|
2007
|
|
|
Emaitzak direla eta, 2001eko inkesta soziolinguistikoak pista batzuk ematen dizkigu. Hala nola inkestaren momentuan jendearen hizkuntzen ezagupena,
|
bere
lehen hizkuntzarekin parekatzen da. Horrela irabaziak eta galtzeak agertzen dira:
|
|
2009
|
|
|
Bestalde, ezin dugu ahantzi, 86/ 1997 Dekretuak,
|
bere
lehen xedapen gehigarrian aurreikusitakoari jarraiki, plangintza orokorretik at geratu direla (euren izaera zehatza eta berezitasunak direla medio) osasun arloa (22.500), Ertzaintza (7.500) eta unibertsitate mailakoa ez den irakaskuntza arloko irakaslegoa (23.000). Hain zuzen, azken kasu honetan, 47/ 1993 Dekretuak, martxoaren 9koak, irakaspostuetarako hizkuntza eskakizunak eta derrigortasun datak zehazteko irizpideak finkatzen ditu, baita euren salbuespen araubidea eta euskalduntze plangintza ere.
|
|
|
Egin diezaiogun errepaso labur bat argitaratutakoari. BAT aldizkarian argitaratutako
|
bere
lehen lana Eireko esperientziaren ustela11 azaltzeko izan zen; bigarrena Belgikan lurraldetasuna zertan zen azaltzeko; hirugarrena euskaren dimentsio soziala zein zen azaltzeko, laugarrena Fishmanen eredu diglosikoaz; bosgarrena errepublika baltikoetako hizkuntza legeez; seigarrena...
|
|
2010
|
|
|
" errepublikaren hizkuntza frantsesa da". baina diputatu batzuek proposatu zioten emendakinari gehigarri hori ez zuen onartu batzarrak: " Frantziako euskaldetako eta lurraldeetako hizkuntzen eta kulturen errespetuan". ondotik zirkunstantzia ezberdin batzuetan holako emendakin mota aurkeztu izan da batzar nazionalean edo Senatuan. ez da sekula onartu. konstituzioaren 2 artikuluaren aplikazio arauak zehazteko, 1994ean Frantsesaren erabilerari buruzko legea indarrean sartu da (toubon legea, eskuina).
|
bere
lehen artikuluak adierazten du: " Frantsesa, Konstituzioaren aginduz Errepublikaren hizkuntza dena, Frantziaren nortasuna eta ondarearen oinarrizko osagaia da.
|
|
|
Cascanteko seme hau fraide agustindarra izan zen, eta ordena horretako komentuetan eman zuen bizitza, Cascante-tik irten (c. ...ez dugu ezagutzen nafarroan berak bizi izandako egonaldirik, tuterako udaletxeak eskatuta 1586ko garizuman eskaini zuen prediku aldikoa izan ezik. itxura guztiz, ez zitzaion suertatu erreinu nafarreko zereginetan ibiltzea16 azken buruan, nafarroatik kanpo egindako gizona izan zen Malon etxaide, dakigunaren arabera. ia hirurogei urteko bizialdian zenbait toki ezberdinetan bizitzea egokitu zitzaion.
|
beraren
lehen ikasketei buruz ez dakigu ezer garbirik, nahiz eta uste den jaioterrian bertan burutuko zituela lehen eskola lanak. ondoren, Salamanca-n egin zituen goi ikasketak eta han bizi izan zen bere heldutasunera arte (c. ). baina Salamanca-ko ikasketen nondik norakoa ez dago batere ongi agiriztaturik, eta gerora bere gain hartuko zituen erantzukizun akademikoetatik ondoriozta daiteke zerbait:
|
|
|
gogora bitez erromantzeen artean erdi arotik idatzita zetozen okzitanieraren historia eta gaurko egoera1, edo erdi aroko prosa katalanaren arrakasta eta ondoko ibilera2; bere txikian, bereziki harrigarria da islandiera idatziaren historia (gogora erdi aroko loraldi goiztarra, eta laxness nobel Sariaren XX. mendeko arrakasta, 1955) 3 soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baina ez da uste behar babes sozial eta ofizialik onenak izan eta beren hiztunen kopuruan gora egin dutenek ere hizkuntza idatzi eta kultural izatera iristea samurra izan dutenik; alderantziz, urratsez urrats joan dira aitzina garapen linguistiko kultural horiek, adibidez gure inguruko erromantze arrakastatsuenetan ere. hizkuntzen historia horietan beti egon dira une erabakigarriagoak, eta, besteak beste, aipatzekoak dira batzuk: gaztelanian alfontso X.a Jakitunaren hizkuntz politika administratibo kulturala4, italieran dante ren De vulgari eloquentia() edo Divina Commedia nahiz Convivio n esandakoen ondorio historikoak5, frantsesean Villers Cotterêts eko arauak (1539) 6, ingelesean Book of Common Prayer hura (1549) edo King James’s Bible (1611) 7, alemanieran luter en Die Bibel() 8, etab. ikus daitekeenez,
