|
2000
|
|
|
Aste haietan, era berean, eta Euskal Herrian zegoen giro politikoaren ezaugarri, Tolosako mitina (ekainaren 18an) izan zen. Mitinburu, Tirso Olazabal irundarra, Karlos VII.aren konfiantza gizona izandakoa (mitinaren inguruko egunetan,
|
beraren
semea erregegai ofizial modura agertzen zen, Don Jaime de Borbon alegia). Mitineko hizlari nagusiak:
|
|
|
Euskara (Lingua Navarrorum) zabartu egin zuten eta okerhorrek ondorio tragikoak ekarri dizkio Euskal Herriari. 1225 urte inguruan, GaztelakoFernando III. erregeak, bere erresumako agiri publiko guztiak gaztelaniaz idatziakbehar zutela izan agintzen zuen bitartean?
|
bere
seme Alfontso X.ak berraginduzuena?, nafar erregeek euskara ez beste hizkuntza guztiak erabiltzen zituzten ofizialkibere erresuman: latina, gaskoinera, Nafar Aragoiko erromantzea; gero gaztelania erebai eta, azkenaldian, frantsesa ere.
|
|
|
Izan ere, frantsesa ez den edozein hizkuntza arriskutsu suerta zitekeen, probintzien arteko antzinako banaketak? pizteko, eta horregatik, hain zuzen, hizkuntzaren batasunak elkartuko zituen, familia
|
bereko
seme alabak? 75 Iraultzaileek, patois, direlakoez zuten iritzia zein zen kontura gaitezen, ikus dezagun Barère k zioena:
|
|
2001
|
|
|
Urteroko kanpaina militarraren aurretik egitenzuten, eta consensus a (onespena) eskatzen zuen erregeak bere erabakiak aurreraeramateko. Pepin III.arekin maiatzean egiten zen, zaldientzat nahiko zuhain izateko; baina Karlomagno
|
bere
semearekin, ekintza militarretatik bereizi zen, batzarraAkisgranen eginez.
|
|
|
Letra mota ere aldatu zen, asmatu ezarren, minuskula karolinoa hedatuz (argiagoa zena), VIII. mendetik aurrera liburuetan bakarrik erabiliko zena. Errege liburutegiak garrantzitsuak izan zirenKarlomagno eta
|
bere
seme Luis Errukiatsuaren garaietan; liburuen bilketa hura jatorrizko testuen bila egiten zen (beraz, Biblia eta horren gaineko iruzkin ugari...). Eskola bultzatu zen jauregian (arte liberalak; trivium a: gramatika, erretorika, dialektika; eta quadrivium a:
|
|
|
768 Pepin Laburra hil zen, ondorengotzan Karlos (geroko Karlomagno, Karlos. Handia?) eta Karloman
|
bere
semeak utziz.
|
|
|
|
Bere
seme Karlos Martel ek (714) oinarriak sendotu zituen eta lurraldeakbildu (Frisia eta Alemania batuz). Bestalde, sendotze horretan, Islama garaitu zuen732an, eta Borgoña eta Akitania. Bavaria bezala?
|
|
|
Nolabaitekoerresistentzia gorabehera, Galindo Aznar kondeak Iruñeko nagusitasuna onartuzuen. Horren truke, Antso I.ak Galindo mantendu zuen konderriaren aginpidetzan.Gainera, Iruñearen eta Aragoiren arteko lotura politiko eta dinastikoa bultzatu zuen,
|
bere
semea. Gartzia. Galindoren alabarekin. Andregoto-rekin?
|
|
|
Almantzor eta
|
bere
semearen garaian (976), musulmanen presioa inoizbaino gehiago larriagotu zen Iruñean, eta baita beste kristau lurraldeetan ere. Erasoak, hondamenak eta menpekotasun aitorpenak kolpatu ziren urte haietan, X.mendearen bukaeran, batez ere.
|
|
|
Fortun Gartzes erregea
|
bere
semeekin eta aberriko gizon noble, abade eta apaizekinetorri zen zedarritzeari buruzko auzia ebaztera. Erregea eta gizon pilo bat etorriziren, eta mugak jarri zituzten.
|
|
|
Hala ere, hemen ez ziren akitaniarrekin zituzten arazoak bukatu: Karlomagnok, batez ere Erronkariko gertaerarenondoren, Akitanian artikulazio politiko berezia behar zela ikusi zuen, bertakobakantasun sendoa onartuz; honela,
|
bere
semea. Luis Errukitsua. Akitaniakoerrege izendatu zuen (781ean). 12
|
|
|
Zaharra, berriz, erran nahi baita, orain arte egina, ez dutzakarrontzira botako, ez, bederen, irakurle berri baten irrika pizteko balio izatensegitzen duen neurrian. Eta ez, bederen, ni aberastera, ni, idazle gisa naizenaizatera lagundu nauen heinean, edozein aita ama
|
bere
seme alabak sortzen etahazten ikusteak aberastu, bete eta elikatzen duen gisa berean. Baita seme alabahoriek burujabetzen direnean ere.
