|
2000
|
|
|
Kontratuak eta oinordetzak dira nork
|
berea
ez duena eskuratzeko eta jada norberarena den hori eskualdatzeko modu nagusiak.
|
|
|
Betebeharrak losintxa eta plazerrekin bukatu al dira? Erromako legeen esamolde ederrari jarraikiz, ezkontza
|
bera
ez al da ezkontideen arteko elkarte oso eta hutsik gabekoa, bizitzaren on gaitzetan partaidetza eta gauza guztien —zeruko nahiz lurrekoen— komunikazioa eskatzen duena?
|
|
|
Premia
|
bera
ez dago egoera zibilaren kontuetan. Legeak bere gogoa erakusten du gizakien egoera zibila agiri publikoetan idazteko; norbanakoekin ez ezik, familiekin ere arduratzen da nagusiki.
|
|
|
Kontratuak eta oinordetzak dira nork
|
berea
ez duena eskuratzeko eta jada norberarena den hori eskualdatzeko modu nagusiak.
|
|
|
Erromako legeen esamolde ederrari jarraikiz, ezkontza
|
bera
ez al da ezkontideen arteko elkarte oso eta hutsik gabekoa, bizitzaren on gaitzetan partaidetza eta gauza guztien —zeruko nahiz lurrekoen— komunikazioa eskatzen duena?
|
|
|
Historialariek, psikologoek edo soziologoek kausalki azter eta azal zitzaketen, baina kasu horretan esanahia duena ez da balio judizioa, berari dagozkion historiako, psikologiako edo soziologiako enuntziatuak baizik. Zeren balio enuntziatuak
|
berak
ez dira hemen ikerketaren objektua besterik; ez dituzte teoria hauen enuntziatuak osatzen eta ez dute, hemen eta edonon, zentzu teorikorik. Hortaz, metafisikaren esparrura zokoratzen ditugu.70
|
|
|
Honekin, ezagutza razionala ulertzeko ohikoa zen logika bat eta bakarrak — Tractatus ean agindu moduan— suposatzen zuen ikuspegia errefusatzen zuen Carnapek. Harrezkero ez zen hizkuntza bakar bati buruz soilik mintzatuko, dagoeneko
|
berarentzat
ez baitzen egongo hizkuntza bakarrik enuntziatu esanahidun guztiak azaltzeko.
|
|
2001
|
|
|
lon. Jakin ezazu ongi, Sokrates, ez dakidala
|
berak
ez dakien gauza bat bera ere.
|
|
|
Substantzia izango da denboraz enpirikoki hitz egiteko oinarria, bere batasuna osatzen duena. Gauzak denboran nola kokatzen diren erabakitzeko (denbora
|
bera
ez dugu hautematen), aldatzen ez den zerbait behar dugu erreferentzia gisa, hots, substantzia. Aristotelesek berak antzera arrazoitu zuen:
|
|
|
Ideiak, ordea, kategoriak baino askoz urrunago daude errealitate objektibotik; izan ere, ezin da haiek ‘in concreto’ errepresentaraziko lituzkeen ezein agerpen aurkitu. Osotasun jakin bat barnebiltzen dute eta
|
bertara
ez da ezein ezagutza enpiriko ahalgarririk iristen, eta arrazoimenak hor batasun sistematiko bat soilik du buruan, eta enpirikoki ahalgarria den batasun hau berari hurbiltzen saiatzen da, inoiz osorik lortu gabe (A567/ B595 (E449)).
|
|
|
Begiarekin berdina gertatzen da, ikusmenaren jatorria da eta
|
beraz
ez da ikus eremuko objektu bat gehiago. Wittgensteinek esan zuen gerora subjektua ez dela munduko osagaia:
|
|
|
Bertan eduki oroz eta objektuen aniztasun oroz abstrakzioa egiten du, eta forma logikoari soilik ematen zaio arreta. Ez da aldatu Aristotelesen ondoren, osoa delako, eta osoa izan daiteke bertan arrazoimenak bere jokabidearen legeak aztertzen dituelako; baina era
|
berean
ez du berritasunik sortu8 Logika hau oro har pentsatzeko erabat beharrezkoa bada ere, hemen esakune analitikoen eremuan gaude, eremu beharrezkoa, baina ez nahikoa.
|
|
|
Espazioa bera koloreen behaketarako eta beste edozein behaketarako halabeharrezko aurrebaldintza delako. Edozer gauzak beti espazio batean egon behar du, kokapen bat izan behar du; baina espazioak
|
berak
ez du kokapenik. Beraz, ezberdintasun nabarmena dago espazioan kokatzen diren gauzen eta espazioaren artean, maila ezberdinetan daude.
|
|
|
Eta inori ezin zaio argitu denbora zer den" lehenago" eta" ondoren" gisako hitzak erabiliz, zeren horiek ere denboraren ideia jasotzen baitute. Honek eragiten du denbora ezin definitzea, zeren definizio orok beti ere denbora barne hartzen duen ideiak izango baititu, hala nola, aldaketa, segida, etab. Gainera, gertaerak denboran daude, eta, beraz, denbora
|
bera
ez da gertaera edo prozesu bat, baizik eta hauen aurrebaldintza.
|
|
|
Izaki mugatu batek ez dauka begiespen intelektualik, hots,
|
berak
ez ditu sortzen bere objektuak jainkoa balitz bezala, baizik eta bere begiespena sentsuen araberakoa da, eta, beraz, objektuen bitarterik gabeko harmena eskatzen du. Eta horrela subjektuari espazioaren eta denboraren forma hutsen bidez zuzenki agertzen zaion begiespenaren objektu oro fenomenoa edo agerpena izango da.
|
|
|
Ideal honetara iristeko oinarria inferentzia disjuntiboa izango da. Edozein gauzari P predikatua edo
|
bere aurkako
ez P predikatua egozten zaio. Bata ala bestea dagokio gauzari.
|
|
|
Maitagogo ez direnek ez dute gogorik, ez dira maitale.
|
Beraz
ez eta ezagule, ez eta aske. Animaliak baldin badira, gurak izango dituzte, baita ere batzuen iritziz —eztabaidagarria— adimen izpiren bat; baina gogorik ez.
