|
2000
|
|
|
Ireki bezain bizkor esan zidaten han ez zegoela niretzako lekurik. Sanatoriotik jaitsi berria, ahul eta aterperik gabe, sendagilea
|
lanik
ez zitzaidala komeni esanez, haatik lehengo lantegira itzulirik... txarto!
|
|
2001
|
|
|
Katarren hirukoteak atea ixteko
|
lanik
ez zuen hartu, eta horrenbestez irekirik gelditu zen desagertu zirenean. Haien atzetik joatea erabaki nuen.
|
|
2004
|
|
|
" Ze:
|
lanik
eza dagoela..."
|
|
|
" Izorra dadila, esan zuen Joxemarik. Suerte pixka batekin bihar arte
|
lanik
ez."
|
|
|
" Hik zer:
|
lanik
ez ala?" galdetu zuen Yagok.
|
|
|
" Txarragoa da
|
lanik
eza..." esan zuen Naiak.
|
|
|
"
|
Lanik
eza, txarra, esan zuen Joxemarik; begiraion Piperraren semeari.
|
|
2005
|
|
|
– Judio batzuen etxean ari zara
|
lanean
ez?
|
|
|
–
|
Lanik
ez diagu, etxerik ez diagu, emazte eta haurrik ez diagu, bozkatzaile kartarik ez diagu, zuzenbide zehatzik ez daukagunez: gu jendeak?
|
|
|
– Ha-a, baina haientzat ere
|
lanik
ez duk. Gu lanean ezartzen baldin bagaituzte, jende planttako horietarik parrasta bat karrika izkina honetan legokek gure ordez, eske.
|
|
|
Erretretara heltzeko hiru urte banitian eta orduan, kostaldean azkenetarik baiki, lantegia hertsi zigutean.
|
Lanik
ez, aitzin erretreta txarra, emaztea joan zitzaidaan semearen etxera bizitzera eta duela bi bedats jabeak egoitzatik kanporatu ninduan. Hara orain, hirutan hogeita sei urteetan herresta, ezdeus eta zorritsu, zuekin naizela.
|
|
|
Eta harategira eramaten zituen zaldi zein behi zitzi balak! Gustatzen zitzaion errain ukaldi batez zamaren bizkarreratzea eta trinkili trankalaka selauru edo ganerrera hupatzea, beste kolpe zainart batez errautsez eta bihika zohituz emokatu zoletara aurtikitzeko; kopetan bazerion izerdia esku gibelaz xukatzen zuen eta ogi ehaiteko makina zaharraren maldara lasterkatzen zen,
|
lana
ez baitzen egundainokoan bukatzen. Joko horretan gainera Otsabideko txapelduna zenez, ez zuen saindua izanagatik, lumaren arintasuna zeukan gurutze batek izuaraziko!
|
|
|
Goiz osoan ez dute gaia berriro aipatu. Bigarren tegia altxatzeko
|
lanak
ez die utzi. Biak atsedenik gabe dabiltza markak egiten, hariak tenkatzen eta adreiluak prestatzen.
|
|
|
izeberrak urpean dauden, guri bost. Txantxarrak jotako haginak ordea, zenbat
|
lan
ez ote digun ematen atera nahi ez duenean! Beharbada zuzenagoa, egiazkoagoa, giza pairamenarekin lotuagoa da Cheeverren konparazioa.
|
|
|
Marrazkia baino, argia harrapatu nahian dabilela iruditu zitzaidan. Bere azken
|
lanek
ez dute zer ikusirik Jaione eta bioi ezkontza egunean oparitu zigun bodegoiarekin. Asko aurreratu du handik hona.
|
|
|
Bestalde, esan nahi dizut, zure esperoan jarraitzen dugula hemen,
|
lanik
ez zaizula faltako, nahi izatekotan.
