|
2001
|
|
|
Ezkerrerantz Postetxea utziz, bere garaian polemika handia sortu
|
zuen
Foruen plazara iritsiko gara. 1981ean Txillida eskultoreak eta Gantxegi arkitektoak egina, granitozko monumentu multzoa da, harmailezko plaza ikusgarriaren barnean.
|
|
2002
|
|
|
1988ko abenduaren 5ean, nafar erregionalisten taldeak euskarak unibertsitatean zuen estatusaz galdera andana bat egin
|
zuen
Foru Parlamentuan. Irakasle Eskolan euskaraz ematen ziren irakasgai guztiak aztertuak izan ziren Parlamentukobatzar batean, ezlegezkoak izan ote zitezkeeii jakiteko.
|
|
|
Nafarroako Foru Eraentza Birrezarri eta Hobetzeari buruzko 13/ 1982 Lege Organikoan eta Espainiar Estatuko Plan Técnico Nacional delakoan ezartzen zenez, Nafarroko Gobernuari zegokion irrati maiztasunak banatzeko ahalmena, foru lurraldean. Ondorioz, 1990eko otsailean FMko maiztasun banaketen lehenengo lehiaketara deitu
|
zuen
Foru Gobernuak10 Deialdi horren arabera, zazpi emisio lizentzia banatu behar zituen gobernuak: bana Elizondo, Altsasu, Tutera, Tafalla eta Peralta herrietan, eta bi Iruñean.
|
|
|
Euskalerria Irratiak helegitea aurkeztu zuen Nafarroako Auzitegi Gorenean, baimenik gabe uzten
|
zuen
foru erabakiaren aurka (abenduaren 17an).
|
|
2003
|
|
|
Nafarroako Gobernuak administrazioan sartzeko merezimendu baremo guztietan frantses, ingeles eta alemanieraren ezagutza saritzea onartu
|
zuen
foru erabaki baten bidez," Europako Batasuneko hizkuntzak baitira". Euskara, ordea, soilik" bidezko den kasuetan" baloratuko zen, erabaki beraren arabera.
|
|
|
Diputazioaren agerpen onuratsuarekin amaitu bazen XIX. mendeko euskaroen itzalunea, Aldundi beraren eskutik berpiztu zen, gerra ostean, nafar hizkuntzaren argisenti pozgarria. Madrilgo aginte ofizialen gerriko estua euskara ito nahian zebilen une berean, Euskeraren Aldeko Saila sortu
|
zuen
Foru Diputazioak, 1957an, ‘Bianako Printzea’ izeneko bere elkargoa ren barnean. Francoren garaiko eraso bortitza saihestuta, nafar hizkuntza aurrera ateratzekoerronka zailari ekin zitzaion bertako agintarien onespenez.
|
|
2004
|
|
|
Oroimenik eskasena, ordea, zera da: bere sortzea ekarri
|
zuen
Foru Hobekuntza oraindik ere herritarrek erreferendumez bozkatu gabeko bakarra dela Espainiako estatuan.
|
|
2005
|
|
|
Espainiako Parlamentuak, Nafarroako foruen moldaketarako legea onartu zuen 1841ean eta Nafarroa erresuma izatetik probintzia bihurtu zen. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, Esparterok, dekretu bidez, 1841eko urriaren 29an, bere erara moldatu
|
zuen
foruen sistema politikoa: aldatu zituen aduanak kostaldera, kendu batzar nagusiak, sistema judiziala ezarri eta azkenik probintzia arruntak bihurtu.
|
|
|
Nortasuna hizkuntza, herri edo etnia bereizkuntzetan oinarritu ordez, egitura eta erakundetze politikoaren bidez hartzen zuten probintzia bakoitze ko bizilagunek. Aipatu behar da historiografía erreaktiboa izan zela, Espainiako Historiarako Erret Akademiak hasi
|
zuen
Foruen autogobernu politikoa finkatzeko zegoen interpretazioa suntsitzen, erregearen subiratasu nean soilik kokaturik. Gerora Llorentek finkatu zuen erresumako diskurtso berria eta Aranguren Sobradok, Bizkaiko Batzar Nagusietako legelari nagu siak, idatzi zuen aurkako ikuspegitik, paktismoaren teorian finkaturik subira notasun konpartituaren printzipioa.
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, bertan, kapareek Arabako lurraldekoentzat Portilla D. Ibdak
|
zuen
forua eskatu zuten eta. Erregeak berriz, Soportillakoa eman zien nobleei soilik.
|
|
|
Alfontso VIII.ak sortu zuen hiribildua leku babestua egiteko eta bere barrutiaren menpe jarri zituen inguruko herrixkak. 1192 aldera jaso
|
zuen
forua. Henrike II.ak Juan Ramírez de Arellano-ri oparitu zion mesede gisa eta Diego Gómez de Manrique ren eskuetan amaitu zuen 1380an eta bi familien artean istiluak sortu ziren hiribilduagatik.