|
|
|
|
Beraz
ez daude, oinarriz, har eskubideak, eginkizunak baino. Eskubide hauek, zerbait baldin badira, eginkizunen ondorio dira, maita eginkizunek sortuak.
|
|
|
Gizakiak, gizaki soilak, ez du
|
bera
ez den helbururik —maitagogo izatea, garatzea besterik—; ez historikorik, ez gizarte aldekorik. Horrek ez du ukatzen ‘lege’ izenez kanpotik datozkion adibideek, erakustaldiek, ez dutela giza gogoa argitzeko ahalmenik.
|
|
2003
|
|
|
Horren ondoren afaltzen hasi omen ziren, baina Sokrates ez zen agertzen. Horren ondorioz Agatonek askotan bidali nahi zuen bere bila, baina
|
berak
ez zion uzten. Horrela bada agertu omen zen Sokrates, ohi zuen moduan denbora gehiegi pasatu gabe, gutxi gorabehera afariaren erdian zeudenean baizik.
|
|
|
Helburu horretara zuzen jotzekotan gaztetandik hasi behar da gorputz ederretara jotzen, eta lehenengo, gidariak zuzen gidatuz gero, gorputz bat maitatu eta bertan hitzaldi ederrak sortu; gero edozein gorputzeko edertasuna beste gorputz bateko edertasunaren anaia dela konturatu eta, itxuraren b edertasunaren atzetik joan behar bada, zentzugabekeria handia dela bat eta
|
beratzat
ez jotzea gorputz guztietako edertasuna. Horretaz jabetuta gorputz eder guztien maitale bihurtu behar da eta batekiko maitasun sutsu hori baretu, arbuiatuz eta gutxitzat joz.
|
|
|
Ala ondotxo dakizu esan duenaren guztiz kontrakoa dela? Nik, bera tartean egonik, beste norbait, jainko zein beste gizaki bat
|
bera
ezik, goresten badut, ni jo gabe ez da geldituko.
|
|
|
— Eta horrek orduan, eta desiratzen duen beste edonork ere, gertu eta bertan ez dagoena desiratzen du, eta ez daukana eta
|
bera
ez dena eta faltan duena. Desira eta maitasuna horrelako gauzenak al dira?
|
|
|
31 Azkenean ere, azpimarratu behar da lege naturalen gai honetan, badirela halako batzuk, legeria guztiek eite horretakoak direla hartuagatik ere, zabalkunde eta erabilera
|
bera
ez dutenak. Ez dago herri bakoitzaren legea aipatu edo uko egin beharrik jakiteko zuzenbide naturalekoa dela neba arrebak eta alboko senideak oinordekoak izatea ondorengorik ez aurrekorik ez direnean; baina eskubide hori desberdin ikusten da toki diferenteetan.
|
|
|
Nahiz ohiturek alboko senideak zuzenbide naturalaren bidez jarauntsira deitu, nahiz zuzenbide idatziak horri osterantzeko irtenbidea eman, ohar bedi zuzenbide naturalaren ideia bat eta
|
bera
ez dela guztientzat, zuzenbide naturalaren bestelako erregelek kasik ideia bera izan eta ondorio berberara eraman arren. Horretara, kasurako, herri guztiek eurenganatzen dituzte modu berean ekitatearen erregela naturalak, horiek behartzen dituztela jaraunsleek oinordetzaren zamak hartzeko zein kontratu egileek euren itunak betearazteko, antzekoak ere bazter utzi gabe.
|
|
|
Egia esateko, Jainkoak behin erakutsi zuen bere agintea denbora agintearen gainetik zegoela, eta hori printzeei emandako aginteak baino osoagoa zela, mirari bat egin zuenean bertako biztanleei galeraren bat edo beste eraginda. Mirari horrek Jainkoak denbora botereen gain zuen ahalguztiduntasuna frogatzeaz gain, erakutsi zuen
|
berak
ez zuela botere hori erabiltzen, ezarri beharreko espiritu erregetza eta printzeei emandako denbora erregetza bereizteko.
|
|
|
Domatek, berriz, mailakatu egiten du ideia bera, moldatu eta leundu, arrazoia eta maitasuna ararteko dituela. Domatek ondotxo daki arrazoia
|
bera
ez dela beti gizabanakoaren jokaera nagusia, baina Jainkoaren probidentzia ere hor dago, Labur zurrean, Jainkoak arrazoiaren argia ematen die gizakiei, eta, berari esker, nork bere burua maitatze horretatik ondorio onuragarriak lor daitezke. Bi gertaera horien bitartez, gizarteak aurrera dirau, bera eratzen duten gizaki berberekin.
|
|
|
Lakatosek laudorio horiei ‘irrazional’ deitzen die maiz. Horrela jokatzean,
|
bereak
ez diren arauak erabiltzen ditu, adibidez, zentzunaren arauak erabiltzen ditu. Zentzuna (bere arauetatik independentea dena) ikerkuntza programen metodologiarekin konbinatuz, lehenaren onargarritasun intuitiboa erabiltzen du bigarrenari eusteko eta horrela anarkismoa razionalista ospetsuenen garunean kontrabandoan sartzeko.
|
|
|
Hutsegite logikoa eta filosofikoa dela uste dut. (Gogoratzen dut Kuhni ez zaiola gustatzen ‘hutsegite’ hitza nola erabiltzen dudan; baina
|
berari
ez gustatzea bere erlatibismoaren alde bat da).
|
|
|
Ez dago lekurik presentziaren metafisikarentzat, egia ukiezinentzat. Gizakia da ororen neurria, eta ezerk ez du gizakia neurtzen, gizakiak
|
berak
ez bada: bere ustezko egiak, gertakariak, bere usteak, faltseriak eta eratzen dituen munduaren kontzeptu mapak.
|
|
2004
|
|
|
Honela, bada, pentsamenduaren oinarrizko egitura unibertsalaren bila dabilela, zalantzarik zalantza, Ni hutsaren aurkikuntzak eman dio helduleku argi eta segurua. Ni horretan aurkitu du instantzia bat beharrezkoa dena edozein ezagutze prozesu razionali ekiteko; baina hori ez da nahikoa izango,
|
berak
ez du zalantza prozesua hasi bere Ni hutsean geratzeko eta naturaren munduari bizkarra emateko. Ez dugu ahaztu behar zientzia errealitate naturalei dagokiela eta zientzia, eta ez fedea, dela, berak oinarritu gura duena.
