|
2013
|
|
|
alegia, Torrealdaik adierazten zuen horretatik, hots, euskara maila herrikoi apolitiko apalerako soilik onartzearena, hortik gorako alorretan hego puntak mozturik. Halere, ezin da ezkutatu egiari zor zaiona ukatu gabe, A. Arrue, Aingeru Irigarai eta Koldo Mitxelenarekin batera, 1954ko bigarren zatitik aurrera Eganbirmoldatu, modernizatu eta erabat euskaraz
|
atera
zutenetako bat izan zela.
|
|
|
Goazen berriz ere ideologiaz eta tratabidez lagun izan zuen Aita Zavalarengana, ea zer zioen tolosarrak Auspoa saila
|
ateratzeko
A. Arruek emandako laguntzaz. Kontatzen du, lehenbizi, denok dakiguna:
|
|
|
Gurean, zentsuraren zoko moko ezkutuak arakatzen eta argitara
|
ateratzen
lan gehien egin duena J.M. Torrealdai dugu. Zer dio Torrealdaik Antonio Arruez:
|
|
|
Madrileko agintariak Donostiakoak baino zorrotzagoak bide ziren, eta lortzen zuten etekinik. Julio Urkixo Mintegiko buruak, liburua aurrera
|
ateratzearren
, honako proposamen hau egin zion Madrilekoari:
|
|
|
Azkenik, Arantxa Urretabizkaiaren narratibako pertsonaia protagonista femeninoak aztertu ostean, ondorioak
|
atera
ditugu.
|
|
|
(KG, 9). Beraz, amatasunetik
|
atera
eta esparru publikoan hasi da nazioa eraikitzen KG ko ama. Hori horrela, KG ko ama naziogintzan subjektu gisa agertzen zaigu, baina eleberriko korapiloa aktibismoak eta amatasunak sortzen dituen zailtasunetatik bideratzen da.
|
|
|
Ama batek bere 7 urteko semearekin bizi dituen 24 orduak kontatzen ditu. Senarrak bost urte lehenago utzi zuen protagonista, eta bakarrik dago semea aurrera
|
ateratzeko
.
|
|
|
Guztiek landa giroa sorleku izanik, asmoren batek hirira eraman eta gero, zigorra jaso dute: inori ez zaio ondo
|
atera
hirian hasitako abentura.
|
|
|
Tradizio horretan agerikoa da gizakumeek eta emakumeek jarrera desberdina erakutsi dutela aginduok urratzeko orduan. Probetxua
|
ateratzea
jomuga duen gizonezkoaren aurrean, ohoreaz eta famaz arduraturik azaltzen den emakumea aurkeztu du euskal literaturak.
|
|
|
Bat datoz arrazoi erlijiosoan, arima galtzeko arriskua dakusa gizonezkoak?; elkarrengandik urrutiratzen dira bestean: ohorea eta fama galtzeko arriskuak badarama emakumea gizonezkoak haragizko maitasunaz gozatzeko egindako gonbitak errefusatzera, saio horietan probetxurik
|
atera
ez izana?, heki ezin medra naite?, argudiatzen du gonbidatzaileak.
|
|
|
Honenbestez, ezkontzaz kanpoko sexu harremanei uko egiteko zergatietako bat partekatzen duten gizon emakumeak, bigarren arrazoi batek bereizten ditu: fama eta ohorea galtzeko beldurra duen emakumearen aurrean, probetxurik ez
|
ateratzea
du argudio gizakumeak.
|
|
|
Herri koxkor bateko baserritik hirira joan eta bertako arriskuak saihesteko behar besteko ahalmena erakutsi ez duena bihurtzen da biktima bakar. Hain zuzen ere, landa girotik birjina
|
atera
zena hautatzen da sakrifiziorako, eskaintza horren bidez Manu Araibar hiritar lizuna salbatzeko: hiria bizileku duen bekataria onbideratu da, landa girotik birjin hiriratu zen emakume batek eginiko berrerospenari esker.
|
|
|
Bainan beldur naiz ezin ditekeala, zati zenbait aski erotiko baitira, naiz funtsez oso garbi eta sentimentala den. Bearbada, liburu txiki antzean
|
aterako
dut, zentsurari iges egiten aal ba dio?, 152.
|
|
|
Azterketa hurbilbide diskurtsibo pragmatiko batetik egiten da. Horretarako behar diren hizkuntza ekoizpen enpirikoak eskuratzeko, euskarazko corpus zabala osatzen duten testuetatik
|
ateratako
adibideak baliatzen dira. Erabilerari erreparatuz gero, emaitzek erakusten dute, kontzesiozko eta argudiozko balioez gain, markatzaile hauek balio diskurtsibo anitz bereganatzen dituztela eta, bestalde, lau birformulatzaileek elkarren baliokide moduan funtziona dezaketela.
|
|
|
Birformulatzaileak ez du guztiz baliogabetzen aurreko enuntziatua, baina oztopo bat jartzen dio handik
|
atera
daitekeen ondorioari. Aurreko enuntziatuan esaten dena, idazteko premia sentitu egin behar da?
|
|
|
Jarritako adibide horietan egileek ez dute ezabatzen aurretik esan dutena, baina markatzaileak erabilita, arreta bigarren zatian jarri behar dela adierazten dute, hau da, ezin dela interpretazio zuzena egin lehendabiziko zatian adierazten diren gertakarietatik soilik ondorioak
|
aterata
. Aurreko formulazioarekiko ikuspegi berria aurkezten dute eta, alde horretatik, sarritan, izaera polifonikoa (Bakhtine, 1978; Ducrot, 1984) bereganatzen dute markatzaileok.
