|
2007
|
|
|
Azkenez, Piarres La, tteren ekintza baldintzatuko duen pentsamoldeari buruzko argibideak ematearren, Jean Haritschelharren hitzei jarraitu diegu65;
|
berak
dio La, ttek ez zituela batere gustuko F. Krutwig, Julen Madariaga edota Luis Haranburu, materialismo dialektikoa sartu baitzuten euskal literaturan (La, tteren ustez materialismorik garatuena marxismoarena zen); arbuiatu egin zituen Kafka, Albert Camus eta Simone de Beauvoir existentzialista ezkorrak ere. Ostera, La, ttek Gotzon Garate eta José Azurmendi goraipatzen zituen, aurre egin baitzioten materialismo horri.
|
|
2008
|
|
|
Gaztelania euskarazko edo frantses euskarazko hiztegigintzari dagokionez, bete beharreko hutsunea izugarria da. Jakina, gauza
|
bera
esan genezake frantses euskarazko hiztegiei buruz.
|
|
|
Hizkuntzen arlora itzuliz, nolabait horixe
|
bera
esan daiteke dialektoez ere: Dialekto bat grafiaz, morfologiaz eta gramatikaz erabat arautzen denean, bere inde pendentziarako tresnak eskaintzen zaizkio, hots, ordura arte dialekto izandakoa hiz kuntza bilakarazten dugu.
|
|
|
Baionan, katedraleko kantari ttipietan lehenik, Uztaritzeko eta Baionako semenario ttipi handietan gero, 27 urtetan apeztu zen. Pilotari arraza, bere osaba Jean Aldacourrouz bereziki,
|
berak
dio harek gogotik sustatu zuela pilotarako. Funtsean, Ahatsako seme, ez zituena hor, haurretik plazetan ikusiak eta txa lotuak, Olhasso anaiak, eta geroago hauen seme bat bai eta, lehenagoko fame tan bederen, Idiartegaray apeza, Donagaiko seme suharra, pala jokoan Etcheverryrekin xapelduna, baldin eta hura gutiago ikusia bazuen ere berak
|
|
|
Aditzaren arloan harrigarri eta are miresgarri da, oraingo euskararen aldean, Lizarragarenak nolako aberastasuna duen, bai laguntzailedun adizkie tan eta bai trinkoetan. Autoreak
|
berak
dio euskara gaizkara> egiten duela, ez biziki euskara ona alegia, baina hau ez dator bat aditzetan eta hiztegian era kusten duen ugaritasunarekin. Hona adizki trinkoen etsenplu batzuk:
|
|
|
Gauza
|
bera
esango nuke Otxandion, agian gehiago, zeren eta jakingarria da nola Julio Caro Barojak markatzen duen Euskal Herriko mapa bi zatitan: bata Atlantikoko Euskal Herria, populazio sakabanatutakoa baserri etxeetan eta, bestea, Ebroaldeko Euskal Herria populazio bildutakoa, Araba eta Nafarroa gehienak, izan Lautada edo Errioxa, Sakana edota Erribera baina, baita ere, Bizkaiko herri bi, hain zuzen Otxandio eta Ubide, biok Ebroko isurira dauden bakarrak.
|
|
|
3 Gauza
|
bera
esan genezake gazteleraz idazten zen garaiko poesiari buruz Bilintxek
|
|
|
(52) an eta (53) an gauza
|
bera
diogu, funtsean. Alde bakarra da, (52) an koska hori zenbatekoa den zehaztu gabe utzi dugula eta bestean, bi zentime trokoa dela diogula.
|
|
|
Gauza
|
bera
esan daiteke Asterix-en itzulpenez ere. Gabriel Arestik egin dako moldaera benetan txirene eta barregarriak alde batera utzita25, hizkuntza askotara itzuli den pertsonaia baten izenaz gauza bera gertatu da.
|
|
|
Bere ahots lodi sakonaz, izugarri ongi ikaratzen omen ziren umeak. Gereñok
|
berak
zioskunez, bigarren argitaraldiak, Aresti ez zen beste baten boz bigunagoaz eginak, ez zuen horrenbesteko arrakastarik izan, otsoaren hitzak entzutean haurrek ikara sentitu nahi zutelako, dirudienez.
|
|
|
Lizarra aldean, Etaiun hain zuzen, Gregorio Monrealen lekukotasuna hona ekarriz, orain dik ere ir> al> monte> > por> abarras> esaten omen da, eta erdaraz mintzatzean ere euskal hitz zaharra gordetzen. Pello Etxaniz-en Lizarrako> euskara/ Historia> de> > lengua> > en> Tierra> Estella> liburuan datorren hiztegitxoan ere gauza
|
bera
esaten da: Abarras: > del vasc. abar, rama?.
