|
2000
|
|
|
da Karrantzako abeltzain gehienen behi esnea jaso, transformatu eta saltzeaz arduratzen den enpresa. Elkartea sortu aurretik, esne enpresek baserriz baserri jasotzen
|
zuten
esnea. Sorrera geroztik, ordea, GUVAC esne elkartekoak arduratzen dira lan honetaz, eta esne litro gehiago direnez, esne enpresei prezio hobean saltzeko aukera dute, era honetan sektorearen egoera mesedetuz.
|
|
2001
|
|
|
Eta gasnatzeko hartzen
|
zuten
esnea, merkatuaren legearen arabera ordaintzea tokatzen zitzaien enpresei: nola egin bestela?
|
|
2002
|
|
|
Zer uste
|
zuten
esne kondentsatua bezain ertzain zuri zaporegabe haiek?
|
|
2003
|
|
|
Horrez gain, haurren %61 arraza beltzekoak ziren, %36k azal iluna zuten eta %6, 4 bakarrik ziren arraza zurikoak, eta hamar haur errakitikotik sei neguan diagnostikatu ziren. Diagnostikoaren unean, hamar haurretik zazpik bakarrik hartzen
|
zuten
esnea, eta horietatik %48 bularra ematen zioten, eta inork ez zuen jaso inolako bitamina prestakinik edo bitamina gehigarririk. Konbultsioak Bularreko haurretan sarrien agertu zen aurkezpen klinikoaren forma konbultsioak izan ziren kaltzio faltagatik, eta, ondoren, altuera eta pisua gelditu egin ziren, eta arnasa hartzeko zailtasunak izan ziren.
|
|
2004
|
|
|
Hormonetan aberatsak diren elikagaiez ari gara, eta hazkuntza azkarra eta sendoa sustatzen dute. Harrapariek, ordea, ez dute inoiz harrapakinen esnea kontsumitzen, eta paleolitoko biztanleek jaiotzaren ondoko hilabeteetan bakarrik ezagutzen
|
zuten
esnea, ugaztun guztiek bezala. Haragiaz nazkatzen ziren, ordea.
|
|
2008
|
|
|
«Arras berritzailea». Ahizpek esplikatu zutenez, haiek, garai batean, inguruko baserri batean erosten
|
zuten
esnea, «betiko ontzietan» hartuta. Baina, orain, saltoki handietan erosten dute, kutxetakoa.
|
|
2009
|
|
|
Esnea erraz galtzen zen, horregatik hozkailuak erostea aurrerapauso handia izan zen. Hozkailua eduki aurretik karrajuan edo leku freskoren batean edukitzen
|
zuten
esnea.
|
|
|
Lehenago, ordea, kuartilluten eta azunbretan neurtu izan dute ardi esnea. San Marko edo San Juanetik aurrera, ardiak eskortetan jezten zituztenean, hojalatatan jaisten
|
zuten
esnea etxera.
|
|
|
Indartsuak ei ziren eta ez ei ziren garaitiko beste arraza batzuk bezain esnetsuak. Ondorioz, ez
|
zuten
esne askorik galtzen suitzarrak soro beharretan erabilita. Hala ere, normalean esnetarako erabiltzen ez ziren beste arraza batzuk ere ikusi izan dituzte gure lekukoek uztarturik, behi pintak, esaterako.
|
|
|
Historia berezia Reblochon gaztaren historia oso berezia da. Haren jatorria XIII. mendekoa da, eta nekazariek monjeei eta jaunei egiten zieten iruzurrari erantzuten dio, ekoizten
|
zuten
esne kopurua ez ordaintzeko. Tranpa horretan, esne guztia ez zen behin bakarrik jezten, baizik eta, zergak ordaindu ondoren, jezten zuten, eta gazta egiteko erabiltzen zuten.
|
|
2010
|
|
|
Ausaz hauxe da Donibane Lohizuneko badian exhibizionismo belikoan ikusi nuena. Beharbada hauxe da Rif, Durango, Gernika, Coventry, Dresden, Hiroshima eta Nagasakiko bonbardaketetan biktimek edan
|
zuten
esne beltza, id est, modernitate mingotsaren tanta edo malko eta luziferiarrak. Honetan, Heidegger sineskor eta inkaminariaren gogoz bertzera, ez dago Lichtung edo argitasun garbi eta gardenik.
|
|
2011
|
|
|
___________ eta___________ anaiek duela 17 urte hartu zuten familia ustiategiaren ardura, eta ohiko baserri bat izatetik ardi latxa abeltegi izatera igaro zen. Orain arte etxaldean ekoizten
|
zuten
esne guztia gazta egiteko erabiltzen zuten, baina aurten esne soberakinak saldu egingo dituzte.
|
|
2013
|
|
|
Eta Europako Batzordea bera ere horren jakitun da, NPB onartu aurretik sei ikertzaile independenteren ikerketetan aurreikusia baitzuten kuotak desagertzeak eragin negatiboa izango duela Europako mendialdeko ekoizpenetan eta hegoaldeko eskualdeetan. Denek ondorioztatu
|
zuten
esne ekoizpena garestitu edo merkatu egiten dela orografiaren arabera. Izan ere, mendialdeko eta hegoaldeko herrialdeetan, ganadua elikatzeko baliabide gutxiago daude, lurralde malkartsuagoak edo lehorragoak direlako, eta, ondorioz, pentsu gehiago erosi behar dute ekoizleek.
