|
|
|
Baionan ez dakit zer gertatuko zatekeen saiatu balira,
|
baina
Iruñean behintzat orkestraren eta bere kontzertuen kontrako egundoko boikot giroa jasan behar izan genuen, prentsan, kalean nahiz lantokian etengabeko presiopean. Hala eta guztiz, edo harexengatik, Gaiarren eman zuten lehen kontzertu hartan bihotza nola zabaldu eta poztu zitzaidan ez da erraza esaten.
|
|
|
Aulki txikia... Mahaipetik atera eta gainean eseri naiz, bizkarra txokoan egokituta, aita egon ohi zen bezala; bertan jarrita ikusi nuen azken aldia oroitu nahi dut,
|
baina
Iruñera joan aurreko irudiak besterik ez datozkit gogora, eta batez ere korrika eta presaka ospitalera eraman behar izan genuenekoak.
|
|
|
9,660 segundo, hori izan zen larunbatean Iruñean egindako marka berria.
|
Baina
Iruñekoa lehiaketa ofiziala ez zenez, naziorteko epaileekin, iturmendiarrak ezin izan du errekor berria modu ofizialean erregistratu. Nolanahi ere, pozik zegoen Ioseba Fernandez.
|
|
|
Ez nintzateke hara hurbildu izango polemikak akuilatu izan ez banindu,
|
baina
Iruñeko leku enblematiko baten desagerpen gisa aurkeztu denez afera, ez bat eta ez bi, nire iritzi propioa eraiki nahi izan dut, eta sinboloaren akabera egiaztatzera joan naiz Viena Taberna berrira.
|
|
|
“Senarra; ez, nobioa; ez, bikotekidea galdu dut. Ez du oroimenik, baina uste ez bezala kordoka utzi eta herioak harturik egiten du laster, ez du jakiten non dagoen, ez daki non bizi den; bilbotarra da,
|
baina
Iruñean bizi gara istripuaren ondoren; asko maite dut; geldotasunera kondenatu nau; Deustuko Erriberan, Zorrotzaurreko bidean eman zion bihotzekoak, eta zerbait pasatu zaio, igual gogoratzen hasi da”.
|
|
2018
|
|
|
Txilen jaioa da,
|
baina
Iruñera Bizkaitik ailegatu zen Begoña Zabala abokatu eta ekintzailea (Santiago, 1950). 1970eko hamarkadaren bukaerako borrokak jorratu ditu bere liburuan.
|
|
|
Duela gutxitik, ordea, erraldoiei uzten hasi dira Zarautzen. " Hemen ohitura berria da,
|
baina
Iruñean, esaterako, jendeak aspalditik izan du txupeteak erraldoiei jartzeko ohitura". Gustura hartzen dituzte, nahiz eta erraldoien gerrikotik txupete pila bat zintzilik jartzerakoan pisu handia har dezaken tramankuluak.
|
|
|
20 pertsona inguruk osatzen dute boluntario lantaldea, gehienak bailarako herritarrak dira,
|
baina
Iruñeko eskualdeko jendea ere badago. Orain arte, baso jangarriarenaz gain beste bi ekimen egin dituzte boluntarioek:
|
|
|
Halere, Nabarreriaren gerraren berri badugu berak idatzitako Iruñeko gerra zibila, 1276 olerki epikoari esker. Tolosan jaio zen, bai,
|
baina
Iruñean garai lazgarrian bizi, eta Iruñean hil zen 1291n. Iruinseme titulua ongi merezita duela dirudi.
|
|
|
Izan ere, parte hartzaileen artean Pello Lizarralde edo Jokin Muñoz izan genituen. Biak ala biak Iruñetik kanpo jaioak, lehenengoa Zumarragakoa,
|
baina
Iruñean bizi zena, eta bigarrena Erriberako idazlea, Castejongoa eta orduan Donostian bizi zena; egun, Iruñean.
|
|
|
Aipatu beharreko beste idazle bat Isidro Rikarte izan zen. Jaiotzez Leringoa
|
baina
Iruñean eta Burlatan euskara teknikari lanetan ibilitakoa. Magisteritzako euskal arloko lehenengo promozioko kide.
|
|
|
Bestalde, testua non argitaratu, non gorde eta norako sortu den argigarri izan daiteke, baina ez du zertan hala izan: Refranesy sentencias (1596) errefrau bilduma bizkaieraz dago,
|
baina
Iruñean argitaratu zen. Iruñean bertan, Antonio Venegas de Figueroa apezpikuaren aginduz poesia lehiaketa antolatu zen 1609an, eta hiru poema iritsi zaizkigu euskaraz (Pedro Ezkurra, Miguel Aldaz eta Joan Elizalde dira egile); baina" hiru olerkietako euskara zenbateraino den Iruñekoa ez da aise orain jakitea" (Camino, 2003, 27).