|
|
|
Guardiaren jurisdikzioaren mendean daude Errioxa arabarreko lurrak (Bastida eta Labraza izan ezik). 1200ean Gaztelak konkistatu zuen, baina 1208an Antso VII.a Nafarroakoak berretsi
|
zuen
forua Nafarroara itzuliz171 1367an Karlos gaiztoa Nafarroakoaren eta Gaztelako Henrike II.aren artean Kanpezun egin zuten tratuan, Guardia bahitu gisa eman zitzaion Gaztelako erresumari, eta 1379an diru truke gotorlekuaren tenentzia eman zioten. Joan I.ak 1386 arte izan zuen hiribilduan bahiturik, baina Karlos III.a Prestuari itzuli zion epeak amaituta.
|
|
|
Ez da gorde sorrera gutuna, baina Alfontso VIII.a Gaztelakoak 1204 eta 1209 artean emango ziola uste da (horrela diote Garibaik edo Gorosabelek190). Gorosabelen arabera (Auñamendi), Fernando III.ak konfirmatu
|
zuen
forua 1237an (eta 1201eko larre pribilegioak) eta gero ondorengo erregeek. Antso IV.a Gaztelakoak zeharkako zergak ez ordaintzeko pribilegioa eman zien 1297an, baina gorde den dokumentu bakarra Fernando IV.aren 1302ko berrespena da.
|
|
|
Inguruko herrixketako biztanleekin populatutako hiribildua sortu zuen 1219an Antso Azkarrak, forua emanez. Henrike I.ak 1271n berretsi
|
zuen
forua eta Luis Hutinek 1315ean eta 1318an.
|
|
|
araututa. Tuterarekin batera jaso
|
zuen
forua 1119an eta 1124an Cornagoko209forua eman zioten. Askatasunak edo pribilegioak eman zizkieten arren, Gartzea Ramirezek San Joango Ospitalearen ordenari eman zion Cabanillas 1142an eta mendi komunalen hamarrena Tuterako elizari ordaindu zioten XVI. mendea arte.
|
|
|
Kodes (1323): 1269an jaso
|
zuen
forua Aguilar de Codesek, Guardiakoa, Tibalt II.ak emanda eta merkatua ere eman zion. 1271n Henrike erregeak agindu zuen Rioko populazioa Aguilar Kodeskora joateko, eta 1273an Pedro Sánchez de Monteagut Cascanteko jaunarena zen Aguilar Kodeskoa eta horrek erregeari oparitu zion.
|
|
|
Donejakue Bidean jaiotako hiribildua da. 1212an jaso
|
zuen
forua. 1263an Tibalt II.ak Orreagari eman zion errota.
|
|
|
–Genevilla? arautu da, 1279an jaso
|
zuen
forua Guerin Amplepuisekoak emanik. Joana I.aren merio eta Lizarrako gazteluko alkateak (Zabalza, 1997223)?, nahiz eta aurretik ere ageri den herria dokumentatua (Zabalza, 1997224).
|
|
|
Era horretan, Viguerako forua Euskal Herrira Logroñokotik eta Funesekotik iritsi zen, ia bere osotasunean. Torres del Ríora ere hedatu zen, baina han ez
|
zuen
foruaren hedapen foku berririk sortu. Aldiz, Logroño eta Funesko foruak nahikoa zabaldu ziren.
|
|
|
Maparen arabera, berez ez dakigu noiz fundatu zen hiribildua, hori bai, 1372an Joan I.a Gaztelakoak eman
|
zuen
foruen berrespenean zekarren Logroñoko foruaren arabera ordaindu behar zirela, kaloña, izeneko isunak (erregeari zegozkion isun kriminalak).
|
|
2007
|
|
|
Hiribildu honek 1196an lortu
|
zuen
forua eta ondoren jaurerri izan zen, Beaumont edo Ezpeleta bezalako jauntxoen esku. 1512an Fernando Katolikoak bertako defentsak eraitsi zituen, Nafarroa osoa konkistatzeari ekin zionean.
|
|
|
XIX. mendean zein XX.aren hasieran, Nafarroako eskuin politiko, mediatiko, erlijiosoak esaten
|
zuen
Foru Erkidegoan ez zela apenas hilketarik izaten, eta are gutxiago pasio krimenik. Tesiaren argudio nagusia zen pasioak ezin zituela itsutu nafarrak bezalako herritar fededun jator eta garbiak.Hain justu tesi hori hankaz gora jartzeko xedearekin, iragan hamarkadan Victor Moreno idazle iruindarrak Ramon Lapeskera ezizenarekin bi liburu karrikaratu zituen aipatu aroan Nafarroan gertaturiko krimenak bilduz, betiere arreta berezia eskainiz pasio krimenei, hau da, bihotz edo hankarte kontuekin loturikoei.
|
|
|
Zerga bakoitzak bere lotura guneakloturaguneak zituen Foru Ogasunari edo ogasun zentralari ordaintzeko definitu behar zirenean. PFEZa, adibidez, nafar hiritartasun zibilak behartzen
|
zuen
Foru Ogasunari ordaintzea; BEZa ordaintzeko, berriz, kontutan hartzen zen nondik irteten ziren ondasunak edo zerbitzuak, Nafarroatik edo gainontzeko lurraldetik, Foru Ogasun edo ogasun zentralean aitorpena egiteko. Beraz, zerga bakoitzak bere berezitasuna zuen aitortzerakoan, eremua() ongi definitu behar baitzen ogasun bati edo besteari ordaintzeko.
