|
2013
|
|
|
Worms izan zen euren hiriburua. 429 urtean, bandaloak,
|
Espainiara
Galiatik etorri ziren horiek, Afrikan finkatu ziren, eta, denbora laburrean, bertan ezarri zuten, Inperioaren mugen barruan gainera, euren erreinu independentea. 455 urtean, eurek ere Italia inbaditu eta Erroma arpilatu zuten.
|
|
|
Azkenean, 476.urtean, Mendebaldeko azken enperadore erromatarrak uko egin zion bere tronuari. Aldi berean, Galia eta
|
Espainiako
erreinu germaniarrek, teorian behintzat, praktikan aspaldi zuten independentzia hori eskuratu zuten. Mendebaldeko Inperioaren erdigunean, gobernuak kolapsoa izan zuen, eta kolapso horren ondoriozko hutsunea Elizak bete zuen.
|
|
|
Frankoen atakearen ondorioz, bisigodoak galtzaile atera ziren Vouglen, Poitiersen ondoan, 507 urtean. Horrela,
|
Espainiara
bildu zen erreinu bisigodoaren zatirik handiena. Berriro ere, Teodorikoren Ediktuan eta Lex Romana Burgundionum horretan erabilitako iturri berberak erabili ziren.
|
|
|
Horixe da, berebat, jakituria iturri nagusia, VI. mendetik XI. mendea arte Inperioa ordeztu zuten erreinuen zuzenbide erromatarra ezagutzeko. Hori berori egon zen indarrean
|
Espainiako
bisigodoen erreinuan, VII. mendea arte, mende horretan bi herrien arteko bat egitea gertatu baitzen. Zuzenbideak, ordu arte, izaera pertsonala izan zuen, baina, harrezkero, lurralde izaera eskuratu zuen, eta, ondorenez, aplikagarri bihurtu zen erreinuko biztanle guztientzat.
|
|
|
Hari beretik, glosagileek berreskuratutako zuzenbide erromatarrak erabateko aitortza du erresumaren ordezko zuzenbide moduan, bertako gorteek hala aldarrikaturik. Ordu arte eragin nabarmena zena, lege idatzi izatera igaro zen eta Aro modernoak aldeztu zuen pentsaera hori eta baita luzatu ere, XIX. mendeko Frantziako eta
|
Espainiako
kodeketa zibila gertatu arte, horrek talka gogorra egin baitzuen euskal foruekin.
|
|
|
Tradizio erromatarrarena izan, tradizio germaniarrarena izan, legelariak beti du aurrean zuzenbide erromatarra, iusnaturalismo hegaletan dabilenean ere. Era berean, aintzat hartzen du, berori aipatzeko eta aplikatzeko, nahiz zuzeneko moduan, nahiz estatuko legeriaren itzalpean,
|
Espainiakoan
zein Frantziakoan.
|
|
|
Probintzietako biztanle handizaleek berebiziko ahaleginak egiten zituzten Erroma guztion aberri erkide moduan aitortua izan zedin. Gainera, Inperioaren lehenengo aldietan, probintzietako aristokratek, batez ere, mendebaldeko aristokratek (adibidez,
|
Espainiakoek
), sutsu defendatu zituzten Erromaren balio tradizionalak. Inperioko gobernuaren jardunbidea halako gizonen mende geratu zen.
|
|
|
1984 urtean brontzezko taula batzuetan aurkitutako inskripzioa. Taula horiek Irniren udal legearen bi herenak jasotzen zituzten
|
Espainian
. Irniren Legea K. o.
|
|
|
Zatiketa horren uztarria izan zen, izan ere, baliabideak ekitatez banatzea. Italia, Afrika,
|
Espainia
eta Britainia mendebaldeko zatian geratu ziren, eta Trazia, Asia txikia, Ekialdea eta Egipto, ekialdeko zatian. Illyriumeko prefektura zentralean, bi zati bereizi ziren:
|
|
|
Lehendabiziko humanista kristauen kezka nagusia zen testuen kalitatea hobetzea, baina horretarako Politianoren ildoari ekin beharrean, alegia, testuok Florentziako eskuizkribuarekin alderatu beharrean, neurri handi batean susmoen mende jardun zuten, Antzinaroari buruz zekitena erabilita, testuak esan nahi zuena asmatzeko. 1553an, Politiano hil eta ia hirurogei urte beranduago, Lelio Torellik
|
Espainiako
Antonio Agustin jakintsuarekin batera Digestoren argitalpena egin zuen, Florentziako eskuizkribuan oinarrituta.