|
|
|
Lehorrean gauza mordoak jaten dio astia artistari, itsasoan berriz ez dauka aterpearen ez otorduaren ardurarik, eta berehala harrapatu zuen estimu handian zutela denek musikaria baforeetan. Ez zitzaigun axola berak
|
lanik
ez eginagatik, enparauek eginen genuen haren ordezkoa zinezko musika entzute alde, makinaren monotoniak erotu egiten zuen jendea. Kapitainek berriz zer nahiago, musikarekin eskifaia lasai, frontera ere horrela eroaten gintuen Andonik, pozarren eta kantari.
|
|
2006
|
|
|
Orduan
|
lanik
ez zeukan, orain paroa bukatu, berriz hasi da kalean, erretenak egiten.
|
|
|
Ez duzu lanik eta kaka hori guztia, eta nik:
|
Lanaz
ez hitz egin aita, nahikoa da aita. Uste zuen alferra nintzela, nire nobioa bezala, hari ere galdetzen zion:
|
|
|
Egon lasai, ebaki du monitoreak,
|
lanean
ez zarete akituko, egunean sei orduz jardungo duzue.
|
|
|
|
Lan
eza dago, esplikatu du, baina hau, sosa, gutxi eta, kili kolo.
|
|
|
|
Lanik
ez duelako Mameni deitu diote ama txarra, galdua... Ez zaio inporta, arrunt despreziatzen ditu esamesa dabiltzan emakume horiek.
|
|
|
Bai, irakurle –barka ezazu bokatiboaren erabilera zakar hau, truku merkea baizik ez denez–, zalantzarik gabe sinesgaitza irudituko zaizun arren, horrelako jaunak badira mundu demokratiko honetan; dozena bat, batez beste, fakturazioa mila milioira iristen den eskualdeko. Norberari bizitza izorratzea beste
|
lanik
ez duen putakume bat, esango dute intzibilizatuenek eta basatienek; jauntxo bat, esango dute beste batzuek, formei arreta jartzeak eta historia pixka bat jakiteak ez duela norberaren posizioaren irmotasuna gutxiesten uste dutenek. Baina oker leudeke batzuak eta besteak, horrelako irainak, gordinenak bezala kultu usteenak ere, ezgaitasun baten adierazle baizik ez direlako, ezjakintasun itzel baten isla, humanoen arteko tratuaren sakon hondogabearen eta giza harremanen berezko zailtasunaren latza atzemateko ezina baizik ez baitute salatzen.
|
|
2007
|
|
|
Egunero bulegora iritsi eta ezerezari begira egoten da.
|
Lanik
ez egitera kondenatua sentitzen da bulego baten erdian. Badaki saileko kideek mespretxuz begiratzen diotela, orain egonean dagoelako beti.
|
|
|
Itsasgora 7:15ean bazen ere, bareago zegoen eta lanak espigoiaren bi aldeetara ez ezik Paseo Berrira, Monpaseko arroketara eta Pasaia aldera ere zabaldu ahal izan zituzten. Egun osoan eginiko
|
lanetan
ez zuten arrasto bakar bat ere aurkitu.
|
|
2009
|
|
|
Kriseiluaren argi dantzariaren paretik pasako ziren Engels eta Dreyfus, Lumiere anaiak eta Gallartako meatzariak, Zola eta Bizkarrondo, Ibarratarrak eta Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintziala, Gustave Eiffel burdinazko dorrera igota, Iparragirre eta Victor Hugo, Leon XIII. aita santua Rerum Novarum entziklika besapean hartuta, Weyler eta Bakunin, Tabakalerako emakumeen
|
lan
ezak eta Eibarko armaginen grebak. Kontu haiek denak igarotzen ziren Ramirorenetik asteazkenetan, eta baita Maria Cristina eta bere gorte osoa ere, Loreton altxa zioten jauregitik jaitsita, Montjuiceko torturatuekin eta Ravacholekin, Orbegozo eta Proudhonekin, McKinley izena zuen lehendakari berri batekin eta Donostiako neskameen haur abandonatu eta abortatuekin, Kropotkin eta Darwinekin, Atenasko joko olinpikoetan egon ziren atleta guztiekin eta Donostiako traineruetako arraunlari gehienekin, horiek denak eta gehiago igaroko ziren, baina baita Rockefellerren arrosak eta Posadaren eskeleto ibiltariak eta Darwinen tximino tentetuak ere, eta haiekin Bizkaiaren independentzia eskatzen ari zen gazte bilbotar bat eta La Mano Negrako andaluziarrak ere bai, eta baita Jose Rizal eta Maceo anaiak ere, Polavieja, Canovas, Sagasta eta enparauen oldarrean.