|
|
2008
|
|
|
Ematen
|
zuen
foru hauteskundeetan gertatutakoak halako ondorioren bat izango zuela botoetan, baina Nafarroako mapa politikoan boto bakar batzuk besterik ez dira mugitu 2004tik hona. Diferentzia bakarra da abstentzioa pixka bat igo dela, baina %3ra ez da ailegatzen, bakarrik mendialdeko herri batzuetan nabarmendu da, segur aski ezker abertzaleak duen kontrolak funtzionatu duelako.
|
|
|
Eta bai lortu ere, 144 artikuluaren bidez foruen birmoldaketa hurrengo batzar baterako uztea erabaki baitzen. Ziur asko, Baionako asanbladako idazkaria Mariano Luis Urkijo izateak zerikusirik izango
|
zuen
foru herrialdeen alde harturiko erabaki horretan380.
|
|
|
Foru diputazioaren buruan, Miguel Dorronsoro bereizi zen eta zurruntasunez defendatu
|
zuen
foru erregimenaren legedia iraultzaileen aurrean. Iraultzaile eta tradizionalisten arteko aurkakotasuna 1869ko Hondarribiako Batzar Orokorretan islatu zen.
|
|
|
1840ko alkatea Ramón Agirre izan zen; 1844ko otsailean, foru erregimena berrezarri zenean Juan Bautista Agirre izendatu zuten alkate; eta Pedro María Agirre Eibarko azken foru alkatea izan zen. Hirurteko udalak konpondu gabe utzi zuen gerra zorrari aurre egiteko arazoa, eta erabakia hartzeko gaitasuna Juan Bautista Agirrek gidatzen
|
zuen
foru udalaren esku gelditu zen. Gerra zorrari aurre egiteko, Agirrek, bonapartetiarren garaitik lurrak bahian zituztenei bigarren seirena kobratu eta lurrak jabetzan ematea proposatu zuen.
|
|
|
1876ko martxoan amaitu zen gerra, eta lau hilabete geroago, Canovasek foruetatik gordetzen ziren azken eskubideak ezabatu zituen1198, legearen bidez: Batzar Nagusiak eta foru diputazioak legez kanpo ezartzeaz gain, soldadutza derrigorrezkoa bihurtu
|
zuen
foru herrialdeetan, eta sistema fiskala estatukoarekin parekatu zuen. Azken puntu hori zertxobait leuntzeko, bi urte geroago lehen Kontzertu Ekonomikoak adostu ziren mendebaldeko foru lurraldeen eta estatu espainiarraren artean.
|
|
|
«Echa la eleccion segun la constitucion salieron con la maioria de votos, o en suerte los siguientes electores»467 Hautesleetariko bat. José Antonio Erbiti? errejidore izendatua gertatu izanak, haustura argia islatzen
|
zuen
foru erregimenarekin, Lege Zaharrak ez zuelako ahalbidetzen hautesleen izendapenik. Hauteskundearen emaitzak aldaketatxo bat suposatzen zuen, Juan Andres Gabiolak eta Francisco Urkiolak, herri ordezkariak izandakoak?
|
|
|
2003: Bi errauste planta eraikitzea aurreikusten zuen Gipuzkoako Hiri Hondakinak Kudeatzeko Plan Nagusia onartu
|
zuen
Foru Aldundiak.
|
|
2009
|
|
|
Nafarroako Gobernuak abuztuaren 2an onartu
|
zuen
foru dekretuaren arabera, 2 haur baino gehiago dituzten familiei dirulaguntza emanen zaie eskaera eginez gero. Azken urteetako estatistiken beheitirako joera ikusita, jaiotza tasa sustatzea da Gobernuaren asmo nagusia.
|
|
|
Nafarroan alerta laranja ezarri
|
zuen
Foru Gobernuak. Haizeak baino, euriak eragin zituen arazo nagusiak.
|
|
|
Lehenik, Arroyok gogoan izan du duela 30 urte Nafarroako gizarte eragileek eta alderdi politikoek, bakoitzak bere ñabardurak eduki arren, adostasun handia zutela langileen eskubideen aldeko eta frankismoarekin hausteko aldarrikapenetan. Hori ikusirik, patronalak, eskuinak, klase politikoak, abiatu
|
zuen
Foru Hobekuntzaren operazioa, aldarrikapen horiei bideak itxi eta beste jokaleku batean bere boterea bermatzeko eta iraunarazteko. Frankismo garaian boterea kudeatu zutenek egin zuten operazio hura, eta UPN zen esparru hura kudeatzeko tresna.
|
|
|
Gastuak baloratzeko garaian testuingurua aztertu behar dela esan
|
zuen
foru diputatuak. Ez da gauza bera otordu bat eskaintzea Ameriketako Estatu Batuetako enbaxadoreari edo eskola bateko umeei.