|
|
|
Nobleen artean, urrezko leku bat egin behar diogu Vianako Printzeari. Hau ere Nafarroatik at jaioa (Peñafielen, Valladolid),
|
baina
Iruñeari erabat lotuta, bi urterekin hona ekarri baitzuten, bereziki Tafallan eta Erriberrin bizi izan bazen ere. Aurrekoaren anaiordea zen, baina ospea askoz handiagoa izan zuen Nafarroan eta kanpoan, santu eta guzti egin nahi izan zutelako.
|
|
|
Oloriz (1895) lekuko.
|
Baina
Iruñea ere kanpotik historiatua izan zen, Madrazoren España. Sus monumentos y artes, su naturaleza e historia lanean esaterako (1896).
|
|
|
bi nympheum edo iturri, brontzezko txanponez gainezka. Erromatarrek burutu ohi zuten erritu ezaguna zen txanponak iturri batera botatzea,
|
baina
Iruñean agertutako txanpon kopurua ezohikoa da. Espazio sakratu honetaz gain, esan behar da tradizioak Diana jainkosaren omenezko tenplua eta basoa kokatzen dituela gaur egun San Zernin eliza dagoen gune berean.
|
|
|
Nafarren kopuru handi bat altxamenduaren alde azaldu zen Emilio Mola jeneralaren manupean jarrita eta Erreketearen lerroetan.
|
Baina
Iruñean bazen sozialismoaren eta errepublikaren jarraitzaile andana, eta gupidagabeki erreprimituak izan ziren. Francok San Fernadoren Gurutze Ereinozduna eman zion erresuma zaharrari (1937ko azaroa), eta pertsonalki entregatu zuen Iruñean.
|
|
|
Horra hor Sarbil mendia, Iruñerria mendebaldetik ixten duena. Kareharri eta kalkarenita bankuak dira, Eozenokoak ere,
|
baina
Iruñeko margak baino lehen metatuak; horregatik daude azpian.
|
|
|
Antzinako zenbait deskribapenek, argi eta garbi neurriz kanpokoak, Caesaraugustarekin parekatu nahi izan zuten.
|
Baina
Iruñea, Estrabonen garaian jada" baskoien hiri nagusi" gisa hartzen zen arren, ez zen hiri garrantzitsua izan erromatarren unibertsoan. Aurkitu diren hondakinek, gainera, gero Nabarreriako hiria izan zen ingurura mugatzen dute hiriaren esparrua, alegia gaur egungo esparru bera.
|
|
|
1875ean karlismoa berriro ere garaitua zen, eta gobernu liberalek indarrez ezarri zituzten Berrezarkuntzaren oinarriak. Gerra ondorengo hamarkadan karlistek ezin izan zuten haien indarrak berrantolatu,
|
baina
Iruñean eta Nafarroa osoan indar foralistak agertu ziren, foruen defentsa ardatza hartuta. Horien artean garrantzi berezia izan zuen Asociacion Euskara de Navarra izenekoaren sorrerak, eta horien inguruan antolatu ziren Iruñeko indar intelektual asko.
|
|
|
Landa eremuan ez bezala, non emakumeen presentzia ohikoa den nekazaritza eta abeltzaintzako lanetan, hirietako lan merkatua zatituago eta bereiziago dago generoaren arabera. Zaila da emakumeen enplegu datuak ongi bereiztea, 125 datu ofizialek askotan errealitatea estaltzen dutelako,
|
baina
Iruñeko kasuan ez dugu emakumeen enplegua sistematikoki ezkututako azpisektorerik sumatu, nekazaritzan izan ezik.126 Horregatik uste dut 4 grafikoaren datuek ongi islatzen dutela lan merkatuaren osaketa, eta XIX. mendeko joera nagusiak.
|
|
|
Ez da harritzekoa handik hiru urtera prozesio laikoa Txarliri eskaini izana, gizartearen usadio errespetagarriak bete ez egiteagatik martirizatua hil omen zutelako,
|
baina
Iruñeko gazteon atrebentzia irreberenteak beste arrazoi politiko erlijioso bat zeukan. Txarliren fikziozko beatifikazioaren hurrengo egunean, Josemaria Escriva de Balaguerren benetako beatifikazioa gauzatu zen Erroman, Juan Pablo Il.aren gidaritzapean.
|
|
|
Dialektoak mugatzeko irizpide teoriko metodologikoez ari zela, aintzat hartu beharreko zazpi alderdi aipatu zituen Iñaki Caminok (2004, 76): ...en den); 2) Geografiaren iragazkia (hots, ezaugarriak Iruñea osorik hartzen duen ala etenak dituen); 3) Hedaduraren zabaltasuna (alegia, noraino iristen den ezaugarri hori); 4) Berrikuntzak (bertan sortutako ezaugarri edo erabilera berria den), hautuak (aukera baten baino gehiagoren artean bat erabiltzen denean) ala arkaismoak (beste lekuetan dagoeneko galdu edo zaharkituta geratu den ezaugarria,
|
baina
Iruñean gorde dena) diren; 5) Kronologiaren baldintza (gure datuak garai berekoak diren ala garai zein mende anitzetan jasoak diren); 6) Sistematikotasuna (ea beti ala testuinguru mugatuetan erabiltzen diren) eta 7) Fidagarritasuna (ezaugarria biltzeko erabili dugun iturriak tokiko hizkera modu fidagarrian islatzen duen).