|
|
|
Razionaltasun bat egotetik ez litzateke, derrigor, atera badagoela materialtasunetik bananduta existitzen den zerbait, Nia, pentsamenduaren subjektua izango litzatekeena; eta, bestalde, arrazoimenaren oinarri unibertsala badagoela frogatzetik ez dago zertan atera beharrik oinarri unibertsal hori erabatekoa denik, ezta naturaz gaindiko Jainkoa denik ere, munduaren sortzailea izango dena.
|
Berak
ez du batere garbi azaltzen nola eman daitekeen naturaz gaindikotik, Jainkoarengandik, naturarako jauzia eta, are gutxiago oraindik, naturatik naturaz gaindikora.
|
|
|
Sortzeko ekintza horren emaitza, gainera, komeni da hau hemen atzera azpimarratzea, berarengandik kanpo geratzen den errealitatea da, bere buruaren bikoitza izan barik. Hemen ere Natura ez da Jainkoaren zatia,
|
bere baitan
ez dagoelako zatirik, baina ez da izango, ezta ere, bere pareko beste izaki bat, besteak beste sorkari horrek berezko existentziarik ezin duelako izan, Jainkoak baduen bezala. Gainera, osotasuna den arren ez da batasun hutsa izango, zatiak izan baititzake, eta, izan, baditu, perfektuak gainera.
|
|
|
Arrazoi sendoak egonda ere ez litzateke oso zentzuzkoa izango gure etxe parean dagoen mendiaren edo gure besoaren existentziaz zalantza egitea; ea nor doan hortik zehar esanez bere gorputza ez dela bere gorputza edo, beharbada,
|
berak
ez duela existentzia fisikorik. Zalantzan jar dezakegu ingurukoen artean berrehun edo bostehun metrora dagoen pertsona gure ezagun jakin bat den ala ez, baina ea nork jarraitzen duen gauza bera esaten behin gure parera heldu dela:
|
|
|
Dena dela, aukera hori ukatzeko emango duen argudioa nahikoa sinplea izango da, horrelako Jainko baten existentzia arrazoigarria izan daitekeela ukatuz.
|
Berarentzat
ez dago arrazoirik, oraingoz, pentsatzeko Jainkoa existitzen dela, eta, beraz, ez dago arrazoirik jainko engainatzaile hori existitzen dela pentsatzeko.
|
|
|
" hedadura dagoelako ondorioztatzen da pentsamendua badagoela" edo" pentsamendua dagoelako ondorioztatzen da hedadura badagoela".
|
Berarentzat
ez dago zalantzarik bi mundu kontzeptual ezberdinen aurrean gaudela, eta bikoiztasun horretan errotuko da berak defendituko duen dualismoa.
|
|
|
Ederki, baina zerbait gehiago espero genuen hortik, ezta? Azken batean, bide horrek eraman du ez bakarrik
|
bera
ez den guztiaren existentziaz zalantza egitera, baizik eta baita berarentzat hurbilena eta, hasteko, seguruena izan daitekeenaz zalantza egitera ere, bere gorputzaz alegia. Gorputzak ezin du bere existentzia baieztatu, existituko da, beharbada, harri bat edo animalia bat existi daitekeen legetxe, baina ezin da Descartesen izateaz edo ez izateaz baieztapenik egin gorputzetik abiaturik, eta gorputza bera ere, harrien edo animalien modura, ez da autonomoa izango bere buruaren izateaz zerbait esateko.
|
|
|
Nola uztartzen dira kultura eta biologia gizakiaren baitan? Giza biologiak
|
berak
ez ote du dimentsio etikorik. Baiezkoan, nola daiteke hori?
|
|
|
Laburbilduz hauxe esan daiteke: sentikortasunik gabe ez dago giza adimenik, eta, garrantzi gutxiago ez duena, adimenik gabe giza animalitatea
|
bera
ez da bideragarri. Formulazio honetan ageri zaigu arestian bilatzen genuen biologiaren eta kulturaren arteko oinarrizko lotura, kultura giza adimenaren isla izaki.
|
|
|
Desiraren dimentsio unibertsala azpimarratu badugu, etikarekin zerikusi zuzena duelako da, batetik, eta balioen unibertsoarekin ere harreman estua duelako, bestetik. Gizakiak bere balio eta desiren arabera jokatu ohi du, bere balioak eta desirak beti norabide
|
beretik
ez badoaz ere. Alta, bada balio goren bat gizakiaren desirarik sakonenarekin bat egiten duena eta gizakiaren jokabidea gidatzen duena, oharkabean izan arren:
|
|
2005
|
|
|
Desiragarri izan zitekeen, ordea, hori egitea. Are gehiago, heraldoen zuzenbideari buruz antzinako erromatarrek idatzi zituzten liburuek (De iure feciali) ez ziguten ezer ere ondorioztatu, izena
|
bera
ez bada. Kontzientzia deituriko kasuen summa k egin zituztenek gerrari buruzko kapituluak idatzi zituzten, bai eta hitz emate, zin egite eta errepresaliei buruz ere, beste gai batzuen artean.
|
|
|
Horrela ulertuta, Aristotelesek bi bertute desberdin bereizi zituen, alegia, eskuzabaltasuna eta gartxutasuna; bi biok bertute bakarra eratzen zutela adieraziz. Hark esandakoari jarraituz, egiaren aurkakotzat jo zituen harrokeria eta apaltasun faltsua, hari berez neurri
|
berean
ez dagozkion arren. Halaber, biziotzat hartu zituen zenbait gauza, berez existitzen ez direnak edo berez bizio ez direnak, esate baterako, gozamenari eta ohoreei uko egitea, edota gizonenganako haserrearen aurrean sentsibilitaterik ez izatea.
