|
2009
|
|
|
Bi mundu horiek, nekazarienak eta langileenak, lotura handia
|
zuten
euskararen egoerarekin; lehenengoan euskara nagusia zen, baina bigarrenean euskarak atzera egiten zuen. Horrekin batera, industrializazioa modernitatearekin eta aurrerapenarekin lotu zen, eta nekazarien mundua, ordea, atzerapenarekin; eta horrek isla izan zuen hizkuntzetan ere, gai «garrantzitsuak» erdaraz jorratzen ziren, eta etxekoak, aldiz, euskaraz.
|
|
|
Era berean, 2006ko martxoan, «Euskarazko hedabideen topaketa mintegia» antolatu
|
zuten
euskarazko hainbat hedabidek2 Mintegi hartako laburpen txostenean ere, lan baldintzei buruzko kezka agerian geratu zen: «Euskarazko medioetako langileek orokorrean lan baldintza txarrak pairatzen dituzte eta lan prekarietatea begi bistakoa da.
|
|
|
Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak 2007an lagundu zituen 5 irratietatik (Arrate Irratia, Xorroxin Irratia, Bizkaia Irratia, Herri Irratia eta Segura Irratia) 2 baino ez dira datu bilketan sartu, ezta lizentziarik gabe ari direnak ere. Telebistei dagokienez, 2007an Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntza jaso
|
zuten
euskarazko telebista guztiak sartu dira datu bilduman: Zarautz eta Kito Telebista, Oizmendi Telebista, Goiena Telebista, Goierri Telebista, 28 kanala, Ttipi ttapa Telebista eta Xaloa Telebista, alegia.
|
|
2010
|
|
|
Alegia, ez dauka... eta kitto!, Barren edo Karkara batek duen ibilbidea ezta filosofia ere. Ez dator 80 hamarkadaren bukaeran izan zen loraldi horretatik, beste eredu batetik abiatu da eta eragiteko orduan, beste hirurek atzean
|
zuten
euskara elkarteen babes hori ez du izan Aikorrek»16.
|
|
2011
|
|
|
Gaurko talaiatik begiraturik, azaldu beharra dago zer ikusteko zuen existentzialismoak euskara ereduarekin, bestela ulergaitza egiten baita; bada bazuen, zentzu honetan: Orixek eta Zaitegik eta kultur gaietarako erabiltzen zuten euskara garbiegiarekin ezin zen euskaldun erdaraz eskolatuengana iritsi; beraz, ezin zen kultur komunitate bat eratu, eta hortaz, ezinbestekoa zen, ezer baino lehen, euskaldun eskolatuek erraz ulertuko
|
zuten
euskara erabiltzea, eta gaiak gaur gaurkoak izatea. Biak batean.
|
|
|
Gaurko talaiatik begiraturik, azaldu beharra dago zer ikusteko zuen existentzialismoak euskara ereduarekin, bestela ulergaitza egiten baita; bada bazuen, zentzu honetan: Orixek eta Zaitegik eta kultur gaietarako erabiltzen
|
zuten
euskara garbiegiarekin ezin zen euskaldun erdaraz eskolatuengana iritsi; beraz, ezin zen kultur komunitate bat eratu, eta hortaz, ezinbestekoa zen, ezer baino lehen, euskaldun eskolatuek erraz ulertuko zuten euskara erabiltzea, eta gaiak gaur gaurkoak izatea. Biak batean.
|
|
2012
|
|
|
Geroago, Topagunea elkarteak antolatutako jardunaldietan (2003) Interneteko atariak gehitu zituzten tokiko hedabideen azterketara. Azkenik, euskarazko kazetaritzaren testuinguru orokorrean, tokiko hedabideek leku berezia hartu
|
zuten
Euskarazko Kazetaritzaren I. Kongresuan (Arrieta, Basterretxea, Gonzalez et al. (ed.), 2005).
|
|
2014
|
|
|
Lau berriemaileetatik hiru Paula Ornaten bilobak dira (A.J.U., E.J.J. eta Alejandra Salvoch); laugarrena (Severino Ornat) Paularen anaia baten biloba. Laurek entzun ahal izan
|
zuten
euskaraz Garro etxera ezkondutako andere hura, eta denek jo dute inolako ezbairik gabe euskalduntzat (aquella sabía bien, A.J.U.). Alejandra Salvochek, adibidez, bere bi amonak ikusi ohi zituen etxean erronkarieraz hizketan: Paula bera, eta laster aipatuko dudan Alejandra Calderero.
|
|
|
Euskararen presentzia ezaz gain, 1890eko hamarkadara arte errepublikanoek ez
|
zuten
euskararen inguruko gogoeta askorik egin. Urte horietan zehar eta korronte liberalekin nolabaiteko hurbiltasuna mantenduz agertu diren adierazpen guztiak Donostian bertan Euskal Erria aldizkariarekin erlazionatutako idatziak izan ziren, horietako batzuk egunkari errepublikanoek eurek egin zituztelarik.