|
|
2010
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoarekin alderatuta, Nafarroako Foru Erkidegoan ez zen eman ikastolen normalizaziorako eta instituzionalizaziorako pausorik 70eko hamarkadaren amaieran. Elebitasun Dekreturik ere ez
|
zuen
Foru Erkidegoak. Eta Nafarroako Ikastolen Elkarteak behin baino gehiagotan, eta modu askotara, egin zituen eskaera horiek.
|
|
|
Baina euskararentzat, berriz ere, mesede gutxi ekarri
|
zuen
Foru Hobekuntzarako Legeak. Euskaltzaindiak nafar agintarien jarrera salatu zuen berriro, lege harekin euskarari diskriminaziozko tratamendua ematen zitzaiola eta ofizialtasuna soilik euskaraz hitz egiten zen tokietan aitortzen zitzaiola argudiatuz.
|
|
|
Claudiuk ez zuen edozein lanetan aritu nahi (zin dagit) eta dokumentazio faltsua zela medio lortu
|
zuen
Foru Aldundiaren Gutxieneko Dirulaguntza eskuratzea. Aldi berean, Irungo errumaniar bitartekariaren laguntzailea bihurtu zen, Errumaniatik hona jende oldea ekartzeko sarean erabat murgilduta.
|
|
2011
|
|
|
22:00etatik aurrera bilduta egon ziren koalizioaren egoitzan.Ezkerra koalizioak (IUN eta Batzarre) Sarasate pasealekuan egin zuen ekitaldia, 20:00etan. Ordu erdi lehenago, Santiago Eslava PPren hautagaiak hitzaldia eman
|
zuen
Foruen monumentuan.
|
|
|
«Gaur hemen erabat libre gaude. Eta zuek,
|
zuen
foruak eta eskubideak ukitu gabe».
|
|
|
behar dugu", adierazi zuen Maria Jesus Aranburuk Soreasuko San Sebastian parrokian dagoen Badardadeko Kaperan egindako ekitaldian. " Ondarea mantendu egin behar dugu, ezagutzera emanez eta zabalduz, borondate horrekin sinatu dugu hitzarmena", gaineratu
|
zuen
foru diputatuak.
|
|
2012
|
|
|
Foronda eta bakea Gasteizko eta Arabako entzuleentzat ere aipamen zehatzak zituen Urkulluren hitzaldiak. Forondako aireportuaren ordutegia murriztu izanak sortu duen ezinegona baliatu
|
zuen
foru aldundiko gobernu popularra kritikatzeko. «Badugu Foronda, hegazkinak dituen aireportua, eta PPk itxi nahi digu, hegazkinik gabeko aireportuak egiten dituen alderdiak».
|
|
|
Horrela, argitaratu zuen lan batean adierazi zuen Foruzaleak foruen aldeko aldarria baino ez zutela egin behar, hori baitzen euskaldunen konstituzioa.104 Horrela, foru agintearen eta Konstituzioaren definiziorako, zehaztapen zehatza juridikoa eta politikoa egin zuen. Bere ustez, zazpi puntutan banatzen
|
zuen
foru legeen azterketa eta agintea bermatzeko auzia:
|
|
|
Hilabete batzuk igarotakoan, 1877ko azaroan jada, Cánovasek erabaki
|
zuen
foru administrazioa desegitea. Aldundi probintzialak, erabat berriak izendatu zituen eta horiek, ondoko egunetan, Espainiar ogasunean ordaindu beharrekoa negoziatu zuten.
|
|
|
Baina bere diskurtsoan, abaguneko argudioa ere sartu zuen. Bizkaia erregetza berriari fidela zela adierazi zuen, eta azaldu
|
zuen
foru konstituzioak irauten bazuen, leialtasun berriari eutsiko zitzaiola. Eta badirudi argudio berri honek bere eragina sortu zuela.
|
|
|
Bere ustez, kalte handiak jaso behar zituen Gipuzkoak delako egitasmoa onartuz gero. Azkenean, etsiturik, Madriletik alde egin zuen eta Gipuzkoako batzordearen esku utzi
|
zuen
foru moldaketaren arazoa.
|
|
|
Casimiro Loizaga Foru Konstituzioari buruzko aditu nagusiak 1839an adierazi
|
zuen
Foru Konstituzioaren legezko jarraipena eta indarra ikusteko aukera konstituzionala zela. Aldaketa bi bere ustez aski ziren:
|
|
|
Eta nolabait gobernu liberal espainiarrak aldarrikatzen zuen posible zela Foruen etorkizuna Konstituzio politiko berriaren baitan ere bermatzea. 1837an, Esparterok Hernanin egindako agirian, bere ezpata ahoa jarri
|
zuen
foruen bermetzat. Aldi berean, ikusi dugunez gero, Konstituzio berriak ez zituen aintzat hartzen.
|
|
|
Parlmenstonek liberal sutsuen ikuspegi berbera adierazi
|
zuen
foruen bidezko konstituzioaz: foruen bidezko alde ona zaindu eta gorde behar zela.