|
|
|
Izan ere, datozen asteetan Irakera beste 20.000 soldadu inguru bidaltzeko asmoa du Washingtonek. Ez dago argi, edonola ere, soldadu horiek nondik
|
aterako
dituen [Irak, EDU LARTZANGUREN,]
|
|
|
Ustezko iritziei aurrea hartzeko adibide bat izango genuke hurrengoa. Lehenengo formulazioak ondorio bat
|
ateratzera
eraman gaitzake, baina egiten duen zehaztapenarekin birformulazioak birbideratu egiten du diskurtsoaren zentzua:
|
|
|
Horretaz gain, Garcésen (2008) sailkapena aintzat hartuz gero, laurok izango lirateke arazorik gabe gaztelaniaren de todas maneras, de todos modos, de todas formas markatzaileen baliokide, haiek bezala aurreko formulazioaren indarra eta handik
|
atera
daitezkeen inferentziak mugatzen baitituzte, eta gainera, nolabaiteko indiferentzia adieraz dezakete aurreko formulazioan esaten denarekiko. Dena dela, dena den, edonola ereeta edozelan erebirformulatzaile urruntzaileak Garcések (2008) gaztelaniazkoentzat egiten dituen hiru sailetan koka daitezkeela dirudi, baina honek azterketa sakonagoa luke, baita ahozko bat bateko solasaldiak kontuan hartzea ere, izan ere, erabili diren corpusetan biltzen diren ahozko mintza jarduerak idatzian oinarritzen dira, beste era batera esanda, ahozkoaren itxura egiten dute edo ahoz esateko idatzi dira (Garcia Azkoaga 2007, 178).
|
|
|
13): alegia, diskurtso markatzaileek berez dutela funtzio komunikatibo estrategikoa; izan ere, hartzaileari diskurtsotik inferentziak
|
ateratzen
laguntzeko gida edo jarraibide moduko batzuk eskaintzea da diskurtso markatzaileek duten funtzio diskurtsibo berezkoa.
|
|
|
Sin City filma, guztiagatik, askok eta askok irrikaz espero zuten. AEBetako zinemak, ostera, berriro ere, urrezko meategietatik gorotza nola
|
atera
erakutsi du Sin City errariarekin. Edo, bestelaesanda, interesez betetako istorioari interes guztia nola ken dakioken erakutsi du, interes hori estetikakeria huts bilakatuz.
|
|
|
Alegia, agerian uzten dituzte birformulatzaile esplikatiboek arlo juridikoko testu mota desberdinetan (lege testuak/ testu akademikoak) dituzten banaketak eta erabilerak. Baina, areago, egiaztatzen dute aztertutako diskurtso markatzaileek berez dutela funtzio komunikatibo estrategikoa; hau da, hartzaileari diskurtsotik inferentziak
|
ateratzen
laguntzeko gida edo jarraibide moduko batzuk eskaintzeko funtzio diskurtsibo berezkoa dutela, eta funtzio hori hertsiki lotuta datorrela testu generoaren nolakotasunarekin eta zeregin komunikatiboarekin. Beraz, aurkeztu ditugun datu estatistikoak zein adibideen analisi kualitatiboak ikuspegi horretatik hartu behar dira; alegia, testuen inguramendu diskurtsiboari atxikita aztertu eta interpretatu behar dira; izan ere, lan honen euskarri teorikoak azaldu direnean agertu denez, inguramendu diskurtsibo horretan aztertzekoak dira markatzaile diskurtsiboak berak hizkuntza kategoria gisa ere.
|
|
|
Ikusi baino ez dago Retanaren Diccionario de Autoridades del Euskera delakoan zenbat eta zenbat adibide diren Erkiagarenak. Ordura arte beste inon jasota ez zegoena hor aurkituko dugu, eta adibidea sarri sarri Erkiagaren idatzietatik
|
aterata
. Bazekien Aita Lino Akesolok gure idazlearen zehaztasunaren berri, bere hiztegirako lanean ibili zenean.
|
|
|
Urtetan galdetu diot neure buruari Literatura Unibertsala saileko liburuei zergatik ez dien obra bakoitzean aditu batek idazten. Ez nuke kasu bakar batean zentratu nahi (gainbegiratu ditudan eta jatorrizkoan lehenagotik eta ia buruz ezagutzen nituen pasarteetan behintzat, nire ustez, onik
|
atera
baita itzultzailea), baina kezka hau berritu dit Literatura Unibertsalekoetatik eskuratu dudan azken aleak, Pedro Calderón de la Barcaren Bizitza amets ek, Xabier Payák euskaratuak. Itzultzaileak hitzaurrea ere idatzi dio, Calderónen lana argitu eta hurbilduko lukeen aurkezpenean baino itzulpenaren irizpideetan luzaturik.
|
|
|
Hau izanik ikerketaren egoera, datozen orriotan Antonio Arrutiren poemen azterketa testual laburra egin eta horretatik
|
ateratako
emaitzak testuinguruarekin erlazionatzeko saioa egingo dugu. Funtsean, Semiotikaren ildoan kokatzen da gure ikerbidea, eta obraren azterketa testuala (testuaren baitan maila ezberdinetan egiten dena) eta hurbilpen pragmatikoa uztartzean oinarritzen da.