|
|
|
Alde>(?) en tres de sus acepciones < < región, cerca y grupo> > vive en calidad de sufijo en voca blos como basalde, > goizalde> y> artalde.> Gero ere kontuan hartu beharreko datu bi eskaintzen ditu Azkuek, Morfologiaren sarrerako horretan: a) hiru esanahi ditu alde> atzizkiak,
|
bere
esanean, eta hiru horietan azkena multzo edo aniz tasun adierakoa da. Artalde> hitzean (eta, besterik esaten ez den artean, bere antzekoetan) art > lexema enbor hotsaldatu zaharra plus alde> elementua8 zatikatu behar da, ez ar (t) > batetik eta talde> bestetik.
|
|
|
Caro Barojak aipatu zuen bezala: «Azkue en sí era una personalidad hasta cierto punto wagneriana, poco dada a la medida, sí a la pasión»250 Julio Urkixok zuzenki ezagutzen zuen eta gauza
|
bera
zioen: «Azkue es un impulsivo y a pesar de sus aptitudes se deja llevar por la impresión del momento.
|
|
|
–Ojarbidek?, Euzkadin idazten zuenean zein Azkueri pribatuki zuzentzean, gauza
|
bera
esaten zuen: euskararen onerako ezinbestekoa zela Akademiaren inguruan guztiak elkartzea.
|
|
|
Hurrengo egun batean Bizkaiko Diputazioan onarturiko testua entregatu zuen hizkuntza sailaren baitan onar zedin. Hizkuntza sailean, ordea, Eleizaldek adierazi zuen, beti oso forma leunekin, jada egoera beste bat zela eta jatorrizko proiektua aldatu beharra zegoela223 Azkueren berririk ez da akta ofizialetan aipatzen, baina antza bilbotar apaizak ere gauza
|
bera
esan zuen. Gertaera horren lekuko litzateke aste batzuk geroago idatzitako gutun hau:
|
|
2009
|
|
|
Asistentziarik eza, bilkuretara ez etortzea, ez ote da baja emateko nahikoa motibo? Villasantek
|
berak
dio nahiko tentatuta egon zela 1968 ondoren hainbat euskaltzain osok boikota egin zionean Euskaltzaindiari, boikot aktiboa. Gutxi batzuk bakarrik biltzen omen ziren.
|
|
|
1995eko martxoan Henrike Knörrek batzarrean, kezka bizia azaltzen du Herri Agintariek Euskaltzaindiarengana azken urteetan erakusten duten jokabideagatik?. Jose Luis Lizundiak batzar
|
berean
dio aspaldiko egoerarik larrienean aurkitzen dela. Juan Jose Zearretak dio. Akademiari zor zaion begirunerik eza nabarmena dela Herri Aginteengan?.
|
|
2010
|
|
|
Hizketa egintza errepresentatiboak, asertzio enuntziatu bidez ematen direnak, asko dira. Ondorioz, pentsa daiteke sermoiak azalpen edo instrukzio testuak direla, egileak
|
berak
dioen bezala, Eracusaldiac. Kontzientzian irakatsi eta kontzientziarako:
|
|
|
So subjektua, hots, enuntziatzailea, bat dator solaskide edo enuntziatzaile kidearekin. Adostasun erlazio horretan kokatzen du
|
bere
esatekoa. Inklusiozko erlazioak agertzen dira.
|
|
|
Dakigun bezala, diskurtsoko izakiak bere buruari estatutu bat eman behar dio, halaber bere solaskideari ere,
|
bere
esatea legitimatuko badu. Gure kasuan, esatariak diskurtsoan posizio instituzional bat markatzen du eta halaber markatzen du bere erreferentzia, bere jakintza.
|
|
|
Azken adibideko, [IV 93], Jayo bada, aipamena da; aurretik sermoilariak
|
berak
esandako hitzak dira. Idem hurrengoa ere:
|
|
|
[IV 137] Baña ecusten badu, prest arquitzen cerala, becatutic aldeguiteco, eta umilqui aguertzen dituzula zure zauri, edo becatuac, cer, uste dezu,
|
beregan
esango duala Confesoreac. Esango du, guerrari, > elean> gaizqui> irten> bacera> ere.
|
|
|
Arrituric gueratu zan Virgiña chit Santa agur añ onragarria Aingueruagandic aditu zuanean: nastu zan
|
beregan
dio S. Lucasec, eta gogoan cerabillen, cer esan nai ote zuan agur onec: Turbata>.
|
|
|
Batek, la enseñanza? dioenean besteak, enseñanza, dio;
|
berak
dioenez,, la enseñanza, eta, enseñanza?
|
|
|
Hemen ere gauza
|
bera
esan liteke. Eskubide aukeren aldetik sendoagoa da norbanako irizpidea, bere hutsean hartuta, eta obligazio baldintzen aldetik irmoagoa zonalde soziolinguistikoa.