|
|
|
Elorrion bilduta zeuden batailoi bizkaitarrak foruak bermatuko ote ziren begira zeuden, ondoren bake hitzarmenera joateko. Esparterok berriz ere Bergaran hitzartu
|
zuen
foruen inguruko eztabaida proposatu eta bultzatuko zuela Espainiako ordezkarien biltzarrean, hots, Parlamentuan. Azkenik, bake hitzarmenean, gai politikoa Esparterok hain gogoko ez bazuen ere onartu behar izan zuen.
|
|
|
Espainiako Gobernuak Nafarroarako adostu eta definitu
|
zuen
foruen aldaketarako proiektuaren eredua. Liberal sutsuen ikuspegia nagusitu zen.
|
|
|
1840ko lehen hilabeteetan Espainiako gobernuak zabaltasun handiz jokatu
|
zuen
foruen moldaketari buruzko auzian. Armendariz ministroak, nafarra zenez, foru sistemaren nondik norakoa ezagutzen zuen.
|
|
|
Foru Konstituzioaren muin politikoa edo aginte politikoa erabat baztertzen zen. Francisco Palacios Gipuzkoako ordezkariak adierazi
|
zuen
foru moldaketa baino gehiago foruen amaierako proiektua zela.80 Hau da, bere ustez, foruen izendapena, formalismo hutsean baztertzen zen erakundetze berezia baino ez zen izango. Estatuko gobernuak arazo eta eztabaida guztietan beretzat hartzen zuen erabateko nagusigoa.
|
|
|
Bravo Murilloren proiektuari kritika zorrotza egin zion. 1842an egin
|
zuen
foru moldaketaren egitasmoa defendatzen du, azken batean, ikuspuntu ekonomiko materialetik, berme sendoagoak lortzen zirelako. V.L. Gaminde, eskribaua izan zenez gero, aditu handia zen lege kontuetan.
|
|
|
Gerra karlistaren garaian, Baionara joan eta bertan foruak eta bakearen aldeko politika bultzatu zuen. 1840an, foruak osotasunean defendatu zituen eta beraz, Francisco de Paula Alcalá jefe politiko edo korregidore izendatu zutenean eta aldi berean Gipuzkoako komandante militarra, pase forala aplikatu
|
zuen
Foru agintea indarrean zegoelako.110 Baina hori guztia esan ondoren, atxilotu egin zuten eta Al Público (1840) izeneko bere deialdiak ospe handia izan zuen. Horren harira, hurrengo urtean, 1841ean, Espainiako gobernuak pase forala indargabetu egin zuen.
|
|
|
Bere ahaideak ondasunak galdu zituzten eta bera orduan karrera judizialean sartu zen epaile. Bere liberalismoa, donostiarren ildokoa zen, hau da liberal sutsua eta 1840ko urtean, ez
|
zuen
Foru Konstituzioaren alde egin. Karrera judizialean hainbat postu lortu zituen eta Manilako epaiketako buru ere izan zen.
|
|
|
abertzaletasun bikoitzaren ideologia eta filosofia politikoa areagotzen eta indartzen zuelako eta ondorioz, euskal aginte politikoa ere sendotze bidean jartzen zelako. Horregatik, hain zuzen ere, Espainiar Gobernuak esparru fiskal administratibora mugatu nahi
|
zuen
foruen arazoa, foruen moldaketa osoa aginte orokorrak zekarren arazo politikoa saihesteko, aipatu gabe.
|
|
|
Foruzale liberalen ikuspegitik Alfonso xii errege berriaren proposamena erabat okerra zen, liberal foruzaleen ekimenez Alfonso xiiaren legitimitateak oinarri soziala eta politikoa zuelako. Karlistek eragindako gerrak ez
|
zuen
Foru Konstituzioa bere zergatien eta oinarrien artean, karlisten foruzaletasun teokratikoak ez zuelako indarrean zegoen foruzaletasunarekin lotura handirik. Gerra amaitu ahala, foruen aurkako adierazpenak emendatuz joan ziren.
|
|
|
Edo, antzeko galdera beste alderdi batetik hartuta: zer paper jokatzen
|
zuen
Foruen defentsak karlismoaren programa politikoan?
|
|
2013
|
|
|
Martxoaren 21ean kaleratutako autoan, epaileak adierazi zuen «zalantzazkoa» dela 2010eko abuztuaren 31tik 2011ko ekainera arte Erakunde Sortzaileen Batzorde Iraunkorrean Sanzek, Mirandak, Maiak eta Barcinak jasotako dieten oinarri juridikoa. Azaldu zuen denbora horretan ez zegoela Batzorde Iraunkorra erregulatzen
|
zuen
foru araurik, eta espresuki jaso zela batzorde iraunkorra CANen Antolamendu eta Barne Araudian, 2011ko ekainaren 24ean. Denbora horretan egindako bileretan jasotako diru sariak arauz kanpokoak izan daitezkeela uste du.
|
|
|
Itsasoarekin lotutako museoa antolatu nahi
|
zuen
Foru Aldundiak eta nirekin akordatu ziren. Oraindik bekarekin nengoen Frantzian.
