|
2008
|
|
|
adierarik ez duenean ere,, gertaera? adiera dutela era rekin
|
sorturiko
izenek?
|
|
|
Atzizki honekin
|
sorturiko
izenak ugariak izan arren, urriak dira horre lako izenak buru dituzten hitz elkartuak (beti ere kontuan harturik Euskaltzaindiaren (1991) adibidetegiaz baliatzen garela, eta corpus zabalagoek emaitza joriagoak eman ditzaketela):
|
|
|
Bestalde, aitortzen da ez dagoela batere argi atzizki hauek duten adiera, nahiago bada atzizki hauen bidez
|
sorturiko
izenen adiera,, gertaera? (, ekintza?) adiera duten ala ez, baina, bilketa zabala eginaz, A x kuntza, A x kunde> eta A x dura> egiturak ere ekintza elkarte osatuetan jaso ditugu?
|
|
|
c) Aurreko bi puntuetan argi gehiago egiteko, hitz elkarteen ondoan, nahitaezkoa da izen eratorriak ere aztertzea. Hau da, era, keta, pen> edo, dura> atzizkien bidez
|
sorturiko
izenek nolako sintagmak osatzen dituzten. Eginkizun dugun lana.
|
|
2016
|
|
|
Pertsonaien artean 15 urteko San Fermin agertzen zaigu, eta Orikaingo jendakien izenak ezin adierazgarriagoak dituzkegu: Erro, Osteritz, Olabe, Lazkoz, Ureta, Zabaltza, Akerreta, Zildoz, inguruetako herrien gainean
|
sorturiko
izenak beraz.
|
|
2020
|
|
|
Ea bada: hartu nire itzal ona galtzeko
|
sorturiko
izen hori, bilakatu trofeo eta labaru, eta nik dena emango dizuet, den den den den dena...
|
|
2021
|
|
|
Aditzoinaren argumentu egitura ‘esperimentatzailea’ ‘gaia’ denean, ez du ondoan keta atzizkiaz
|
sorturiko
izena izango: pairakuntza (izatekotan, pairamen); ez eta oinarria da motako aditza denean ere:
|
|
|
Berau da, hain zuzen, ‘ekintza’ edo ‘gertaera’ adierazteko markatugabea dena, beste edozeinen ordez ager daitekeena. Kontuan izan behar da, dena den, izenak sortzen dituen atzizkiaz ari garela, eta ez perpaus jokatugabeek duten nominalizazio moduaz (ikus § 30.6.3.1) 19 Alde honetatik, askoz maizago aurkituko ditugu tze atzizkiaz
|
sorturiko
izenak Iparraldeko testuetan (azken batean, aurreko puntuan ikusi dugun tze bera da), gertaera izen balioan (erakusleaz lagundurik ere bai, inoiz edo behin): Mariaren sortzeak bozkariotan ezarri du Zerua (Andre dena); Bihotz onez oroitze utsak atsegin ta gustoz urturik bezala uzten du bihotza (Mendiburu); Euskaraz mugagabeak ere aurrera daitezke[...] aurreratze horrek, azkenik galdegaia altxa dezake (Mitxelena); Arabako [euskararen] atzeratzearen kezka argi azaltzen du, esate baterako, Aita Kardaberatzek (Mitxelena); Elkarren ondo ondoan zeuden neskak, urre eta beltz, eguzkiaren sartzea interesik gabe miresten, lepoko zapiak ukituz, irribarreak zuzenduz elkarri (Navarro); Goiz batez Boris Klotz medikua, haste hartan ezagutu nuena, jin zitzaidan (Etxehandi); Larunbatean, abendoak 18, Olentzeroren jiteak airostuko ditu Baionako karrikak (Herria).
|
|
|
4.5.10b Ondorengo adibideetan ikus dezakegu zio atzizkiaren bidez
|
sorturiko
izenek onartzen dutela ondoan adjektiboa, plural marka... (ikus § 4.5.1c):
|
|
|
ekaizte, elurte, eurite, haizete, izozte, lehorte... Nolabait esateko, gertakariren bat adierazten duten izenek ere har dezakete te; gertakari horrek irauten duen aldia, tartea, adierazten dute horrela
|
sorturiko
izenek: gaitzete (Baña jaunak kastigatu zuen Faraon, eta bere etxea gaitzete txit handiakin, Uriarte), gerrate, gosete, izurrite...
|
|
|
Bigarren atzizki honen lematzat biek herskaridun forma ematen dute. Egia da aspaldi
|
sorturiko
izenetan ari aldaera ageri dela, edari, egosari, hobari, janari, opari... Baina kari da nagusitu den aldaera.
|
|
|
Adierari dagokionez, oinarriak adierazten duen horren kolektiboa edo multzoa izendatzen du eria atzizkiaren bidez
|
sorturiko
izen eratorriak.
|
|
|
4.2.3b Izen bizigabeei, konkretu zein abstraktuei, eransten zaie gile eta baita gin ere, nahiz azken atzizki honen bidez
|
sorturiko
izen batzuk oso erabilera urrikoak izan. Hona hemen literatura tradizioko zenbait adibide:
|
|
|
6.5.2c Euskararen ondare lexikoan aurki ditzakegu izenari birerantsirik
|
sorturiko
izen eratorriak ere: birrarto, birrazi, birgari, birririn, birloba, birlora, birzahi...
|