|
2001
|
|
|
Gureak ere bai, izatez eta gogoz europarrak garenez gero. Ideia horiekin
|
sortutako
izenak, bazter guztietara zabaldu dira, ideiak zabaldu ahala, eta aldakuntza handirik gabe gehienetan. Ondasun horiek, beraz, besteren hainbat gure baldin badira, ez dirudi gupida edo lotsarik izan behar genukeenik horietaz, gainerakoek bezala, jabetzeko.
|
|
2004
|
|
|
Rikardo Arregi ondo baino hobeto ohartu zen euskaldun izatearen semantika auziak ez zirela ondorio ideologiko nabarmenik gabeko ika mikak. Zorrotz antzeman zuen herri honetako herritarra izatearen deitura ez zela bertakoek bertakoentzat
|
sortutako
izena. Ez zela alegia herri honek bere kabuz, bere eskuko izatearen ahalmenez, jorratutako izendapena.
|
|
2005
|
|
|
Non geratu ziren Tomasekin maiteminduta bizi izandako egun haiek? Mutil hura, Tomas, eta bera, Teresa, T batetik eta T beretik
|
sortutako
izenak, Jainkoak edo patuak maitasunerako eta gozotasunerako baizik programatu ez balitu bezala?!
|
|
|
Haustura lerro horiek, bere iritziz, Rosseko Izotz Hesi Handiko izotzetan haustura eta pitzadura sakonek markatu behar zituzten, hortik datorkio tenpanoa. Kolapso berri horretatik ateratzen diren zatirik handienek “aitaren” izena izango dute, B 15M, B 15N eta B 15P, AEBko Ozeanoen eta Atmosferaren Administrazio Nazionalak
|
sortutako
izenaren arabera. B B “seme” handiena zen.
|
|
2007
|
|
|
Orduan jakin nuen, ziurtasun osoz jakin ere, adarra jotzen ari zitzaidala, Irenek ziri ederra sartu nahi zidala, beste askotan egin izan zidan bezalaxe. Etxola horretan ez zegoela inor, Onofre bere imajinaziotik
|
sortutako
izen bat besterik ez zela, Ray izeneko txakurra bezala, eta inork ez zigula, azken finean, gorputz atalik eskuztatuko pizgailu ziztrin baten truke.
|
|
2008
|
|
|
adierarik ez duenean ere,, gertaera? adiera dutela era rekin
|
sorturiko
izenek?
|
|
|
Atzizki honekin
|
sorturiko
izenak ugariak izan arren, urriak dira horre lako izenak buru dituzten hitz elkartuak (beti ere kontuan harturik Euskaltzaindiaren (1991) adibidetegiaz baliatzen garela, eta corpus zabalagoek emaitza joriagoak eman ditzaketela):
|
|
|
Bestalde, aitortzen da ez dagoela batere argi atzizki hauek duten adiera, nahiago bada atzizki hauen bidez
|
sorturiko
izenen adiera,, gertaera? (, ekintza?) adiera duten ala ez, baina, bilketa zabala eginaz, A x kuntza, A x kunde> eta A x dura> egiturak ere ekintza elkarte osatuetan jaso ditugu?
|
|
|
c) Aurreko bi puntuetan argi gehiago egiteko, hitz elkarteen ondoan, nahitaezkoa da izen eratorriak ere aztertzea. Hau da, era, keta, pen> edo, dura> atzizkien bidez
|
sorturiko
izenek nolako sintagmak osatzen dituzten. Eginkizun dugun lana.
