|
2000
|
|
|
Oro har, hizkuntz gobernabide instituzional hau ez zitzaion Gobernuari eramangarria gertatuko, eta, bere amore emateekin ere, urrunegi uzten
|
zuen
elizetako hizkuntzbizitza gobernari frankistentzat onargarria izan zitekeen hizkuntz politika eredutik.
|
|
|
Ikusi dugu Serrano Suñer ek alderdi politiko nazionalak bateratzeko egindakoahalegina. Geroxeago, era bertsuko zeregina burutu nahi izan
|
zuen
Elizarekin ere, alferrikako gatazkak albora uzteko. Horren ondorioz, esan daiteke gure hemengo arlolinguistikoari zegozkion prozedura politikoetan 1939ko Serrano Suñer ez zela 1937koMartinez Anido.
|
|
|
Goitik zetozen iradokizunei jarraiki, ziur, Komandante Militarrak (uste dudanez, Gipuzkoakoak) jada 1937ko ekainean kontrolatu nahi izan
|
zuen
elizetako Liturgia, hizkuntza ez ofizialen jendaurreko erabilpena debekaturik zegoela gogoratuz. Lehenerabakitzat, edozein herritan zela ere, mezatan gaztelania erabiltzeko agindu zuen, nahiz eta lehen orduetakoetan euskarak, salbuespenez, lekuren bat izan zezakeen.Agindu prozedura honek hautsi egiten zuen, garbiki, Elizaren aginte autonomia, etaagintari zibil edo militarren irizpideetara jartzen elizetan zaindu zen hizkuntzpolitika.
|
|
|
Gobernua eliz munduan sartzen hasiz gero, ez jakin noraino hel zitekeen arazoa.Josefinismo agintezale baten atarian ote zegoen Eliza espainola? Aliatu ala menpekoizan behar
|
zuen
Elizak hizkuntzen arlo horretan. Ez da hau urrunagoko arazo horiargitzeko egokiera, eta gurera mugaturik, zuzenean hizkuntz politikaz jazotakoakekarriko ditugu hona.
|
|
|
" Nik ere sinetsi nahi nuke, Jauna, sinetsi nahi nuke..." Eta, bat batean, aita Bartolomeren iduria figuratu eta tartekatu, eta hark Urbiainen eman zituen misioneetako sermoi baten errana oroitu nuen: " Eliza katolikoa Kristorekin jaio zen; protestanta, aldiz, Lutherorekin, eta, beraz, Kristok fundatu
|
zuen
Eliza Katolikoa eta Lutherok protestanta. Eta, orain, erabaki zuek, fundatzailearen arabera, nork duen arrazoin...", korua Credo aren bertset hari lotu zitzaionean, hain zuzen ere, zeinak dioen:
|
|
2001
|
|
|
Adibidez, egun haietan Helder Camara kardenala hil zen, mundu guztian ezaguna Brasilgo behartsuen aldeko jarrera garbia agertzeko ausardia izan
|
zuen
eliza katolikoko hierarkiko bakarrenetakoa zelako, bakarra ez bazen (astero" Hemeroteka" jarraitu baduzue, ohartuko zineten Z. ARGIAn idazten zutenek estimu handian zeukatela; Francok eta bere jarraitzaileek, berriz, ezinikusi zuten). " Erregimen" arekin bat egiten zuen edozein egunkarik honako buruhaustea izan zezakeen:
|
|
|
Printzesa dirudizu, esan zidan printzeak. Eta beirazko oinetakoen hotsak gitarra doinuaz jantzi
|
zuen
eliza. Amaren emozioa.