|
|
|
Poliziarekin istilutan sartu nahi duen pertsona batek zenbait neurri hartzen ditu bere nortasuna ezkutatzeko, esate baterako, burua estaliz, edota elkarren oso antzerako arropak eramanez batak zein besteak.
|
Baina
Iruñeko gertaeren lekuko izan ziren gazteek bestelakoak ere aipatu zituzten manifestarien inguruan. Esate baterako, beren burua estalita zuten manifestari hauetako askori ikusi zitzaien beren buruei selfiak egiten sakelako telefonoekin.
|
|
|
Ondoren, burua bildurik eta zigarroaren hautsak erorarazirik, bere ezpain higikorrek irriño bat egin zuten, begitartea ezkutatu zion ke hodeiaren gibelean. Mina, erran zuen une batez isildu ondoan, eskubide osoz, ospetsu egin zuan independentzia gerlan. Frantsesek orduan euskaldunen kontra izu sistema baliatzen zitean, berak egun gure kontra aplikatzen duena,
|
baina
Iruñean tirokatu menditar bakoitzarendako, biharamun goizean lau frantses, lepoa mozturik, hiriko ateetan itzaturik zituan. Ene gerrillariak oraino oroitzen dituk eta etsenplua ez duk galdurik izan.
|
|
|
Soziatiboko reki aldaera sarri ageri da XVI. mendean Nafarroako erdialdean,
|
baina
Iruñean agitutako justizia auzibideetan txandaketa dago, nahiz eta sudurkaririk gabeko forma dirudien ohikoena: orrequin ageri da 1535ean, baina maynguequi 1563an, mutilarequi 1596an eta orrequi 1612an, eta Beriainen lanean ere reki da nagusi, baina bestekotik ere badu (Reguero, 2017, 577).
|
|
2019
|
|
|
Jendeak dantzaz eta kantuz jarraitzen zuen. Beti pentsatu dut gure Herri onek bizirautea eta irabaztea merezi duela,
|
baina
Iruñeko giroa ikusita, ziur naiz goiz ala berant horrela eginen duela. Gainera, ez dut uste euskaldunon egun handia urrun samar dagoenik.
|
|
|
–Badakit ez dela berria,
|
baina
Iruñekoaren ondotik. Besterik ez dagoela ematen du.
|
|
|
Guerrerok, auzipetutako guardia zibilak, ia bi urte igaro zituen herri hartako kuartelean praktiketan. Sanferminetako kasuaren haritik, Kordoban ere auzibidea zabaldu zuten grabazio haiek ikertzeko,
|
baina
Iruñekoan ez zituzten aurrekari gisa aintzat hartu.
|
|
|
Izan zitekeen beste edozein hiri, edo beste edozein urte.
|
Baina
Iruñean gaude, 2018an. Urte eta erdi igaro da taldeko bortxaketa baten albisteak hiria asaldatu zuenetik, noiz eta sanferminetako lehenbiziko egunean:
|
|
|
Erromaren erdian egon arren, Erromako ezer Erroman ez topatzeaz eta ibiltzeaz nekatu naizenean, oso goiz, aholkatu didaten taberna batera jo dut, bertan Joachim du Bellay lasai irakurtzera honaino etorri izanaz pixka bat damututa, gero eta makalago bainabil oinekin.
|
Baina
Iruñetik ihes egiteko beharra nuen.
|
|
|
Jakina denez, Akademiaren mendeurrenaren ospakizunak 2018ko urrian hasi ziren, Arantzazuko biltzarrarekin, eta urtebete iraungo dute; Arantzazun izan zen Mende Berria Kantuz ikuskizunaren estreinaldia,
|
baina
Iruñean ere izan dira Euskeriako gazteak, eta aurrerantzean ere kontzertu gehiago eskainiko dira Euskal Herriko beste lurraldeetan. Horietan guztietan, Bilboko Koral Elkarteko abeslari gazteen taldea, hau da, Euskeria korua izango da abesbatza finkoa, eta gonbidatua, berriz, lurralde bakoitzeko koru bat izango da.
|
|
|
Eskularru batzuk erosi behar ditiat. Martxan jarri zuen motorra,
|
baina
Iruñeko goi lautada igo arte autoa ez zen epeltzen hasi.
|
|
2020
|
|
|
Bartzelonan jaio zen 1965ean,
|
baina
Iruñean bizi da aspaldi. 2014an egin genion elkarrizketa, Podemos Europako Legebiltzarrera aurkeztu eta lehen ezustekoa eman zuenean; Nafarroako zerrenda burua izan zen orduan.
|