|
|
|
Kanpo inpaktu gogorraren ordez, barne inpresio ondo landua nahiago du juizio estetiko ikasiak, hau da, gutxi batzuen eskura dagoen kodeak. Halako kode batez
|
sortutako
izenek interpretatze lan bati esker hunkitzen dute. Laburbilduz:
|
|
|
ez dira marka komertzialen arabera orientatuko, ez eta produktu baten jatorriaren arabera kontsumitzera bultzatu ere. Hala ere, aukera ematen du ekintzen xede den produktuaren jatorria adierazteko, Europar Batasuneko araudiaren arabera
|
sortutako
izena denean. Neurri nagusiak Erregelamendu berriak informazio eta sustapen ekintza hauek biltzen ditu:
|
|
2009
|
|
|
Irudi oso erakargarria du Blue Dragonek eta pertsonai guztiz ikusgarriak.Japonian arrakasta handia izan du produkzio honek. Italia, Frantzia eta Alemanian ere oihartzuna izan du eta azaroan Portugalen estreinatuko dute.XBOx 360rako 2006an
|
sortutako
izen bereko bideojokoa du oinarri telesailak. Plataforma honetan bideo jokorik salduena bilakatu zen eta arrakasta horrek animatuta telebistarako egokitzea erabaki zuten. Animazio alorrean maisu diren bi gizon daude proiektu honen atzean:
|
|
|
XBOx 360rako 2006an
|
sortutako
izen bereko bideojokoa du oinarri telesailak. Plataforma honetan bideo jokorik salduena bilakatu zen eta arrakasta horrek animatuta telebistarako egokitzea erabaki zuten.
|
|
2010
|
|
|
Badirudi X XI. mendea arte jendearen deitura
|
sortzeko
izen bat baizik ez zela erabiltzen. Garai horietan bi izen erabiltzeko joera nagusitu bide zen:
|
|
2011
|
|
|
Urtebarri eguneko kantan aitatzen dan Mari Montañe ea nor zan itaundu dogunean, lekukoek ez dabe jakin nor izan leiteken. Lekukoren batek gaztaine berbeagaz errimau beharrak
|
sortutako
izena ete dan iradoki deusku.
|
|
|
|
Sorturen
izen ematea gelditu du Barne Ministerioak
|
|
|
Alderdi politikoen erregistroan
|
Sorturen
izen ematea gelditu du Barne Ministerioak, Alfredo Perez Rubalcaba Gobernuko presidenteordeak aurreratu duenez. Legez kanpo dagoen Batasunaren jarraipena delako, argi eta garbi, Rubalcabaren ahotan.
|
|
|
Ondorioz, Barne Ministerioak
|
Sorturen
izen ematea gelditu du eta segurtasun indarrek bildutako informazio zehatz guztia Estatuko Abokatutza Nagusiari eta Fiskaltzari igorriko die, Batasunak estatutu berriak aurkeztu dituela demostratuz.
|
|
|
Alderdi politikoen erregistroan
|
Sorturen
izen ematea debekatzeko Gorenak erabilitako agiri aipagarrienak froga gisa aurkeztu ditu Fiskaltzak oraingoan ere. Bertan prozesu demokratikoan aurrera egiteko indarrak batzeko borondatea du Batasunak, Estatuko Fiskaltza Nagusiak jakitera eman duenez.
|
|
|
Alderdi politikoen erregistroan
|
Sorturen
izen ematea debekatzeko Gorenak erabilitako agiri aipagarrienak froga gisa aurkeztu ditu Fiskaltzak oraingoan ere. Bertan prozesu demokratikoan aurrera egiteko indarrak batzeko borondatea du Batasunak, Estatuko Fiskaltza Nagusiak jakitera eman duenez.
|
|
|
|
Sorturen
izen ematea debekatu zuten bederatzi magistratuek (aldaketa bakarra, Xavier O' Callaghan Jesus Corbalen ordez izan dela) euren gehiengoaz baliatu dira, berriro ere.
|
|
|
enpresa, produktu edo zerbitzu bat merkatura jaulkitzean, zer eginkizun du euskarazko izen batek? nola
|
sortu
izen hura, nola erabili?
|
|
2013
|
|
|
Medikuntza sistematikoki jorratzen eta anatomia arloko berariazko hiztegia eraikitzen lehendabizi jardun zutenak antzinako greziarrak izan ziren. Erromatarrek ekin zioten beranduago, sarritan aurrez greziarrek
|
sortutako
izenak berenganatuz eta behar bezala beren hizkuntzara egokituz eta moldatuz. Gaur ere, anatomia arloko termino askok grezierako eta latineko baliokideak dituzte.