|
|
|
Euskaldunen artean oraino, kulturaren, politikaren edo kirolaren alorrean aita baten irudia garatzen da, harekdituela literaturan, demagun? norabideak finkatzen,
|
bere
seme espiritualak hautatzen eta anaiak sustatzen eta goraipatzen, kritika egitean zein entziklopedietakoantologiak orraztean. Egiturak hutsik gabe funtzionatzen duela ohartzen gara, gaurbezalako mahai inguruak moldatzeko premia agertzen denean.
|
|
2002
|
|
|
Prokne ahizpari honela hitz egiten ari zitzaionean, Itis
|
bere
semea ikusi zuen hurbiltzen. Ikuspen hark segituan iradoki zion mendekua.
|
|
|
Berriro Erroman, senatari karguan jardun zuen. Klaudioren lehenengo emazteak Korsikara erbesteratu zuen, baina bigarrenak
|
bere
semearen heziketaz arduratzeko deitu zion: Neronen ikaszain, irakasle eta aholkularia izan zen, botere handia izateraino.
|
|
|
Oturuntza batean, Eneasek Troiaren amaiera tragikoa kontatzen du. Bere kontakizunaren arabera, eskutik
|
bere
seme Askanio eta sorbaldetan Ankises aita zaharra eramanez, handik irtetea lortu zuen. Eneasen maitemin itsuak jotzen du Dido eta ez dio joaten utzi nahi; baina ez duela lortuko ikustean, bere buruaz beste egiten du.
|
|
|
|
Bere
semearentzat idatzi zuen Carmen de moribus, eduki moraleko esaldien bilduma, entziklopedia moduan paraturiko prosa lana.
|
|
2003
|
|
|
Lehen munduan zeuden bi superpotentzietatik geratzen den bakarrak etsai berriak bilatu ditu pribilegioak edo americanway of life delakoa mantendu ahal izateko. Brasilen, 1992 urtean, George Bushaitak sinatu ez zuena,
|
bere
semeak, Clintonen jokamoldeak ezeztatuz, ez zuenJohannesburgon sinatu.
|
|
2004
|
|
|
Hona hemen adibide bat: ama batek, gehienetan behintzat,
|
bere
semea edo alaba edozein unetan defendatuko du, nahiz hark jarduera ezmoralak edo legez kanpokoak egin. Horregatik, gero garatuko dugun bezala, maitasunak alde sozialak eta berekoiak barne hartzen ditu.
|
|
|
Aristotelesen etika
|
bere
seme Nikomakori idatziriko gutunean jartzen da aztergai.Gutunak hamar liburu ditu eta milaka dabiltza perpausak. Zein da, halere, lehen galdera. Laburbilduz, gizakiaren azken helburuari buruz galdetzen duena, ez besterik.
|
|
2006
|
|
|
Arau honi buruz esan da ez daukala zentzu handirik amakaukera egin behar izateak atsedenaldia hasterakoan. Une horretan ez badu egitenezin du gero egin, baina aukera egiten duen unean ez daki nola aurkituko den beraedo
|
bere
seme alabak. Arauak aukera ematen dio amari hartutako erabakia atzerabotatzeko edo efekturik gabe uzteko:
|
|
|
Miguel Corellak zerrikeria handiak egiten ditu. Konparaziorako, Baloikan, Mikeltxoren futbito taldeko aurrelariaren bahiketa antolatzendu,
|
bere
semearen taldearen kontra finala jokatzeko bezperan. Urtegijaunan, berriz, mendialdeko herri bateko azken biztanlea bota nahi du, urtegi baten inguruan urbanizazio handi bat eraiki nahi duelako.
|
|
|
Gaur euskaraz mintzo da batez ere Paquita.
|
Bere
seme Estebanek hizketanikasi ahala ikasi zuen berak ere. Oraindik, kalean ikusi dizut?
|
|
|
Emakume gazteak eskutik darama
|
bere
semea. Ile luze eta beltza du, begiradagardena, eta begitarte lasai eta zoriontsua, baina ukitu malenkoniatsu batekmospeldurik.
|
|
|
ume txiki bat, hilabete eskasekoa, besoetan zian. Umeakamarara begira jartzen saiatzen ari zuan, presoak Inaziok
|
bere
semea ondo ikuszezan.
|
|
|
Azkenik Harokoak Laratarrekin elkartu ziren ezkontza bidez, baina Laratarren familia ondorengorik gabe geratu zenean, herentzia Joana Manuelen eskuetara iritsi zen 1370ean. Henrike III.a Trastamarakoaren emaztea? eta urte berean
|
bere
seme Joan infanteari eman zitzaion Bizkaiko jaunaren titulua (1379an Gaztelako errege bihurtu zena).
|
|
|
arteko ezkontzak ohikoak izan ziren bezala, ohikoak ziren ere bestelako nekazarien kexuak. Alde batetik, emakumeak eta
|
bere
seme alabek senarraren estatus berezia eskuratzen zuten, hots, nobletasuna. Beste aldetik, emakume horrek dotetzat emandako lurrak (ordura arte zergapekoak zirenak) hortik aurrera exentzio fiskalak gozatzen zituen noble baten lurrak balira bezala, senarrak ematen baitzion familiari kaparetitulua, eta senarraren jabetza bilakatzen baitziren?.