|
|
|
[...] Nondik hasiko gara, hasieratik
|
bertatik
ez bada. Lehen erregela gorena, horren gainean besterik ez dagoela, hauxe da:
|
|
|
5 Alferrekoa da zuzenbideari buruzko eztabaida oro, zuzenbidea
|
bera
ez badago. Gure lana onuragarri egiteko eta horri oinarri emateko, komeni da, labur bada ere, errakuntza larri hori uxatzea, aurkako erasoak baztertzeko.
|
|
|
[...] Nondik hasiko gara, hasieratik
|
bertatik
ez bada. Lehen erregela gorena, horren gainean besterik ez dagoela, hauxe da:
|
|
|
Hizkuntza, eta ez orokorrean bakarrik baizik eta baita bakoitza partikularki ere —halaber eskasena eta landugabekoena—, erreflexio neketsuenaren objektu duin bat da berez eta beretzako.
|
Bera
ez da, askotan esan ohi den bezala, herri baten ideien arrastoa: hizkuntzaren zeinu askorentzat, egiaz, ideiak ezin dira hizkuntza horretatik bananduta aurkeztu.
|
|
|
" Hizkuntza, bere berezko esentzian kontsideratuta, beti eta une oro da zerbait iragankorra. [...] Hizkuntza
|
bera
ez da obra bat (ergon) baizik eta aktibitate bat (energeia)" 83 Honek bakarrik ere agerian uzten du bere pentsamenduaren gaurkotasuna. Azalduko dugun kontzepzio linguistiko berri honen hurrengo ideiak, bigarrenak," pentsamendu eta hizkuntzaren" arteko sakoneko erlazioa azpimarratzen du:
|
|
|
Honek ez du esan nahi, ordea, ideien trukaketa hori era uniboko edo eztabaidaezin batean eman daitekeenik; alderantziz, pertsonak ezin du inoiz ezer eman edo jaso berau interpretatu gabe. Honengatik aitortu eta onartu beharra dago ulertzearen posibilitateak
|
berak
ez ulertzearen posibilitatea bera dakarrela bere baitan: hitz egiten eta entzuten dutenen arteko elkartzea" ez da inolaz ere puntu zatiezin batean gertatzen deneko errepresentazio formen topaketa bat, baizik eta pentsamendu esferen arteko topaketa bat" 98 Erabilitako hitza ez da inoiz guztiz neutrala edo arras objektiboa, ez emailearentzat ez hartzailearentzat, ze bakoitzak beti atxikitzen dio haren esanahiari bere esperientziarekin loturiko ezaugarriren bat.
|
|
|
Lehenik giza-formazioaren prozesuan ematen den garapen intelektualean edo kognitiboan barrenduko gara Humboldten eskutik, gure helburua hizkuntzak bertan duen eginkizuna hobeto ezagutzea eta ulertzea delarik. Gogoratu beharra dago, aldez aurretik, garapen honetan pertsona bakoitzak etenik gabe situazio berriei egiten diela aurre, ordura arte
|
bereak
ez ziren ezagupenak bereganatzen dituela eta, honela, pixkanaka bere munduaren pertzepzioa eta ikuskera aberastuz doala. Prozesu honek, baina, ez du amaierarik ezagutzen eta egiaz ezin du ere horrelakorik ezagutu, ze honek gizakiaren beraren amaiera suposatuko luke.
|
|
|
estudioa bere nortasuna garatzeko tresna bezala ikusten du berak eta, honengatik, aldi berean jorratzen ditu une oro interesgarriak gertatzen zaizkion hainbat gai. Aipatzekoa da ere, bigarrenik,
|
bera
ez dela irakasle edo pentsalari" profesionala" izan: idazten duena, neurri handi batean, berarentzat idazten du eta ez besteei zerbait irakatsi nahian; alegia, bere xede nagusia gai jakin bati buruzko argibideak aurkitzea da.
|
|
|
Zentzu honetan aipamen propioa merezi du" aurkibide eskematiko" 203 batek, hain zuzen, euskaldunei eta euskarari buruzko monografiaren atal linguistikorako Humboldtek, Erroman bizi izan zen garaian(), prestaturiko aurkibideak. Hala ere, zeregin diplomatiko eta politiko berriak zirela eta,
|
berak
ez du euskal gaiari buruzko egitasmoa osotasunean zehazteko eta, are gutxiago, burutzeko betarik aurkitzen. Urte batzuk beranduago, indarberrituta edo, bere euskal ikerketaren proiektu zaharra berreskuratzen, sakontzen eta zehazten du, eta, zeregin honetan buru belarri sartzeko bere benetako intentzioa erakutsi nahian, honi buruzko" iragarpen" bat argitaratzen du.
|
|
|
Humboldten proiektu antropologikoaren ezaugarri garrantzitsuena, seguruenik, honako hau izango litzateke:
|
berak
ez du gizakiari buruzko" ezagutzarik" (Menschenkenntnis) kontsideratzen, baldin eta hau ez badator gizaki horren" humanizazioarekin" (Menschenbildung) lotuta. Batetik badaki, giza-historizitatea onartzen duen momentutik, gizakia betiereko eraldaketan dauden giza-indibidualitate ezberdinen baitan bakarrik dela erreala eta, honengatik, baita ere ezinezkoa dela berari buruzko behin betiko ezagutza lortzea.
|
|
|
Humboldten kezka intelektual nagusia, azaldu berri dugun bezala, gizakiaren inguruan kokatzen da beti, baina egia da ere
|
berak
ez duela problematika hau beti berdin planteatzen. Aipatu beharrekoa da, zentzu honetan, 1800 urte inguruan bere pentsamenduak krisi esanguratsu bat jasaten duela eta, hemendik aurrera, hizkuntzaren perspektibatik aztertuko duela bere antropologia guztia.