|
|
|
Honi guztiari buruz, nik dakidala, oso gutxi idatzi da eta ez da inoiz literatur historiaren ardatz bihurtu; hau da, feminismoak eta, oro har, edozein kritika biopolitikoak filologia nazionalistaren menpe iraun du. Bada garaia feminismoak eta kritika kulturanitzak nazionalismoaren espetxe filologikotik
|
atera
, eta zentraltasun postnazional bat izan dezan euskal literaturaren historia pentsatzerakoan, ez bakarrik XX. eta XXI. mendeetan, baizik eta historia osoan zehar.
|
|
|
David Harvey k aspaldi neoliberalismoari eta globalizazioari buruzko liburu erabakigarrienetako bat
|
atera
bazuen ere, oraindik Euskal Herrian postmodernitatea (alde eta kontra) da erreferentzia zaharkitua. Orokorkiago, egun postmarxismoaren eskutik (Zizek, Hardt eta Negri, Badiou, Ranciere), postkolonialismoaren eta ikerketa dekolonial eta subalternoen ondorioz,, world literature, n gaineko eztabaidei eskerrak, psikoanalisiaren (trauma/ Real, jouissance) eta afektibitatearen (Sedgwick; Deleuze eta Guattari) bidetik, literatur historiaren diziplina errotik aldatzen ari da.
|
|
|
Eta jarreraren aldetik, Mikoletak euskarazko herri moldeak hobetsi (lelori koplak izan ezik) eta arrotzak baztertzen dituen bitartean, Larramendi molde jasoagoen aldeko ageri da, bertakoak nahiz arrotzak izan, molde nagusi eta txikia bezalako herri ereduak aipatu ere egin gabe, behar bada eredu arrotz baina izen onekook egokiagoak direlakoan bere tesia frogatzeko, alegia euskarak duen gaitasuna arte poetikoaren arauetara makurtzeko, gramatikaren artearen alorrean egin berri duen legez. Hortik ondorio bikoitza
|
aterako
litzateke: euskara gramatikaren artearen arauetara makurtzen den hizkuntza elegantea dela eta ez barbaroa (Mitxelena, 1960, 119), eta horrekin batera, arte poetikoaren arauetara ere makur daitekeen hizkuntza ere badela eta beraz inguruko hizkuntzek besteko errespetua merezi duena.
|
|
|
Orain arte adierazitakoaren arabera ondorio arin bi
|
atera
daitezke. Lehenengo eta behin, hemen proposaturiko hipotesia onartuko balitz, euskal literaturaren historiari arazo txiki berri bat sortuko litzaioke:
|
|
|
(6.869). Dena den, ez da ahaztu behar lerro gutxi gorago Augusto bera agertu zaiela Troiatik
|
ateratako
aita semeei. Ankisesen iragarpenaren arabera Augustoren eskutik urrezko aro berri bat etorriko da, Martzelok luzatuko zukeena hain gazterik hil izan ez balitz.
|
|
|
Lan horren bitartez, aurreiritzi errotuak gezurtatuaz batera, sermoigile eta idazleentzako lanabes nahitaezkoak sortu zituen. Euskal Herri penintsularreko literaturen historiari dagokionez, ez da gehiegikeria esatea Larramendirekin epistemeberri bati hasiera eman zitzaiola, ustezko burdin arotik
|
ateratzen
hasteko aldia.
|
|
|
Larramendiren jarrera heroikoa ez zitzaion ordea dohainik
|
atera
euskal literaturari. Andoaingo jesuitaren aukerak eraginkorrak gertatu ziren epe luzera, berak ezarritako lehentasunek badirudi zeharo baldintzatu zutela ondorengo euskal literaturaren garapena.
|
|
|
Azkenik, gure literaturaren historia nazio estatu hegemonikoen literatur historien eredura idatzi nahi bagenu ere, agian gurearen antzeko subalternitate egoerak bizi izan dituzten kasuak bilatu genituzke. Britainia Handiko eta Espainiako urrezko aldiak aurrez aurre jartzean, Barbara Fuchsek honako ondorioa
|
atera
du:
|
|
|
Nonahi eta noiznahi gertatzen da. XX. mendeko euskal literaturatik
|
ateratako
adibide franko aipa daiteke. Esaterako, bada alderik berrogeita hamarreko urteen bukaera aldera eta hirurogeiko hasieran Txillardegik eta Eusebio Erkiagak idazten dituzten eleberriei darien mundu ikuskeretan.
|
|
|
Euskeriaren liburu kantarian. Euskaldun neure adiskide onai? izenburupean eginiko hitzaurrean zioenez,, zuei eskeinten deutsuedaz hemeretzi urte onetan argitaratu dodazan kantu errikoiak, eta gañera beste neuk ipiniriko kantu pillotik
|
aterata
ezarri deutsedazanak bere bai?, 3 Askoz laburragoak dira F. Lopez Alenek edo Serafin Barojak prestatu zituzten edizioak. Lopez Alenek Josetxoko (Donostia, 1896). Irakurtzalle adiskidia, ri zuzendutako lehen hitzetan aitortzen zuenez,. Lan txiki ontan bildu ditut bertso banako batzuek?, 4 Serafin Barojak Gazi gezak.
|
|
|
Esan beharrik ere ez dago, liburuaren argitaratze datara hurbiltzen direla hautaturiko azken testuak hiru kasuetan, eta euren artean ia hamar urteko tartea zegoela, antologien eguneratze funtzioa azpimarragarri eginik. Hiru antologien sarreren arteko alderaketa eginez gero, berriz, zenbait ondorio
|
atera
genitzake. Hala, Ibon Sarasolarenak ezagun du gudaosteko garai zailekiko hurbiltasuna, izan ere, antologia egin izateko arrazoitzat argiro azaltzen baitu euskal sistema literarioaren prekarietatea.