|
|
|
Neska eraman handikoa zen,
|
lana
ez zitzaion neke. Bertan bazkalduko zuen, ahamen bat gazta, mahats beltza ogiarekin.
|
|
|
Ikatz zakuren bat eramango zuen noizean noiz, guardak ziren gehiena harrapatzen zutenak. Moilako
|
lana
ez zen gaitzekoa, nahiago zuen morroi baino, jendearekin hitz egiten ahal zuen, Larraburu tristea zen, eta kastillanoa, erruz maite zuen kastillanoa.
|
|
2010
|
|
|
– Ez niri esan orduan
|
lanik
ez duzula.
|
|
|
– Ez,
|
lana
ez: dirua.
|
|
|
Oliveirak gogoratu zuen Eneko diskoak xaboiaz garbitzen aurkitu zuela bere etxeko sukaldean, eta ezin zela hori
|
lana
ez zenik esan. Enekok hasperen egin zuen orduan, norbait alde izateagatik konforme.
|
|
2011
|
|
|
Baina
|
lana
ez dago amaituta. Kare biziaren ideia ez dakigu nork izan duen.
|
|
2012
|
|
|
Inoiz ez da ezerekin egoskortu, baina Donostiara itzuli denetik sekula bizi izan ez duen egoeran dago:
|
lanik
ez, ikasketarik ez, eta eguna luze egiten zaio, gero eta ezinegon handiagoa sentitzen du, eta sosegu falta hori uxatzearren ekin dio azken egunetan telefonoz deitzeari, ahal duen jende guztiari, pixka batean berriketan aritzeko edo, aukera izanez gero, hitzordua adosteko, baina gaur egunetik begiratuta, historiaurrea dirudite lagunak elkarrekin alde batetik bestera ibiltzen ziren garaiak, eta urr... Lana, umeak eta bestelako zereginak nagusitu dira eta, gainera, Aingeru berehala konturatu da bere egoera okerragoa dela, azkenaldian lagunei ez dielako garai bateko arreta eskaini, bestelako interesak zeuzkalako edo azken bi urteetan atzerrian ibili delako denbora gehienean.
|
|
|
– Zure beste lankide batek esan dit berari ondo iruditzen zaiola soldatak hobetzearen alde presioa egitea, baina ezin dela ahaztu benetako arerioak ez direla zuzendaritzakoak, lehiakideak baizik, saltzen ez duten enpresetan
|
lanik
ez dagoelako. Are gehiago orain, Anaitasuna S.A. enpresa talde handi batean sartu denetik, taldeekin ere lehiatu behar delako:
|
|
|
Liburuzainari begira izartu nuen zein neurritaraino aldatu ziren denborak: nora buhatu behar genuen manatzen zigun oilarrik ez zegoen, berriak oro publizitate subliminalak ziren eta balizko saldo
|
lanik
ez zen gehiago, guztiek aharra partida hilkorretan atomizaturik bukatzen genuelako. Bizkitartean elkartasunez eta maitasunez baizik ez genegien amets.
|
|
|
Aldizka ari ginen elkar ez trabatzeko. Laborantza
|
lanetan
ez usatuak, laster kolpatzen ahal ginen.
