|
2008
|
|
|
Afektibotasun hau, normalean posesio erlazio batean datzala esan ohi da: semea> ketatik> etorri> zaio>(
|
bere
semea), alaba> bahitu> diote> (bere alaba), liburua> kendu> e> (bere liburua) ama> erotu> zaio> (bere ama), irakaslea> haserretu> zaigu> (gure irakas lea). Eta posesio erlazio hau askotan parte oso erlazioa izaten da:
|
|
|
Durangoko artzipestazgokoak merindade historikoez gain, Aramaio konterriko Oleta ere, beste azpieuskalki batekoa, Pedro Pujana euskaltzain ohorezko zendu berriak eta
|
bertako
semeak argitu zuenez eta Elgoibarko bikariak osatzen zuen. Mapa
|
|
|
Jokabide honek oso ondorio okerrak ekarri ditu, uste izatekoa zenez. Herri euskaldun askotan, euren hizkera txarra dela, euren hizkera ezgauza dela sinestu du herritar xeheak, eta zein gurasok erakutsiko die
|
bere
seme alabei txarra eta ezgauza den euskara! Txarra eta ezgauza dena gorde eta izkutatu egiten da, eta horrelaxe galdu da bertako betiko euskara, Euskal Herriko herri askotan.
|
|
|
Eta berriz bertze aldetik nola iustiziak alegatzen zioen legeak begiratu behar zirela, eta batari barkhatzeaz bertzeak ausartzia hartuko zuela. Eta iustiziaren arrazoin haur bortitzago iduriturik, semea galduko bazuen ere, deliberatu zuen eta manatu iustizia egin zedilla,
|
bere
semea atzeman ziazotela, eta begiak legearen arauaz a thera zia tzotela. Erresuma k ia kin zuenea n bere erregeren deliberamendua, bildu zen komun guztia eta ioan zeikan guztia batetan othoitz egitera arren nahi zioen bere semeari barkhatu. Zeren lege hura komunagatik egina zela eta komunak hain errege onaren eta iustuaren amoreakgatik, aldi hartakotz bere zuzena kitatzen zuela.
|
|
|
Eta berriz bertze aldetik nola iustiziak alegatzen zioen legeak begiratu behar zirela, eta batari barkhatzeaz bertzeak ausartzia hartuko zuela. Eta iustiziaren arrazoin haur bortitzago iduriturik, semea galduko bazuen ere, deliberatu zuen eta manatu iustizia egin zedilla, bere semea atzeman ziazotela, eta begiak legearen arauaz a thera zia tzotela. Erresuma k ia kin zuenea n bere erregeren deliberamendua, bildu zen komun guztia eta ioan zeikan guztia batetan othoitz egitera arren nahi zioen
|
bere
semeari barkhatu. Zeren lege hura komunagatik egina zela eta komunak hain errege onaren eta iustuaren amoreakgatik, aldi hartakotz bere zuzena kitatzen zuela.
|
|
|
Beraz, mahairatu banu zein izan zen aldea hizkuntzaren hautuari dagokionez Serafin Barojaren eta
|
bere
semearen artean, hauxe esango nuke: lehenengoarentzat kultur kontuez esan gabe ere onartua zegoen hura (gazteleraz edo frantsesez egiten zela kultura jasoa), bigarrenak, aldiz, garaien dinamikak bultzatuta inondik ere, bere ertz larrienekin azaldu behar izan zuen erabaki hori.
|
|
|
Azkuek, salaketa 1918ko eleberrian egin bazuen, ziurrenik Gasteizko seminarioan, ordurako euskara katedra bat egon arren, internoen eskutitzak gaztelaniaz idazteko obligazioa mantentzen zelako egin zuen. Eta kontuan hartzekoa da ohar hau eleberrian Kaliforniara joan zen indiano euskaldunak egiten ziola apaizgai zebilen
|
bere
semeari. Eta kontuan hartzekoa da zeren indiano hau fedea galduta zebilen Ameriketan.