|
|
|
Hala, Ibon Sarasolarenak ezagun du gudaosteko garai zailekiko hurbiltasuna, izan ere, antologia egin izateko arrazoitzat argiro azaltzen baitu euskal sistema literarioaren prekarietatea. Bere hitzen arabera, arteko zentsura frankistak atzerrian edo atzeratuta
|
atera
behar izan duen poesia berreskuratu du bere antologian, aldizkari suntsituetatik eta bazterrekoetatik batera bilduz. Giroak hoberantz egin du Jon Kortazar eta Iñaki Aldekoaren hitzaurreek adierazten dutenez, euskal poesia modernoaren bilakaeraren urratsak deskribatu gura zituzten biek eta egoera normalizatu batean, euskal literaturaren modernotasun homologagarriaren lekukotza eskaini nahi izan zuten.
|
|
|
Baimenik gabe argitaratzen zituen, bere adierazpenen arabera, ba omen zekielako aldez aurretik baimenik ez ziola Gobernuak emango, eta horregatik. Suplemento Poético de Karmel? jarri omen zion bigarrenari estalgarri gisa eta baimenik eskatu gabe
|
atera
. Sei zazpi bider izan zituen poliziak horrexegatik bisitan, Manuel Fraga Iribarne ministroaren debeku behin betikoa jaso zuen arte, Olertigehiago ateratzea debekatuz.
|
|
|
jarri omen zion bigarrenari estalgarri gisa eta baimenik eskatu gabe atera. Sei zazpi bider izan zituen poliziak horrexegatik bisitan, Manuel Fraga Iribarne ministroaren debeku behin betikoa jaso zuen arte, Olertigehiago
|
ateratzea
debekatuz.
|
|
|
Queer (arraroa estrainoa) pertsonaia bat dugu aztergai eleberri multzo honetan, queer begirada duena. Begirada horrek, hasteko, ikusezintasunetik
|
atera
ditu pertsonaia periferiko guztiak: lesbianak, gayak, bisexualak, transexualak, transgeneroak.
|
|
|
Margery Allingaham, Lesley Ford, Dorothy Sayers, Nagio Marsh, Josephine Tey, Patricia Wentworth eta Agatha Christiek, besteak beste. Hala eta guztiz ere, detektibe femeninoaren garapenak ez zuen aurrerapen handirik ezagutu aldi honetan, gizonezko ikuspegi batetik lantzen baitzuten krimena, eta garaiko arauetatik ez baitziren
|
ateratzen
.
|
|
|
Aldi honetakoak dira Dorothy Sayersen Harriet Vane, Patricia Wentworthen Miss Silver eta Gladis Mitchelen Miss Bradley. Sasoi honetan, Torrijosen berbetan, detektibe maskulinoa klasista eta aristokrata zen, eta emakumezkoa, afizionatua, inoiz ez profesionala, inteligentzia erabil zezakeena, baina inoiz ez zena delituan nahastuko eta finkatutako arauetatik
|
aterata
ibiliko ez zena.
|
|
|
Azkeneko 20 urteotan eleberriak, poesia, artikuluak, itzulpenak, saiakerak, eta Euskal Herriko hainbat musika talde eta abeslarientzat letrak idatzi ditu. 2002an Susa argitaletxearekin
|
atera
zuen %100 Basque eleberriak Euskadi Literatur Saria irabazi zuen. Argitaletxe berarekin argitaratu berri du azken nobela, Boga boga (Susa, 2012) (Ikus < www. basqueliterature.com/es/Katalogoak/egileak/ borda>).
|
|
|
Baditu abantailak. Erraiten dudalarik bigarren mailako idazle izaera hori, pixka bat ironikoa ere bada, Euskal Herrian idazleak
|
ateratzen
direnean beti baitira lehen mailakoak, inor ez da gelditzen bigarren edo hirugarren mailan. (Borda, Argia,)
|
|
|
1.2.E. M. Azkuek arduraz jokatu zuenbere familian tirabirarik izan ez zedin ondasun kontuan, familiakoak batuta egon zitezen eta elkarri lagun ziezaioten, bakoitza bere bizimodua
|
ateratzen
hasi arte. Esandakoa frogatzeko bi agiri aipatuko ditugu, biak hil aurreko urtekoak (1872).
|
|
|
Bigarren agiria, bere seme eta katedran oinordeko izan zen Alfontso Mariarekin egindako notario kontratua da. ...ak katedra eginkizunei aurre egin ezinik, semearekin akordio bat egiten du, aitaren katedrako eskolak erdi bana emateko eta semeak soldataren laurdena jasotzeko, ezkondu gabe eta aitarekin bizi bazen; eta ezkonduko balitz, soldataren erdia, katedradun jarraitzen bazuen beti amaordeari eta neba arrebei soldataren laurdena emateko obligazioarekin, amaordeari hil arte eta neba arrebei hauek bizimodua
|
ateratzeko
gai izan arte (ikus ERANSKINAK: 4).
|
|
|
Azkuetarren omenaldi egunerako propaganda orri politak
|
atera
zituzten,, euzko gogoaren taupadak, euzko izatearen ezaugarri bizien eta agirienak, eta antzeko adierazmoldez beteak.
|
|
|
Orma artetan dira/ Cristiñuac sartzen;/ Baña queia emonic/ Ditube
|
ateraten
. / ¡ Cembat triscantza gogor/ Yngles azurretan,/ Baitabere ez guichi/ Euren lagunetan!