|
|
|
Izan ere, testuinguru kronologikoa Iruñeko erresumaren loraldian kokatzen da, data edozein dela ere (edo Antso III.aren erreinaldian edo
|
bere
seme Gartzia Naxerakoaren garaian, hau erori aurretik). Garai hori nolakoa izan zen deskribatzea komeni da labur bada ere:
|
|
|
bata Lope Ahotarrez jaunak bere arimaren onerako eman zuen bustotik, eta Albaro Albaroz Arroitakoak bere jabego osoa, eta berdin. Nunutto Miottaco? jaunak bere emazte Urrana Vitacoz ekin batera jabego osoa, eta Antso Telluez Olabehezaharrekoak bostena eta erdi bere jabegotik, eta
|
bere
seme Munio Santxezek ere berari zegokion partea jarri zuen. Kondeak, kondesak eta aipatutakoek emanaldia egin zieten San Joan Apostoluaren, Santo Tomas apostoluaren, San Agustin apezpikuaren, eta Andre Mariaren, San Migel arkaingeruaren, eta Santa Marina birjinaren erlikiei, aipatutako monje eta mojen bitartez eta Munio Santxez jaunak zuen errota baten parte erdia ere bai.
|
|
|
Dokumentu horren egilea Alfontso XI.a dugu. Alfontso XI.aren, eta Petri I.a,
|
bere
semearen, erregealdiak errege boterearen kontzepzio pertsonalaren garapen handiena ekarri zuen Erdi Aroan.
|
|
|
Goi nobleziak, aurreko garaian legez, pisu politiko garrantzitsua mantendu nahi zuen, baina bi errege horiek tinko egin zuten nobleziako hainbat kideren kontra. Alabaina, euren zentralismoaren ideiak ezin izan zituzten bete; izan ere, Alfontso, eta
|
bere
semea, modu goiztiarrean hil zen, izurriteak hila aita eta gerra zibilean semea, hain zuzen ere.
|
|
|
1255ean koroaren eskuetara itzuli zen. 1274an Alfontso X.ak jaurerrian sartu zuen atzera, baina
|
bere
seme Antso IV.ak berreskuratu zuen 1288an. Diego Lopez Harokoak atera zuen, baina 1312an koroara itzuli zen.
|
|
|
1309an errentak errentan emanak izan ziren. 1361ean Karlos II.ak Martin Enriquez i eman zion eta gero Mosen Rodrigo Urizkoari; Karlos III.ak
|
bere
seme ez legezkoari, Godofreri 1413an. Joan II.ak 1429an Godofreri Cortesko konderria kendu zion eta Fontellasko jaurgoa eman zion Pere Sebastian Zangozako auzokoari dote baten diru truke, baina horrek zorrengatik galdu zuen eta 1438an Antso Eslabakoak, Tuterako auzokideak, erosi zuen eta Erriberako merioa zen Mosen Martin Peraltakoari pasa zion.
|
|
2007
|
|
|
ALARGUNA ETA
|
BERE
SEMEA
|
|
|
Asko munduan bezala bazen ama bat
|
bere
semearekin. Mutil hura erotzat [zeukaten] baina ez zen hala.
|
|
|
AMA ETA
|
BERE
SEME ZOZUA
|
|
|
Asko munduan bezala bazen ama bat
|
bere
semearekin. Pobreak baitziren, mutiko hura handitu zenean nahi izan zuen joan munduz mundu.
|
|
|
ARRANTZALEA ETA
|
BERE
SEMEAK
|
|
|
ARRANTZALEA ETA
|
BERE
SEMEAK
|
|
|
AMA ETA
|
BERE
SEME ZOZUA
|
|
2008
|
|
|
Aipagarria iruditzen zait, proposamenak egiteko orduan hautesleei ezarritako baldintzak oso zorrotzak izan arren46, ohikoa zela nork bere familiako kideak aurkeztea udal karguetarako. Horrela gertatu zen 1768an, Domingo Olabek
|
bere
semea proposatu zuenean. Domingo, berau ere, alkate kargurako.
|
|
|
Bera eta
|
bere
semea bezala, badirudi bere aita ere perito agrimentsorea izan zela. Gregorio Mugicak behintzat 1761ean Markina Xemeingo mugak aztertzeko izendatutako Juan Antonio Laskurain deituriko peritoari buruz hitz egiten du (Mugica, 1990:
|
|
|
367) 283; Juan Esteban Bustinduik284, maisu kanoigin ospetsuak, bide berdina hartu zuen, Legution errefuxiatuta bizitzen egon ostean.
|
Bere
semea, Pedro Ramon, bertan jaio zen 1795eko urtarrilean.