|
|
|
jeltzalea zen.
|
Bere
seme alabei sabindar izenak jarri zizkien (Amale, Miren Iziar, Ander eta Iñaki, artikuluan zehazten zuenez), baina kontsentsua handitzeko balio bazuen prest zegoen izendegian aldaketak onartzeko. Horregatik ez zuen begi txarrez ikusten Euskaltzaindiak auzia aztertzea.
|
|
2009
|
|
|
Jatorria: Luis Iparragirre
|
bere
semeak grabatua, Errenterian, 2005eko uztailaren 30ean4.Bertsobakarra.
|
|
2010
|
|
|
Ez dago datu zehatzik zer eta non ikasi zuen esateko. Haren aita Martin Agirrek Asteasuko alkateari
|
bere
seme Juan Bautistaren hidalgia froga eskatu zion 1762an. Agirrek Valladoliden ziharduen teologiako ikasketak egiten.
|
|
|
[III 4].. bidaldu zuan lurrera Aita beticoac
|
bere
Seme bacarra eta onec eracutsi cigun Aita gurearen otoiz (A 6)
|
|
|
Oinarrizko> erregela: Jainkoak ez du hitzik jaten eta
|
bere
seme Jesukristo da horren lekuko. Sermoilaria bera taldearen/ estamenduaren baitakoa da.
|
|
|
[IV 85] Aimbesteraiño amatu guinduan Jaunac, dio S.Juanec, non eman zuan
|
bere
seme bacarra: Sic> Deus> dilexit> mundum, > ut> filium> suum> unigenitum> daret> (cap.3).
|
|
|
[IV 109] Aimbesteraiño amatu guinduan Jaunac, dio S. Juanec, non eman zuan
|
bere
seme bacarra: Sic> Deus> dilexit> mundum, > ut> filium> suum> unigenitum> daret> (cap.3) (C 107)
|
|
|
[IV 170] Ay! eta baciñaqui ceñ miragarria dan doai au! > Doai onec animan sartzen dan unean bertan eguiten du gizona Jaungoicoaren
|
beraren
seme,? (A 33)
|
|
|
Kaletartzearekin batera, jakina, bizimoduz aldatu zen: bestelako etxebizitza, bestelako lanbidea, bestelako lagunartea, bestelako familia giroa eta bestelako harreman sareak eratu zituzten baserritik kalera jaitsitako euskaldun horiek eta
|
beren
seme alabek. Modernizazio ekonotekniko eta soziokulturalaren zurrunbiloan sartu ziren
|
|
|
65 Han hemengo hainbat inkesta soziologiko oker ez badago, gogo hori izan dute euskaldun gehienek eta halatsu ikusi izan du kontua bertako erdaldun askok: horietariko askok ere euskalduntze xedeaerantsi nahi izan dio
|
bere
seme alaben eskola agendari. EAEko biztanleen %25 bakarrik izanik ere euskaldun, ondotxoz gehiago izan dira mende laurden honetan beren seme alabentzat irakaskuntza elebiduna nahi izan duten gurasoak:
|
|
|
Baina, halaber, hurrengo bost urterako diru sail berezia eskatu zuen, bi argudiotan oinarrituta. Batetik, eremu erdaldunean eredua debekatuta dagoenez, ikastolek zerbitzu publiko bat eskaintzen dutela, herritar orok
|
bere
seme alabentzako nahi duen hezkuntza eredua aukeratzeko eskubidea gauzatuz. Bestetik, beharrezko baldintzak bete ahal izateko, ikastola haiek inbertsio handiak egin zituztela, inongo diru laguntza publikorik jaso gabe.