|
|
|
Karim eta Dede peskizan neuzkan depotean. Igandeko
|
lanaz
ez ziren sobera kexu. Aste hasiera libre edukiko genuen hirurok.
|
|
|
Greban bazaude eta
|
lanik
ez baduzu egiten,
|
|
2013
|
|
|
Guk izerdia parrastaka isurtzen genuen bitartean, ez zen harritzekoa Rinus Xiburu han barna ikustea, guri begira. Liburu edo errebistaren bat besapean harturik paseatzen ibiltzen zen, fabrikan
|
lanik
ez zuen egunetan.
|
|
|
Hiriko errebal bateko espaloi jarri berrian iltzatu zuhaitz alferra zen zuhaitza,
|
lanik
ez hartu ez eman egiten ez duen apaingarrirako horietarik, auskalo nolako hibrido, hostaje eternaleko zur buru harroa. Adar haietan ez da ezkurrik ageriko, eta kurloiek, berriz, teilatu hegalak hautatzen dituzte habiak egiteko errebalotan.
|
|
2014
|
|
|
Betiko negu hotz horietarik bat, aurten ere. Adiskide apurrak su zelaietan,
|
lanik
ez etxean, gutiago karrikan, terraza batean eseri da Etien Bonnat, kafe bat hurrupatzeko asmoz; baina ondoko mahaiko hiru gizon helduen solasak aditzen ditu. Ingelesak arras gizon bitxiak direla, gerlarentzat kaburik ez dutenak, ez zain, ez odol, eta frantsesei laguntza urria eman dietela gerla hastetik; hara zer duen gizon horietarik batek erran.
|
|
|
Hirugarrenak italiarrak ditu begietan hartuak, funts ttipiko gizonak baitira, ez arras fidatzekoak, ez baitute gerlan hasi nahi izan hartaratuak izan diren arte, haiek gabe ere aise moldatuko bailirateke frantsesak. Adiskide apurrak frontean,
|
lanik
ez etxean... Kafe bat hurrupatzea, bertzerik ez zuen nahi Etienek, baina hiru gizon heldu horien solasak zaizkio heltzen, hain segur kazetak irakurtzez aseak diren hiru gizon helduren solasak.
|
|
|
arropa guziak erantzi eta garbitzerat igorriak, pikarrai lurrean zabal zabala ezarri eta, Gurutze Gorriko neska gazteek ikuzten dute, xaboiak eta usain onak emanez eta ur beroz bustiz. Buruan sentitzen duen minagatik ez balitz zeruan litzatekeela pentsatzea bertze
|
lanik
ez du Etienek. Ohe buruan badu orri bat zintzilik, gizon baten gorpuaren marrazkia ageri duena bi aldeetarik, non ezarri baitizkiote marka batzuk garezurrean eta eskuin besoko hezurraren lekuan.
|
|
2015
|
|
|
|
Lanean
ez zeukan lagunik. Ulertzekoa enpresa talde bateko giza baliabideen arduraduna izanda.
|
|
|
borrokan beti bere sentsualtasunaren aurka, Jainkoari larriduraz eskatzen dio laguntza, masturbatzeko grinari gailendu eta lan egiteko indarra eman diezaion. Arazo logiko filosofikoetan behar bezala
|
lan
ez egiteagatik sentitzen da behin eta berriz hobendun.
|
|
|
Horien eramateko
|
lana
ez nion nehori eman, nihaurentzat erreserbatuz.
|
|
|
– Gure
|
lanak
ez dik zorrekin zerikusirik, Telmo. Ahal duguna egiten diagu jendeak ez sufritzeko.