|
|
2014
|
|
|
Museoaren kudeaketa egiteko kontratazioaren adjudikazioak piztu du orain eztabaida. Itxaslehor enpresa hautatu
|
zuen
foru aldundiak kudeaketarako, egungo Bakioko alkate Aitor Apraizen enpresa ohia turismo zerbitzuak eskaintzen ditu. Alderdi politikoek ez dute hautaketa prozesuan" gardentasunik" ikusten.
|
|
|
Berrezarkuntza osoan zehar euskara gehien aipatu zuten tartea XX. mendearen lehendabiziko hamarkada izan zela esan daiteke, hain zuzen ere euskal diputatuek Kontzertu Ekonomikoa sinatu behar zuten garaia eta, beraz, foruzaletasuna gorengo mailan zegoen momentua, batez ere Gipuzkoan. Egon daitezkeen adibide guztien artean bat aukeratzekotan, La Voz ek kaleratu
|
zuen
Foru Ligaren berri ematen zuen olerki kronikatu itxurako albiste hau, II. Errepublika arte euskaraz kaleratu zuen bakarra, zeinetan gipuzkoar guztien batasunaren alde egiten zen, ideologiak alde batera utziz21:
|
|
|
Donostiako forua Gipuzkoako lehen udal forua izan zen, eta 1180 urte inguruan eman zuen Nafarroako Antso VI.ak (Antso Jakituna). Geroago, Gaztelako erregeak Gipuzkoako beste itsas herrietara zabaldu
|
zuen
forua, herritarrentzat bizi baldintza egokiak sortu eta hobetzeko; horrekin batera, merkataritzan trebeak ziren atzerritarrak erakarri nahi zituen. Hor zehazten dira eskainitako pribilegioak:
|
|
|
1 Frantzisko Mendieta euskal pintoreak egindako margolan horrek, 1476 urteko gertaera bat adierazten du: Fernando Katolikoak Gernikan egin
|
zuen
Foruen zina, hain zuzen ere. Eszena horrek Aro Modernoko gizarte antolaketa eta aginte politikoa islatzen ditu.
|
|
2015
|
|
|
2013KO MARTXOAPresoen aldeko pankarta kentzeko agindua2013ko martxoan, EH Bilduren foru gobernuak adostu
|
zuen
foru jauregiaren balkoian Giza eskubideak. Irtenbidea.
|
|
|
2014KO UZTAILAUdalbiltzari diru laguntza 2014ko uztailean Udalbiltzari emandako diru laguntza hartu zuen jomugan Urkijok. Estatuaren abokatuak auzibidean jarri
|
zuen
foru aldundia. Zabalik dago auzia oraindik.
|
|
|
2014KO AZAROAKataluniako' senyera' 2014ko azaroan, Kataluniako independentziari buruzko galdeketa zela eta, prozesuari sostengu sinbolikoa eman nahian, senyera Kataluniako bandera jarri
|
zuen
foru aldundiak jauregiaren aurrealdean. Estatuaren abokatuak auzibidean jarri du erabaki hori, eta zabalik dago oraindik.
|
|
|
Negoziazioetan, estatuaren ordezkaritzak atzera botatzea onartu zuen Auzitegi Gorenean Volkswagenen BEZagatik erreklamatutako 1.500 milioi euroen helegitea. Mehatxua gainetik kentzearen truke, Nafarroako ordezkaritzak onartu
|
zuen
foru erkidegoan ezarritako zerga berriak gainbegiratzeko ahalmena izango duela estatuak. Hartara, aldaketa horrekin, Nafarroaren zerga ahalmena blindatu ordez, mugatu egingo da egiazki, unean uneko Espainiako gobernuen zaintzapean.
|
|
|
Migel Jabierrek gogoratu zuen egoera, Calvo Sotelo Espainiako ministroa aipatu zuelarik: " sesioa eduki
|
zuen
Foru Diputazioan. Zer (gaizk) ikusia zeukan La Voz de Navarrarekin.
|
|
|
Aingura baten moduan funtzionatu
|
zuen
Foru Hobekuntzak. Jatorri demokratikorik gabe frankismotik zetozen egiturak eta hitzartutako akordioak legalitatera lotu zituen.
|
|
|
Espainiako Bankuaren azterketaren arabera, 2009an 79 milioi euroko mailegua eman zion Isoluxi. Eraikuntza enpresak Nafarroako Kutxarekin zuen lotura ere ondo baliatu
|
zuen
foru erkidegoan eta Nafarroako Ubidearen ureztatze sistema kudeatzen duen enpresa elkartean sartu zen. UTE horretan, Nafarroako Kutxaren Korporazioak %35 zuen, Accionak %35 eta Isoluxek %10.15
|
|
2016
|
|
|
Baldintza horiek guztiek eragin zuten 2014an Foru Aldundiak erabakitzea Arteleku itxi beharra zegoela, eta, era berean, beste zer egin zitekeen pentsatzea. Hainbat artistarekin hitz egin
|
zuen
Foru Aldundiak, eta haiek garbi ikusi zuten azken urteetako joera batzuk alboratu eta oso bestelako eredu baten alde egin behar zela.