|
|
2014
|
|
|
Etxerat presoen familien elkarteak dio programak ez duela eraginkortasunik, presoak arazo politikoaren ondorioak direlako eta aldaketa politikorik gabe ez dela aterabiderik.
|
Sorturen
izenean, Pernando Barrenak dio, presoen kasuan, konpetentzia ez dela Jaurlaritzarena baizik Madrilena, eta azken finean Madrilek euskal presoen kontra deraman politika errepresiatzailetik begirada baztertzea duela helburu.
|
|
2016
|
|
|
|
sortutako
izen exotikodun zibilizazioei besarkaturik
|
|
|
Pertsonaien artean 15 urteko San Fermin agertzen zaigu, eta Orikaingo jendakien izenak ezin adierazgarriagoak dituzkegu: Erro, Osteritz, Olabe, Lazkoz, Ureta, Zabaltza, Akerreta, Zildoz, inguruetako herrien gainean
|
sorturiko
izenak beraz.
|
|
|
Ez du ematen* erra= sabela ekuazioa aspaldi galdu zenik euskaldunen oroimenean. Gogoeta eginez gero senidetasun harremanen esparruan errainak zer funtzio duen, hurrengo belaunaldia" fabrikatzea" alegia, ez da harritzekoa funtzio horrek
|
sortzea
izena bera. Pentsa dezagun emakumeen trukaketa gertatzen den harreman marko batean etxe, leinu, klan edo den deneko eme gazteak eman egin behar direla, eta iraupena bermatzeko kanpotik ekarritako" sabela" baino ez dagoela; hurrengo belaunaldiko umeak dira taldearen ondasun preziatua, biharamuneko zaharren sostengua direlako.
|
|
|
1996az geroztik, Ane da neska izena gehiena erabilia, Eustaten arabera, eta hori berretsi du 2012 eta 2014 artean egin
|
sortuen
izenen biltzeak. Ondotik, June, Irati, Nahia, Uxue eta Izaro 2012 eta 2014 arteko zerrendan.
|
|
|
Sortuk proposatu aterabideari uko egiten dute. Rufi Etxeberriak
|
Sorturen
izenean proposatua zuen presoek, lasterrago kalera ateratzeko, bederazka benarko luketela legeak proposatu bidea aukeratu, nots urrikiarena. Duela zenbait aste ezker abertzaleko 35 kidek urrats bera egina zuten, akusazio zenbait onartuz, presondegirat ez joaiteko.
|
|
2017
|
|
|
–Gaur hemen azalduko ditugun ia gauza denak Ezker Abertzaleak lehenengoz egiten ditu publiko?, esan zuen Etxeberriak, Kondestable jauregian. ?
|
Sorturen
izenean argitara emango dugun hau nazioarteko bitartekari edo erraztaileen eskutik jasotakoa da?. Haren esanetan, 2011ko urriaren 8an jaso zuten informazioa, Aietekoa egin baino bederatzi egun lehenago;, nazioarteko bitartekariek bi aldeekin bakarka izandako harreman dinamikaren ondorio zen dokumentu hori?, eta bi parteen, oniritzia?
|
|
2018
|
|
|
2017ko abenduaren 21ean, José Miguel de Barandiaranen heriotzaren 25 urteurrena bete zen. Etniker Taldeetan (José Miguelek berak
|
sortutako
izena," etnografia ikerketa" esateko) etnografian jarduten dugunok esker oneko zorra daukagu berarekin. Taldeok sortu ez ezik, diziplina bera ere guztiz aldatu zuen, ordura arte ikuspegi erromantiko eta mugatuan landu baitzen.