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, arlo honetan gehien bereizi zen familia laskuraindarrena izan zen: Pedro Laskurain sarjentua izan zen 1740ko kanpainan, eta tenientea 1747koan; Juan Andres 1762an eratu zen konpainiako kapitaina izan zen; eta
|
bere
semea. Juan Andres Laskurain, menor??, sarjentua 1779an. Laskuraindarrei buruz hitz egiteko edukiko dugu parada hoberik.
|
|
|
Maria Ereñok Izagirrerekin zuen zorra onartu arren, ordaindu behar zion dirutik gastu batzuk deskontatu behar zirela azaldu zuen. Besteak beste, Izagirreri eta
|
bere
semeari Bilbon. Ereñoren etxean, egindako egonaldietan emandako ostatua, janaria, jantziak«?
|
|
|
Fca. Izagirrek onartzen zuenez bi urtetan egon zen Ereñoren etxean, urtarriletik ekainera, eta hirugarren aldiz bi urte oso osorik, zeintzuk urte izan ziren zehaztu gabe355
|
Bere
semea ere zenbait alditan egona zen, unibertsitate ikasketak zirela-eta, baina guztira ere, urtebete baino gutxiago356 Baina horren truke ordaindutakoa ere ez zen hutsalkeria bat. Bide batez, Izagirreren testigantzak Santa Anako kondearen ondorengoek zeuzkaten inbertsio eta errenta iturrien aniztasunaren berri ematen digu357 Ez zekienez ez irakurtzen ez idazten,«?
|
|
|
1807ko urrian, Karlos IV.aren aurkako altxamendu bat izan zen La Granja del Escorial en, baina porrot egin zuen. Konspirazio horren zirikatzaileetariko bat
|
bere
semea zela bazekien ere (Juretschke, 1986: 17, 18), Karlos IV.ak ez zuen Fernandoren aurkako neurri berezirik hartu.
|
|
|
Edonola ere, Eibarren behintzat, badirudi agindu hori ez zela betetzen, zeren 1784 urtean Juan Andrés Laskurain herri sindikotzan agertzen baitzaigu,
|
bere
semeak, hau ere, Juan Andrés, errejidore kargua betetzen zuen agintaldian, hain zuzen.
|
|
|
Laskurain nagusia Bilboko kartzelan hil zen, ikusi dugun bezala. Baina zer gertatu zen
|
bere
semearekin. Basileako Bakearen ostean Gipuzkoako zenbait lekutan liskarrak sortu ziren, herrietan gelditu zirenen eta bueltan zetozenen artean.
|
|
|
Fernando Olaberekin zegoen ezkonduta, Felixen anaiarekin, alegia. Maria Francisca Izagirre Bilbon hil zen, 1794ko abenduan? 88 urtekin!?, eta herentzia
|
bere
seme alaben artean banatu behar zen: Bibianak 42 urte zituen garai hartan, Agustinak 39 eta Juan Estebanek, nebak?
|
|
|
Sasoi hartan, alkate izateko beharrezkoak ziren 25 urteak bazituen, 50 urte beranduago 75 izango zituen. Hori, izen
|
bereko
semearen aurrean ez bagaude!
|
|
|
Has gaitezen Juan Manuel Orbearen erreklamazioarekin,
|
bere
seme Jazinto eta Miguelengatik 24.000 eta 6.000 errealeko isunak eskatu baitzizkioten. Gazteena, Jazinto, boluntario liberala zen, Orbeak berak onartzen zuen modura1142, baina isunak alde egindakoen gurasoen errentaren arabera jarri behar zirenez, berea txarto kalkulatu zutela argudiatu zuen.
|
|
|
Pedro Aguirrek zioenez bi seme joan zitzaizkion Ameriketara, baina ez arma zerbitzuari ihes egiteagatik ezpada karlistekin kolaboratzeagatik edota errepublikanoen aurka aritzeagatik atxilotuak izateko arriskuan zeudelako1151 Udalak bertsio hori egiaztatu zuen eta isuna kentzea erabaki. Berdina argudiatu zuen José Agustín Atxa nekazariak, José Andres
|
bere
semea Ameriketara joan zela 1872ko bukaeran«, perseguido a muerte por sus opiniones carlistas, por los voluntarios de la libertad», baina udalak ezin izan zuen hori egiaztatu.
|
|
|
Domingo Acha Albizurik arrazoi ekonomikoetan oinarritu zen
|
bere
semea. Simón. Ameriketara joan izana zuritzeko.
|
|
|
Isuna erdira jaistea eskatu zuen, eta udalak zioena egiaztatu ostean sostengatzea erabaki zuen. Martin Larreategiren kasua ere zertxobait berezia zen,
|
bere
seme Francisco Antonio tartamotela zelako«, por cuya razon huya de todo trato social, emigró a Ultramar».