|
|
2006
|
|
|
Alabaina, artearen printzipio ezagunen bat erakusten diogunean eta printzipio hori adibideen bitartez ilustratzen dugunean, adibide horien jokabidea printzipio horretara egokitzen dela onartzen du bere gustu partikularretik abiatuz. Eta oraingo kasuari ere printzipio bera aplika dakiokeela frogatzen dugunean —nahiz eta
|
berak
ez duen ez hauteman ez sumatu printzipio horren eragina—, orduan berak ondorioztatu du errua beregan dagoela eta, halaber, fintasunik ez duela, zeina baldintza beharrezkoa baita edozein konposiziotan edo diskurtsotan dagoen edertasun edo narrio guztiaz jabetzeko.11
|
|
|
Areago, jendea, edo pertsona bakar bat, zibilizatua edo zuhurra ote den juzgatzea bere printzipio teologikoen izaera zakarraren edo finaren arabera ez da bidezkoa beti. Bizitzaren gorabehera arruntetan gizakia gidatzen duen zentzu ona
|
bera
ez da aintzat hartzen erlijio auzietan, zeinei buruz onartzen baita giza arrazoimenaren ezagutzatik haraindi kokatuta daudela. Hortaz, kritikak ez ditu kontuan hartu behar teologia sistema paganoaren aldrebeskeria guztiak, kritika horrek antzinako poesiaren nozio egoki bat osatu nahi baldin badu.
|
|
|
Pitxer oso hau garbi bereiz baitezakegu hautsiriko pitxerretik, baita gainerako pitxerretatik ere. Eta,
|
bera
ez den guztitik bereiziz, adiera bakarrez identifika dezakegu.
|
|
2007
|
|
|
Giza arraza maila gorenean jarriko duen garapena, giza abereak egingo dituen aurkikuntza ugariei esker lortuko da503 —gogoratuko dugunez, jainko andereek ez baitzizkieten arte guztiak hasieratik ezagutarazi504; munduaren ezagutza
|
bera
ez baitzieten hasieratik ezagutarazi505— Garapen horren ondorio izango da, halaber, komunitate berri baten sorkuntza506: giza aberea bere buruaren jabe bilakatuko da kolektiboki; gizartearen antolakuntzak izaera osabeteagoa lortuko du, arrazoimenaren garapenean oinarritzen denean507.
|
|
|
Sailkapen hori egiterakoan gaur egungo sailkapena erabiltzen ari gara, noski; helendar batek inola ere erabiliko ez zuen sailkapen bat proposatzen ari gara. Zientzia teknikoen eta giza zientzien arteko partiketa edo taxonomia (taXij)
|
bera
ez zatekeen zilegia izango garai arkaikoan: medikuek, esaterako, beti hartu zuten euren burua filosofotzat, alegia, giza zientzialaritzat373; artegileek, edertasuna edo estetika bezain kontzeptu filosofikoen atzetik ibili ez ezik, inoiz ez zuten ahaztu politikoa zela beren lanaren emaitza; politikaren ikuspegi errealista batek teknikarekin parekatu zuen polisaren edo gobernuaren zientzia.
|
|
|
Lurra
|
bera
ez da sortzen Kaosetik: Kaosen baitan egon da beti Lurra, hasieratik egon da, lehen nahasmenean187 Printzipio bakarra da:
|
|
|
Teknika formularra
|
bera
ez da arrotz ekialdeko tradizio horretan: hor ere epiteto tinkoak, errepikapenak eta gainerako lanabesak erabiltzen dira309 Gaiak ere berberak izaten dira, askotan:
|
|
|
32). Helendarren hiztegiak
|
berak
ez zuen garatu borondatea adierazteko hitzik (Vernant/ Vidal Naquet, 2002, I: 46).
|
|
|
46). Areago, helendar filosofiak
|
berak
ez zuen autokontzientzia ezagutu: ideiak besterik ez zituen ezagutu (Gadamer, 1995:
|
|
|
Zentzu honetan, ezinbestean aipatu behar dugu Humboldt, zeinak lehen aldiz hizkuntzaren esentzia gizakiaren hitz egite errealean kokatzen duen: " Hizkuntza
|
bera
ez da obra bat (ergon) baizik eta aktibitate bat (energeia)" 114 Horregatik da ezinezkoa hizkuntza modu abstraktu batean ikertzea, alegia, berori gizakiarekiko eta berorren mundu sinbolikoarekiko harreman estuan kontsideratu gabe. Gizakiaren mundua linguistikoa den bezala, horrela dio bederen Gadamerrek, hizkuntzaren mundua ere gizatiarra da:
|
|
2008
|
|
|
... kausak eta printzipioak desberdinak dira genero
|
berekoak
ez diren gauza desberdinetan —koloreak, soinuak, substantziak, tasuna, esate baterako—, analogiaz ez bada. Eta espezie berekoenak desberdinak dira, ez espezieari dagokionez, gauza partikular bakoitzarenak desberdinak direlako baizik; izan ere, zure materia, zure forma eta zu mugiarazten zaituen kausa eta nireak desberdinak dira, kontzeptu unibertsalari dagokionez berberak diren arren (XII 5, 1071a25).
|
|
|
Proposizioaren formak beti subjektu eta objektuaren artean ezberdintzen du, subjektua eta bera definitzen duen horren artean ezberdintzen du. Proposizioaren forma hutsak subjektua banatzen du, subjektuaren beraren eta
|
bera
ez den beste edozein predikaturen artean banatzen du: beste modu batera esanda, subjektuak identitatearen printzipioari men egiten dio.
|
|
|
Hegelek kontzientzia osatzen duten hiru une nagusiak aurkezten ditu. Kontzientziak hemen kontzientzia objektiboa esan nahi du (hau da," arrotzak" zaizkion objektuen kontzientzia, beraz,
|
bera
ez den objektua kontuan hartzea; objektu horietan ez baitu aurkitzen bere" egia"). Kontzientzia hori bizi da objektu eta subjektuaren, ni eta munduaren arteko kontraesan batean.
|
|
2009
|
|
|
Intelligere ez da borroka baten emaitza eta ridere, lugere eta detestari ren arteko geroagoko itun egonezina. Ezagutzaren erroan dauden eta ezagutza bera ekoizten duten bulkada horiek ez dira objekturantz hurreratzen, ez dira berarekin identifikatzen; aitzitik, objektutik urrun kokatzen dira, berarekin hausten edo
|
bera
ez bezalako agertzen ahalegintzen dira, barrearen bitartez objektutik bere burua babesten saiatzen dira, deitoratze bidez objektua gaitzesteko, urruntzeko eta, azkenean, gorrotoa medio, objektua desegiteko eginahalak egiten dituzte. Horrez gainera, ordea, ezagutzaren atzetik bada beraren erroan nahi bat —iluna, dudarik gabe—, gaiztakeria bat; mehatxuzkoak eta lainezazkoak diren gauzen aurrean gorroto, mespretxu edo beldurrezko jarreran kokatzen gaituzten bulkadak.