|
|
|
Arrasateko
|
Sorturen
izenean
|
|
|
Berrikitan
|
sortutako
izenak dira bai Mendebaldea, bai Yamaguchi exotikoa, Japoniako hiriarekiko senidetzearen oroigarri, eta zaharxeagoak, berriz, Arrotxapeko bi muturretan eraikitako bi auzoei emaniko izenak.
|
|
2020
|
|
|
Ea bada: hartu nire itzal ona galtzeko
|
sorturiko
izen hori, bilakatu trofeo eta labaru, eta nik dena emango dizuet, den den den den dena...
|
|
2021
|
|
|
12.3.2h Gauza bertsua gertatzen da, neurri batean, berezia den zerbaiti izen arrunta jartzen diogunean (bide batez, izenondoa ere izan daiteke), adibidez, erakundeekin (Eusko Ikaskuntza), aldizkari egunkari izenekin (Berria, Deia, Argia) edo etxe izenekin (Ametsa, Etxeberria, Apezetxea...). Baina horietan
|
sortutako
izen berezia artikulu eta guzti azaltzen da. Kasu horietan egokiena eta argiena Herria tik, Deia tik edo Argia tik idaztea da.
|
|
|
4.5.4a Literatura tradizioan, du motako aditzak hartu ditu, gehienbat, oinarri atzizki honek; euskara estandarrean ere keta atzizkiaz
|
sortutako
izen askok du motako aditza dute oinarrian. Aditz horiek askotan ‘egilea gaia’ (garbitu, hil...) argumentu egitura dute, ekintza bat adierazten dute.
|
|
|
Aditzoinaren argumentu egitura ‘esperimentatzailea’ ‘gaia’ denean, ez du ondoan keta atzizkiaz
|
sorturiko
izena izango: pairakuntza (izatekotan, pairamen); ez eta oinarria da motako aditza denean ere:
|
|
|
Berau da, hain zuzen, ‘ekintza’ edo ‘gertaera’ adierazteko markatugabea dena, beste edozeinen ordez ager daitekeena. Kontuan izan behar da, dena den, izenak sortzen dituen atzizkiaz ari garela, eta ez perpaus jokatugabeek duten nominalizazio moduaz (ikus § 30.6.3.1) 19 Alde honetatik, askoz maizago aurkituko ditugu tze atzizkiaz
|
sorturiko
izenak Iparraldeko testuetan (azken batean, aurreko puntuan ikusi dugun tze bera da), gertaera izen balioan (erakusleaz lagundurik ere bai, inoiz edo behin): Mariaren sortzeak bozkariotan ezarri du Zerua (Andre dena); Bihotz onez oroitze utsak atsegin ta gustoz urturik bezala uzten du bihotza (Mendiburu); Euskaraz mugagabeak ere aurrera daitezke[...] aurreratze horrek, azkenik galdegaia altxa dezake (Mitxelena); Arabako [euskararen] atzeratzearen kezka argi azaltzen du, esate baterako, Aita Kardaberatzek (Mitxelena); Elkarren ondo ondoan zeuden neskak, urre eta beltz, eguzkiaren sartzea interesik gabe miresten, lepoko zapiak ukituz, irribarreak zuzenduz elkarri (Navarro); Goiz batez Boris Klotz medikua, haste hartan ezagutu nuena, jin zitzaidan (Etxehandi); Larunbatean, abendoak 18, Olentzeroren jiteak airostuko ditu Baionako karrikak (Herria).
|
|
|
4.5.10b Ondorengo adibideetan ikus dezakegu zio atzizkiaren bidez
|
sorturiko
izenek onartzen dutela ondoan adjektiboa, plural marka... (ikus § 4.5.1c):
|
|
|
oinarriak adierazten duen zera horrek hartzen duen kantitatea. kada atzizkiaz
|
sortutako
izenak maiz kuantifikatzaile gisa ageri zaizkigu, eta neurri sintagmak osatzen dituzte: kolkokada sagarra, bi katilukada esne, gurdikada egurra, hiru koilarakada gurin...