|
|
|
Legeek ez zuten eragin handirik izan zuzenbide horretan; bai, ordea, antzinako zuzenbide erromatarraren oroitzapenak eta unibertsitateetan irakatsitako zuzenbide jakintsuak, beste maila batean izan arren. Italiako estatuetako,
|
Espainiako
eta hegoaldeko Frantziako ohituretan, pays de droit écrit izenekoetan, bisigodoen zuzenbide erromatar basatiaren aztarnak nabari zitezkeen oraindik, baita Mediterraneoko itsasaldean irakatsitako zuzenbide erromatarrarenak ere. Iparraldeko Frantzian, tokiko ohiturak edo pays de droit coutumier izenekoak jatorriz germaniarrak ziren, frankoak gehienetan, zuzenbide erromatar kanonikoa sartzearen ondorioz jurista profesionalak agertu arren; halakoek zuzenbide erromatarraren eta kanonikoaren metodoak aplikatu zizkioten ohiturazko zuzenbideari.
|
|
|
Zenbaitetan errege legeriak ekarri zuen mugimendu hori.
|
Espainian
, konparaziorako, gero eta gehiago erabili ziren Zazpi Partidak izeneko testua, toki bakoitzeko berezitasunei aurre egiteko. 1567an lege berrien bilduma agertu zen, Bilduma Berria izenez ezagutuko zena, bederatzi liburutan antolatuta, Justinianoren Kodeari ekinez.
|
|
|
Gero, 1234 urtean, aita santu Gregorio IX.ak dekretalen laburpenen bilduma luzea aldarrikatu zuen, eta horren oinarri izan ziren, neurri handi batean, antzinako bilduma horiek.
|
Espainiako
Raimundo Peñaforteko domingotarrak argitaratutako lana Liber extra izenez ezagutu zen, egon ere, Grazianoren Decretumetik at (extra) baitzegoen. Lanak mila bederatziehun eta hirurogeita hamaika kapitulu zituen, bost liburutan banatuta.
|
|
|
|
Espainian
, musulmanen nagusitasunak eragin handia izan zuen egoera juridikoan. Liber Iudicioruma, VII. mendeko lana, bisigodoei eta euren mende zeudenei hasieran aplikatu zitzaien zuzenbide erromatarraren lehendabiziko bildumetan oinarritu zen; gero, lan hori lurralde legeria bihurtuko zen, eta berorrek eskaini zituen geroko ohiturazko zuzenbidearen oinarriak.
|
|
|
Erreinurik indartsuena Gaztela Leon izan zen.
|
Espainiako
lehenengo unibertsitatea XIII. mendearen lehenengo hamarkadan sortu zen Palentzian, eta handik Salamancara eraman zen 1239 urtean, zuzenbide zibila eta kanonikoa irakasteko zentro nagusi bihurtuz. XIII. mendearen erdian, errege ospetsu bi, Fernando III eta Alfontso X, teoria berriak aplikatzeko gai izan ziren, euren lurretan zegoen lege aniztasuna baztertzeko.
|
|
|
Orain arte deskribatutako garapen horrek ekarri zuen Alemaniako zientzia juridikoa nagusi izatea Europako pentsamendu juridikoan. XIX. mendeko Kode Zibilaren prototipoa, aldiz, zuzenbidea kodetzen ari ziren nazio guztiek kopiatu zutena, Frantziako Code civila izan zen, Holanda, Belgika, Italia zein
|
Espainiako
kodeen eredutzat hartutakoa. Zernahi gisaz ere, zientzia juridikoari edo juristek zuzenbidea interpretatzeari so eginez gero, Alemaniako eskola gailentzen da nabariro.
|
|
|
GACTO, E., J. A.: Alejandro García eta J. M. García Marín, El derecho histórico de los pueblos de
|
España
, Madril, 1982.
|
|
|
|
Espainian
lurralde bakoitzak bere zuzenbidea zuen, eta XVIII. mendea arte, nazio zuzenbidearen ideia amets hutsa zen. Frantzian gertatu bezala, Pariseko Ohitura eskualdeetako beste ohituren gainetik gailendu zen; halaber, Gaztelako zuzenbidea, Zazpi Partidak deitutakoa eta 1567ko Bilduma Berrian oinarritutakoa, Espainia osorako nazio zuzenbide (jatorrizko zuzenbide) bihurtu zen emeki emeki.
|
|
|
Espainian lurralde bakoitzak bere zuzenbidea zuen, eta XVIII. mendea arte, nazio zuzenbidearen ideia amets hutsa zen. Frantzian gertatu bezala, Pariseko Ohitura eskualdeetako beste ohituren gainetik gailendu zen; halaber, Gaztelako zuzenbidea, Zazpi Partidak deitutakoa eta 1567ko Bilduma Berrian oinarritutakoa,
|
Espainia
osorako nazio zuzenbide (jatorrizko zuzenbide) bihurtu zen emeki emeki. 1713 urtean Gaztelako Kontseiluak agindu zuen unibertsitateetan zuzenbide erromatarra irakatsi beharrean nazio zuzenbidea irakatsi behar zela, baina irakasleek lepoa eman zioten dekretu horri.
|
|
|
Bi aldaketa egin zitzaizkion: batetik, Inkisizioarentzat iraingarriak izan zitezkeen aipamenak ukitu ziren eta ezkontzaren inguruko arau batzuk, esaterako, kendu ziren; bestetik,
|
Espainiako
zuzenbideari buruzko aipamenak sartu ziren. Juan Salak Vinnius castigatus izenekoaren argitalpena egin zuen Espainiako ikasleentzat (Valentzia, 1767), helburu horiek erdietsi nahian.