|
bere
lehen urratsetan herri hizkuntzen garapen kultural idatzia erlijio bizitzatik gertu ageri zaigu, olerkian bezalatsu kultur prosan. gero eta nabariagoa zen prosa didaktiko erlijioso erromantzearen premia, apaizeria xumea, latina ahaztuta, bertatik gero eta urrunago baitzebilen. horrelako beharren isla da, zalantzarik gabe, berant erdi aroan Mart� n pérez ek idatziriko Libro de las confesione... kostata eta berandu, baina kultur esparru berri posibleen artean zegoen, beraz, eliz erlijiotasun herritarrari zegokiona, eskritura Santuetatik hasi eta liturgia, kantategi, olerki eta herritarrentzako teologiaraino hel zitekeena. eliza katolikoan trentoko kontzilioak ez zituen itxi ate guztiak, eta, kontrarreformako zurruntasun guztien gainetik, jakitun
|
|
2011
|
|
|
1987ko" Un futuro para nuestro pasado" tesi lana dela-eta, bestalde," asmoz zabala eta, azalari dagokionez, 1972koa baino ondotxoz teorikoagoa" ez zaio iruditzen Mikeli" hemengo hizkuntza soziologiaren benetako mugarria": " un Futuro ren dohainak gutxietsi gabe, argitalpen horrek baino aurrerapen handiagoa ekarri zuen 1972ko
|
bere
lehen lanak" baieztatzen du. Ideiaren orijinaltasuna aitortuko dizut, Mikel, orain arte halakorik inori ez baitiot entzun.
|
|
2012
|
|
|
Azken urteotan, hain zuzen ere, haurrei sarriago gaztelaniaz aditzea irakasleen kezka bihurtu da. ego belaunaldiaren jokabidea seme alaben etxeko hizkuntza sozializazioaren aitzinean ego belaunaldia aita ama bihurtu delarik, seme alabekin aritzeko ez ohi du
|
bere
lehen hizkuntza hautatu. Gehienek (3 FGko Mirenek, 4 FGko Lolak, 5 FGko Itsasok, 6 FGko Antoniok, 7 FGko Laurak eta 8 FGko Silviak), neurri batean edo bertzean, euskara hautatu dute seme alabekiko harremanetarako.
|
|
|
Txillardegi izan zen BAT aldizkariaren sortzailea 1989 urtean eta
|
bere
lehen zuzendaria 12 urtetan zehar(). Laurogei urte betetzerakoan, 2009 urtean, zenbaki monografikoa egin genion bere omenez (71, 2009 (2)), interesgarria oso, aditu askok parte hartu zutelako, eta makina bat alderdi ezberdin landu zituztelako. horrela ba, zenbaki monografiko berezi hau berrikustera bultzatzen zaituztegu.
|
|
2013
|
|
|
eskolaz kanpoko jarduera antolatuetan ikasleek duten hizkuntza erabilera da, aztertutako aldagai guztien artean, beren eskolako erabilera orokorrarekin loturarik estuena duena (ikasleen irakastereduarekin batera):
|
bere
lehen hizkuntzaren edo gaitasunaren gainetik dago hori. Ikasleen ingurumen hurbileko errealitate linguistikoek eskola girokoan duten eraginaren zabala eta sakona azaleratzen digu horrek.
|
|
|
Azpimarratzekoa da lehen lan honek izan duen onarpen eta arrakasta.
|
Bere
lehen aurkezpena New Yorken burutu zen, urtero Nazio Batuen Erakundeak antolatzen duen Indigenen Foro Iraunkorrean eta harrera oso ona jaso zuen erakunde indigenen aldetik. Lan honek hiru atal nagusi ditu:
|
|
2015
|
|
|
Gaur egun euskara" belarritik erraz" ikasten dela esan zuen berak, baina euskara ikastea edo ez" beraien aukera" dela.
|
Bere
lehen senarrak Olabiden irakatsi zuen, baina bere bigarren senarraren semeak kontrako jarrerak zituen. Gaur egun, ikusita atzerritik etorritako familiek euskara ikasi dutela," zergatik ez dute ba hona etortzen direnak eta ez dakitenek ikasi behar?" galdetu zuen.
|
|
2016
|
|
|
Hezkuntza elebidunaren eta, bereziki, hizkuntza plangintzaren alorrean harrezkero egin izan dituen ekarpenak funtsezkoak dira, orain ere, mundu zabaleko hiztun herri gehienontzat.