|
|
|
Konstituzioak eta Autonomia Estatutuak garbi diote, Estatuak ezartzen dituen oinarrizko baldintza jakinen barnean jardunez gero bertako (hots, EAEko) herri aginteei dagokiela hizkuntza politika erabakitzea, ez Madrilgo Aginte zentralari. Gauza
|
bera
esana du, funtsean, Konstituzio Epaitegiak97 Hori dela-eta ez da estatuaren aginte zentraletik berariazko legerik sortu, hizkuntza normalkuntzaren alor hori aurrez aurre osatu, eguneratu edo aldatu duenik. Horrek ez du esan nahi, Madrilgo Gorteek lege orokorrik (minimoen legerik edo) eman ezin dezaketenik gaztelaniari dagozkionetan, ez eta Gorteetako hainbat legek zeharkako eraginik izan ez duenik EAEko eskola munduaren hizkuntza politikan98 Bistan da eragin ohargarria izan duela zenbait legek, eta zenbait artikuluk erabatekoa.
|
|
|
128 Behin eta berriro agertu den emaitza da hori, orain arte egindako ikerketa lanetan. Bertako eta atzerriko formulazio teorikoekin zeharo bat dator emaitza hori, gainera, eta hainbat irakasleren urterik urteko esperientziak horixe
|
bera
dio. Eskola orduetako erabilera garrrantzitsua da, hizkuntzaren erabilera formaletik hurbilagoko jarduera moldeei (batez ere idatzizko jardunari) dagokienez.
|
|
|
Estatuak EAEri 1978 epean eskumen gehiegi entregatu ziola uste du bipolo korronte horietariko batek. Eskumen horiek berreskuratu artean ez dugu onikizango,
|
bere
esanean. Euskararen izenean edozein atropello egiten da eskoletan.
|
|
|
Gatozen beste polora. Euskal herriak eskumen gutxiegi eskuratu zuen,
|
bere
esanean, Franco hil ondoan. Euskal herria bera, hasteko, itxuratxarki zokoratu zen bere osotasunezko izaera soziokultural eta historikoan, EAE, artifizial?
|
|
|
Ez gara gu bakarrik, hortaz, gaitz horrek jota gaudenak. Personality principle delakoan oinarrituriko hizkuntza politikak ez dira,
|
bere
esanean, istilu arrisku txikienekoak.
|
|
|
Aitzitik: itxuraz gauza
|
bera
esaten ari direnak (hots,, ereduak ken bitez, diotenak) aski posizio diferenteetan daude sarri.
|
|
|
Natxo Arregi izan zen Saioka ren sortzailea. . Saioka proiektuak osotasuna eduki nahi zuen, curriculum osoa eskaini nahi zion ikastolari?, Arregiren
|
beraren
esanetan. –Curriculuma antolatzeko oinarrizko ideia zen gaitasun kognoszitiboak garatzea.
|
|
|
Amadeo Marco zen orduan Diputazioko burua. Eta esaten zigun izugarri maite zuela euskara;, vascuencea?,
|
berak
esaten zuen moduan. Euskararekiko hitz politak, bai; baina besterik??, erantsi du Larrazak.
|
|
|
Titulartasuna galtzeko aukera izan zen, bai, ikastolek EIKE erabat ez babesteko arrazoi nagusienetakoa, Inaxio Oliverik
|
berak
esan bezala. Baina beste arrazoi batzuk ere egon ziren.
|
|
|
Baina, Etxezarretaren
|
beraren
esanetan,, agian ikastoloi ere eskarmentua falta zitzaigun. Guk dokumentu estrategiko bat egin genuen bai, baina taktikek asko eragiten eta baldintzatzen dute edozein prozesu.
|
|
2011
|
|
|
133 Txineraren esparruan ikus lehenago ere aipatu Pulleyblank (1992). Hori
|
bera
esan liteke, noski, filologiatik letorkigukeenaz: lekukotasunak ikertzea eta ikertzeko moduan eskura jartzea komenigarriago bide da diru publikoa baliatuaz testuak faltsutzea edo desitxuratzea baino?
|
|
2012
|
|
|
Venutik, itzulpen metodoak deskribatzeko, Even Zoharrek proposatutako hipotesien antzekoak erabiltzen ditu.
|
Berak
dioenez, literatura itzuliak posizio zentrala duen literatura sistemetan, jatorrizko lanen eta lan itzulien arteko bereizketa nahiko lausoa da: itzultzaileak ez du bere hizkuntzak eskaintzen dizkion aukera linguistiko eta literarioetara jotzen itzulpena egitean; aitzitik, hizkuntza arrotzaren (gehienetan menperatzailearen) ereduak bereganatzen ditu, nahiz eta horrela xede hizkuntzako arau edo joeren aurka joan.
|
|
|
Bere The Anxiety of Influence (1973) liburuan azaltzen duenez, aurreko poeten poesia irakurtzearen eta mirestearen ondorioz ernetzen da poeta berri batengan idazten hasteko inspirazioa. Miresmen hori, ordea, erresumin bilakatzen da poeta berriarengan,
|
berak
esan nahi duen guztia hainbeste gurtzen dituen poeta horiek dagoeneko esana dutela ohartu orduko. Etsipen hori behin baino gehiagotan aipatu du Sarrionandiak berak ere:
|
|
|
53 Gauza
|
bera
esan genezake aurrerago aztertuko dugun Antoine Bermani buruz ere.