|
|
|
Bertso horiek
|
atera
edo zabaldu zirenean (1837) E. M. Azkue gerran zebilkeen, baina enuntziazio moduari ohartuta, gerratik kanpoko batek idazten ditu bertsoak, euskaldun soldaduei zuzentzen baitzaie zuek erabiliz:
|
|
|
Uriartek Bonaparteri eginiko gutunetan Bilboko Gabon kanta batzuk aipatzen dizkio, 1814, 1816, 1820 urteetakoak (Ruiz de Larrinaga 1954, X, 265), baina ez egilearen izenik.Seguru asko ez zekien 1820koen egilea B. Mogel zenik. Izan ere, Bilboko Gabon kantak bertsopaper inprimatuetan
|
ateratzen
ziren, egilearen izenik gabe; horregatik, ez Uriartek, ez Manterolak ez zuten ezagutzen Bizenta Mogel Gabon kanten egile gisa (bai alegialari gisa). Bonapartek eta batez ere J. Urquijok batu zituzten Bilboko Gabon kanta horiek, baina Bizentarenak zirenik ez zekiten; ezta Uriarteren gutunen argitaratzaileak ere, Ruiz de Larrinagak.
|
|
|
Adibideak oso ugariak dira: Jacuna jazoten, Zaitube icusten (II); ditubez(...) Billatzen, deutse(...) deituten (VI); Noc leique cembatu,/(...)/ jacun sartu? (XI); dira orniduten (XII), dira/(...) sartzen, ditube
|
ateraten
(XIV), Dacusez iguesi (XV), Duaz(...)/ barri emotera (XVI).
|
|
|
E. M. A.k aukera guztietan egiten du sinalefa: ondorio hori
|
atera
dugu bost poematan lehen bost estrofak aztertuta. Adibideotan sinalefa (laburduraz, s.) kopuruaren ugaritasuna ohartarazi nahi dugu:
|
|
2014
|
|
|
«Oraingo ikasleak biharko helduak dira, eta biharko gizakiak gu baino gehiago mugituko dira. Gu asko irteten gara kanpora, baina gerokoak gehiago; hau da, hiru hizkuntza behintzat ondo menperatu dituzte beren bizitza duintasunez aurrera
|
atera
nahi badute. [EPD prentsa, Berria]
|
|
|
Alberdik (2000) deskribatzen du zelan, behin beldurra galtzen hasita eta Erregimenaren beraren larderia apur bat nasaituta, satorrak baino lurperago zeuden haiek apurka apurka burua
|
ateratzen
hasi ziren. Momentu horretan, 1960ko hamarraldian batik bat, bigarren irekiera sinboliko batekin egiten dugu topo:
|
|
|
Urte horretako Gabonetan milaka euskaltzale bildu ziren Euskal Herriko bost kirol zelaitan. Ekitaldia oso ondo
|
atera
zen, bazirudien hurbil zegoen mende berriak aurrerakada nabarmena ekarriko ziola euskarari baina aurreikuspenak, honezkero ederto dakigunez, ez ziren bete.
|
|
|
hori astindu nahian, botere harremanetan, izaera kolektiboan eta motibo identitarioetan indarra jartzen duen diskurtso berria ere hasi da ernetzen ezarian ezarian (ikus, adibidez, Arbelaitz, Eizagirre eta López, 2015). Ugaritzen ari dira, era berean, euskara hautu pertsonal hutsaren esparrutik
|
atera
nahi dutenen esanak. Horien adibide ditugu, esate baterako, Lorea Agirrek aurtengo Korrikaren amaierarako prestaturiko mezuan ageri ziren berbak:
|
|
|
Badugu euskaraz bizitzeko gai dela badakigun masa kritiko gero eta zabalago eta anitzagoa, euskalgintzak antolatzen duenaren xede talde egoki izan daitekeena. Badugu euskaraz bizitzeko hautua modu kontzientean egin duen jende multzo zabala ere (batzuk, majo sufrituta, euskaltegitik
|
atera
berriak; gero eta gehiago, etxean aurreko belaunaldietatik euskara jasotzeko zortea izan dutenak). Badugu eskura eta erabilgarri dituen sormen bideak euskaraz natural erabiltzeko gai den artista kuadrilla ederra ere.
|
|
|
Halaxe jokatu genuke geuk ere: euskararen lurraldea nazioarteko fenomeno eta pertsona eredugarrien izenekin eta, batez ere, euskal kultur ondaretik
|
ateratako
erreferentziekin markatu behar genuke (honi buruzko hausnarketa sakonagoa in Unzalu, 2011); haatik, Arestik bere. Bilbaoko kaleak, ospetsua idatzi zuenetik urte dezente igaro den arren, euskara arbuiatu, edota are, zanpatu izan zuten jeneral, konde, almirante eta politikarien izenak zein beronen garapena oztopatu duten gertaera konkretuei erreferentziak ugariak dira oraindik Euskal Herriko kale izendegietan.
|
|
|
Arnasguneak eutsi behar dio sinergia proposamenen iturburu izaerari, baina euskarak dozenaka bidelagun eta gune lagun bilatu ditu plazan bere lekua hartzeko. Litekeena da horietako batzuekin tarteka euskaratik
|
atera
behar izatea eta elkarrizketa elebidunak (euskaldun hartzaileekin) edo itzulpenak erabili behar izatea. Bidean aurkituko ditugu tresnak eta metodologiak, argi dagoena baita etorkizuneko testuinguru hiritarrak konplexuak izango direla (hala dira dagoeneko) eta euskaltzaleoi etengabe moldatu beharra egokituko zaigula.