|
|
|
«D. Gabriel de Ibarzabal, que no es armero, D. José Ramon de Bustindui hijo del tan honrado como abandonado en sus negocios Juan Esteban, cuya marca tan sagrada sobre todas las demas, anda por cuatro reales, sin su conocimiento, en manos de cualquiera, y dos oficiales mas son los que apoyados por el Alcalde de Eybar, que no se ha atrevido a malquistarse con Ibarzabal, han dirigido a VS su representacion»646 Beraz, oraindik udaletik baztertuta egon arren, Ibarzabalek udalean eragin handia zuen, SEAFeko zuzendariaren ustez behintzat. Bustinduitarrek zeukaten ospeari dagokionez, Gaston brigadierraren azalpena bat dator Pedro Sarasketak dioskunarekin, zigiluen faltsutzearen inguruan aitaren jokabidea bestelakoa izan zela adierazten badigu ere647 Beste kontu bat da
|
bere
semeak aitaren zintzotasuna jarauntsi zuen ala ez.
|
|
|
|
Bere
seme Joséri ezarritako isuna kentzeko eskakizunean hauxe zioen Treviñok: «?
|
|
|
Beraz, alde egin zuten boluntarioek, euren fusilak utzi zizkieten gelditu zirenei? Baietz esango genuke, Eibar jada karlisten eskuetan zegoela Francisca Erbitik
|
bere
semeari. Saturnino Areitiori, ezarritako isuna kentzeko eskakizunean, Errepublikaren Boluntarioa izan zela onartu arren, Lizarraga sartu zenean bere esanetara makurtu, eta bi fusil eta uniformea entregatu izana erabili baitzuen arrazoi legez.
|
|
|
benetan gaitzesgarria izan zen, eta beharbada gertakizun hauxe dugu Gobernazio ministroari bidalitako eibartarren kexua eragin zuen ekintza, eta errepublikanoen uniformea egiteko enkantera inor aurkeztu ez izanaren arrazoia. Lege Zaharreko ama bati zegokion moduan, Dominica Biritxinagak ondo baino hobeto ezagutuko zituen
|
bere
semearen nondik norakoak, baina ez zeukan errepublikanoen gehiegikeriak zertan pairatu. Horrekin lotuta, Retenagari armak eraman zizkiona Juana María izateak,«?
|
|
|
Errejidorea izan zen 1827an, I. Karlistaldian, 1841ean eta 1846ko udal foruzalean. Pertsona berdinaren aurrean bagaude, 1875ean gutxienez 73 urte izan behar zituen; litekeena da bera barik,
|
bere
semea edo biloba izatea, eta karlismoarekiko atxikimendua tradizio bidezkoa izatea. Lizarriturriren kasuan ere, abizen bereko beste bat aurkitu dugu I. Karlistaldiko 25 boluntarioen artean.
|
|
|
«Desde el dia 2 de Agosto se tenia noticia de que Lascurain menor, Aldamar, Romero y otros varios corrian de acuerdo con los Franceses(?) El mismo dia 26 se tubo noticia o soplo de que de la casa de Lascurain maior mandavan recadistas diariamente a la casa de su hijo que por entonces estava en Deva; con esta noticia y recelos anteriores, el 27 se pusieron centinelas y la misma noche cojieron estos a la criada de Lascurain que yba con carta para dicho su hijo»208 Gogoratuko dugunez, Juan Andres Laskurain, maior? 1766ko matxinoen salatarietako bat izan zen, eta izen
|
bereko
seme bat zuen. Juan Andres, menor??. Semea errejidorea izan zen 1784an209, baina Eibartik kanpo bizi zen 1786tik210, Mutrikun, hain zuzen.
|
|
|
|
Bere
semea peritu agrimentsorea zen, aita bezalaxe. Bergarako idatzi anonimoaren egileak adierazten zuenez, semea bai, zalantzarik gabe, frantziarrekin bat eginda zebilela:
|
|
|
Ikusten dugunez, aitak herrira itzultzeko eskatu zion
|
bere
semeari, bere fusila hartu eta bere erkideekin batera frantziarrei aurre egiteko218 Zintzoa ote zen bere eskakizuna. Edo eibartarrak defentsarako prestatzen ari zirela ohartarazteko modu bat?
|
|
|
Baina neskameari aurkitutako gutunetik ez zegoen Laskurain nagusia traidorea zela ondorioztatzerik, eta orduan, ikerketaren ildoa
|
bere
semeak Debatik bidalitako gutunek zer zioten jakitera bideratu zen. Egia esan, susmoren bat edo beste bazeukaten; izan ere, abuztuaren 21eko auzokideen batzarrean Bizkaiari biltzea eztabaidatu zenean, Bordeletik Donostia bitartean 80 mila soldadu baino gehiago zeudela azaldu baitzuen Laskurainek, alferrik izango zela Bizkaiari biltzea, laster Jaurerria ere frantziarren esku egongo zelako,«?
|
|
|
Familia barruan adostutako estrategia izan zen ala ez, jakin gabe gelditzen gara. Edonola ere, ez da oharkabean igarotzekoa Bibiana Ibarzabalen eskakizuna
|
bere
seme Julian Kortesenak sinatu zuela.
|
|
|
Horrez gain, arestian aipaturiko zenbait autoreren antzera, 1877an, A Biographical Sketch of an Infant izeneko lan zientifikoa argitaratu zuen William Erasmus. Doddy?
