|
2001
|
|
|
Inkisidoreen aztarnak segitu zituzten. Denbora luzea eman
|
zuten
gaztelua aurkitzeko, zeren arte batzuetan erori baitziren. Oihan batetan gelditu eta kausitzen zuten materialarekin, armak egin zituzten.
|
|
2005
|
|
|
Lasterka jaitsi ziren, Huckek ikusi egin nahi zituen gasolinoek zekartzaten arrainak. Alde polita kendu zieten Arandoetara hurbiltzen ari ziren ontziei, eztarria freskatzeko geldialdia egin
|
zuten
gazteluko iturrian, handik oinez jarraitu zuten moilaraino. Ilundua zen Tomen aitaren txaluparen aurretik pasatu zirenean ostera.
|
|
2006
|
|
|
–Baina zeren mendekua? Eta zer lapurtu
|
zuten
gazteluan. Zer zegoen kutxa haietan?
|
|
|
Murruetako arraildurak petatxatu zituzten, lubaki betetzen hasiak sakondu, almena hondatuxeak berritu, barneko aldamioak sendotu eta oro har denborak egindako kalteak zuzendu edo estali. Sukaldea hornitzen ere ez zuen xuhur jokatu nahi izan; aratxeak, zerrikumeak, bildotsak, oilaskoak, izokinak, barazkiak, arnoa... denek zeharkatu
|
zuten
gazteluko atea, etortzekoen sabelak bete ahala bete beharrez. Domingo Abaurre bere aita zenaren sare eta pertoletara itzuli zen, eta gazteluaren inguruko ur zirripa guztiak arrainez hustu.
|
|
2007
|
|
|
" Hitz horiek erran ondoan, amak kartonezko balisa hetsi zuen, Xantiana lagundu geltokira, Miaritzera abian zen treinean sakatu bi musu motz motza mateletan pausatuz (amak ez gintuen sekulan amultsuki besarkatzen, horren egitea ahulezia bat zaiolata), eta adios ttipi batez agurtu zuen kaia ertzetik. Ene arreba" lanera" badalia izan zen, penitentzia gisa, gure apez xaharraren kontseiluen bidez, kostakaldeko familia handi batetara, errotik katolikoa, aberatsa izana gatik, Miaritzeko auzo gune batetan
|
zuten
gaztelu kozkor bezain apaindu batetan bizi zena. Famili hartako jabek eskutan zuten kostako" villa" ederrenetarik bat, itsasoa alde batetik, mendia bestetik, bide zarratatsuetarik urrun, nihunezko arbola, lore eta edergailuz inguratua, parabisu ttipi baten antzako leku hartan.
|
|
2008
|
|
|
Kristian IV.a erregeak agindu zuen eraikitzea. Bertel Lange eta Hans van Steenwinckel arkitektoek egin
|
zuten
gazteluaren diseinua. Hasieran udako oporrak igarotzeko etxea gisa eraiki zuten, baina urteek aurrera egin ahala, gazteluak beste maila bat hartu zuen.
|
|
2009
|
|
|
Hiru aldiz ikusi nuen zakurrek inguraturiko oreinarengana hurbiltzen eta, ganibeta lepoan landaturik, animaliaren odolez eskuak zikintzen. Bigarren egunaren akabantzan, kamastran eraman behar izan
|
zuten
gaztelura. Dardarika zegoen, izerdiz zipaturik.
|
|
|
Ez, eta zenbat hargin, zenbat bolbora eta zenbat denbora behar izan zuten jakin ahal izan dugu. Tunel moduko bat egin
|
zuten
gazteluaren erdiraino, eta barruan bolbora jarri zuten. Ordurako, jadanik, harginek oinarriak hautsi zizkioten gazteluari, leherketarekin errazago eror zedin.
|
|
|
Bertan aipatzen dut, besteak beste, Francisco Jimenez Cisneros Inkisidore Handiarekin batera hartu zuela parte Elkanok Oran hiriaren konkistan, milaka eta milaka afrikar erailez. Nafarroako Erresuma defendatzen
|
zuten
gaztelu guztiak suntsitzeko eta Nabarraldek urtero Noainen omentzen dituen nafarrak gatibu hartzeko eta giltzapetzeko agindua eman zuen Cisneros kardinalarekin, alegia. Adibide bat aipatzearren soilik.