|
|
2016
|
|
|
Alegia, nobelek sinesgarritasuna baldin badute, azken azken finean, eta batzuek esaten duten moduan esateko, izaten da irakurleak onartzen duelako “errealitatearen eten bat” gertatzen dela irakurtzen duenean. Idazleari onartzen zaion pribilegioa da “errealitatea etetea”; onartzen ez zaionean, bere
|
lana
ez dela sinesgarria esanda, esaten ari zaio iruzurti bat dela (alegia, ez dituela betetzen bere artefaktu literarioari jarri dizkion arauak, tranpa egiten duela), edo bestela, zuzen zuzenean eta modu ankerragoan, ez duela idazteko eskubiderik, ezin zaiola onartu “errealitate eteteko” pribilegioa.
|
|
|
Eta hori entzundakoan, aitak Bai, oraingo gazteek eroso bizitzea maite dute! botatzen zuen zakar,
|
Lanik
ez egiteko makina asmatuko dute hauek! Gizona, mesedez...!
|
|
|
Nekatu samarra zegoen. Eskolta
|
lana
ez zen txol atsegina, endemas yate batena. Zahartzen hasitako ontzia zen, baina itsastarra.
|
|
|
Ni naiz neure nagusia, eta gauza handia da, oso jende gutxik esan dezake hori. Baina
|
lana
ez da hain astuna izaten lagunak bisitan etortzen bazaizkit. Asko itsasgizonak dira eta gauza mordoa kontatzen didate.
|
|
|
Karmeni ez zioten Burgostik Ondarroara itzultzea baimendu, bere senarra larriki gaixotu zen arte. Orduan errukitu ziren, nahiz eta irakasle
|
lana
ez zuen berreskuratzerik inoiz lortuko.
|
|
2017
|
|
|
Lanaren ondoren ETBren egoitza berriaren inguruan dauden taberna kaskar horietako batean gelditu eta hurrengo egunean ez zela lanera etorriko esan zionean, ez zen gehiegi harritu, ez
|
lanera
ez zetorrelako ̣–gauza arrunta, ETBko langileek erreportaje eta abarrak egiteko egunak hartzen baitzituzten–, baizik eta gauza inportanteak ustekabean bezala esaten zituelako, informazioa erregalia moduan ematen ari zitzaizuneko adakera harekin. Dena dela, ohituta zegoen Axi Mirenekin lehiatzera.
|
|
|
Gosaritan elkartzen ginen etxean Wim Wenders eta biok, gainerakoan nik kanpoan ematen bainuen ia egun osoa,
|
lanean
ez baldin bazen bizikletan ibiltzen.
|
|
|
Gutxiago kostatzen zitzaion egitea nola egin hitzez argitzea baino. Ezkerrera bi, bat hartu, atzera, bestea aurrera, azpitik sartu, atzekoz aurrera ekarri, ikusten zeinen erraz?, eta hala, gure puntu
|
lanek
ez zuten puntu galdurik izaten izeba alboan zenean. Sobrakorik ere ez.
|
|
2018
|
|
|
Sarak begiak itxita jarraitzen du. Bere
|
lanean
ez bezala, aldaketa prozesuak berdin dio. Abiapuntua zein den badaki, amaiera bakarrik ezagutu nahi du.
|
|
|
Ilea motzago sentitzen du, orain orrazia ez da lehen bezainbeste irristatzen. Baina oraindik
|
lana
ez dago amaituta, eta ez du intentziorik begirik zabaltzeko. Dagoen bezala jarraituko du neska hark ezer esan arte.
|
|
|
Ikertzailearen begiradak eman dezake analisi oso mamitsua, baina horrek ez du zertan izan emaitzaren formatua. Emaitza sinpleak, ulergarriak, erabilgarriak izateak ez du esan nahi
|
lanik
ez dagoenik atzean. Kontatzeko moduak beste bat izan behar du.”
|
|
|
Bere buruaren eta bere egitekoaren etengabeko bilaketa eta birsortzean ulertzen da Gariren kantagintza, eta idazleen
|
lanek
ez erortzeko makuluarena egin dute.