|
|
|
ekaizte, elurte, eurite, haizete, izozte, lehorte... Nolabait esateko, gertakariren bat adierazten duten izenek ere har dezakete te; gertakari horrek irauten duen aldia, tartea, adierazten dute horrela
|
sorturiko
izenek: gaitzete (Baña jaunak kastigatu zuen Faraon, eta bere etxea gaitzete txit handiakin, Uriarte), gerrate, gosete, izurrite...
|
|
|
4.4.2.1b Dena den, ipar ekialdeko testuetan erabili izan den arren, atzizki honen bidez
|
sortutako
izen bat baino gehiago darabilgu gaurko euskara estandarrean; aipatu berri ditugun horiek guztiak, eta baita besteren bat ere (atxikigailu, adibidez), aurki ditzakegu Egungo Testuen Corpusean, Egungo Euskararen Hiztegian edo Lexikoaren Behatokiaren Corpusean.
|
|
|
Bigarren atzizki honen lematzat biek herskaridun forma ematen dute. Egia da aspaldi
|
sorturiko
izenetan ari aldaera ageri dela, edari, egosari, hobari, janari, opari... Baina kari da nagusitu den aldaera.
|
|
|
Hemen tasun atzizkiaren bidez sorturiko izenez diogunak berdin berdin balio du, jakina, keria atzizkiaz sorturikoentzat (edo eziaz
|
sortutako
izenentzat —abilezia, dotorezia— eta abarrentzat ere). dun eta tar atzizkiez osatutako adjektiboek ere har dezakete tasun (donostiartasun, euskalduntasun); bai eta zenbait erreferentzia adjektibok ere (nazionaltasun, industrialtasun, ekonomikotasun, politikotasun).
|
|
|
Adierari dagokionez, oinarriak adierazten duen horren kolektiboa edo multzoa izendatzen du eria atzizkiaren bidez
|
sorturiko
izen eratorriak.
|
|
|
Azken urteetan sortu dira bestelako izenak oinarri dituzten keriadun eratorriak ere (bortxakeria, indarkeria), baita aditza oinarri dutenak ere (bazterkeria, bereizkeria); baztertu edo bereizi, gizartekideez ari garela, gaitzesten ditugun jokabideak diren heinean, keria erantsi zaie jokabide gaitzesgarria dela adierazteko. Mailegua eta keria atzizkiaz
|
sortutako
izena, bata bestearen ondoan ere aurkitzen ditugu behin baino gehiagotan: bereizkeria eta diskriminazioa, bazterkeria eta esklusioa eta abar.
|
|
|
Bada, ordea, tasun eta keria atzizkiak bereizten dituen beste zerbait ere. Biak hartu izan dira izen abstraktuen sortzailetzat, baina jokabide desberdina dute tasun atzizkiaz
|
sortutako
izenek eta keria atzizkiak sortutakoek. Izen abstraktuak zenbakaitzak dira, dagokien izen sintagmak ez du plural markarik edo kuantifikatzailerik hartzen.
|
|
|
Euskaltzaindiak (1991) hitz elkartu sintetikotzat (§ 7.2.7) hartu zituen gintza atzizkiaz
|
sortutako
izenak Hitz Elkarketa/ 3 liburuan, egin aditzaren oihartzuna dagoelako. Hala ere, elementu beregaina ez den heinean, eratorpenean sailkatu dugu Gramatika honetan, Azkuek edo Villasantek egin bezala.
|
|
|
Beste atzizki batzuk ikusten ditugu ezia, tate, tzia... izen abstraktuen sortzaile eta, beraz, hein handi batean tasun atzizkiaren baliokide; hain zuzen ere, euskarak askotan izango du tasundun eratorria (ahuldade/ ahulezia/ ahultasun, gabezia/ gabetasun eta abar) beste atzizki hauekin
|
sortutako
izenaren ondoan. Baina hemen aipatuko ditugun atzizkiok ez dute emankortasun handiegirik izan euskararen ondare lexikoan, eta ihartutzat eman ditzakegu euskara estandarrean hitz berriak sortzeko.