|
|
|
Egin dezagun gure, beste hobe baten esperoan, gaur egun lurraldetasuna era osoagoan erakusten duen mapa. Esate baterako, I, aki Sagredoren, erresuma defendatu
|
zuten
gazteluak?, edo antzeko bat.
|
|
2010
|
|
|
Baina karabanak egin ibilaldi latz haietan guztietan pelegrinek ez
|
zuten
gaztelurik ikusi, ezta oasirik ere. Bai ordea, iduzki galda eta egarria jasan zituzten, eta harea ekaitzak, potzuetako ur uherra edo aberesken ziztadak.
|
|
2011
|
|
|
Malaret gaztelu hondatu bat da; garai batean Jeu ko baroiena izan zen, baina gaztelua mantentzeko edo zaharberritzeko dirurik ez zeukatenez, errentan utzi zieten nekazari batzuei. Nekazari haiek aberastu egin ziren eta erosi egin
|
zuten
gaztelua bere lursail guztiekin, baina, zikoizkeriaz edo utzikeriaz, ez zuten inolako berrikuntza lanik egin. Oilategiak eta untxitegiak ohorezko patio nagusian zeuden.
|
|
2012
|
|
|
Erresuma bat defendatu
|
zuten
gazteluak goiburuaren baitan jasotako lanek. Castillos que defendieron un reino (Sagredo, 2006, 2007 eta 2009)?, ikuspegipolitikotik, argi adierazten dute lurraldearen azalera zabalagoa zela egun EuskalHerria edo Baskonia bezala ezagutzen dena baino.
|
|
|
Horien saria xumea zen: 20 erregu gari jasotzen zuten ohiko goarnizioan zeuden bost bat gizonek, gerra garaian kopurua handiagoa zen baina.Gatazka zibiletan beaumontarrek —Juan de Eraso ezkutariak, zehazki esanda— konkistatu
|
zuten
gaztelua, 1462an. Esker ona adierazteko, Joan II.a erregeak eta, geroago, bere alaba Leonorrek ezkutari horri eta bere ahaideei Etxeberriko ohiko zergak gehi 51 soldata eta 42 erregu garagar eman zizkieten, Goldarazko errentetatik hartuak.1512an suntsiturik zegoela agertzen da dokumentuetan, Nafarroaren konkista gertatu eta aste gutxira.
|
|
|
Hantxe daude oraindik gazteluaren harresiak eta dorrearen hondakinak. Harriz eta zurez eraiki
|
zuten
gaztelua, eta sarrera leku helezinean dago, amildegiaren ondoan. Harresi bat Latasara begira, etxe bat Irurtzunera begira eta multzo osoa babesten zuen omenaldi dorrea aipatzen dira.Iruritaz gehiago jakiteko.
|
|
2014
|
|
|
Gaztelu horren izena 1210 urtean agertu zen lehen aldiz, Antso VII.a Azkarra k «Castelum de Aycita» aipatzen zuen, inguruko hainbat herritako foruetan. Juan de Eraso ezkutariak esanda, gatazka zibiletan beaumontarrek 1462an konkistatu
|
zuten
gaztelua, eta, mendi erdi geroago, 1512an suntsiturik zegoela ageri da dokumentuetan, Nafarroako konkista gertatu eta aste gutxira. Gazteluak hiru maila zituen, eta oraindik hantxe ikus daitezke gazteluaren eta dorrearen hondakinak.
|
|
|
Gazteluak hiru maila zituen, eta oraindik hantxe ikus daitezke gazteluaren eta dorrearen hondakinak. Harriz eta zurez eraiki
|
zuten
gaztelua, eta sarrera leku helezinean dago, amildegiaren ondoan. Balizatutako ibilbidera itzultzeko, etorritako bidetik atzera egingo dugu, eta, lepora ailegatzean, GR 20aren seinale zuri gorriak bazter utzi, eta eskuinetik beherantz joko dugu egurrezko hesolak erakusten digun norabidean.
|
|
|
1922an, Amaiurko guduaren laugarren mendeurrenean monolito bat eraiki
|
zuten
gazteluaren aztarnen gainean. Monumentu hori Amaiurko gazteluaren setioan babestu zuten nafarren omenezkoa da.
|
|
|
Zergatik eraitsi
|
zuten
gaztelua Gaztelako koroaren aldekoek, haiek mendean hartu ondoren?
|
|
2015
|
|
|
Handik gutxira, itzal txiki bat ikusi
|
zuten
gazteluko atarian. Kondairek diote Jon Bermas izeneko mutil bat zela...
