|
2009
|
|
|
Errezela berde batek bereizten zuen denda biltegitik. Dendak aurreko atea irekita behar din beti, eta atzekoa beti itxita esango
|
zuen
gure amak afariaren erdian inor sartu eta ni purrustadaka hasiz gero, eta mantala astindu eta irribarrez egingo zion kasu desorduetako bezeroari. Eta nik berriro sumatuko nuen zerbait inportantea ulertu gabe gelditu nintzela.
|
|
2010
|
|
|
Benjamin Maria, ordea, handik urte erdira hil zen; bota
|
zuen
gure amak hitzalditxoa, ipini zuen Händelen Aleluia, eta gero, urteetan, erabateko isiltasuna gailendu zen Regina enean, gai hari dagokionez bai bederen: isildu zen ama, isildu ziren jaun kalonjea eta aita?
|
|
|
Izebak, baina, arrosarioa errezatzeko era berezia zuen. Berari, hasteko, ez zitzaion arrosarioa gidatzea gustatzen, baina hartarako
|
zuen
gure ama, honi bai, izugarri gustatzen baitzitzaion protagonismo hura ere bere gain hartzea. Etxekook behin arrosarioari ekinez gero, berriz, agurmarien erritmo monotonoan kulunkatzen zen izeba, esan ere, esan zidan behin batean halako zerbait?, hitzei ere gehiegirik erreparatu gabe, harik eta, erritmoaren eraginagatik edo, hutsune batean bezala sartzen zen arte, jainkozko bake batek guztiz hartzen zuela?
|
|
|
Nola ote
|
zuen
gure amak burua ordurako, Damaso?; amak, izan ere, atsegin baino atseginago zuen Adaren ahotsa, behin baino gehiagotan entzuna nion amari, berriro jaio izatera, Adaren ahotsarekin nahiko zuela?, baina, alabagana inoiz senti zezakeèn bekaitzaren gainetik, seme alaba guztiok gara amaren baitako eta haragiko, azken batean?, gozatu egiten zuen haren emanaldiekin, egon ere, halaxe egoten baitzen hari begira, lerdea zeriola; zer gertatu zitzaion, baina, orduan, amari?; hutsak hartua ote zion garunen arteko ingurabide edo pasabideren bat ordurako, eta bekaitzak handik egin ote zuen, pasabidean barrena, buruan erabat nagusi egin arte?; nekez aurki dezaket beste esplikazio bat, hain izan zen ezordukoa eta hain desgaraikoa haren interbentzioa; eta guztiok mindu gintuen:
|
|
|
ohitura hura, berandu gabe, galduz joan zen arren;. Izan ere, kristau langileak behar ditugu, onak, obedienteak eta gure esanetara daudenak, eta gaiztoak baztertu. . Divide et impera?, esan zuen Machiavellok, ça suffit?; aitak harrotasunez so egiten zion, begiratuko ez zion, bada, gutatik huts egin ez ziòn bakarra Teofilo Maria bazen!?, eta aitaren jarrerak halako min bat eragiten zidan, jelosiaren eta bekaitzaren mekanismoak nigan martxan jarrita; izan ere, Pagoagakoa porrot izugarri bat bezala bizi nuen, eta nire porrotak, pneumoniak azaro ia osoan eduki
|
zuen
gure ama ohean, eta gorabehera horrek nire asmoen gauzatzea atzeratu zuen, azkenean bigarren hiruhilekoan joan bainintzen Elorrietara, gabonak etxean igarota gero, are nabarmenago egiten zuen Teofilo Mariaren sendotasuna.
|
|
|
Nola ote
|
zuen
gure amak burua ordurako, Damaso?; amak, izan ere, atsegin baino atseginago zuen Adaren ahotsa —behin baino gehiagotan entzuna nion amari, berriro jaio izatera, Adaren ahotsarekin nahiko zuela—, baina, alabagana inoiz senti zezakeèn bekaitzaren gainetik —seme alaba guztiok gara amaren baitako eta haragiko, azken batean—, gozatu egiten zuen haren emanaldiekin... egon ere, hala... ni hain minduta nengoen, non zerbait esan behar niola bururatu baitzitzaidan, hartarako abagunea arratsalde hartan bertan aurkitzen nuela, ama egongelako sofan bakarrik ikusi bezain laster; sofaren aurrean mahai txiki bat zegoen, gainean kristalezko ontzi bat zuena, lore sorta batekin, eta amak harixe begiratzen zion;" Eser al naiteke?" galdetu nion; ohartu nintzenean amak ontziari begira jarraitzen zuela, haren ondoan eseri nintzen; gero —Pagoagan izan genuèn porrotak batzen gintuen heinean, lubakiaren alde berean sentitzen nuen ama—, begirune handiz esan nion esatekoa:
|
|
|
Izebak, baina, arrosarioa errezatzeko era berezia zuen. Berari, hasteko, ez zitzaion arrosarioa gidatzea gustatzen, baina hartarako
|
zuen
gure ama, honi bai, izugarri gustatzen baitzitzaion protagonismo hura ere bere gain hartzea. Etxekook behin arrosarioari ekinez gero, berriz, agurmarien erritmo monotonoan kulunkatzen zen izeba —esan ere, esan zidan behin batean halako zerbait—, hitzei ere gehiegirik erreparatu gabe, harik eta, erritmoaren eraginagatik edo, hutsune batean bezala sartzen zen arte, jainkozko bake batek guztiz hartzen zuela...