|
bere
seme zaharrenaren garapena deskribatuz.
|
|
|
Laburbilduz, Darwin oso garrantzitsua izan da bi arrazoi hauengatik: alde batetik, espezieen garapenari buruzko bere teoriagatik eta, bestetik,
|
bere
seme Doddyren garapena deskribatuz 1877an argitaratutako lanagatik, garapenaren lehen psikologotzat hartu izan baita.
|
|
|
XVIII. eta XIX. mendeetan zehar, haurren jokabidea aztergai zuten behaketa ugari egin zen. Delvalen (1988) arabera, Darwinek 1839an
|
bere
semeaz egindakoaz gain, hainbat egileren ekarpenak hartu behar dira kontuan: Tiedemannek (1787) haurraren gogo gaitasunei buruz egindakoa, Itard doktoreak (1798, 1982) Aveyrongo haur basatiaren gainean argitaratutakoa, Heroardek (1868) Luis XIII.aren hazkuntzaz eta garapenaz aztertutakoa eta Pestalozziren (1828) eta Seguineren (1846) haur ezinduei buruzko lana.
|
|
|
Behaketa sistematikoan oinarrituz idatzi zuen lehen liburua, 1882an; Die Seele Des Kindes(. Haurraren gogamena?) izenburupean argitaratu zen eta liburu hori hartzen da gure diziplina zientifikoaren sorreratzat. Lan hartan, Preyerek Axel
|
bere
semearen garapenaren lehen hiru urteak deskribatu zituen. Deskribapen hori semea goizez, eguerdiz eta gauez sistematikoki behatuz idatzi zuen, eta hainbat jardueratan gertatzen ziren aldaketetatik (gaitasun berriak agertzea, garatzea zein desagertzea) ateratako datuetan oinarritu zen, besteak beste, adierazpenean (hitzezkoa, adibidez), psikomotrizitatean, imitazioan eta ekintza sentsorialetan (ikusi eta entzun nola egiten duen, esaterako).
|
|
|
Adimenaren garapenari dagokionez, Baldwinek
|
bere
seme alabak behatuz, ezagutzaren sorrera eta garapenari buruzko teoria bat planteatu zuen Mental development in the child and the Raceeskemen (1895) bere lanean. Teoria horren arabera, gure ezagutzaren?, haren terminologia erabiliz?
|
|
|
Antza, garai hartan, emakume horrek nolabaiteko arrakasta lortzen zuen. Hala ere, kasu horren gauzarik harrigarriena da ume horiek berarenak ez zirelako zigortu zutela,
|
beraren
seme alabak izan baziren zigorrik ez baitzuen jasoko.
|
|
|
Haren lehenbiziko lan horietan ikusten da ikertzaileak aurkezturiko estimuluak eta umearengan sorrarazten diren erantzunak erabat hitzezkoak direla. Bigarren fasean(), azterketa kritikoagoa egin zuen, adimenaren lehen hastapentzat jo daitezkeenak, eta,
|
bere
seme alaben ekintzetan oinarrituz, behaketak egin zituen. Aro horretan, behaketaz gain, hipotesiak proposatzen ditu.
|
|
2009
|
|
|
Izaera horri erreparatu diote ikertzaile batek bainogehiagok. Hala, Jay Winter (2007) generazio arteko loturaz mintzo zaigu, lekukoaren eta
|
bere
seme alaben artean bainoago, iloben belaunaldiarekin lotura estuaksortzen direla aipatuz. Naziek Italian burututako masakreak aztertu dituenFrancesca Cappelletto ren iritziz (2003), berriz, lekukoaren inguruan taldetasunasortzen da, eta talde izaera honek berezko forma bat hartzen du ere.
|
|
|
Berak ez zituen bere sentimenduak kanpora azaltzen.Oso fuertearen itxura ematen zuen. Buru belarri aritzen zen bere lanarekin eta geroetxera etorritakoan
|
bere
seme alabekin eta gerora bere bilobekin. Beti ibiltzen zen geratu gabe, ez pentsatzeko.
|
|
|
Baina nire amona, ezertaz enteratuko ezbalitz bezala egiten zuen. Alargun bezala egiten du bizitza,
|
bere
seme alabak, bere lana, hori aurrenekoa. Eta kito.
|
|
|
Emakumea artisautza kooperatibora eta gizarte harremanetara dedikatu izanda, eta solasaldirako trebatu da. Emakumea
|
bere
seme alabak haztera eta hezteradedikatu da, eta horretan hizkuntza baliatu behar izan du. Mutilen nagusitasuna, berriz, ikusmen bidezko hautematean, hautemate espazialean eta hizkuntzazkoa ezden entzumen diskriminazioan zentratu da.
|
|
|
Berauetan ezintasuna ikusdaiteke, bazekitelakoz hil behar zirela eta emaztea eta seme alabak ez zituztelaberriro ikusiko, munduan bakarrik utziz.