|
|
|
batetik, Inkisizioarentzat iraingarriak izan zitezkeen aipamenak ukitu ziren eta ezkontzaren inguruko arau batzuk, esaterako, kendu ziren; bestetik, Espainiako zuzenbideari buruzko aipamenak sartu ziren. Juan Salak Vinnius castigatus izenekoaren argitalpena egin zuen
|
Espainiako
ikasleentzat (Valentzia, 1767), helburu horiek erdietsi nahian. Lan horren azalean Justizia agertzen zen:
|
|
|
Lan horren azalean Justizia agertzen zen: ezkerreko eskuarekin Justinianoren Erakundeak ematen zizkion enperadoreari, eta eskumakoarekin, berriz, Zazpi Partidak
|
Espainiako
erregeari.
|
|
|
XVI. mendean ordua arte pentsaezinak ziren arazoak agertu ziren, eta halakoei aurre egiteko ulerkera horri ekin zitzaion. Arazorik larrienetarikoa zen
|
Espainiak
Mundu Berrian zituen lurraldeetako biztanleen statusari buruzkoa. Salamancan teologiako irakasle zen Francisco de Vitoria domingotarrak 1532an idatzitako Relectiones de Indisean jorratu zuen arazo hori.
|
|
|
Vitoriak, ordea, ezezkoa eman zion aita santu Alexandro VI.ak 1493an bota zuen proposamenari: boterea izatea,
|
Espainia
eta Portugalen orduantxe aurkitutako lurraldeak zatitzeko. Horren iritzirako, batetik, enperadoreak ezin erreklama zezakeen mundu osoaren gaineko subiranotasunik, eta, bestetik, aita santuaren subiranotasuna aldi baterakoa zen eta ez zitzaien hedatzen barbaroei.
|
|
|
arrazoi naturalak herri guztien artean utzitakoa. Ildo horri ekinez, Vitoriak uste zuen nazioen zuzenbide orokor hori aplikatu behar zitzaiela
|
Espainiaren
eta eskuratu berriak ziren lurraldeen arteko harremanei.
|
|
|
Salamancan Vitoriaren oinordekoa izan zen Domingo Sotokoa domingotarrak, Segoviako gotzaina zen Diego Covarrubiaskoak, zibilista nahiz kanonista zenak, eta, batez ere, Francisco Suarez izeneko jesuitak. Azken horrek 1612an argitaratutako De legibus tratatua da
|
Espainiako
neoeskolastikaren adierazgarririk konplexuena. Berak baieztatu bezala, zuzenbide naturalaren derrigorrekotasuna dator arrazoiaren bidetik, eta ez, ostera, Jainkoaren borondatetik (II.6); hala ere, praktikan inguruabarren arabera alda zitekeen arrazoiak agindutakoa (II.14.12).
|
|
|
XV. mendean Herbehereak Borgoinako dukeen lurraldeak ziren, eta XVI. mendean, berriz, Karlos V.aren esku geratu ziren; enperadorea ez ezik, Karlos V.a Borgoinako dukea eta
|
Espainiako
erregea ere bazen. XVI. mendearen bigarren erdian Espainiako gobernadoreen kontrako hainbat errebolta izan ziren; horrez gain, 1579an Utrechteko Batasuna osatzen zuten iparraldeko zazpi probintziak banandu ziren.
|
|
|
XV. mendean Herbehereak Borgoinako dukeen lurraldeak ziren, eta XVI. mendean, berriz, Karlos V.aren esku geratu ziren; enperadorea ez ezik, Karlos V.a Borgoinako dukea eta Espainiako erregea ere bazen. XVI. mendearen bigarren erdian
|
Espainiako
gobernadoreen kontrako hainbat errebolta izan ziren; horrez gain, 1579an Utrechteko Batasuna osatzen zuten iparraldeko zazpi probintziak banandu ziren. Probintzia bakoitzak bere auzitegiei eta zuzenbide bereziari eutsi zien, baina horien artean garrantzitsuena Holanda zen, duda izpirik gabe; sortu ere, bertan sortzen zen Probintzia Batuen aberastasunaren erdia gutxi gorabehera.
|
|
|
Independentzia formala erdietsi baino lehen ere, iparraldeko probintzien lehenengo unibertsitatea 1575ean sortu zen Leydenen, Holandan, hegoaldeko Herbehere katolikoetako Lovainari kontrapisu protestantea aurkezteko.
|
Espainian
gertatu bezala, han ere Inkisizioak zigortu zuen gauzen betiko ordena uki zezakeen edozein ideia zabaltzea. Leydeneko Zuzenbide Fakultateari hasiera hasieratik esleitu zioten kontuzko lekua unibertsitatearen barruan.
|
|
|
|
Espainia
, XVIII, 17, 27, 36, 39, 60, 78, 91,
|