|
|
|
Dena den, Larramendik aldiak eskatzen zuen baino gehiago opa zigun. Estualdian zegoelako, noski, Mayans eta besteen akuiluari nondik itzuriko, baina premia horrek behartu
|
zuen
elizako eta egunoroko auzietarik urruntzera. Labur eta zehazkiago aitor dezadan:
|
|
|
Apezaren ondotik, kliski klaska eztiz, apezpikuak intsentsua barreiatu
|
zuen
elizaren barnean" Que la paix du Seigneur soit toujours avec vous" mikroetan oihukatuz. Fidelek lepoak plegatu zituzten eta aitzineko Hautatuen lerroetarik malko hots zenbait hegaldatu ziren:
|
|
2002
|
|
|
Irratia sortu bezain pronto, Ebanjelioaren mezua hedatzeko tresna egokia izan zitekeela antzeman
|
zuen
Eliza Katolikoak. Isabel Sánchez Redondo idazleak azaltzen duenez, Erromako Eliza berehala jabetu zen komunikabide horren eragiteko ahalmenaz, eta 1931n. Pío XI.a Aita Santua zela?
|
|
|
Guztiok, gotzainek eta fededunek, kolektibo horrekin sentsibilizatzea nahi dugu, beren proposamenak egin ditzaten». Bestalde, Dolores Vázquez Frater eko presidenteordeak azpimarratu
|
zuen
eliza gehienak ez daudela egokituta. Erabilera publikoko eraikinek guretzat eskuragarri izatea besterik ez dugu eskatzen, edozein kristauentzat duten moduan.
|
|
|
Ganteko arrakastaren ondoren, giroa aldatzen ari zela sumatu
|
zuen
Elizak, jakina; eta flandriar ikasleek mordoka joko zutela Lovaina aldera.
|
|
2003
|
|
|
Laster etorriko da belaunaldi berria, ez bakarrik sinesgarritasunik ez
|
zuen
eliza baina eliza oro arnegatuko duen belaunaldia: –Euskaltzaleen Jainkoa hil behar dugu!?
|
|
|
Gaita joleak aldarera igo ziren, martxa triste bezain minbera eskaintzeko. Apezak kutxa benedikatu zuen erramu abarraz eta bereterrak intsentsua barreiarazi
|
zuen
elizaren barnean, aire tepoa usainduz. Frantxisen kideek nahi ukan zuten herrialde bilduari beren Â" lekukotasun xumea" luzatu.
|
|
|
Izan ere, Elizak suspertutako munduaren arbuioa eta heriotzaren etengabeko gomuta elkarren eskutik zetozen; hala, heriotzari buruzko gogoeta pedagogia moraleko metodo gisa proposatu zen. Heriotzaren beldur naturala judizioaren beldur erlijioso bilakatu
|
zuen
Elizak: hil eta berehala epaitzen baitzuen Jainkoak bakoitzaren arima, eta betiko salbatu edo betiko kondenatu.
|
|
2004
|
|
|
Horregatik eskaini zion Eutikiri Euskal Literatura saiakera liburua. Anjel Zelaietak ezagutarazi didanez, Eutiki Zulueta abadeak gerraondoan jasan
|
zuen
eliza barruko errepresioa Jon Gotzon Etxebarria euskaltzaleak bildu zuen latinez Excerpta aldizkarian (15 zenbakiak Agorrila Iraila, 1987). De vita exemplarium Presbyterorum Vasconum:
|
|
|
2004ko Xacobeoa zela-eta bidalitako mezuan, Joan Paulo ii.ak Urte Santuko festen izaera erlijiosoa ez ahaztera deitu zuen. Santiagorako erromesaldiak “kontinente zaharraren jatorri espiritual eta kulturalez hitz egiten digu”, nabarmendu
|
zuen
Eliza Katolikoaren Sumo Pontifikoa. “Eliza eta Europa estu lotutako bi errealitate dira beren izatean eta destinoan”, gaineratu zuen, “egungo kultura krisia gorabehera, Ebanjelioa funtsezko erreferentzia da oraindik kontinentearentzat”.