|
|
|
Atal honetan, Orexako idazlearen itzulpen garrantzitsuenak banan banan aztertuko ditugu, eta itzultzaileak
|
berak
esandakoak ez ezik, bere garaiko nahiz bera hil ondorengo kritikariek plazaratutako iruzkinak ere bilduko ditugu, Orixek itzulpenari ematen zion balioa, erabiltzen zituen itzulpen irizpideak eta euskal itzulpenaren garapenari egin zion ekarpena xeheki deskribatzeko.
|
|
|
Ortik beraz, izenok egoki aldatzeko oztopoa. . Orixe, k
|
berak
esan zidan, sarri, Euskalerrian ezagunenak diren landereekin ordezkatu zituela MIREIO, ko zenbait (Ibinagabeitia 1965: 106).
|
|
|
Liburu eder ori Olabide, n Itun Berria duzute eta idazti orrez gainera beste ederragoa, Itun Zarra ere, ederki ezagutzen du Orixe, k.
|
Berak
esan ezpazigun ere, Olabide, n idaztiak erabiltzen oituta gauden ok, laister atzeman gentzakean aren ixuria zenbait irakurgai ta itzulgunetan. Orrek ez dizu ezertxotan Orixe, ren lan izugarria urritzen, ez noski.
|
|
|
Ona Etxaniz jaunak, azkenengo sariketarako aurkezturiko olerkariak irakurri ondoren bialdu eustan eritxia; olerkari trebe ta jakitun bizkor dogunez, aintzat artzekoak ditugu
|
bere
esanak.
|
|
|
Miranderi asko gustatzen zitzaizkion nobela beltzak edo,
|
berak
zioen bezala,, kriminal elheberriak?. Jakina da, esaterako, Edgar Allan Poez gain, Sheridan Le Fanu, Montague Rhodes James, Oscar Wilde, H. H. Munro. Saki?
|
|
|
Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemakIzkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuan, esate baterako, Christine Billard (1959) poeta frantsesaren bi poema argitaragaberen itzulpena eskaintzen du. Christine Billardek
|
berak
esanda dakigu (komunikazio pertsonala, gutun bidez) poema horien originalak ez direla inoiz argitaratu. Sarrionandia kartzelan zela, poeta frantsesaren lagun batek Sarrionandiari gutunak idazten zizkion lagun bat omen zuen, eta haren bidez eskuratu omen zituen Sarrionandiak bi poema horiek.
|
|
|
Gauza
|
bera
esan genezake Gartzelako poemaken ageri den. Xinar poema, ri buruz ere (2003: 85).
|
|
|
Gauza
|
bera
esango genuke Sarrionandiak ematen duen postmodernismoaren definizioaz, hots, berak definitzen duen postmodernismoa,, sistemaren logika eta arrazionalitatea interiorizatzen, dituena, itxuraz baizik ez dela postmodernoa, hatsarre modernoen gainean eraikita dagoelako.181 Lan honetan definitu dugun postmodernismoa lotuago dago, esan bezala, Gorka Merceroren interpretazioarekin.
|
|
|
–Benetako? esanahia hitzez formulatu gabe geratzen da, eta horrek esatariarentzat esfortzu txikiagoa egin ahal izatea dakar, eta aldi
|
berean
esan gabe doanak indar (iradokitzaile) handiagoa du hitzez hitz formulatutakoak baino. Estarian edo inplizituan dagoenaren esanahia zein den jakitea norentzakoari dagokio, baina honek ere, oro har, ez du hitzez formulatzen, bestela joko ironiko hori hautsi egingo litzakete.
|
|
|
Adibide horietan, esatariak
|
berak
esandakoa egiazkoa dela adierazteko, norentzakoari zehazten dio non egiazta dezakeen. Aginduaz baino gehiago norentzakoari ematen dion arduraz hitz egin genuke; izan ere, esatariak dioena egiazkoa dela bere kabuz egiaztatzeko ardura emango dio.
|
|
|
6) Solaskideak aurrez aurre dituela imitatzeko esataria bikoiztu egingo da, besteren enuntziatzaile eta norberaren esatari bihurtuz. Oinarrizko enuntziatuak, maiz, beste baten ikuspegia dakar, beste baten edo norentzakoaren
|
beraren
esanen isla bailitzan. Eta hori lortzen du E2 enuntziatuan egiten dituen kritikak edo iruzkinek (esatariak bere ikuspegitik bertatik egiten dituenak) oinarrizko diskurtsotik urruntze bat dakarrelako.
|
|
|
–
|
berak
dioen bezala? –bertso auek ez dirala txantxetakoak izan...?