|
|
2017
|
|
|
Libertate urreko gunea bisitatu ostean, airearen zabala eskertuko du bidaiariak. Suntsitu ezin izan
|
zuten
gaztelu madarikatuaren orpoan, Moll de la Fustan, narratzaileak euskal presoen aldeko batzordekoengana joan aurretik, beti bisitatzen ditu Salvat Papasseiten eskulturaren inguru zabalak. Ikusmira gazia, auskalo zertan den balizko batzorde aipatua.
|
|
|
Baina egun batean gixajokiek erabaki
|
zuten
gaztelu bat leku egokia zela turismoa egiteko, eta beraz etxe osoa antolatu zuten bisitariak hartzeko. Harrezkero, egunero etortzen zen turista mordoa, beren argazki makina, bideo-kamera eta smartphoneekin, gazteluko txoko guztiak grabatzeko.
|
|
|
Bretainiaren hartzera luzaz lehiatu ziren Frantziako erregeak. Baina bretoiek beren muga finki zaindu
|
zuten
gaztelu lerro batez. Azkenean frantziarrak dukerriaz abilki jabetuko dira.
|
|
|
Marrazkiko gaztelua urez inguratua da. Gatazkarik ez zelarik, nola egiten
|
zuten
gaztelutik ateratzeko. Marrazki batez adieraz ezazu.
|
|
2018
|
|
|
Ez neukan inori konturik errendatu beharrik, Errege eta gorteko aitoren seme nagusiak gordeta zeuden-eta: ni hiriaren kargu utzi ondoren, uda parterako erabili ohi
|
zuten
gaztelu trazako jauregira alde egin zuten guztiek.
|
|
|
Damurik, jesuiten probintzialak eta Goako apezpikuak ez zituzten gutun haiek irakurri; zeren holandar protestantek Kalikut irabazi egin baitzuten, portugaldar katoliken presonetan orotariko krimenak burutu zituztela. Luterzaleak Goaraino helduko zirelakoan, gobernu ordezkariak eta Elizako printzipalak, ontziratu, eta Colomboraino joan ziren, zein baitzen portugaldarrek Ceylanen
|
zuten
gaztelu indartsua. Halatan, hiru urte beranduago portugaldarrek Goa berriz irabazi zuten arte, Gujerateko misionestek nahi bezala gobernatu zituzten beren buruak.
|
|
2019
|
|
|
Jeneralean, bigarren mailakoak ziren, gutxitanaipatzen baitira oinetxeko jaun andereak edo jauregitarrak (Martinena Ruiz, 1994: 384). Behe nobleziako gazteluzainek pertsonalki bizi behar
|
zuten
gazteluan, edo bertan pertsona leialbat jarri. Gazteluak jende, arma eta elikagaiez ongi hornitua egon behar zuen.
|
|
2020
|
|
|
Ai!, hau ez nuke esan nahi, baina lehenago" bertako jende batek" erosi omen zuen, eta erosi orduko txikizio handiak egin gazteluan, han zulatu eta hemen zulatu; izan ere," bertako jende" hark altxor ikaragarri bat aurkitzea espero zuen, Karlomagnorena edota tenplarioena. Pentsa, Karlomagnoren edota tenplarioen altxorra aurkitu nahi
|
zuten
gazteluan zer eta duela berrogeiren bat urte! Adierazten du zerbait orduko gizarteaz.
|
|
2021
|
|
|
Arkume usain goxo batek erakarrita, ostatu batean sartu ziren. Zaldiak ostatu ondoko estalkian lotu ondoren, mutil bat bidali
|
zuten
gaztelura tenenteari elkarrizketa eskatzera. Herria aspaldiko defentsa lekua zen.
|
|
|
Iñigo Zubeldia Elosuako auzo alkatea (Donostia, 1970) da. Maxixatzen.eus ek harekin hitz egin du auzoan bizi duten egoeraz nahiz martxan jarri
|
zuten
gaztelua 3D formatuan berreraikitzeko proiektuaz. Auzoa despopulatzeko mehatxua erreala dela azaldu du, eta horri aterabidea eman nahian ari direla zehaztu ere bai.
|
|
|
Erraldoi bat enplegatu
|
zuten
gaztelua babesteko.
|
|
2022
|
|
|
Amaiurren Arkeologia Zentroa ireki
|
zuten
gazteluari eta herriari buruzko informazioarekin.