|
|
|
Benjamin Maria, ordea, handik urte erdira hil zen; bota
|
zuen
gure amak hitzalditxoa, ipini zuen Händelen Aleluia, eta gero, urteetan, erabateko isiltasuna gailendu zen Regina enean, gai hari dagokionez bai bederen: isildu zen ama, isildu ziren jaun kalonjea eta aita... eta isildu zen izeba Ernestina —hura batez ere! —, haren hitza gehien behar genuenean, Benjamin Mariaren auzia bideratzeko eta zentzurik gabeko historia hura zentzuaren arrastoan sartzeko; zergatik isildu zen izeba, berak eta bere autoritate moralak gu salba gintzaketèn mementoan doi?; hura ere lotsa ote zen, bada...?
|
|
|
" Aita, sozialistekin, anarkistekin eta komunistekin bukatu behar dugu, parce que ce sont une merde" esan zuen hasteko, Teofilo Maria ohitura harekin etorri baitzen, botatako esaldiei frantsesezko lelo bat eranstekoa, aldika... ohitura hura, berandu gabe, galduz joan zen arren;" Izan ere, kristau langileak behar ditugu, onak, obedienteak eta gure esanetara daudenak, eta gaiztoak baztertu. ...esan zuen Machiavellok, ça suffit"; aitak harrotasunez so egiten zion —begiratuko ez zion, bada, gutatik huts egin ez ziòn bakarra Teofilo Maria bazen! —, eta aitaren jarrerak halako min bat eragiten zidan, jelosiaren eta bekaitzaren mekanismoak nigan martxan jarrita; izan ere, Pagoagakoa porrot izugarri bat bezala bizi nuen, eta nire porrotak —pneumoniak azaro ia osoan eduki
|
zuen
gure ama ohean, eta gorabehera horrek nire asmoen gauzatzea atzeratu zuen, azkenean bigarren hiruhilekoan joan bainintzen Elorrietara, gabonak etxean igarota gero— are nabarmenago egiten zuen Teofilo Mariaren sendotasuna.
|
|
2011
|
|
|
–Barrenak lehertuta zituen, inola ere, esan
|
zuen
gure amak?. Sukaldean ari nintzela intziriak entzun ditut, eta atean atzaparkak.
|
|
2012
|
|
|
Izebak burua kulunkatu zuen, sinesgaitz, eta nik besoa estutu nion. Izebak ez
|
zuen
gure amaren antzik. Ama ahizpa gaztea zuen, liraina, esku finekoa, eta sukaldean ez zen moldatzen.
|
|
2013
|
|
|
–Ederto esaten
|
zuen
gure ama zenak, Joxe Upel Txikikoaz eta Joxepa Upel Handikoaz ari zenean: goian beude, nahiz eta, ni Jainkoa banintz, infernura kondenatuko nituzkeen?
|
|
|
Baina beti han, beti tente, etxe ondoko errekako ura, gaur turkesa eta bihar arrosa, produzitzen ari ziren paperaren kolorez tindatzen zuen fabrika kirasdun hartan. Bertan ezagutu
|
zuen
gure ama ere, Mila, biltegiko paketatze lanak bereziki emakumeek egiten zituzten garaian.
|
|
|
–Ederto esaten
|
zuen
gure ama zenak, Joxe Upel Txikikoaz eta Joxepa Upel Handikoaz ari zenean: goian beude, nahiz eta, ni Jainkoa banintz, infernura kondenatuko nituzkeen... halaxe ibili baitziren gizon emakume haiek, beti diskutitzen, inoiz mutur joka ere bai, nor bere astoari arre.
|
|
2015
|
|
|
Itziartik ekarri
|
zuen
gure amak, hain justu, Pioren eta Agiña Txikiaren apustuaren berri. Orain urte batzuk, Itziarko gau martxa egiten ari zela, alboan Agiña Txikia bera egokitu zitzaion eta, ustekabean, apustuaren kontua atera:
|
|
2017
|
|
|
Azpiratuen taldera pasatuko ginen mugimendu militarrek horrela jarraitzen bazuten. Galtzaileen taldean baina gerra gabe, eskatzen
|
zuen
gure amak. Gerraostea gerrarik krudelena da, erraina, esaten zion amamak.
|
|
|
Gutxienez, neskatoa entretenituta izaten du, esaten zuen amamak. Platereko babarrunak isilik jaten jarraitzen
|
zuen
gure amak. Nik irribarre erdi egiten nion osabari, eta hark beste erdia niri.
|
|
2018
|
|
|
begira, zuen ama nekatuta dago. Eta halaxe zen, Cholengo afari eder haien ondotik loak hartzen
|
zuen
gure ama. Oraingoan ere ez diot erantzun.
|
|
2019
|
|
|
–Eta honekin zer egingo dugu? , galdetu
|
zuen
gure amak apur bat lotsatuta, zekarren poltsa handia seinalatuz.
|
|
2022
|
|
|
Behin baino gehiagotan pentsatu nuen barrura sartzea, baina ez nuen jakingo zer esan. Zer egiten
|
zuen
gure amak ilean: permanentea edo kolorea edo besterik gabe orraztu egiten zen?
|
|
2023
|
|
|
–Bai, dena frankistek hartua zuten eta bonbardatu egiten zituzten... historia hori dena liburu batean idatzi
|
zuen
gure amak. Izan ere, gure ama idazlea zen.
|