|
|
|
2 Dena dela, eta zailtasunak zailtasun, puntuazio markak idazlearen aukeran oinarrituta baleude ere, garbi dago testuaren interpretazioa zaintzeko eta babesteko ezinbesteko baliabide gertatzen zaizkiola. Puntuazioa, alde horretatik, esatariak
|
berak
esan nahi duena, berak egokien iritzi dion moduan adierazi ahal izateko oinarrizko baliabide estilistikoa dela esango genuke.
|
|
|
Hasieratik
|
bertatik
esan dezagun enuntziatu parentetikoen egitekoa komunikazio eginkizun orokorraren zerbitzura dagoela. Izan ere, zeinahi komunikazio ekintzatan, esatariak norentzakoari zerbait komunikatzeko helburu edo xedea izan ohi du eta ahalegin guztiak egingo ditu bere hasierako intentzioaren eta norentzakoaren interpretazioaren artean ahalik eta alderik edo zirrikiturik txikiena egon dadin.
|
|
|
Enuntziatu parentetikoak, esatariak
|
berak
esandakoa nola interpretatu behar duen adierazteko norentzakoari egiten dizkion ohar keinuak direnez gero, azter dezagun lehenik eta behin zein den Mitxelenak buruan duen norentzako hori, honekin txandakatuko baititu bere zereginak.
|
|
|
Edota Mitxelenak
|
berak
dioena:
|
|
|
c) Esatariaren iritzia herri jakintzaren edo pentsaeraren atzean ezkutatzea. Maiz aski, esatariak
|
berak
dioenaren inguruko iritzia agerian jartzen duenean, iritzi horren atzean hiztun komunitatea osatzen duten gehienen iritzia ezkutatzen da.
|
|
|
Robinsonen ibilerak,
|
berak
esanda, uki gaitzake. (ZIN:
|
|
|
Robinsonen ibilierak,
|
berak
esanda, uki gaitzake. (ZIN:
|
|
|
Zenbaitetan, halere, azalpena ez dagokio ez E1 oinarrizko enuntziatuan dioenari, ezta esateari berari ere. Gehiago da, gure ustez, esatariak
|
berak
dioenetik ateratzen den edo atera daitekeen ondorio edo dedukziora iristeko oinarri izan duen arrazoia.
|
|
|
enuntziatu parentetikoa ez da zuzen zuzen E1 oinarrizko enuntziatuan baieztatutakoaren arrazoia. Gehiago da, gure ustez, esatariak
|
berak
dioenetik ateratzen den edo atera daitekeen ondorio edo dedukziora iristeko oinarri izan duen arrazoia. Enuntziatu parentetikotik bertatik deduzi dezakegu esatariak etxean badituela haurrak eta haurrak dituenez gero haurrentzako liburuak ere eskuartean ibili beharrean izan dela.
|
|
|
Mitxelenak
|
berak
esan ohi zuenez,, zorrak aitortu eta aipatzea dagokio zordun onari, pagatuko ez baditu ere?. Noan bada, eskerrak emateaz gain, aipatu hutsarekin kitatuko ez ditudan zorrak aitortzera.
|
|
|
Gure ustean ere, enuntziatu parentetikoak, esatari enuntziatzaileak bere intentzio asmoak erdiesteko norentzakoari egiten dizkion keinuak, seinaleak lirateke; hitz batean, helburu horretara bideratutako estrategiak. Izan ere, esatariaren xede helburua norentzako horrek bere intentzioa atzematea da eta, beraz, etengabeko ahalegina egingo du esandako guztia birformulatu (enuntziazioaren maila), modalizatu (hots, esatariak
|
berak
esan duenari buruz, norentzakoari buruz, nahiz inguruneari buruz duen iritzi jarrera esplizitu eginez) eta testuinguratzen, harik eta esan duenaren eta esan nahiko zukeenaren artean zirrikiturik txikiena ere egon ez dadin.
|
|
2014
|
|
|
Gabrielek 26 artikulu bota zituen Hierro> egunkarian, hamahi ru 1962an eta beste hamahiru 1966an,
|
berak
dioenez, herri kideen pentsamentu meharra zabaltzeko asmoarekin?: euskal dantza, bertsolaritza, zinema, antzerkigintza, Bilboko bibliotekak, itzulpengintza, literatura, toponimia, hiztegigintza, Bilbo hiriaren sorrera, isabel ii.a, Bizkaiko Jaurerria, Ugarte traidorea?
|
|
|
dia zuela aurkikuntzak, baina ez zuela berak egin. Puntu honetan, nork
|
berea
esan dezala. niretzat pertsona eta idazle funtsezkoa izan zen, oteiza baino hamaika aldiz gehiago: Borobila> eta> Pun > > obrari buruzko gutun hura bidali zidalako, aurrena, kritika eginez baina idazle izan nintekeela adieraziz; bigarren, euskara zama ideologiko itogarri batetik libratu zuelako gehienek baino indar eta irizpide hobeaz, eta guretzako, hurrengo belaunaldien tzako, prest utzi.