|
|
|
2016ko Nafarroako aurrekontuen legea epelegia izan zen, UPNren gobernuaren norabidearen jarraipena kezkaz begiratu genuen. Aurreko asteetan datorren sei urteetarako indarkeria matxistaren aurkako plana aurkeztu
|
zuen
Foru Gobernuak eta 22,5 milioi euro bideratuko zirela adierazi. Badirudi hainbat hutsune betetzera datorrela plana, baina goiz da balorazioak egiteko.
|
|
|
Zer ikuspegi
|
zuen
foruei buruz?
|
|
|
Baldintza horiek guztiek eragin zuten 2014an Foru Aldundiak erabakitzea Arteleku itxi beharra zegoela, eta, era berean, beste zer egin zitekeen pentsatzea. Hainbat artistarekin hitz egin
|
zuen
Foru Aldundiak, eta haiek garbi ikusi zuten azken urteetako joera batzuk alboratu eta oso bestelako eredu baten alde egin behar zela.
|
|
2017
|
|
|
– Zer ikuspegi
|
zuen
foruei buruz?
|
|
|
c Zer ikuspegi
|
zuen
foruei buruz?
|
|
2018
|
|
|
Udaberrian, Nafarroan euskarari buruzko foru lege berri bat egiteko Batzorde Berezia sortu
|
zuen
Foru Parlamentuak, eta behin betiko testuaren proposamena prestatu aitzinetik, euskararen munduko erakunde eta adituekin bildu nahi izan du Batzorde Bereziak, lege berriari buruzko ikuspegia eta iritziak ezagutzeko.
|
|
|
2017ko ekainean onartu
|
zuen
foru parlamentuak LGTBI+ pertsonen berdintasunerako foru legea, eta hark zehazten du Nafarroako osasun sistema publikoak ez duela pertsona hauen errealitatea tratatuko patologia bat balitz bezala.
|
|
|
Iruñeko udalak aho batez onartu
|
zuen
foruen berreskuratzearen aldeko mozioa. Mozio hura abertzaleek aurkeztu zuten, eta Alderdi Karlistaren sostengu osoa izan zuen.281 Hala ere, Nafarroa Garaiko udal gehienek ez zuten babestu aldarrikapen hura.282
|
|
2019
|
|
|
Proiektu horrek aldundiari erabaki zehatzak hartzeko irizpide zientifikoa eskainiko lioke epe ertainera. Aztik azaldu
|
zuen
foru agintariei bide emango diela, aztertzeko modu eraginkorragoan itsas zabaleko energia eolikoak sortzeko etorkizuneko ekintzailetzaren jasangarritasuna eta egokitasuna?; ezagutza zientifikoan oinarritutako irizpidearekin ezagutzeko, esan nahi baita. Edonola ere, software hori garatzea hastapeneko urratsa baizik ez da offshore parkeak eraikitzeari begira; Aztiren tresna hori 2021 urtearen hasieran egongo da eskuragarri.Jaurlaritza, eolikoaren aldeEusko Jaurlaritza ere garbi uzten ari da azken hilabeteetan, logikoa?
|
|
2020
|
|
|
Ezkio eta Itsasoren auzian EAEko Auzitegi Nagusiak arrazoia eman zion desanexioari, ezarri beharreko araua foru araua zela argudiatuta. Gainera, ebatzi
|
zuen
foru arauak ez duela Espainiako Estatuaren legea baino maila txikiagoa. Hala ere, estatuak helegitea jarri zuen.
|
|
|
Handik gutxira, Eusko Jaurlaritzak animalia hori Espezie Mehatxatuen Euskal Katalogoan sartzea erabaki zuen, eta horren ondorioz, ehiza baimentzeko erabakia bertan behera uztea erabaki
|
zuen
foru erakundeak, behin behinean.
|
|
|
Deitzaileen izenean, Eduardo Lopez DOrigak gogor egin
|
zuen
foru gobernuaren aurka. Nabarmendu zuen ezker abertzaleak oraindik ez dituela gaitzetsi ETAren krimenak, eta “beste alderdi batzuetako ordezkariak” horretaz baliatzen direla “etekin politikoa ateratzeko”.
|
|
|
Ekainaren 8an ireki zituen berriro ere ateak Elgetako Eguneko Zentroak. COVID ondorioz itxita egon da ia hiru hilabetez eta berriz ere zabaltzeko kontingentzia plan bat eskatu
|
zuen
Foru Aldundiak.
|
|
2021
|
|
|
Zer testuingurutan sortu
|
zuen
foru aldundiak sehaska etxea?
|
|
|
Zer testuingurutan sortu
|
zuen
foru aldundiak sehaska etxea?
|
|
|
Fiskaltzak eskatu zion, Javier Eneriz Nafarroako arartekoaren bidez egoerari buruz mediku baten kexa bat jaso ondoren. Horren berri eduki zuenean erabaki
|
zuen
foru gobernuak barne ikerketa abiatzea. Nafarroako Gobernuko iturriek ez zioten azken xehetasun hori baieztatu BERRIAri, baina adierazi zioten «hainbat hilabete» daramatzatela ikerketarekin, eta, «zenbait barne prozesuren» ondoren, «amaitzear» dela.