|
|
2019
|
|
|
" Nire bertsolari
|
lanean
ez dut gorputza batere presente sentitzen, eta uneren batean sentitzen baldin badut indar sentsazioa ematen dit. Lepotik gorakoa daukat presente guztiz, gorputza ahaztuta, baina momenturen batean nire pentsamendua gorputzera pasatzen baldin badut indarra ematen didan zerbait da, osotasun bat.
|
|
2020
|
|
|
Horretarako Pablo Ibarluzea antzerki pedagogo, zuzendari eta aktorearen laguntza izan nuen, eta esan behar dut inolaz ere ezin izan nuela lan hartarako zuzendaritza hobeagorik aukeratu. Pablo antzerki fisikoaren maisu handi bat da eta uste dut bere
|
lana
ez dela Euskal Herrian nahikoa aitortu. Bere begiradapean aritzea beti da ikaskuntza bat niretzat.
|
|
|
Bi lan hauek eta Lau metrora testu antzeztugabearekin elkartuta osatu dugu esku artean duzun liburu hau. Hiru
|
lanok
ez dakarte egileari ezagutu izan diogun umore marka baina, era berean, egilearen kezkak islatzen dituen unibertsoa osatzen dute: homosexualitatea, zentsura, Mozal legea, kazetaritzako ustelkeria… umoretik sobera urrun ibili gabe, hala ere.
|
|
|
Hori da benetan jendea bere baitan amiltzen duena. Bere
|
lanetan
ez du istoriorik kontatzen, ez dago argumenturik; sentimenduak kontatzen ditu, emozioak narratzen ditu, unibertsalak diren gabeziak adierazten ditu istorioen beharrik gabe. Testu konplexu eta ilunak dira, erreferentzia mitologikoz beteak, bere klasikoen jakintzaren isuria, eztarrian trabatzen diren zirtoekin nahasirik, jendeari aurpegian irribarre mingotsa marrazten dielarik.
|
|
|
“Ni proletario bat naiz”. Ordura arte ez nuen behin ere neure burua horrela ikusi, neronek irentsi egin nituen kulturan lan egiten dugunon inguruko aurreiritzi zaharkituak, gurea
|
lana
ez den uste orokortu bezain interesatua. “Aktorea naiz, antzerkian lan egiten dut, eta proletarioa naiz, eskubide osoz”, oraindik ere burrunba egiten didaten hitzak dira haiek.
|
|
|
Beste testuinguru batzuetan fenomeno berbera izan dute aztergai, esaterako, Estatu Batuetan second shift (Hochschild eta Machung, 2003) edo lanaldi bikoitza izendatu da. Era berean, Marta Nuñez soziologo kubatarrak (2011) emakumeen lanaldi bikoitz hura aztertu zuen eta horien papera lan merkatuan oso garrantzitsua izan dela azpimarratu; iraultza sozialistak emakumeen parte hartzea lan merkatuan sustatu duela seinalatuz eta, aldi berean, gizonen inplikazioa etxeko eta zaintza
|
lanetan
ez dela horrenbeste sustatu agerian jarriz.
|
|
|
Ostia! Ez diot gogoratu
|
lanarena
ez esateko munstroei, joder! Albertok badaki baina beste biek...
|
|
2021
|
|
|
Nonbait jasotzea lore horiek, kreatura haiek, oso politak bai, baina ezin izan zirela estreinako emanalditik harago bizi. Kritikariaren
|
lanagatik
ez balitz, nor gogoratuko zen haien existentzia galkorraz. Eta zentze akta ere jasota, zer geratzen da urteak, hamarkadak igaro ahala hainbeste ilusio, ahalegin, sormen, neke batu zuen lan hartaz?