|
|
2012
|
|
|
– Baldin beste herririk bada. Gipuzkoan behinik behin?, ohitura garbiagorik zituenik, jaso beza eskua
|
bertako
semeak. (LIB I:
|
|
|
–Gipuzkoan behinik behin?, ohitura garbiagoak zituenik, jaso beza eskua
|
bertako
semeak. (LIB I:
|
|
2016
|
|
|
Horren ama klarki mintzatu da, ene gustuko behar zuen ama dolorosa gehixago egin, ezen
|
bere
semearen eskaintzeko duen fiertasuna kausitzen da erraten dituen hitzetan.498
|
|
|
Gerla garaia da, Erramun Erresistentzian sartu da eta Mayi maite du. Erramunen aitak ez ditu
|
bere
semearen ideiak. Alemanek Erramun bilatzen dute, haiekin salatari bat.
|
|
|
Alemanek aita preso eramaten dute, bai eta libratzen ere. Libro da, baina
|
bere
semeak zurrumurruak sinetsi ditu eta aita hilko du.
|
|
|
gure ohatzean urtxo amak bi gerizatzaile bazituela. Bordaxuri antzerkian aitatxik
|
bere
seme txikiaren egoerari buruzko metafora eskaintzen du: erreka zikinduaz ez dire gain ur garbiak hobendun.
|
|
2021
|
|
|
1486ko martxoan, Katalina Castetpugonekoak, Graxia Agaramont zaldün eta Nafarroako errikonbre, Hauze, Olhaibi, Montori/ Berorize, Onizepeko, Sohüta Sala eta abarreko jaunaren alargüntsak, Hauze edo Montori/ Berorizerik gütün bat idatzi zeion
|
bere
seme Oier, Agaramonteko jaunari, eta hona horren funtsa:
|
|
|
Atharratze ariako aitoren semeek Agaramonteko etxekanderea zinez otoizten züen
|
bere
semeari mezülari bat igor lezaion bakea egin lezan eta beren ariako seme galdü elibatek eginiko ehaite eta beste itxesen ondotik orano agitzen ahal ziren gaizkiak ekürüaraz letzan.
|
|
|
1463an, ürrietako idazki batetan agertzen dira süjetaren familiako lau belaünaldi; hortan Arnauton, Altzürükü Ürrütiako nausi gazteak dio lehenago, hogei urteak bete berrian, Zühara Casenave/ Etxeberriko Andresen, eta horren seme Menauton, Ürrütiako jabea zen bere aitaren baimenarekin, bere arreba Graziana, Irabarne Jauregiberriko Menautoxeren emazteari, eta haren ondoko lejitimoer, bere züzen güziak ützi, saldü eta eman zeitzela Zühara Casenave/ Etxeberriko etxe, lekü, eginbide, afios, eihera, detxima, bazkagia, hur, ola eta beste jabegoen gain. Orai, berrogei bat urteetan, Arnauton agertzen da notari baten aitzinean Petiri Arño
|
bere
seme gehien eta primüarekin. Biek, Züharako Andres eta Ürrütiako Menauton, beren aita, aitaita eta arraitaitaren berme eta baimenarekin, Ürrütiako Grazianari aitzinetik eginiko emaitza eta saltzapena baieztatzen dütüe kontratü berri batez.
|
|
|
Zenbaitetan adjektiboekin ere gertatzen da hori: lagun maiteak etorri zitzaizkion/ maite ote du
|
bere
semea. Eta hemen ere gauza bera gertatzen da, banaketari dagokionez:
|
|
|
Gizadi ona, gazteri indartsua: Ardauzuri, Gatzbako, Moldakatx, Artobero, Kaiua,
|
bere
seme Anjel (Agirre); Sardinzarrek, ardantegian, bere semea laster da ondo ezkonduko zala esan ei eban (Agirre). Badira, besterik gabe, izen arrunt soilak ere goitizen moduan ageri direnak, aurreko adibideko Lapikotxu nahiz Kaiua esaterako.