|
|
|
Laburtuta, erran dezakegu inguru soziolinguistiko jakin batzuetako ezaugarriek eta haien gainean hainbat mailatan harturiko erabaki eta ekimen sorta batek zehaztuko dutela hezkuntza sistemaren egoera eta emaitza toki jakin bakoitzean. Hizkuntz politikarekin zerikusia duten hainbat mailatako ezaugarri, gertakari edo erabaki horien konbinaziotik
|
ateratzen
dira gaur egun ikus daitezkeen hizkuntza egoera desberdin ugariak Euskal Herriko alde desberdinetan.
|
|
|
Azken urteetan hainbat ebaluazio egin dira irizpide desberdinetan oinarrituak, helburu izanik aztertzea nolako emaitzak
|
ateratzen
diren hezkuntza sisteman eredu desberdinen arabera (Sierra, 2008). Laburpen gisa erran daiteke, besteak beste, EAEko hezkuntza sistema elebidunaren emaitzak gaztelanian hobeak direla euskaran baino, batez beste.
|
|
|
eredu publikoan bi heren gelditzen dira hasierako mailan euskaraz, eta laurden bat baino gehixeago gaztelanian (%27, 5). eredu publikoan eta itunduan, bietan ere emaitza onak
|
ateratzen
dira gaztelanian: eredu itunduaren emaitzetatik hurbil, eta B publikokoak baino garaiagoak.
|
|
|
Gainerako guzietan gaztelaniazko emaitzak askoz ere hobeak dira euskarazkoak baino. Hortaz, ondorio nagusi gisa, ikusirik ereduek gaztelaniaz ere emaitza onak ematen dituztela, erran liteke eredua dela emaitza orekatuenak
|
ateratzen
dituen jardunbidea bi hizkuntza ofizialei dagokienez.
|
|
|
Ildo horretan, iduri du hizkuntza ereduak modu malguagoan eta zaluagoanhartu direla, inguruak erakusten dituen ezaugarriei arreta jarrita eta hezkuntza erkidego bakoitzaren ekimenari garrantzi handiagoa emanez. Hala agertzen da EAEko 2010eko curriculum dekretuan eta 2007ko Nafarroakoan ere bai (Eusko Jaurlaritza, 2010; Nafarroako Gobernua, 2007); ideia bera azpimarratzen da EAEn eleaniztasunera bidean 2014ko ekainean
|
aterariko
ebazpenean (Eusko Jaurlaritza, 2014b).
|
|
|
Datu hauek
|
ateratzeko
, 2011/ 2012 ikasturtean, G eredu arruntari gehitu egin dizkiogu beste hauek ere: British eta TILTIL: Tratamiento Integrado de Lenguas izenez ezagunak().
|
|
2015
|
|
|
Hots baten kide den beste hotsaren alde arrazoi geografikoak edo euskalki arrazoiak ere aipa litezke, dakigun bezala [j] hotsa Ipar Euskal Herri eta Nafarroa gehienekoa eta Bizkaiko saihets handi batekoa baldin bada. ...bada, [j] hotsa [x] baino zaharrago dela dakigun aldetik, baina honelako auzietan gauzak ez dira matematika hutsa izaten eta arrazoi kronologiko, historiko, literario edo filologikoak ez dira aski izaten arrazoi soziologikoek hiztun kopururik handienaren alde jotzen dutenean, batez ere hots bat hizkuntzaren erdigune geografikoan homogeneoa den kasuetan, hizkuntzaren saihets edo bazterrak galtzaile
|
aterarik
, baina euskal [x] eta [j] hotsen kasuan zabala da [j] hotsaren hedadura; Euskal Herriko aski erdiguneko eskualde batzuetan ere erabiltzen da [j]. Ageri denez, arrazoien konbinazioak eta hots baten hedaduraren konbinazio geografikoak berak, guk nahi baino bihurriagoak izan ohi dira eta halaxe dira usu euskaraz ere.
|
|
|
Lapurrak etxean ote? Mikelek ez zekien zer egin, edo hor jarraitu edo bere plana bertan behera utzi eta tximista bezain azkar kalera
|
atera
, kukuaren misterioa argitu gabe utziaz. Baina alde batetik beldurrarengatik mugitu ezinik zegoelako eta beste aldetik bere jakin mina oso haundia zelako, hor, gortinaren atzetik geratzea erabaki zuen.Kris?
|
|
|
kras? Berriro ere soinu hura entzun zen eta bat batean erlojuaren atea ireki zen eta Mikelen begi bistan egurrezko kukua
|
ateratzen
hasi zen.(?)
|
|
|
Txerviakov: (Zapia
|
atera
eta jeneralaren garondoa garbitzen du) Izugarria izan da! Barkaezina.
|
|
|
Makila soinuak entzun dira gero, zerbait puskatzen edo norbait jipoitzen ari balira bezala. Nire auzoak ez zuen txintik ere
|
ateratzen
. Etxeko laratza bezain isilik egon da erasoak iraun duen denboran.
|
|
|
Artzain lagunen ezkontzen gorabehera, artzainon diru aurrezte, sorterri min eta hauetako baten korkoxetik at gelditzen den ezerk ez du erakartzen kontalariaren interesa. ...zen zirenean artzain abestiak abesten zituztela errepikatzea ere, zeukaten jaioterri min sakonaren adierazgarri eta, azkenik, korkoxen gaineko pasadizoak zama horren aringarri, baina, horrenbesteraino bildu du gune horietara arreta, istorioaren amaieran garrantzizko bihurtuko zaizkion beste kontu batzuen aurrekarientzat ez duela gorde tokirik eta, magialaria bezala, faltan botatzen duena kapelatik
|
atera
beharrean dela, bere kontakizunaren logika bera uneren batean hautsiz. Esaterako, Tomasek eta Amelek hiru urteko alaba zutela esan ondotik, hurrengo agerreran, izen berezi batez jabetzeaz bestalde, ezkontzera doala eransten du.