|
|
|
Hizkuntza populismoak ez dio irakurle gehiago ekarri euskarari, eta Europan inongo he rrietan ez da egin.
|
Berari
esan nion eta euskararen muina bilatu dugunok ez dugula nire> aitaren etxea esaten, gure> aitaren etxea baizik, eta hori zuen Euskal Herriaz mintzatzean erran nahi.
|
|
|
Baina horien idazteremua Penintsulako Euskal Herriaren mugetan gelditzen zen nagusiki, Pirinioez bestaldeko mintzakideez horrenbeste ar duratu gabe. Gauza
|
bera
esan dezakegu, alderantzizko balioan,
|
|
|
Eskuarki pertsona atsegina eta gizabide onekoa izaten zen, erabat umoretsua, baina bere inguruan ergelkeriak esaten edota, okerrago dena, gauzak bi aldiz pentsatzeke haiek eten gabeki errepikatzen zirela entzutean, maiz ihardespen gogorra ateratzen zitzaion. orduko euskal mundua ez zegoen ohiko kultur munduarekiko sintonian. segur aski horretan ere diktaduraren eragina ikus zitekeen, baina, egia esan, gure gizartean maiz esa ten eta onartzen ziren arinkeriak, eta are astakeriak ere, intelek tual batentzat, bere herriko lagun askoren portaeraz benetan lotsaturik sentitzekoak ziren; eta euskal gauzei doakienez beldur naiz gauzek ez ote duten berdin segitzen. Horri gehitzen badiz kiogu Arestiren etsaiek
|
beragatik
esaten eta idazten zituzten ganorabakokeriak, gezurrak eta irainak, ez da harritzekoa gure poetak ere, umorea garrazturik, haiei aldizka antzeko kritika min garriak bihurtzea, inoiz bertsoetan ere islatuak.
|
|
|
Baina normalean ez zuen
|
bere
esan aldrebesen interpretazioa azaltzen. Hori egitea irakurleari uzten zion, ea berorrek burmui neko geruza grisari pixka bat lan eragiten zion.
|
|
2015
|
|
|
Hori da, ordea, gure eskoletako historia liburuetaraino lerratu den estereotipoetako bat. Gauza
|
bera
esan genezake arrazoimenaren eta pertsonaren eskubide eta askatasunaren aldeko aldarriei erreparatuko bagenie; aski argi dago non ikusiko lituzkeen Ilustrazioko historiografiak aldarri horiek eta non teologiaren irrazionaltasun, aurreiritzi eta sineskeria. Ez zuen besterik egingo Jules Michelet ek (1855:
|
|
|
Gauza
|
bera
esan daiteke. Aro Modernoa, ren eta Errenazimentuaren goraldiaren kointzidentziari buruz. Egia da era guztietako aurkikuntzak gertatu zirela garai horretan:
|
|
2016
|
|
|
Piarres Larzabal mintzatu zitzaigun gai hontaz, baina aitor dezadan
|
berak
esan zigunari baino jaramon gehiago egin niola bere esateko moduari, mugaz handiko euskera zoragarriz.539
|
|
|
Piarres Larzabal mintzatu zitzaigun gai hontaz, baina aitor dezadan berak esan zigunari baino jaramon gehiago egin niola
|
bere
esateko moduari, mugaz handiko euskera zoragarriz.539
|
|
|
Bestalde, Alderdi aldizkarian, agertzen da 1955eko urtarrileko alean, Mirande Hazparneko erretore izana, gerla garaian eta beraz Larzabal han zegoelarik, Labiche frantses idazlearen antzerkiak itzuli zituela. Artikulu horretan, Larzabalen antzerkiari buruzko mintzaldi baten laburbiltzea, kontatzen du hizlariak, Larzabalek
|
berak
zioela Mirandek berpiztu zukeela usaia hau Hazparnen. Guilsouk Pettan Mediku idatzi zuela Molière-ren Le Médecin malgré lui antzerkitik hartua eta Senarteiko bi mutchurdinak (1928), Ma petite tante chérie antzerkitik hartua zela.
|
|
|
Barbierrek idazten zuen teatroa, argi dagoenez, dotrinako neskatxa gazte eta ez hain gazteentzat egokiturik zen. Gaiak aski arinak zirelarik, Lafittek
|
berak
dioskunez:
|
|
2019
|
|
|
Henrike Knörr ekarri nahiko nuke gogora artikulu honen hasieran.
|
Berak
esanda jakin baikenuen, gutako batzuk, bazela Oihaneder eta Montehermoso izenen arteko harremana; bigarrena lehenengoaren itzulpena zela, antza. Henrikek azaldu zigun nola bertako etxekoandreari, Salcedo eta Chavarriko Maria Antoniari, markesa titulua eman zioten Espainiako erregeerreginek 1708an; eta nola berak, Nafarroako Urritzola herriko «Oyanederra» jauregiko maiorazkoa izaki, jauregi hori aukeratu zuen markesa tituluari lotzeko.