|
|
|
Gizadi ona, gazteri indartsua: Ardauzuri, Gatzbako, Moldakatx, Artobero, Kaiua, bere seme Anjel (Agirre); Sardinzarrek, ardantegian,
|
bere
semea laster da ondo ezkonduko zala esan ei eban (Agirre). Badira, besterik gabe, izen arrunt soilak ere goitizen moduan ageri direnak, aurreko adibideko Lapikotxu nahiz Kaiua esaterako.
|
|
|
Horregatik, oso bazterrekoak dira eta oso bakanak izenburuetatik aparte izenondoko datibo hauek erakusten dituzten agerraldiak: Hona zer izan ziren haren azken hitzak
|
bere
semeei: " Mutikoak, mutikoak, aski baduzue zeruari beha egonik!" (Larzabal); Gaur denak ziren bibak eta gorak kapitainari, Caballeriari eta haiez erditu zen amari (Manu 416, in Fernández eta Sarasola 2010) 8.
|
|
|
Ahoa doi irekitzen duzu, eta guztiarekin ere arnegu eta juramentu egiten ari zara (Axular); Guztiarekin ere, eskertxar alaenak gu, amorrazioz, eta morboz, dakuskigu irudiok (J. A. Irigarai); Guztiaz ere, Artza nork hil zuen ezagungarri txiki bat gelditu zen Zaldibian (Iztueta); Guztiaz ere nahiago zuen jabeak kalteak pagatzea, ezen ez gelditu otsoa gabe (Lertxundi);
|
Bere
semea guztiz gozoa, eta guztia deseagarria (Uriarte); Baina, erran bezala, ez guztiz (Irigoien); Batzuek nahi dute, bere gazte denboran bizi bere gogara, anitz bekatu eta desordenu, guztiz ere emazteekin egiten dutela (Axular); Hala eta guztiz ere, egun batez ni ere errege izan nintzen (Zubizarreta).
|
|
|
Eta hau sintagmaren erreferentea[+ animatua] denean ere bai:
|
Bere
seme alabengan ez zuen inongo errurik aurkitzen. Hemen, non?
|
|
|
33.3c Hala kualifikatzailea ere aditzarekin doala erabiltzen da, haren esanahiari dagokion intentsitatea edo nolakotasun aipagarria seinalatuz: Gaur zu ikusteak pozten nau hala, non iruditzen zaidan jai handi bat dela (Bilintx); Eta, ondoan, hala maitatu zuen Maria Balentina, non
|
bere
semearekin ezkontarazi baitzuen (Barbier).
|
|
|
Bai ez kontrasteko perpausetan ere erabil daiteke: Jainkoak ez du
|
bere
Semea mundura bidali, mundua gaitzestera, mundua haren bidez gaizka dadin baizik (Iraizoz); Argitu nahi zaitut, ez baitezpada ene buruaren garbitzeko, bainan Jesu Kristok goretsi duen bertute bat ez dezazun zuk apalets (Laphitz).
|
|
|
(F. Bilbao); Bein, juan zan guraso bat
|
bere
semeari elgorrixa osatzen ibilli zan medikuarengana kontua pagatzera —Zerbait merkatuko destazu baña. —Merkatu?