|
|
|
Gutariko bakoitzak, bere baitan, Arkadia idealaren irudia bazeraman, bake saindu ametsa, hustasun nahikundea, gurbiltasun eta eromen artean balantzari. Buklean emana nuen Ruper Ordorikaren azkeneko
|
lanak
ez zuen besterik aldarrikatzen, zirrinta distiratsua, maitea, familia nuklearra eta aire freskoa... guk, Zuberoa gainean!
|
|
|
Burua alde batera okertu, bera ez zegoen aldera, ile bustia erortzen utzi, buru kolpe batez apartatu; dena irribarre egiteari utzi gabe, dena erantzun egoki bat ontzeko
|
lana
ez hartzearren.
|
|
|
Bai. Beste inon
|
lanik
ez zutenean, New Yorkeko Liburutegi Publikoan bazuten.
|
|
2022
|
|
|
Jule Goikoetxeak, Lore Lujanbiok, Zuriñe Rodriguezek eta Estitxu Garaik (2020: 15) xehe xehe aztertu bezala ezin dugu ulertu emakumeek* lan ordainduan duten kokapena,
|
lan
ez ordainduan duten pisua kontuan hartu gabe. Horregatik, sindemia honi aterabide feminista bat emateko prozesuak dimentsio bikoitzekoa izan behar du:
|
|
|
Ordura arte, guk egindako
|
lana
ez zuten modu batera edo bestera produkzioarekin zerikusia zutenek baino ikusi eta, jakin mina tarteko, gure jirako jende mordoxka bildu zen Elebeltzen. Gehientsuenak ingurukoak ziren, eta asko eta asko gure inguru hurbilenekoak.
|
|
|
Aurreko emanaldietan puztutako burbuila distiratsua lehertu zitzaigun bat batean, eta zalantzak hedatu ziren berriro gugan. Agian litekeena zen lehen bi saioetan gertuko entzulea eduki izana, eta handik kanpora gure
|
lana
ez hain estimatua izatea... Krisialdi txiki bat bizi izan genuen Etxarrikoarekin, baina tarte laburra eskaini ahal izan genion sentipen gazi gozo hari.
|
|
|
hierarkia tradizionalak mantentzearen aldekoak dira, estatua ez da erregimen liberaletan bezain txikia, eta korporatibismoaren logika jarraitu izan ohi dute, liberaletan ez bezala. Herrialde kontserbadoreak/ korporatibistak eta mediterraneoak katolikoak (katolikoagoak) izan ohi dira, liberalak eta iparraldekoak baino komunitarioagoak (onerako eta txarrerako) eta, egitura politikoei dagokionez, sexistagoak, emakumeek egiten duten
|
lan
ez ordaindua askoz handiagoa baita beste bi erregimenetan baino (Goikoetxea et al., 2020: 11).
|
|
|
1989an Vicente Mazariegosek jaso zuen etxeko lanen izaera eta irismena, ikusezina dena, dibertsifikatu eta zabaldu egiten direla familia erabilerako ondasunen ekoizpenera bideratutako etxe ustiategietan, sakabanatutako habitata nagusi den lekuetan, eta etxe familiaren eta ustiategiaren arteko integrazio espazial horren garrantziak berebiziko ondorioak zituela emakume nekazarien errealitatean (1989: 212). Muñizen hitzak hartuta, emakumeen zailtasunetako bat ustiategian bertan egindako lanaren, etxeko lanaren eta landa lan jakin batzuen arteko banalerroa egitea da, emakume nekazariak familia esplotazioan egiten duen lana bi aldiz ikusezina delako, etxeko
|
lanak
ez ezik, kontabilizatzeko zailak diren ustiategiko ekoizpen lanen zati handi bat ere hartzen duelako (2002: 5).
|
|
|
Noiz eta nork erabakitzen du, zergatik eta zertarako egunerokoari bat ateratzea? Garai batean, igandeko jantzita onartuko zuten argazkia egitea; baina
|
lanean
ez. Egun hartan, ulertu zuen osabak lanari ateratako argazkia zela hura, ez berari.