|
|
|
Olibondo zahar zahar baten ondora heltzean, zeinak baitu idatzia ohar bat ondoan, erranez berrehun urte edo auskalo zenbat dituela, eskuin hartu
|
zuten
gaztelu alderantz eta taillada ondotik pasaturik, Honoriok fraideen sailetan zaindutako mahastiak behatu zituzten.
|
|
|
Gazteluko soldaduen gaineko lanetan Txomin eta Xan Luze ere aski ziren. Administrazioan Garai familiakoek jarraitzen
|
zuten
gazteluko premia ekonomikoak eta jaurerriko administrazioa kudeatzen, zergak jasoz eta maiztergoak zainduz. Zaldi zaintzan Zebedeok hartu zuen kontrola.
|
|
|
Gabon gaua gustura pasa zuten eta eguberri egunean ospakizun handiagoa izan
|
zuten
gazteluan. Arratsaldean euri erauntsia bota zuen.
|
|
|
Begi beltz eta biziek interesa erakusten zuten. Agurtu ondoren Arlanzoneko dorretxeaz hitz egin
|
zuten
gazteluko saloi txiki batean. Mateok gauza batzuk garbi utzi nahi zituen.
|
|
|
Nafarrek 1521eko urrian berreskuratu
|
zuten
gaztelua, baina, hamar hilabetez egon baziren ere, lehen gutunetan ikusten da jada gaztelarren kontraeraso batekiko kezka. Aitor Pescador Aranzadiko historialariak dioenez, Gaztelako Karlos V.a (Karlos I.a zeritzona) enperadoreak udara arte itxaron zuen, baina Jaime Velaz Medranokoak eta besteek bazekiten eraso egingo zietela.
|
|
|
Erdi Aroan, Nafarroako erreinuaren defentsa sisteman batik bat, Iruñeko Santiago gaztelua eta hegoaldeko mugako gazteluak ziren giltzarri. Haatik, «Espainiaren eta Frantziaren arteko gatazka areagotzean, Europako nagusitasuna bereganatzeko», Pirinioak zeharkatzeko bidea kontrolatzen
|
zuten
gazteluek garrantzi estrategikoa hartu zuten: Donibane Garazikoak, Orreagaren inguruetako Peñon gazteluak eta Amaiurrekoak.
|
|
|
Lesparre jeneralak berekin eraman zituen kanoiak Iruñera, Lizarrara eta Logroñora, eta horrela ezinezkoa zen Amaiur eroraraztea». Irail amaieran, berriz, artilleria ugarirekin inguratu
|
zuten
gaztelua: «Amaiurren teknikarik modernoenak erabili ziren gaztelua gotortzeko, baina artilleria are gehiago garatu zen garai berean zehaztasun eta suntsipen ahalmenari dagokionez».
|
|
|
«Amaiurren teknikarik modernoenak erabili ziren gaztelua gotortzeko, baina artilleria are gehiago garatu zen garai berean zehaztasun eta suntsipen ahalmenari dagokionez». Ondorioz, egun bakarrean hartu
|
zuten
gaztelua, eta Jaime Velaz Medrano egin zuten hango buru.
|
|
|
Kawak lanean jarraitu zuen, metalarekin, hauspoari eragiten, harik eta armada handia bildu eta erregearen gaztelura zuzendu ziren arte. Atea botata, tiranoari burua moztu, eta sua piztu
|
zuten
gazteluaren tontorrean. Herri guztietan berdin egin zuten, askatasuna ospatzeko; sandiak itzuli ziren Mesopotamiako soroetara, neskek kolore bizidun soineko distiratsuak jantzi zituzten, musika jo zuten eta denek suaren inguruan egin zuten dantza.
|
|
2023
|
|
|
–Dokumentu bakar batzuetan agertu zitzaidan. XIV. mendean eraiki
|
zuten
gaztelu txiki bat zen, Frantziako Iraultza garaian erre zutena...
|
|
|
Kartzelara edo, are gehiago, heriotzara zigortutako guztiek ez dute justizia beti iraindu. Ãngel, aita gogoangarria, Konstituzioaren eta aberriaren aldeko eginbeharrak defendatzeagatik zigortu
|
zuten
gazteluetara. Askatasunaren kausaz urkatu zituzten Juan DÃaz Porlier eta Rafael Riego, hargatixe fusilatu zituzten Carral-en Miguel SolÃs eta haren lagunak.
|