|
|
2014
|
|
|
Datu bat eman du sindikatuak: 2009an, 427 baserrik saltzen
|
zuten
esnea Idiazabal sor markako gazta egiteko; 2013an, ia erdiek, 241ek. Salatu du jaitsiera horren faktoreetako bat Aldanondo enpresak artzainei ez ordaindu izana dela.
|
|
2015
|
|
|
Artzaintzatik ateratzen
|
zuten
esnea egunean bertan saltzen zutela esan du Belastegik: " Hauek ardiak jetzi ahala, nik, esnea hartu, eta etxez etxe saltzeari ekiten nion".
|
|
2016
|
|
|
Baserritarrek banatzen
|
zuten
esne gordinaren antzeko zaporea du Karrantzako behien altxorrak, nahiz eta merkaturatzeko aspalditik erabiltzen diren ontzietatik ateratzen duen kontsumitzaileak. Egunero jasotako esne freskoa banatzen dute, kontserbatzeko UHT prozesua pasatu ostean:
|
|
|
Hizpide dudan estatuan, edoskitzeko adinean zeuden haurren amek asko sufritzen
|
zuten
esnez betetako bularren ondorioz, haurrak etxean utzi behar izaten baitzituzten. Hori zela eta, ezin izaten zioten beste eskuen erritmoari eutsi:
|
|
|
Mario Kruzek eta bere kolaboratzaileek (EurJ Clin Nutr2013) orain arte dagoen literatura berrikusi zuten, esne gantzaren eta obesitate edo gaixotasun kardiobaskularren arrisku handiagoaren arteko erlazio positiboari buruzko ikerketarik aurkitu gabe. Debmer M. eta haren kolaboratzaileek ere (JNutr, 2016) alderantzizko erlazioa aurkitu
|
zuten
esne gaingabetuen eta sindrome metabolikoaren artean. Ikerketa horien arabera, zientzialari askok iradoki dute berriro planteatu litzatekeela esneki osoak saihesteko gomendioak aplikatzen jarraitu behar ote duten; dena den, denek ondorioztatzen dute ikerketa gehiago behar direla aurkikuntzarik berrienak egiaztatzeko.
|
|
2017
|
|
|
Joan den udazkenean, letxeriek jakinerazi dute gasnak bazauzkatela saldu ezinean, eta beraz neurriz atxiki zela hemengo ardi esne ekoizpena. Artzainen ordezkariekin izan dira negu eta udaberri guzian tratuak, lehenik eskatzeko kanpotik letxeriek sartzen
|
zuten
esnea bera gelditua edo neurtua izan zadin, letxerien arteko esne trukatzeak agerian eginak izan zitezen, eta azkenik artzainen esne ekoizteko dretxo berriak xuxentasunean erabakiak izan zitezen.
|
|
2018
|
|
|
Bakoitza bere kontuetan pentsatzen ariko balitz bezala. Biek amaitu
|
zuten
esnea baina hantxe jarraitu zuten. Babak bizkarra hozkailuan bermatuta.
|
|
2021
|
|
|
Horrelako egoera bati aurre egiteko, indarrean sartu zen, 2020an, elikagai katearen legea Espainian. Ekoizlearengandik bezeroarenganainoko hornidura katean gehiegikeriak eragozteko onartu zen, eta bi sindikatuek atzo aldarrikatu
|
zuten
esnearen sektorean «bete betean» sartu litzatekeela. Bariainek nabarmendu zuen legea aplikatzeko ardura Nafarroako Gobernuari dagokiola.
|
|
2022
|
|
|
Horrek interes handia sortu zuen, bai komunitate zientifikoan, bai komunikabideetan, bai enpresa eremuan. Hain zuzen ere, 2000 urtean Zelanda Berrian A2 Corporation izeneko enpresa bat sortu zen, eta test genetikoak saltzen hasi zen behiek A1 betakaseina edo A2 betakaseina
|
zuten
esnea ekoizten zuten jakiteko, eta “A2 esnea” merkaturatzen hasi zen, A1 betakaseina ez zuena. Sortutako interesaren ondorioz, ikertzaile askok egin zituzten ikerketak jakiteko ea A1 betakaseina duen esne kontsumoaren eta gaixotasunen garapenaren artean kausa/ efektu erlazioa zegoen.
|
|
|
altxarri, esnarri, txukunarriak. Txingarretan goritu ondoren, zurezko kaiku edo oporrean, bereziki, egosi nahi
|
zuten
esnean sartzen ziren arrautzaren tamainako uharri edo errekarriak. Burdina ere sartu izan ohi da esnetan, helburu horrekin.
|
|
2023
|
|
|
Xuban eta Eguenek begiak zabaldu zituzten, ezin sinetsirik. Ozta ozta ez
|
zuten
esnea zorura bota.
|