|
|
|
Tomas eta Amele, Agaton eta Genare senar emazteek itzulerarako prestakuntzei ekiten dietenean, magialariak kapelatik
|
aterako
lituzkeen bezala ateratzen ditu kontalariak bikote horien seme alabak.
|
|
|
Tomas eta Amele, Agaton eta Genare senar emazteek itzulerarako prestakuntzei ekiten dietenean, magialariak kapelatik aterako lituzkeen bezala
|
ateratzen
ditu kontalariak bikote horien seme alabak.
|
|
|
Gizabanakoa bizitzako aro desberdinak igarotzera laguntzen zuten osagai sinbolikoak ziren iniziazio errituak antzinako gizarteetan: ezaguna zenetik
|
atera
eta ezezaguna zenaren atarian barneratu, beste egoera bat lortzeko. Ezaguna zuena atzean laga eta ezezaguna duen barrutian sartzean, hasten du heroiak bidaia.
|
|
|
Pertsonaioi suertatzen zaizkien arrisku une guztietatik onik
|
ateratzeko
ezohiko gertaeraren eragina hain nabarmena izanik, azkenean, naturaz gaindiko indarren jarduna saihetsezin bihurtzen zaio kontalariari, Jainkoari edo mirariari toki egiteak erakusten duenez: –laurak, mirariz antzera, aurkitzen ziran batera atzerrijan?
|
|
|
Ohiko bizimodutik bereiziz eta zailtasunei aurre eginez bilatzen zutena aurkitu badute ere, lorpenarekin herriratzea dute, haatik, eginkizun. Gizarte klaseak eragozten zion ezkontzak
|
atera
zuen Sabas Ardibasotik eta honekin ezkontzeko ezezkoak Jule; orain, berriz, garaipenarekin bueltatzeko tenorean daude. Itzuleraren ataria igarotzeko eretia da.
|
|
|
berehala ezagutu zituen. Amelek Juleri esaten dionez bizimodua aurrera
|
ateratzea
izan dute atzerriratzeko zio:
|
|
|
Bidaiek arriskutsu izaten segitzen dute: izu ikaratik gutxitan
|
ateratzen
dira. Hasteko, Bermeoko txalupa bat hondoratu izanak, Santanderren gelditzera behartu zituen hondoratutako txalupakoak lurreratzeko eta beren ontziak jasandako kalteak konpontzeko.
|
|
|
Honela bada, Ardibasoko artzainok, emaileen laguntzarekin heldutasunerako iraganbideak zituen baldintzei erantzun diete. Bidaiak sorrarazi dizkien frogak gainditzean
|
ateratako
onurekin Ardibason daude:
|
|
|
Horra zigortzen dituen emakumeak. Hauek ez dute jadetsi laguntzailerik sartu diren atakatik
|
aterako
dituenik. Laguntzaileak izan dituzten emakumeak Jule, Amele eta Genare dira.
|
|
|
Sabas posizio sozialetik, Jule gurasoen lausotasunetik, emakumeak gizakumearen erasoetatik, Tomas eta Amele oinordekotzaren ondorioetatik, Agaton korkoxaren akatsetik. Bizi izan duten abenturan laguntza eman die garaile
|
atera
daitezen.
|
|
|
Hasiera hasieratik, egitasmoaren arduradunek garbi ikusi zuten aztertzen dihardugun ikerketa eremu zabal honi buruz egiten diren ikerketa puntualez gain, ezinbestekoa zela gai honi lotutako metodologia egokia sortzea, ikerlanei koherentzia eta zorroztasuna emateko. Azken hamar urte hauetan egindako lan sendoak eta sakonak argitara
|
atera
du azkenik metodologia bera. Beraz, eskuartean dugu ongi hausnartutako lan saioa, kontrastatua eta behin baino gehiagotan berregindakoa, eta hala ere, ez zaigu aurkezten proposamen metodologiko itxi edo behin betikoa bezala, baizik eta etorkizunean hau hobetzeko beste proposamen batzuk eraikitzeko tresna bat bezala.
|
|
|
epaitegietako auziak, sermoiak, memoriak, diskurtsoak, eskutitzak, notariotza aktak, inkestak, eguneroko idatzi pertsonalak, bidaiarien iritziak, testu literarioak, etab. Salbuespenak salbuespen, zatikatutako datuak dira eta murritzak, gutxitan lotzen zaizkionak hiztunen hizkuntzaren produkzio errealari. Testu hauetatik aipuak
|
ateratzen
dira. Testu zatien mamia, informazioa sailkatzeko eredu (grille de lecture) baten gainean kudeatzen da.
|
|
|
iritzien, jarreren eta ohituren azterketa kualitatibo eta kuantitatiboa doktorego tesia aurkeztu zuen Gorka Salcesek. Iturri horietatik eta beste zenbaitetatik
|
ateratako
informazioa sintetizatu eta hausnarketarako zenbait puntu nabarmenduko ditugu artikulu honetan.