|
|
|
4.2.3b Izen bizigabeei, konkretu zein abstraktuei, eransten zaie gile eta baita gin ere, nahiz azken atzizki honen bidez
|
sorturiko
izen batzuk oso erabilera urrikoak izan. Hona hemen literatura tradizioko zenbait adibide:
|
|
|
6.5.2c Euskararen ondare lexikoan aurki ditzakegu izenari birerantsirik
|
sorturiko
izen eratorriak ere: birrarto, birrazi, birgari, birririn, birloba, birlora, birzahi...
|
|
|
Determinatzaile hauek markatzen digute erreferentzia. Horregatik, ezin dugu benetan perpausik
|
sortu
izen soilekin, determinatu edo kuantifikatu gabekoekin: * Etxe guraso gustatu da ez da perpausa; aldiz, beste honako hau bai:
|
|
|
Liburuak sakratuak direla esan dizuete, baina ez dizuete zergatik azaldu, eta ezer sakratua bada zuen arima izan behar da, zuen adimena, zuen iritzi eskubidea, zuen erabakimena, gogoa eta borondatea. Bizitzak ordu gutxi ditu eta horietatik gehiegi eman dituzue kalitate eskaseko literatura irakurtzen, kalitate hori egon bazegoela sinetsi duzue, nahiz eta zegoena beste zer hori izan, fabrikatutako prestigioa, autoreek, editorialek, liburua irakurri ez duten kritikoek, literaturaz ezer ez dakiten akademikoek, giro sozialari men egiten dioten epaimahaiek edo horiek guztiek
|
sortutako
izen on bat, literaturarekin zerikusirik ez duena. Hartu liburu hau berau, aspertuta bazaudete, eta bota sutara.
|
|
|
Meñakan Pilartxu zen gertukoenentzat, bere
|
sortze
izena Maria Pilar zelako. Ikaztegietan, ordea, beste Maria Pilar batekin gertatu, eta:
|
|
|
‘Sortu’ alderdia eraikiko dutenen eta Erakunde armatuaren arteko kontrakoak, luze eta zabal aipatuak,
|
Sorturen
izenean Esther Rodriguez prokuradoreak Auzitegi Gorenari aurkeztu alegazioetan, ‘Analisis de los documentos e informes de ETA, Ekin y la izquierda abertzale’, 2013.
|
|
2022
|
|
|
Bazterketa egoera «larrian» daudenak kontuan hartuta egin dute memoria, eta Gipuzkoakoari Aukerak
|
sortzen
izena jarri diote. Elexperen arabera, 2021ean egindako lanarekin «bizitzari eusteko» aukerak sortzen saiatu direlako.
|
|
2023
|
|
|
Hona hemen hiru landaretan jasotako informazio etnolinguistikoa (6 irudia): (1) kitxua termino bat eta gaztelaniazko bat elkartzen ditu, Huagra manzana (Hesperomeles obtusifolia) (Kitxuazko ‘abere+ sagar," abereentzako sagar"); (2) Congona/ Cunguna (Peperomia galioides) Perun eta Bolivian hitz egiten den kitxua hizkuntzaren aldaeretan
|
sortutako
izen berezia dela dirudi20; aitzitik (3), Jícama (Pachyrhizus erosus) náhuatl hizkuntzatik datorren terminoa da. Latinoamerikako hainbat lekuan hartu izan dute landare hori bertakotzat, baita Pintag eskualdean ere.
|
|
|
Urte bereko azaroaren 1ean EKBk (Euskal Kulturaren Batzarrea) deituta Donostiako Barandiaran Lizeoan egindako bileran bildutakoek euskarazko egunkariaren aldeko plataforma sortzea erabaki zuten, Egunkaria
|
Sortzen
izenarekin, eta hurrengo bi bileretan, Durangon() eta Donostian(), egunkariaren oinarrizko ezaugarriak zein izango ziren zehaztu, proiektua zehatz mehatz lantzeko erabakia hartu eta horretarako lan batzordeak osatu ziren.
|