|
|
2005
|
|
|
Doncoeur jesuita ohartua zen 1903 eta 1930 artean diozesa bat desagertzen zela urte oroz, apez kopuruari zoakionaz162 Gauza bera azpimarratuz, Congar ek idazten zuen 1948kotzat, delako birmoldaketan bilatu zutela aterabidea, orain asmatua dela zenbaitek uzten duten mirakuluzko aterabide berean. Eta gehitzen
|
zuen
Elizaren lehen mendeetan behar ziren erabakiak hartuak izanen zirela duda muda izpirik izan gabe: apezpikuek giristinoei galdetuko zietela apez izateko on zirenak hauta zitzaten
|
|
|
Alferretan ari zarete! Laster ez da gehiago mezarik izanen
|
zuen
elizan! Ehorzketak berak apezik gabe egin dituzue."
|
|
|
Zuhaitz baten itzalean bildu ginen denak eta bakoitzak bere tripako minak atera ondoan, ongi purgatu ondoan, etorri zen erabakia: kapera eraikia
|
zuen
eliza buruak zuen arrazoi. Kaperan sartu ez zirenek botoila bat arno pagatu behar zuten, baketzearen seinale.
|
|
|
Iraultzako gobernuarekin hautsi
|
zuen
Elizak beraz, gorago aipatu Iraultzako konstituzioari zin egitea apezei debekatuz, baina zin egitea onartua zen Napoleonekin! Balio baitzuen horrenbeste atsegabe jasan araztea!
|
|
|
Goragoko mailetan ere gertatzen da oraino bat edo bestek gogoan daukatena erratea, gogoan zerbait baidaukate. Hala nola Timothy Radcliffe batek, dominikarren buru zelarik erran
|
zuen
Elizaren kontra hasarre zela, hiesa eta begiragailuetaz erraten zuena gatik.226 Zoritxarrez horrelako guti da. Jondoni Paulok segitzale guti du Jondoni Petri aholku beharretan delarik.
|
|
|
Don Ferminek esan zuen entzunda zeukala berak hori guztia, don Juanek kontatu ziola behin edo behin, baina ez zuela ondo gogoratzen. Esan
|
zuen
elizako liburuetan egongo zela hori, aktetan. Esan zuen guzti guztia idazten zuela don Juanek elizako liburuetan, obsesioa zeukala don Juanek guztia idazteko.
|
|
|
Esan zuen asko estimatzen zuela berak Julian. Eta horrelaxe jartzen
|
zuen
elizako liburuan: " Asko estimatzen du don Isidrok Julian Maldas." Eta esplikatu zien ingelesei Julianen amaren lagun handia izan zela bera umetan.
|
|
|
Gero konpetizioaren deskripzio txiki bat ematen
|
zuen
elizako liburuak: zelan sartu zuten materiala elizara, zelan jarri zuten koruaren azpian...
|
|
|
Jartzen
|
zuen
elizako liburuan, hori guztia kontatu eta gero, goitik behera emozionatu zela don Isidro eta goitik behera aldatu zuela iritzia. Baietz esan zien ingelesei, baina baldintzak ere jarri zizkien.
|
|
|
Luisak ez
|
zuen
elizan aspaldian ikusi.
|
|
|
" Ez diat erakutsiko". Konprenitu
|
zuen
Elizak ez zeukala bere anaia hildakotzat emana. " Krimenik egin ez balitz bezala, beraz".
|
|
|
Komunismoa, mundua argituko duen farola. Gizon talde bat sumatu
|
zuen
elizako zimitorioan. Deitu egin zioten, desguazeko batzuk zeuden tartean.
|
|
2006
|
|
|
Hala ere, diferentziak diferentzia, Loiolak ere niaren menderatzerako eta norberaren bizitzaren arautze zurrunerako programa sistematiko bat sortu zuen. Bere bizitza guztia jarri
|
zuen
eliza katolikoaren alde. Kristauak Kristoren aldeko konpromiso eta zerbitzu aktiboa adierazi behar zuen, soldaduen antzera, militante saiatu eta diziplinatu gisa, jesuiten antolakuntzak komando militarren antz handia zuelarik.