|
|
2023
|
|
|
Ez, hori ez da antzezleon lana: antzezleon
|
lana
ez da jendea dibertiaraztea bakarrik, hausnarketara gonbidatzea baizik. Egoera edo errealitate ezberdinak planteatzea, enpatia garatzeko.
|
|
|
Urtarriletik aurrera beharbada ez dugu soldatarik izango. Beraz, aurrera eraman ahal izango dugun
|
lana
ez da berdina izango.
|
|
|
Hala da, eta edozein obra sortzeko orduan ikerketa ezinbestekoa da, hau da, jadanik egin diren lanen inguruan informatzea. Nire
|
lana
ez delako “ezerezetik” jausten, hori guztiz absurdoa da, baina logika horietan murgilduta gaude.
|
|
|
Lupek hona etorriko ginela esan zuenean, ordura arte ipuin polit bat kontatu zidala uste izan nuen; alegia, behin etorrita jakingo nuela, benetan, zein zen egin behar nuen egiazko lana. Eta egiazko
|
lanak
ez zuela zerikusirik izango desagertu baten arrebarekin, eta kontu horrekin guztiarekin.
|
|
|
Euskal Herrian, ostera, Donostia Saria jaso bazuen ere, emanaldi kopurua oso apala izan zen. Hots, nik antzeztu egin nahi nuen; sariak eta aintzatespenak ondo daude, baina ez dute ezertarako balio
|
lanik
ez baduzu, zure herrian antzerkirik ez baduzu egiten.
|
|
|
Beraz, Xabino eta biok egin genion aurre proiektu berriari. Jendeak artistaren ibilbidea ikusten du, baina atzean egiten den
|
lana
ez da izaten hain esker onekoa. Artedrama ez litzateke ezer Xabino Alkorta ondoan izan ez banu.
|
|
|
Egañak erritmo bizia eraman du eta urtean zehar saio asko egiten ditu. Saioetan ibiltzearen
|
lana
ez zen bukatzen saioarekin. Saioaren aurretik eta, batez ere, saioaren ondoren, jendearekin egotea ere beste lan bat da.
|
|
|
Antzerki klasikoa uzteko arrazoietako bat hau ere izan zen. Francisco Vidalek paper protagonista egiteko aukera eman zidan, baina antzerki klasikoan nuen
|
lanarekin
ez zenez bateragarria, bien artean aukeratu behar izan nuen. Antzerki klasikoan egiten nuen lanarekin konparatuz, erronka artistikoa erronka ekonomikoa baino interesgarriagoa iruditu zitzaidanez, Nievaren pertsonaia egitea erabaki nuen.
|
|
|
Badakizue! Funtzioa bukatzen denean txaloak aktoreok jasotzen ditugu, baina atzean egiten den
|
lanagatik
ez balitz txalo horiek ez lirateke existituko. Jaso ditudan txalo asko berari esker izan dira, eta horrek ez du preziorik, ezta ekoizpeneko excel taula batean ere.
|
|
|
Herritik kanpo, beste leku batzuetan gure antzerkia erakusteko aukera paregabea ere izan daiteke. Baina normalean, kale antzerkiaren formatua ez bada,
|
lana
ez da ugaria izaten.
|
|
|
Laborategiko lana beti barrura begira dago, ez ikusleengan pentsatzen. Ikuskizuna eta esperimentazioa inoiz ez dira bat, laborategiko lana eta ikuskizunean aurkezten diren
|
lanak
ez dira inoiz berdinak izaten. Akaso, laborategi baten emaitza ikuskizuna izan daiteke, baina ez da beti horrela gertatzen.
|
|
|
Berez ez dut aktore baten hezkuntzan eta garapenean burua sartzeko denborarik izan. Zorionez, oholtza gainean
|
lanik
ez zaidalako falta izan eta hargatik antzerki klaseak ematea beste modu batean ulertu eta bizi izan dudalako.
|