|
|
|
Mikel Aizpuruk adibidez, Azpeitiko Udalean euskara politikari buruz hitz egitean, XIX. mendearen bukaeran aldaketa antzeman zela dio, eta jartzen duen lehendabiziko adibidea 1903koa da (Aizpuru, 2011). Gehienetan, egunerokotasunean helburu politikoak lortzeko erabilgarria izan zitekeen instrumentu gisa bainoago euskal herrien historia goraipatzeko tresna gisa erabili
|
zuten
euskara, gai sinboliko bat bailitzan. 1892an esaterako, Donostiako zorrillisten5 burua zen De la Peñak La Libertad egunkariaren orrialdeetan kontatzen zuenez, Donostiara etorri aurretik Madrilen Justo Maria Zavala Gorteetako tolosar ordezkari errepublikano eta medikuarekin elkartu eta hari esker euskal kultura lehendabiziko aldiz hurbiletik ezagutzeko parada izan zuen.
|
|
|
Esan daiteke beraz, errepublikanoen eta euskararen arteko harremana II. Errepublika aurretik gazi gozoa izan zela. Oro har, gehienek ikusi
|
zuten
euskara zaindu eta mantentzeko beharra, euskara euren historiaren parte zela kontsideratzeaz gain, historia hori gogoratzeko tresnatzat erabili baitzuten. Hein handi batean horregatik, euskararen erabilera ahozkotasunera mugatu zuten.
|
|
|
Eta horrek, era berean, mugimendu abertzalea eta hizkuntza sustatzeko mugimendua estu estu lotu zituen. Baina 70eko hamarkadaren erdialdean gizarteeta politika testuinguruan izan ziren aldaketek eragin handia izan
|
zuten
euskararen funtzio komunikatiboan, sinbolikoan eta politikoan, eta, ondorioz, baita bi mugimenduen arteko harremanean ere.
|
|
|
Nolanahi ere, euskararen esparrua instituzionalizatu eta gero, eta esparru berria gero eta konplexuagoa bihurtu ondoren, frankismo amaierako urteetan eremu politikoa eta kulturala dinamizatzen zuten gizarte sare aktibo haiek desegiten joan ziren pixkanaka. Eta, aldi berean, esparru politikoarekin lotura formalik ez
|
zuten
euskararen beste alderdi batzuk azaleratzen hasi ziren berriro. Beraz, 50eko hamarkadan abertzaletasun iraultzailearen diskurtsoko naziotasun elementu nagusi bihurtu zena, euskara, aldarrikapen politikoekiko nolabaiteko autonomia eskuratzen hasi zen pixkanaka; eta, era berean, kolektibo bateko kide sentiarazteko betetzen zuen funtzio biltzailea ahulduz joan zen denborarekin (Tejerina, 1992:
|
|
|
alde batetik, euskararen mesedetan jardun zuen aurreko urteetako hizkuntzaren politizazioa indarra galtzen hasita zegoen; eta, bestetik, soziolinguistikaren eremutik zetozen ekarpen teorikoek euskararen egoera irauli egin behar zela aholkatzen zuten. Faktore haien eraginez, sektore euskaltzaleek galtzeko arrisku larrian zen hizkuntza gisa irudikatu
|
zuten
euskara, eta egoera hartatik ateratzeko modu bakarra botere politikoaren babesa izatea zela ondorioztatu zuten. Helburu orokorrak ere aldatu egin zituzten:
|
|
2021
|
|
|
Adibide gisa, Revista de Psicodidactica har dezakegu. Euskal Herriko Unibertsitatearen argitalpen zerbitzuak argitaratzen zuen urteetan, euskarazko artikuluak onartzen zituen; oso kopuru apalean, baina tarteka artikuluren bat argitaratzen
|
zuten
euskaraz, horregatik agertzen da Inguma datu basean jasotako aldizkarien artean. Elsevier argitaletxe komertzialera aldaketa egin eta gero, egileentzako gidalerroetan ez da euskara aipatzen, gaztelania eta ingelesez idatzitako artikuluak soilik onartzen dira.
|
|
|
Faktore horiez gain, beldurrak eta irakaskuntzaren debekuak galarazi
|
zuten
euskararen transmisioa, eta hori kolpe gogorra izan zen atzerapenean zegoen hizkuntza batentzat. Eskolan euskara guztiz baztertua izateaz gain, jazarria ere izan zen.
|
|
|
Arabako euskalgintzaren belaunaldi berriak arazo handirik gabe onartu zuen hizkuntzaren batasuna. Aitzindariek, Umandik eta Izaskun Arruek, aitzitik, ez
|
zuten
euskara batua atsegin. Arruek dimisioa aurkeztu zuen Olabide Ikastolan, batua aukeratua izan zenean.
|