|
Bere
seme alabei hiltzaileei barkatzeaeskatzen zien, onak izatea eta ama zaintzea; bere emazteari ere eskatzen zion hiltzaileak barkatzea eta ekintza txarrak alde batera uztea. Elizkizunok oso garrantzitsuak izan ziren fusilatuen senideek frankismoan zehar izan zuten isiltasunaapurtzeko.
|
|
|
Ama euskalerriaren seme onak diriala daukenak egiñik euren buruak, egiñ bihar leuke egitiarren berak itz egin eban itzkuntzan. Baña euskalerriak orain be euskeraz itz egiten dau, eta
|
bere
semiak egin bihar dabe beti euskeraz, dakienak, eta eztakienak bihar dabe ikasi(?). Ez dakite lege zarra ta euskeria egon diriazala alkarturik beti, ez dabelako euskeriak sartzen itsi geure mendietan izkune ta gogamen tsarrik.
|
|
2010
|
|
|
Suminkorrago zegoen, errazagoa zen harekin eztabaidan hastea, edozeinarrazoirengatik haserretzen zen. Batez ere
|
bere
semearekin aritzen zen askotansaioan. Semeak egiten zuen edozerk bere onetik ateratzen zuen.
|
|
|
Azken urte hauetan
|
bere
seme batekin bizitzen egon da baina orain, beresemeak etxe bat erosi du eta bakarrik gelditu da bere etxean bizitzen. Julitak 71urte ditu.
|
|
|
Zerbait gaizki doala besterik ez daki baino gero eta gehiago kostatzen zaiozer gertatzen zaion ulertzea.
|
Bere
seme alabak eta bilobak bere aurka daudelauste du; denek arrazoirik ez duela esaten baitiote: berak kontrakoa esaten duenarren jan duela; edo gaur igandea dela eta bere seme zaharrena ez dela ailegatu, mezetara joateko prestatu behar duela uste duenean.
|
|
|
Bere seme alabak eta bilobak bere aurka daudelauste du; denek arrazoirik ez duela esaten baitiote: berak kontrakoa esaten duenarren jan duela; edo gaur igandea dela eta
|
bere
seme zaharrena ez dela ailegatu, mezetara joateko prestatu behar duela uste duenean. Ziurrenik zerbait ezkutatzendiote, edozer gauza xuxurlatzen ari dira, baina ez du ulertzen zer edo zergatik etaetsita sentitzen da; batez ere egia ez dela esaten diotenean, inork ez diolaabanikoa hartu bera ziur dagoenean mahai gainean utzi duela:
|
|
|
JOXEPAk dagoeneko ez ditu
|
bere
seme alabak eta bilobak ezagutzen. Esanahirik ez duten hitzak bakarrik zizakatzen ditu eta batzuetan dirudienez arrazoirik gabe soinu antzeko batzuk egiten ditu.
|
|
|
Betidanik artatsua izan da: futbola ikustean
|
bere
semearekin jokaldiakaztertzen zituen, baina azkenaldian ume txikien antzera dabil, semearen arabera«ez du asmatzen». Semeak dio «gezurra dirudi, eta zuk futbolaz ulertzen duzu?». Baina bere ustetan, besteak dira ulertzen ez dutenak, baina bere ikuskera azaldunahi duenean mihia trabatzen zaio, eta haserretu egiten da ezin duelako adieraziesan nahi duena.
|
|
|
Dudarik ez horrela izango zela, baina Pedro Ugaldek
|
bere
semea ikustekobeste zazpi urte itxaron zuen, maiatzaren zortzian, Frantziak eta Alemaniak 1939ko irailetik beraien artean zuten sasigerra hankaz gora jarri eta, Hitler ekhexagonoa ostikopean hartzeari ekin ziolako, eta lortu gainera.
|
|
2011
|
|
|
Gizaldi berria. Txillardegi eta
|
bere
seme Leturia artzen ditut egia orren lekuko, gurea baiño obea, jatorragoa, iruditzen zait zenbait aldetatik.
|
|
|
Jende ikasiak [sic] euskeraz bere kultura erabiltzeko gauza ez bada, berriz, kitto, gureak egin du: erri arrunta atzetik joango zaizkio eta orduan euskerak
|
bere
semeak galdu ditu (Azurmendi, 2007a: 90).
|
|
|
Baina aitaren absentziak ondorio bat dakar: amak
|
bere
semea irentsi eta heriotzara darama. Haurra amak erailtzen du.
|
|
|
Tiresias aztiak esan zuen Nartziso hondamendira joango zela, bere burua ispiluan islaturik ikusiz gero. Horregatik, Liriope ninfak baztertu egin zituen
|
bere
semearen irudia isla zezaketen objektuak. Nartziso mutil eder moduan hazi zen, baina bere pentsamenduetan murgilduta egoten zen, inguruko neskei jaramonik egin gabe.
|
|
|
Antoniak 58 urte ditu, dibortziatua dago eta 17 urteko seme bat du, Daniel izenekoa.
|
Bere
semearen ikastetxeak Antonia salatu du Daniel eskolara behin eta berriz eta inolako justifikaziorik gabe faltatzen delako. Aldi berean, bere senar ohiak ere salatu egin du, Antoniak ez baitio apenas bere semea ikusten uzten.