|
|
|
26.6.1.1.1c Gertakari baten maiztasuna agerian emateko, euskalki gehienek sintetikoak eta [t (z) en+ izan/* edun] adizki analitikoa erabiltzen dituzte maiztasunezko adberbio batekin batean: Garai
|
bereko
seme, antzeko gogoetak darabiltzate maiz biek (Zurutuza); Eta hala sentitzen ditut usu neure baitan bi jaidura edo bi sentimendu kontrajarri horiek (Irigoien); Dirua modu askotara egin litekeela maiz entzuten dugu (Garate). Mendebaldeko hizkerek [t (z) en+ ibili] perifrasiaren bitartez ekar dezakete maiztasunaren ñabardura:
|
|
|
[Motza ta gauzak esango ditue nigaitik baina], ezagututen dot nik zeiñ zer dan ta zetan dabilen (Agirre); b) perpaus nagusian tartekatuta: Emazteak ostera, [diru zaletxoa zan baina], ezeban gura
|
bere
seme kutuna iñoren morroikintzan ikusterik: etzan horretarako hazia (Agirre); c) perpaus nagusiaren ondoren:
|
|
2022
|
|
|
Ama erregina subiranoa zendu zitzaion 1441eko maiatzean. Urte bat aurre tik idatziriko ordenuan
|
bere
seme Karlos IV.a, Vianako printzea, Na farroako tro nuan bere ondokotzat baieztatu zuen. Haatik ohar hau gehitu zuen malurus ki:
|
|
|
Nafarroan ere gerla zibila ukan zuen, hor zuzenean
|
bere
seme Vianako printzearekin, ondoko zatian argituko dugunez. Joan II.ari onartzen diodan urrats baikor bakarra da 1449an Frantziako lur armadak Zuberoa konkistatzean, be rak Mauleko gaztelu zaharraren salbatzeko egin zuen entsegua, gazteluzain ze goelarik Luis de Beaumont, Leringo jaun kondea, Bereterretx erail zukeena.
|
|
2023
|
|
|
Zuria I.a erregina() hil ondotik,
|
bere
seme Karlosek (14211461) hartu behar zuen koroa, baina bere aita ados ez zenez, gatazka sortu zen. Koroaren usurpazioarengatik bi talde osatu ziren, batek printzearen legi timitatea defendatzen zuena, haren buru printzearen kontseilari zen Juan Beaumontekoa, Donibaneko ordrearen burua, Luis Beaumontekoa Leringo kon dea, bestaldetik Aragoiko aristokraten aldekoak, agaramontarrak, Nafarroako Petri mariskala horien artean, besteak beste.
|
|
|
Ediktuak mugak jarri zizkion Nafarroako Erresumari burujabetzari eta bai ta erlijioari lotuak ziren arlo guztietan ere. Ordu arte Erreformari buruz tolerantzia handia izan bazen, Henrike IV.aren jatorriarengatik,
|
bere
semearekin, Luis XIII.arekin, gauzak erabat aldatu ziren, kultu katolikoa be rresku ratzen aritu zen, eta Nafarroan eta Bearno osoan inposatu zuen.
|
|
|
Hiru hilabete horietan, besta, oturuntzak iragan ziren. Margaritak eta Henrike Albretekoak horretan aukera ikusten zuten nego ziazioak berriz abiatzeko, zuzenean eta Karlos V.ak berak aipatu zuen
|
bere
semea Filipe eta Joana Albretekoaren arteko ezkontza bideratzeko.
|
|
|
Izan ere, Frantzisko I.a,
|
bere
semeak bere ondora itzuli zituen momentutik, askatu zituztenetik, enperadorearekiko harremana lantzen hasi zen. Harreman ona lortu nahi zuen, itxurazko harremana indartu nahi zuen, Madrilgo itunarekin eremu asko galdu baitzituen.
|
|
|
Bestalde, bi emazteentzat erregea askatzea lehentasuna zen. Erregeak
|
bere
semeari koroa uzteko aukera zegoen, baina horretarako erregearen erabakia behar zen. Karlos V.arentzat benetako arriskua zen aukera hori egotea, Espainiako presondegian errege bat edukitzea inongo ondorio politikorik gabe, arriskugarria zen enpera dorearentzat, bere irudiarentzat.
|
|
|
Anaiak eskatu zuen guztia bete zuen, hor egon zen harentzat, bere proiektu politikoen laguntzeko, erregearen semeen zaintzeko, batzuetan heriotzaraino, Frantzisko erregegaia po zoitu baitzuten 18 urtetan, eta Charles Foresmontiers zendu egin baitzen 23 urterekin.
|
Bere
semea ere galdu zuen umea zelarik.
|