|
|
|
Nietzschek onaren kontzeptuaren Entstehungsherd a30 deitzen duena ez da zehazki indartsuen energia, ezta ahulen erreakzioa; batzuk besteen aurrean eta batzuk besteen gain jartzen direneko eszena hori baizik; beraien artean zabaltzen eta banatzen den espazioa, elkarri zuzenduriko mehatxuak eta hitzak zeharkatzen duten hutsunea. ...a, bizitasuna edo ahulezia eta gorputzean uzten duen marka adierazten duen bitartean, emergentziak, aitzitik, gatazka lekua adierazten du; hala ere, ez da borroka burutzen den eremu itxi baten gisa, aurkariak berdintasun egoeran liratekeen plano baten gisa irudikatu behar; gehiago da —on eta gaiztoen adibideak frogatzen duenez—" ez leku" bat, distantzia hutsa, aurkariak espazio
|
berekoak
ez izatea. Inor ez da, bada, emergentzia baten erantzule, eta inork ezin du hori dela-eta bere burua laudatu; emergentzia beti tarteetan gertatzen da.
|
|
|
Zer izango litzateke heriotza? Heriotza fenomenoen parte da,
|
beraz
ez du benetako errealitatea (transzendentea) ukitzen. Heriotzarekin, gure indibiduazioa da hiltzen dena; gure esentzia, nahimena, ez da aldatzen.
|
|
|
perfekzioaren ideia. Niak perfekzioaren ideia du bere baitan baina
|
bera
ez da perfektua, ezin da perfektua izan, ze zalantza egiten duen inor ezin da perfektua izan. Gogoratu, barne bidea hasteko, pentsamendu hutsa eta nia identifikazioaren hasieran zalantza (denaz, guztiaz, ezagutzen zuen oroz) egin duela Descartesek, eta arrazoi horregatik niak ezin du perfektutasuna eduki.
|
|
|
Baina oraindik, arrazoimenaren beraren aurretik ere, erabaki autokontzientea edo irrazionala dago, norbaitek temati tentazioa izango balu, hala ere, arrazoimena salbatzeko. Nietzschek onartuko digu betiereko itzuleraren ideiara
|
bera
ez zaigula heldu arrazoimen dialektiko baten bidez, intuizio (erabaki) batez baizik. Gero bai, betiereko itzulera arrazonatu liteke; baina, hasiera batean, erabaki autokontzientea dago.
|
|
2010
|
|
|
3 Egia hori begi bistakoa da berez, Jainkoaren legeetan, eta, horregatik, ez du egiaztapenik behar. Zin zinez, Jainkoaren legeak Jainkoaren ohorerako daude emanak (Jainkoak ez du besterik nahi eta ezin du kanporantz jardun,
|
bera
ez bada horretarako arrazoia); alabaina, Jainkoaren legeek ez dute berezko onuragarritasunik nahi, baizik eta gizakien ona eta poztasuna. Eta, Jainkoaren obrak guztiz perfektuak eta egokiak direnez gero, Jainkoaren legeak erkidego zehatz batentzat ematen direnean, erkidego horri poztasuna eta guztion ontasuna ekartzen dizkiote; hori indukzio bidez atera daiteke, nahiz lege naturaletik, nahiz Jainkoaren lege positiboetatik.
|
|
|
Lehenik, itxurazko pertsona edo pertsona moral deitu arren, legeak eskatzen duen betikotasuna duen erkidegoa baino ez delako, guztion ontasuna erdietsi nahi duena. Bigarrenik, lege horrek erkidegoko kide guztiak behartzen dituelako
|
beraren kontra
ez jardutera.
|
|
|
Zeregin horretan, lehenik, egiazko aitzindari izandako Humboldt (1835) gogoratuko dugu: " Hizkuntza
|
bera
ez da obra bat (ergon), baizik eta aktibitate bat (energeia)" 25 Hor, bada, hizkuntzaren beraren izaera bikoitz bat adierazten zaigu —hurrenez hurren, produktu estatiko eta jarduera dinamiko bezala—, eta, zinez, biak dira elkarren menpeko. " Hizkuntza", honela Menze," ergon da energeia den heinean, eta energeia da ergon den heinean" 26 Baina Humboldtek, estreinakoz, aspektu dinamikoa lehenesten du:
|
|
|
Hezkuntzaren antropologiak, bestela esanda, gizabanakoen ezaugarri konkretuak eta baita ere gizabanakoen ahalmen potentzialak aztertu behar ditu, horrekin ere agerian geratzen delarik" norbait" heztea ez dela" zerbait" irakastera mugatzen. Kontua da, baina, hezkuntza prozesua
|
bera
ez dela posible hizkuntzarik gabe —gizakiaren izatea eta gizakiaren garapena, bestela, ezerezean geratuko lirateke—, eta, horregatik esan dezakegu halaber hizkuntza hezkuntzaren beraren posibilitate baldintza dela. Hizkuntzaren pedagogiaz hitz egitea, bada, hizkuntzaren edo hizkuntzen irakaskuntza hutsaz hitz egitea baino askoz ere gehiago da, ze —dimentsio linguistiko didaktiko hori ukatu gabe— ezin da ahaztu bere sakonean hizkuntzak funtzio antropologiko pedagogiko propioa duela.
|
|
|
" Hezkuntza komunikazioa da eta, horregatik, nekez artikulatu ahal izango da hizkuntzarik gabe" 6 Horrekin batera gogora ekarri behar da, bestela, gizakia ez dela pertsona bezala osatzen —ez bere izaeran ez bere garapenean— baldin eta sozializazio eta enkulturazio prozesu batean murgiltzen ez bada, zein egiaz eta nagusiki interakzio linguistikoari esker gauzatzen den. Ez dugu ahaztu behar, hala ere, hezkuntza
|
bera
ez dela agortzen sozializazioan edo enkulturazioan. Hizkuntzaz arduratzen diren beste zientzien artean, hirugarrenik, hizkuntzaren psikologia eta psikopedagogia aipatuko ditugu:
|
|
2011
|
|
|
Ez pentsamendua ez izateari dagokio, lo egotea gauari bezala. Eta tartean badira ametsak eta ameskizunak eta hein
|
berean
ez dira.