|
|
|
Bere semearen ikastetxeak Antonia salatu du Daniel eskolara behin eta berriz eta inolako justifikaziorik gabe faltatzen delako. Aldi berean, bere senar ohiak ere salatu egin du, Antoniak ez baitio apenas
|
bere
semea ikusten uzten. Arrazoi horiek direla medio, psikiatrarengana joatera animatu da, garbitzaile gisa lan egiten duen parrokiako apaizak konbentzituta.
|
|
|
Arrazoi horiek direla medio, psikiatrarengana joatera animatu da, garbitzaile gisa lan egiten duen parrokiako apaizak konbentzituta. Psikiatraren kontsultara
|
bere
semearekin joaten da, ez omen du etxean bakarrik utzi nahi, bere ustez senar ohiak bahitu baitezake (gaztearen eskolara bertaratu izan da, baina ez da inoiz hura bahitzen saiatu) edota etxetik ihes egin baitezake (nahiz eta Daniel halakorik egiten ez den inoiz saiatu).
|
|
|
Orain ez dut lagunik egiteko denborarik, ordu asko iragaten ditut lanean eta nire semearekin». Egun bere harreman sozialak
|
bere
semea Danielengana mugatzen dira. Ez da inoiz oporretara kanpora joan («denbora galtze bat da, ezin da kalean ibili ere egin») eta festa egunak etxean pasatzen ditu bere semearekin («hor egoten da hobekien, inork ez zaitu molestatzen»).
|
|
|
Egun bere harreman sozialak bere semea Danielengana mugatzen dira. Ez da inoiz oporretara kanpora joan («denbora galtze bat da, ezin da kalean ibili ere egin») eta festa egunak etxean pasatzen ditu
|
bere
semearekin («hor egoten da hobekien, inork ez zaitu molestatzen»).
|
|
|
Konpultsio mota bakoitzak obsesioekin du zerikusia. Adibidez, kutsadurarekin arduratua bizi denari izua eragiten dio edozerk kutsatzeak eta behin eta berriz garbitzen ditu eskuak; etxeko atea giltzatu ote duen zalantzak dituenak, bost minuturo sarraila egiaztatzeko joera izaten du; bere kaligrafia ulertuko ez ote duten kezka duenak, idatzi duena behin eta berriz berridatzi dezake;
|
bere
semea plastikozko poltsa batekin hilko duen obsesioa duenak, etxean plastikozko poltsarik ez izaten edota horiek ezkutatzen saiatuko da; pentsamendu lizunak dituenak, pentsamendu horietako bakoitzak eragiten dion herstura maila gutxitzeko 1etik 10era eta 10etik 1era zenbatzen egon daiteke ehun aldiz pentsamendu horietako bakoitzeko; etab. Sarrien ikusten diren konpultsioak hauexek dira:... garbiketakoak, egiaztapenekoak, erritualen errepikapenak eta objektuak ordenatzea (ikus 14.1 taula).
|
|
|
Dalí ren aitak ez zuen nahi
|
bere
semeak Gala rekin harremanetan jarraitzerik eta artista surrealistekin harremanak edukitzerik. Horregatik, Gala rekin harremanetan jarraitzeagatik eta bere amaren erretratuari txistua botatzen ziola estanpa batean idazteagatik, etxetik bota eta herentziarik gabe utzi zuen.
|
|
|
Lacan-ek zioen, aktoresa erasotzean, bere burua erasotzen zuela Aimée k. Alde batetik, berak izan nahi zuenaren eredua zen aktoresa, eta beste aldetik, bere gorrotoaren jomuga ere bai, beretzat eta
|
bere
seme txikiarentzat arrisku iturritzat hartzen baitzuen.
|
|
|
Johanna k berehala erakutsi zuen harremanetarako zuen joera eta gaitasuna eta Heinrich-ek bere emaztearen harreman sozialak mugatzeko ahaleginak egiten zituen, jeloskortasunak eramanda. Johanna ri ezin eramana gertatzen zitzaion bere senarrak ezartzen zion bakardadea; aspergarria egiten zitzaion
|
bere
seme alabekin eta zerbitzariekin bakarrik harremanak edukitzea. Senarra suizidatzean liberatua sentitu zen.
|
|
|
Lacan-en ustez, neurotikoak amaren faloa izan nahi du. Baina, amaren desira
|
bere
semearengandik harantzago doa, bere semeak ezin du ase. Prozesu edipikoa ongi garatzen bada, haurrak uko egingo dio amaren faloa izateari; irudimenezko objektu izateari utziko dio faloak, falta denaren adierazle izateko.
|
|
|
Lacan-en ustez, neurotikoak amaren faloa izan nahi du. Baina, amaren desira bere semearengandik harantzago doa,
|
bere
semeak ezin du ase. Prozesu edipikoa ongi garatzen bada, haurrak uko egingo dio amaren faloa izateari; irudimenezko objektu izateari utziko dio faloak, falta denaren adierazle izateko.
|