|
|
|
Negoziazioaren ondoren, 1982ko martxoan, Hobekuntzari buruzko Legea onetsi
|
zuen
Foru Parlamentuak (UCD, PSE, UPN eta Alderdi Karlistaren aldeko botoez). Urte hartako abuztuan sartu zen indarrean, Madrilen Kongresuak eta Senatuak onetsi ondoren.
|
|
|
Izan ere, lehen bi foru arauak baliogabetu ditu EAEko Justizia Auzitegiak. Kasu haietan, Espainiako Auzitegi Gorenera jo
|
zuen
foru gobernuak, baina ez zuen haren babesa jaso.
|
|
2022
|
|
|
Nafarroako Gobernua gaur zen aurkeztekoa sindikatuei Euskararen Foru Dekretua, Nafarroako Funtzio Publikoko Mahai Orokorrean. PSNk aurreratua
|
zuen
foru dekretuak euskara ez duela meritutzat hartuko eremu ez euskaldunean, eta hala baieztatu du berriki Euskalerria irratiak, foru dekretuaren zirriborroa eskuratu ondoren.
|
|
|
Tunelean zain zela, plazara adi begira zen Izaro Arbizu Oberenako dantzaria. Bere lehenbiziko urtea
|
zuen
Foruen plazan, eta bi dantzak egin behar zituen. «Pena handia ematen dit:
|
|
|
Pablo Azcona Geroa Baiko parlamentariak baloratu du Nafarroa dela" lehena gai hori arautzen, Espainiako Gobernuak zer egin zain egon gabe", eta azaldu du" egiten ari garena dela Nafarroako Gobernuak 2019an onartu
|
zuen
foru dekretu bat eskualdatzea, adostasun zabala izan zuena sektorean eta esparru politikoan", eta justiziak baliogabetu egin zuela.
|
|
|
–Ohitura txar bat, kentzen zaila. Halako aferak ez dituk gehiago gure eskumenekoak,
|
zuen
Foru Polizia txit argiarenak baizik. Ahantzia ote nuen, oroitarazi berri zidatek, jendetasun handiz izan bada ere.
|
|
2023
|
|
|
Espainiako Gobernuaren izenean, berriz, Alfredo Gonzalez Lurralde Kohesioko Estatu idazkaria izan zen bertan. Hark aipatu
|
zuen
Foru Hobekuntzan jasota datorrela Nafarroari dagokiola eskumen hori, eta «gutxienez 2000 urtetik» Nafarroako Parlamentuko talde guztiek eskatu dutela eskumena itzultzea.
|
|
|
Bestalde, Ramiro Gonzalez EAJren ahaldungaiak gogoratu zuen aldundiak neurri zehatzak hartu dituela «entzute aktiboa» sustatzeko, hala nola Araba Irekia webgunea eta aurrekontu parte hartzaileak. Ildo horretan, iragarri
|
zuen
foru erakundeak tramite «errazagoak eta eraginkorragoak» jarriko dituela martxan herritarren parte hartzea sustatzeko, eta aldundiaren bulegoetan aurrez aurreko arreta hobetuko dutela. «Bereziki adineko pertsonengan pentsatzen ari gara, eta online edo telefono bidez gurekin harremanetan jartzeko zailtasun gehiago dituztenengan».
|
|
|
Nafarroako testuingurua bestelakoa da. Parlamentuak herenegun onartu
|
zuen
Foru Hobekuntza aztertzeko eta berritzeko lantaldea osatzea, baina bestelako eztabaida bat espero da bertan. Iraolaren esanetan, «aurrerapauso handia» da abertzaleentzat, Nafarroak «subjektu politiko» gisa izan behar denaren inguruan eztabaidatzeko aukera eman dezakeelako.
|
|
|
Lehenik eta behin, azienda basoan sartzeko eskaera egin zion Nafarroako Gobernuari. Izan ere, Dorraon hori egitea debekatu
|
zuen
foru administrazioak, azienda eta baso kudeaketa bateragarriak ez zirelako. Baso aprobetxamendu baten ondoren, pagoak gazte zirelako jarri zen debekua.
|
|
|
Txostena eta betebeharrakIribastik Irurtzunera ur ekarria egin
|
zuen
foru administrazioko teknikari batek txostena egin zuen bi udalendako. “Txosten serio bat da, ez gara ezer asmatzen ari.
|
|
|
Albiste honi atxikitako irudiko zonalde horretan," interes publikokotzat" jo
|
zuen
Foru Aldundiak, Orbeldiko ur bizien kanalaren egitasmoa irailaren 1eko Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean ohartarazi zuen moduan. Handik hamar egunera, Oria ibaiko ura jolas erabilerarako aprobetxatzeko emakida eskaera aurkeztu zuen Orbeldi Ur Bizi Kanala Elkarteak. " Usurbilgo «Orbeldi auzoan ur bizien kanal bat ezartzeko lurzoru urbanizaezinaren plan bereziak» ahalbidetzen duen jarduketa in... " Proposatzen den eraikinak zentral zaharraren eraikigarritasunaren antzekoa izango du –731 m² (t) –, eta profil hau zehazten da eraikin berrirako:
|