|
|
|
Gainerako bideak hutsalak dira, edo ez garamatzate izatearen gunera. Oroitu genuke, ordea, nola, lehen eta orain, zigortuak izan diren beste ahalmen batzuei esker" ezagutzen" dutenak, eta filosofia
|
bera
ez ote den izan zigortzaile, bide bakar hori aldeztu duen heinean?
|
|
|
Mitoak munduan izaera diferenteak aitortzen ditu, eta mendiari izen propio bat jartzen dio, bidegurutzeari Ediporen edo istorio bat asmatzen dio, lamiak ipintzen ditu iturrian, itsasoa jainko bat (en erresuma) bihurtzen du. Bere barrutik begira, zera bakoitzak bere izate berezia du, edo bere izaerak ditu, bera eta bera bakarrik den legez da (neure ustean ni ere naizen bezalaxe);
|
berea
ez da" izate" bereizgabe, higigabe abstraktu bat, bere bere izatea baino, beste ezer edo inorena ez dena. Eta guk beste edozeren izate berdina egozten diogunean, bortxatu egiten dugu, ez diogu uzten bera izaten, edozeren izatetara biluzten dugu eta biluztasun horretan lotzen dugu...
|
|
|
Mundua bere baitan zer den ez dugu ezagutzen, subjektu ezagutzaileari nola ageri zaion baizik; hots, mundu ezagutuaren izaera subjektuala da (subjektiboa esaten duguna gehienetan). Subjektu ezagutzaile hori (ezagutza estrikto edo zientziarena) ez da Newton edo Einstein, ezpada transzendentala da, unibertsala; h. d.,
|
berak
ez dauka historiarik, ez da subjektu enpirikoren bat, baizik ezagutzaren aprioriko baldintzen bilduma da: mundua ezagutzeko printzipio aurrezarri batzuk ditu, adimenaren kategoria zehatzak, sentimenaren aprioriko formak.
|
|
|
" Bizimunduan" gauzak niri emateko edo nik haiek topatzeko moduak ez dauka zerikusirik goian aipaturiko baldintza edo forma apriorikoekin, eta bai nire ohiko esperientziekin ene lagunarte edo" elkarmunduaz"[" Mitwelt" —>" Mitsein"] eta nire" ingurumunduaz"[" Umwelt"]. Begien aurrean zaldi bat agertu, eta gauza
|
bera
ez da edozeinentzat gauza bera, h. d., agerpen berak ez du adiera edo zentzu bera, harekin ez dugu berdin topo egiten, kaletarrak, menditarrak, jockeyak, marrazkilariak. (Beharbada geroago bai, definizioaren bila edo has gaitezenean, agerpenari buruz teorizatzen alegia; eta orduan ezin egongo da diferentziarik europarren eta japoniarren artean).
|
|
|
" Bizimunduan" gauzak niri emateko edo nik haiek topatzeko moduak ez dauka zerikusirik goian aipaturiko baldintza edo forma apriorikoekin, eta bai nire ohiko esperientziekin ene lagunarte edo" elkarmunduaz"[" Mitwelt" —>" Mitsein"] eta nire" ingurumunduaz"[" Umwelt"]. Begien aurrean zaldi bat agertu, eta gauza bera ez da edozeinentzat gauza bera, h. d., agerpen
|
berak
ez du adiera edo zentzu bera, harekin ez dugu berdin topo egiten, kaletarrak, menditarrak, jockeyak, marrazkilariak. (Beharbada geroago bai, definizioaren bila edo has gaitezenean, agerpenari buruz teorizatzen alegia; eta orduan ezin egongo da diferentziarik europarren eta japoniarren artean).
|
|
|
Gizakia izaki tenporala da. Historiaren garai konkretu batean jaiotzen da,
|
bere esku
ez dagoen egoera jakin batean. Gizakia testuinguru horren aurrean mugatua sentitzen da; eta egoera mugatu horren baitan heriotza izango da gizakiak topo egiten duen mugarri handiena:
|
|
|
Infinitutik finitura (mundura) bereizketa baten bidez [igarotzen da apeironek
|
bere baitan
ez duen zerbait sortzen du eta Parmenides horren kontra oldartzen da ente finituak bakarrik aldarrika baitezake izate ontologikoa niaren bekatuzko autoafirmazioaren bidez geroan ni hori ezereztera eta osotasunera itzultzera kondenaturik badago ere.
|
|
|
Hilerriaren beste muturrean harrimokor bat dago tente, Anboto txiki bat miniaturan, eta Benjaminen aipu bat berriro plaka batean idatzita, alemanez (errata ortografiko eta guzti) eta katalanez: " Kulturaren dokumenturik ez dago inoiz/ aldi
|
berean
ez dena barbariarena". " Historiaren kontzeptuaz" idazkitxo sonatukoa da esaldi hori.
|
|
2012
|
|
|
Subjektu erreaktiboak distantzia iraganezina mantentzen du beraren eta oraingo politika berriaren artean.
|
Berak
ez du nahi orainaldian parte hartu, orainaldia sasiorainalditzat hartzen duelako.
|
|
2013
|
|
|
Horretarako nahikoa litzateke beste modu batez antolatzea material horiek. Dena den, gauza
|
bera
ez badira ere, etxea material horiek gabe ez da ezer, etxea ere ez da. Materialak eta etxea ez dira gauza bera, baina materialek etxea osatzen dute eta formak antolaketa ematen die material horiei.
|
|
2014
|
|
|
lehenik, soldaduek Jokanaan beregana eraman dezaten insistitzen du; gero, Zazpi beloen dantzaren ostean, Herodes erregeak Jokanaanen burua zilarrezko erretilu batean ekar dezan insistituko du. Erregeak uste du Jokanaan, berez, santu bat dela eta hobe dela ez ukitzea, bere dantzaren truke Salomeri nahi duena eskaintzen dio, bere erreinuaren erdia eta dauzkan objektu sakratu gogokoenak, Jokanaanen burua (eta beraz heriotza) salbu,
|
berak
ez du inolako jaramonik egiten eta bere eskakizun ekidinezina errepikatzen du: " Ekarridazu Jokanaanen burua".