|
Bere
lehen zuzendari izandako W. F. Mackeyren eskutik 1972an (eta, 19.000 sarreratara zabaldurik, 1982an) argitara emandako International Bibliography on Bilingualism famatuak ildo berriak zabaldu zituen, jakina denez, language contact gaiaren inguruko hurbilbide ezagunenak (antropologia, soziologia, hizkuntzen psikologia, linguistika eta zientzia politikoak) elkarrenganatuz.
|
|
|
EAEn behintzat ez. Hizkuntza
|
bera
lehen baino landuago, doituago, zorroztuago eta aberastuago daukagu corpus plangintzaren aldetik: hizkera molde formal espositiboaren beharra duten jardungune eta harrreman sare zabal berrietan lehen baino errazago egin liteke orain euskaraz.
|
|
2017
|
|
|
Gaeltacht eremuari eta legitimitateari buruzko auziekin lotuta, irlanderaren jabetzari buruzko zenbait kontu izan ziren. parte hartzaileei galdetu zitzaien ea irlandera beraien hizkuntzatzat zuten edo haren jabetza aldarrikatzen zuten. g20 (29 urte, emakumezkoa) irlanderaz hitz egiten hazi zen Gaeltacht eremutik kanpo. irlandera
|
bere
lehen hizkuntza dela adierazten baldin badu ere, Gaeltacht eremuko hiztunen aldean legitimitatea falta zaiola uste du, haiek komunitate geografiko bat osatzen baitute eta, hortaz, irlandera" jabetzan" baitute berak duena baino gehiago:
|
|
|
Taula 7: Lehen mailako ikasleen ama hizkuntza. lehen hizkuntzari erreparatzen badiogu, ikasleen %46, 4rentzat lehen hizkuntza euskara izan da, gaztelania beste %28, 5entzat eta ikasleen %24k dituzte bai euskara eta bai gaztelania lehen hizkuntzatzat. ikasleen %0, 6k aitortu du beste hizkuntza bat izan duela lehenengotzat eta beste %0, 6k ez daki zein izan den
|
bere
lehen hizkuntza.
|
|
2018
|
|
|
Izan ere, euskaldun zahar kategoria esentzialista da, kategoria honek" ama hizkuntza" 8 kontzeptuaren inguruan eraikitako ideologia baitu oinarri: etxean ikasitako hizkuntzak erabat eta bizitza guztirako baldintzatuko du pertsona horren hiztun ibilbidea, eta ez du beste hizkuntzarik
|
bere
lehen hizkuntza bezain ongi menperatuko zein eroso erabiliko (Amorrortu et al., 2017). Alta," lehen hizkuntza edo lehen hizkuntza izateak ez dakar per se mintzaira hori hiztunaren bizitzan nagusia izatea, ez ohikoena edo usuena, ez eta maiteena edo nahiena ere" (Kasares, 2014:
|
|
2019
|
|
|
Funtsean, traumak ekarri diona hauxe da:
|
bere
lehen sozializazioaren hizkuntza egun batetik bestera bortizki debekatu egin zioten. Bere baitan eragin izan dion giroak inguruko eta norberaren aldagai disposizionalekekarri dio bi urteko mututasuna. halaber, giroaren aldagai funtzionalak zigorretan beha ditzakegu:
|
|
|
Funtsean, traumak ekarri diona hauxe da:
|
bere
lehen sozializazioaren hizkuntza egun batetik bestera bortizki debekatu egin zioten. Bere baitan eragin izan dion giroak inguruko eta norberaren aldagai disposizionalekekarri dio bi urteko mututasuna.
|
|
2020
|
|
|
Euskal Hedabideen Behategiak
|
bere
lehen bosturtekoa burutuko du aurten. 2016aren hastapenetan abiatu zen proiektua hitzarmen baten sinaduran ardatz kronologikoa finkatuta, eta orduan oraindik ia inork ezagutzen ez zuen irudia sareratzeko lanak martxan jarrita behategia.eus atariaren bidez. Bost urteko lanaren ondorio da gaur egungo posizioa, erreferentzia bilakatu arteko ibilbidea.
|
|
2021
|
|
|
Pulunparen programazioak ikasturte hasieran ditu
|
bere
lehen bost saio nagusiak. Ondoren, ikasturte osoan zehar banaturik beste hiru saio burutzen ditu, zehazki, abenduan, martxoan eta ekainean.
|
|
2023
|
|
|
2011 urteko otsailean, beraz, Topaguneak
|
bere
lehen Kongresua egin zuen, non," XXI. mendeko Euskaldunon Elkarteen Oinarriparrak" dokumentua onartu zen. 2012an egin zen bigarren Kongresuan, berriz," Eraldabideak" onartu ziren.
|