|
|
2021
|
|
|
Zeren, zer da erokeria handiagorik, geroko denboraz, bertzeren eskuan eta benturaz dagoenaz, bere eskuan eta segurean bailu bezala ordenatzea baino? (Axular);[...] nahi lukete bera ikusi eta berarekin ahoz aho hitz egin, egia
|
berari
esateko, zeren zergatik hiltzen ditu haur gaixoak? (Villasante);[...] asko adierazi nahi du, gure ustez, egunkariaren hutsuneak, Leturia idazteko tankeran ez zegoela esan nahi badu noski, zeren, nork idazten du?
|
|
|
Erlazio hori perpaus bat aurreko solas zatiaren ondorioa dela seinalatzean datzanean, ondoriozkoak deitzen dira. Gramatiketan ‘ilatiboak’ deitu izan zaie, gutxi gorabehera gauza
|
bera
esan nahi duen latinetik hartu hitz batez baliatuz. Baita ‘kontsekutiboak’ ere arrazoi beragatik, aurreko solas zatiaren kontsekuentzia edo ondorioa markatzen baitute.
|
|
|
eta ea beraz! gauza
|
bera
esateko erabiltzen direnean. Hala, Oihenartek bigarren neurtitzean honela dio:
|
|
|
Eia bada/ ordüa da/ suretan has siteen/ ene harzen (Oihenart). Eta hori
|
bera
diogu ‘Salbe’ deritzan otoitzean, OEHk dioenez: dozena bat doktrinatan halaxe agertzen da.
|
|
|
Nolanahi ere, Artiagoitiak (2002a: 459)
|
berak
dioen bezala," datozen ikerketek emango digute argi gehiago". Horregatik nahiago izan dugu, orain arte gramatikariek egin bezala, tar atzizkiaren bidez sortutako eratorri guztiak adjektibo kategoriaren azpian eman.
|
|
|
Hori
|
bera
esan dezakegu hemengo izen eratorrien adieraz ere. Gogorgarri uler daiteke ‘zerbait gogortzen duen zera’ dela, baina baita beste modu honetan ere:
|
|
|
Lehen kasuan perpaus nagusia" badugu erletegi bat" da; datxikiola" erletegi bat" sintagmaren egoera deskribatzera dator, eta ez perpaus nagusi osoa deskribatzera. Gauza
|
bera
esan behar dugu bigarren adibideaz ere: herrestan zabilala" mutiko gaixoa" sintagmari dagokio, eta ez perpaus nagusi osoari edo haren aditzari.
|
|
|
212), hiztunak zuzendu, hobetu edo zehaztu egiten du aurreko diskurtso unitatean adierazitakoa (Del Saz 2003, 2007), aurreko formulazio hori desegokia delakoan edo aurreko formulazioak diskurtsoaren garapenean bere funtzioa bete duelakoan eta ondoren bestelako formulazioa egokiagoa delakoan; beste batzuetan, aurreko enuntziatutik eratortzen diren aurresuposizio edo inplikaturak ezeztatzen edo aldatzen ditu (ikusi Garcés 2008: 105); enuntziatzaile
|
berak
esandakoa edota, elkarrizketetan, beste enuntziatzaile batek esandakoa zuzendu liteke birformulatzaile zuzentzaileen bidez:
|
|
|
Jaungoikoa Salbadorea da? Bai jauna; bada ematen digu geure salbaziorako bere grazia (Otxoa Arin); Zoratasun handia izango litzate neuronek
|
berari
esatea[...], bada horrenbestez eman negike kausa edo motiboa... (Otxoa Arin); Zer gauza dirade oriek?
|
|
|
Ez diazadala hori galdetu niri, bada naiz ignorantea... (Irazusta);[...] eta orain ere hauxe
|
bera
esan dezakegu Euskal Herrienzat; bada Jainkoaren hitzaren ogia txikitu bageaz... hiltzen daude asko eta asko (Larramendi);[...] ezagutu nuen hau ere niri Loiolan eragiteko izandu zela aldi artan Jaungoikoak ni hara bidaltzea; bada hara ni joan ez banintz, ez nuen[...] libururik eginen (Mendiburu); Bitzuek uts egiten dute. Bada ez olgeeta guztiak dira onak, ez guztiak dira txarrak edo bekatuzkuak (Frai Bartolome).
|
|
|
Adibide horietan guztietan bana jarriz gero perpausak gauza
|
bera
esan nahi du: bakoitzak liburu bat, zigarreta bat, azote bat... eta abar.
|
|
|
15.4.1a Mugatzailearen bigarren multzoa osatzen du erakusleak. Erakusleen funtzioa zerbait seinalatzea da, izenak
|
berak
dioen bezala. Zerbait erakusten duten elementuak dira.
|
|
|
Izan ere, ez da dudarik al modernoagoa dela eta hedadura murritzagoa duela. Dena den, Monfortek
|
berak
dioen bezala, gai honek oraindik ere azterketa sakona behar du.