|
|
|
Deskodetze historizista horrek beste arazo funtsezkoago bat planteatzen du: ez da nahikoa Alberich, Mime, Hagen eta gainontzekoak judutar gisa ‘deskodetzea’ Eraztuna tratatu antisemita handi bat dela erakusteko, adierazteko judutarrek maitasunari uko egin eta boterearen alde egitean ustelkeria ekarri zutela unibertsora; egitate funtsezkoena da juduaren figura antisemita
|
bera
ez dela erreferente zuzen jakin bat, jada kodetua dago, antagonismo ideologiko eta sozialen zifra bat da. (Gauza bera esan behar da sifiliari buruz:
|
|
|
Galdu dezaten? Wotanek
|
berak
ez daki oraindik. Suspense une bat da.
|
|
2016
|
|
|
Praktikan goitik behera bestelakoa bada ere, Arizmendiarrietaren ordena berriaren ideia ere langileen autoeraketa eta demokrazia proletarioarena da, eta horren eraginezko gizarte berriarena. Bakarrik
|
berak
ez du hori komiteren baten edo Alderdiren baten esku uzten, lankide guztien kontzientziaren eta erantzukizunaren pentsura baizik. Horri fidatu dio kooperatibismoa eta kooperatibismoaren eragin iraultzailearen etorkizuna:
|
|
|
241. " Haren misio suizidan koloniaren oinarrizko janari erreserbak salbatuko zituen, baina
|
berak
ez du irabaziez gozatuko. Gure definizioaren arabera, portaera altruistari dagokion ekintza bat da hori [itxuraz]" (34).
|
|
|
Nerabeak errazago gorrixtatzen dira larriak baino, neskak eta emakumeak gehiago gizonezkoak baino. Lotsatxikiko gorrixtaduran norbere buruaren arreta eta buruestimua ematen da ikustera, autokontzientzia; baina lagunartearen estimua ere adierazten da, zenbat axola zaigun haren on ala, hots, kontzientzia sozial eta morala.79
|
Bera
ez da morala, baina moralaren kapituluari oratzen gatzaizkio honekin.
|
|
2017
|
|
|
Bestela esateko, Bestearen auzia ulertu izan da, oro har, Bestea agertzen deneko lehen erlazioa objektutasunarena balitz bezala, hau da, lehenik Bestea agertuko balitz bezala, zuzenean edo zeharka, gure pertzepzioan. Baina pertzepzio horrek, bere izaeragatik beragatik,
|
bera
ez beste zerbaitetara igortzen duenez eta ezin duenez igorri ez mota bereko agerpen segida infinitu batera egiten duen bezala, idealismoarentzat, mahaiaren edota aulkiaren pertzepzioaketa ezta printzipioz nire eskumenetik kanpo kokatuta legokeen entitate isolatu batera ere, funtsean nire eta Bestearen kontzientziaren lehen erlazio batera igorri behar du, non eta Bestea, niri lotuta bada ere, zuze...
|
|
|
Bere erlazioa beste objektuekin soilik emendiozkoa izango litzateke; horrek esan nahi du desagerraraz nezakeela beste objektuek euren artean gordetzen duten erlazioa gehiegi eraldatu gabe. Hitz batean esateko,
|
beregandik
ez litzateke inongo erlazio berririk agertuko nire unibertsoko gauza horien artean: tresna sareetan multzokatuak eta sintetizatuak nire aldetik, gauza horiek bere aldetik banandu egingo lirateke erlazio axolagabe askotarikoan.
|
|
|
2) Besteak ez nau eratzen, bestalde, niretzako objektu gisa, baizik eta berarentzat. Bestela esateko,
|
berak
ez du balio nik nitaz dituzkedan ezagutzen kontzeptu erregulatzaile edo eratzaile gisa. Bestearen presentziak ez du, beraz, ni objektua ‘agerrarazten’:
|
|
|
Areago, bera da ezeztapen hori, bere burua mugatutzat hartzen duenez gero. Baina ezeztapenak lotu egiten dio, bereizi ezinik,
|
bera
ez den izateari. Idatzi dugunez, bere baitarakoak bere izatean biltzen du bera ez den objektuaren izatea, bere izateari baitagokio izate hori ez izatea.
|
|
|
Baina ezeztapenak lotu egiten dio, bereizi ezinik, bera ez den izateari. Idatzi dugunez, bere baitarakoak bere izatean biltzen du
|
bera
ez den objektuaren izatea, bere izateari baitagokio izate hori ez izatea.
|
|
|
nire espontaneotasun askearen baieztapenaz beraz, nik neuk ahalbidetzen dut Beste bat egotea eta ez, ordea, igorpen infinitu huts bat kontzientziak berarengana lukeena. Bestea, beraz, jokoz kanpo geratzen da, nire esku geratzen baita
|
bera
ez izatea eta, horrenbestez, bere transzendentzia jada ez da berarenganantz transzenditzen nauen transzendentzia, baizik eta transzendentzia kontenplatu hutsa, ipseitate zirkuitu emana baino ez. Eta ezin ditudanez bi ezeztapenak aldi berean gauzatu, ezeztapen berriak, oinarrian beste ezeztapena duen arren, ezkutatu egiten du lehengoa:
|
|
|
Eta ez da bakarrik bere gorputza, munduko objektu gisa, bere izatea definitzen duena, baita bere nortasun agiria ere, eta igo den metroko linearen norabidea, eta atzamarrean daraman eraztuna. Baina ez bera denaren zeinuen modura zeinuaren nozioak, izan ere, subjektibotasun batera eramango gintuzke nik atzeman ezin dudana eta non bera zehazki ezer ez den, izatez
|
bera
ez dena baita eta ez baita bera dena, baizik eta bere izatearen ezaugarri errealen modura. Ordea, bera munduaren barruan dagoela jakin badakit ere, Frantzian, Parisen irakurtzen, bere nortasun agiria ikusi ezean, suposatu baino ez dezaket egin bera atzerritarra dela (horrek zera esan nahi du:
|