|
|
|
Berriro diogu: apustu logikoa da, baina Salcesek
|
ateratako
ondorio bat (2016: 650) datorkigu puntuan gogora:
|
|
|
Hegoaldekoen eragin eremua probintzia da eta eremu zabalagoa hartzen du Sud Ouest ek, baina denek ere informazio lokala dute indargune, hortxe gailentzen zaizkio prentsa nazional euskaltzale/ abertzaleari. Haatik, euskaraz tokiko prentsa joria dagoela kontuan izanik, kazeta nazional eta lokalen arteko elkarlanetik proiektu interesgarriak
|
atera
daitezkeela begitantzen zaigu. Arabako Alea astekaria, GEU Gasteiz elkarteak, Goiena eta Berria komunikazio taldeek eta Arabako zenbait eragilek elkarrekin garatutako proiektua, adibide ona dela uste dugu.
|
|
|
Egaña, Zuberogoitia eta Bidegainek gazteekin eginiko ikerketan (2015) maiz
|
atera
zen kontu hori: gazteek ia ez dute euskarazko tokiko telebistarik kontsumitzen, haien ustez berauen estetikak eta ikus entzunezko hizkuntzaren erabilerak ez dituelako betetzen bete beharreko gutxienekoak(, hain gaude ohituta 10 minutuan 500 plano ikusten ezen epe horretan 50 jartzen dizkigutenean guretzat hori mantsoegia baita?, dio ikerketa horretan jasotako gazte baten lekukotzak).
|
|
|
Jaurlaritzaren HEHOBA diru-laguntza baliatuta, irakurleek tokikoen ildo editorialaz zein produktuen kalitateari buruz zeukaten iritziaz edota berauek kontsumitzen ematen zuten denboraz azterketa egin zuen Aztikerrek, Topaguneak eskatuta; bertatik
|
ateratako
emaitzen oso balorazio positiboa egin zuten tokiko hedabideek. Ikus horri buruz Topagunea, 2011:
|
|
|
Egoera haatik aztertu zuen, horretaz, gaiaz publikoki idazteaz beharra ikusi zuen, sufrimendutik at joanez, egoeraren azterketa eginez. Eskoletan euskaraz hitz egiteagatik ikasleak zigortzen zirelarik oraindik, euskararen goratzera
|
atera
zen.
|
|
|
Baina, lehen aipamena hizkuntzarena izan zen. Orduko euskararen aldeko boz batzuk
|
atera
ziren eta eskoletan euskararen erakusteko beharra ere ikusten zen. Eskola publikoak ez zion jaramonik egiten eskaerari.
|
|
|
Beste zerbaiten beharra sumatzen zuen. Horrela, kritika horretatik bide berria jorratzera joan zen,, patronage, jostetatik
|
atera
eta antzerkigintza amateurra indartzen hasi zen. Urte hauetan dakigu antzerki munduan berrikuntzak izan zirela bereziki Hazparne, Luhuso eta Makean.
|
|
|
Hainbat kobatako ataritan eta alde sakonetan ikusi omen dute, Anboton, Txindokin edota Murumendin, esaterako. Aho horietatik, gainera,
|
ateratzen
dira eguraldia zehaztuko duten laino, hodei, harri eta haizeak. Bestalde, egiaren eta ondo egitearen bermatzaile, ezaren eramaile?
|
|
|
Ala joan emen zan, ta aari ori, burko emen zeukan Damiek. Eldu ada, etatik eta
|
atera
emen zuen atzeraka aariya. Orduen Damiek dio:
|
|
|
Orduen Damiek dio: «Eske, ak eman deizkiok eto, i aizean bezela
|
atera
aizenari, bestela emen gelditu bearko uan».
|
|
|
Urre gorria euskal mitologian oso ezaguna da. Lurperatutako idi narruak betetzen ditu, eta basajaunek haien leizeetan egindako ikatza ere izan daiteke, edota baten bati ikatz legez koba barnean eman eta
|
ateratzerakoan
urre bihurtutakoa. Lurpearekin duen harremana bere dirdira bezain argia da.
|
|
|
Damiabere oizko koban zegoen, betiko bere lan jakiñean, iruten alegia, aolku billa zetorkiona bertaratzean, eta berari arretaz entzunik, onela esan zion: «Zuk arriak
|
atera
eta karobia garbitu, eta ondoan zapoa aurkituko dezu ezpañean ogi puska bat duela, ogi puska kendu eta karobi ondoan utzi ziri baten sartuta, arriaren erretzea zearo burutu arte».
|
|
|
Zortzi euskal kontakizun aztertu berri ditugu, Mariren egoitzara sartzearekin eta irtetearekin lotuta. Orain, aurretik esandakoarekin batera arakatuko dira, eta, horretarako, haietatik
|
ateratako
emaitzak sintetizatuko dira beheko taulan, azterketaren amaierara jotzeko gero. Argibide legez, aldaera bat berari emandako etiketak gogora ekarriko dira:
|
|
|
Bertan, ikusitako guztiaren arteko loturak aztertuko dira, lanaren helburuari zuzenean erantzuteko; hau da, Mari edo Anbotoko Dama eta infernuaren arteko harremana uztartuko da. Ikus ditzagun, beraz, lanaren muinean dagoen kontakizun honen bertsio ezberdinetatik
|
ateratako
datuak, labur:
|
|
|
Neguegas ba (t) p (b)
|
atera
, Anbotoko kobasuloa itxi te Anbotoko Señorea garra dariola ta txispotzean ikusten i sen Supeleorreko kobasuloan sartzean. Antxe emoten i ausen neguko egun da gaube luseak.
|
|
|
Jakituria lortzeko egiten omen ziren bidaia horiek (Kingsley, 2010). Bide batez, gogoan izan dezagun aurreko oin oharrean Jainkotiar komediako aipatutako pasarte horretan, Dante infernura sartu berri dagoela, bere lo sakonetik biziki
|
atera
eta gero. Loan Akerontetik eramana izan da.
|