|
|
|
Gauza
|
bera
esan daiteke dina morfemaz ere: Jaunak emango digu bizitzeko dina (Urruzuno); konparazio perpausean erabiltzen da hau, inoiz, adina morfemaren aldaera gisa edo:
|
|
|
Superlatibo erlatibo deitzen dira horrelako sintagmak, multzo edo esparru jakin bateko elementuei erreferentzia egin eta haiekin alderatuz eratzen direlako, esan den bezala. Superlatibo absolutu deitu izan dira, berriz, oso, hagitz, izugarri, biziki eta horrelako mailakatzaileekin egindako adjektibo edo adberbio sintagmak, goi maila seinalatu bai, baina erreferentzia zehatzik ez dutelako, hau da, konparazio zehatzik adierazten ez dutelako (oso handia, hagitz ongi, izugarri zaila); gauza
|
bera
esan daiteke adjektiboa edo adberbioa errepikatuz egiten diren sintagmez ere (garbi garbia, urrun urrun). Erreferentziazko multzoa edo esparrua mugatzen duten sintagmak onartzen dituzte superlatibo erlatiboek (denetan handiena, aurtengo filmik politena); ez, ordea, absolutuek(* denetan oso handia,* aurtengo film oso polita) (§14.10.5.8a).
|
|
|
Carmenek esaten dik Berlinoren eta bere anaien laguna zela gerra hasi aurretik, eta horregatik sartu zela politikan (Atxaga); Ikusiko diagu zer ateratzen den (Etxabe); Zorrotz ohar hakio; nik begiak josiak izango ditiat haren aurpegian; eta, ondoren, bion aburuak elkarturik diagu zer begitandu zaigun ebatziko (Juan Garzia); Etxetik zetorrean, kapelarik gabe, berak gidatu zian kalexatxoa. " Alde egin al du?", galdetu zian (Olarra);
|
Berak
esaten dik ni azkarra naizela eta ez dagoela moskeatua (X. Mendiguren Elizegi); Ba, nahi duan guztia egiten duela esaten dik nire anaiak (Navarro); Estoldetan jaio ginela esan dik (Jon Muñoz); Egunen batean eskolara bere bila joanen ote naizen galdetu dik, nahi dudanean, hitz egin behar dugula (Rey).
|
|
|
Nor bere da izenordain horren genitiboa. Norbera, bere horretan, izenordaintzat hartzen ahal dugu, nahiz eta nor+ bera modura osatua egon, Andoni
|
bera
esaten dugunean bezala. Horrek esan nahi du, beste inolako elementurik gabe izen sintagma osa dezakeela:
|
|
|
Perpaus horretan bere ren erreferentzia zein den jakiteko, Andoni-ri begiratu behar diogu. Hots, kasu horretan,
|
bere
esaten duenak Andoniren esango balu bezala da. Nor bere esapidearen kasuan bere ren aurrekaria nor dugu.
|
|
|
Zernahi gisaz, gramatika honetan ez ditugu holakoak izenordaintzat hartuko, baizik erakusle determinatzailetzat, batzuetan aurreko izena isildurik geratzen dela. Gainera, holakoetan joera handia dugu hor ez harekin baizik
|
berarekin
esateko: Mikelekin egon naiz eta berarekin nintzela etorri da Itziar.
|
|
|
Berez erakusle izanik, izenordainaren zeregina hartzen duenean bere egiten du genitiboan:
|
Berak
esana da jaiotza, koitoa eta heriotza direla bere gaiak. Aldiz, izenordain papera hartu ez eta determinatzaile gisa ageri denean (mutil bera, mutila bera) beraren erabiltzen dugu:
|
|
|
Hola, EGLU I liburukiak bereizketa egiten du liburu asko erosi dut eta liburu asko erosi ditut perpausen artean. " Ez dirudi gauza
|
bera
esaten dugunik", dio, eta azalpen hau ematen du: " Lehenbiziko adibidean liburu masa hartzen dugu gogoan.
|
|
|
Partizipioetatik sortu ziren izen zenbait lexikalizaturik geratu dira hizkuntzan (esan zaharrak, hilak, irabaziak...), eta beste batzuk partizipio erabilera galdu eta oso osoan dira izenak (erauntsi, bizi...). Gauza
|
bera
esan genezake bi aditz elkarturik moldatzen diren izenez: joan etorriak, har (tu) emanak, sal (du) erosiak...
|
|
|
Mitxelenak (1987: 374)
|
berak
zioen hori. De Rijkek (2008:
|
|
|
Forma horiek maiz erabiltzen ditugun gizonak berak eta antzekoen parekoak direla esan daiteke: nik neuk esango nioke/ haurrak
|
berak
esango lioke.
|
|
|
13.4.2f Nik neuk esango nioke eta haurrak
|
berak
esango lioke parean jarri ditugu. Honek bera quasi izenordainari buruz zerbait esatera garamatza.
|