|
|
|
Neska errukarriak ez
|
zuen
eliza horretan ere betiko atsedena era lasaian igarotzerik lortu. 1798 urtean, frantsesek Erroma menperatu eta hirian sartu zirenean, soldadu batek hilobia ireki eta zilarrezko erretilu bat lapurtu zuen –burua jartzeko erabili zena– Vincenzo Camuccini margolaria han zen, eta koadro paregabea margotzeko gaia eskaini zion gertakizun horrek.
|
|
2007
|
|
|
Santa Maria santutegia tenplu aurre erromaniko baten gainean eraiki zen XI. mendean eta elizaz gain bi dorre eta erronda pasoa ere baditu gotorlekuaren harresietan egoten zen zaindarien pasalekua, azkeneko hau alde batetik bestera zeharkatu daiteke gainera. Karlos II. errege nafarrak agindu
|
zuen
eliza gotortzea eta barruko nabe gotiko handia bere aginduz egin zen baita ere. Gero, hil zenean, bere bihotza bertan hilobiratu zuten.
|
|
|
Zeanuriko (Bizkaia) karmeldarrak 1924an Erromara egin zuenean ekin zion lan horri. Aita Santuaren Codex berriak eragin itzela izan
|
zuen
Eliza katolikoan eta horrek sekulako garrantzia ematen dio kanonista aita Hipolitok urte luzez egindakoari; are gehiago euskaraturiko lehen lege bilduma izan zenean.
|
|
|
Europa sartaldeko beste herri batzuek latinetik kanpo ere ezagutu zuten kristautzea. Irlandan eta Bretainian gaelikoa erabili
|
zuen
Elizak dotrina irakasteko, eta Mauritanian ere bertako hizkuntza, kasu baterako.
|
|
|
Ikus daitekeenez, horrek guztiak eztabaida garratza eragin
|
zuen
Elizaren eta Errepublikaren artean. Batetik, Espainiako eliza gaindituta zeuden ildo espiritual eta politikoei lotuegi egon zen historian, eta argi eta garbi babestu zituen boteretik kendutako araubide monarkikoa eta iraganeko botere faktikoak; hori dela eta, politikari errepublikar askoren, langile mugimenduen eta abarren ezinikusia irabazi zuen.
|
|
|
ba nik badaukat lagun bat bertan ibilia dena? Urteen bueltan, berriro jaioterrian nengoela, bere amaren heriotzaren berri izan nuen eta hiletak izan behar
|
zuen
elizara gerturatu nintzen, baina ez nuen Irene ikusi, ezta beste aurpegi ezagunik ere.
|
|
|
Baina Zesar Borgiak ez
|
zuen
Eliza inguruan bizi nahi, berak militar buru eta agintari izan nahi zuen. Horretarako bere anaia hil zuen eta hark zeukan kargua hartu, Vatikanoko armada buru.
|
|
|
Baina Zesar Borgiak ez
|
zuen
Eliza inguruan bizi nahi, berak militar buru eta agintari izan nahi zuen. Horretarako bere anaia hil zuen eta hark zeukan kargua hartu, Vatikanoko armada buru.
|
|
|
Ez ziren iritzi hori zuten bakarrak: 1953an Federiko Krutwigek gogor kritikatu
|
zuen
Eliza Katolikoa euskararen alde lan gutxi egiteagatik, eta, erbesteratu ondoren, erradikalizatu egin zuen bere diskurtsoa, maoismora hurbilduz. 1963an plazaratu zuen Vasconia liburuak (gehiegikeriaz beteta) izandako oihartzunak garbi azaltzen digu garaiko giroaren ahultasuna.
|
|
|
Maite nuen hiri hori. Karrika idor hertsiak, buztinez eraikitako etxeak, sotoak bezain fresko ziren ostatuak, azken jujamendua irudikatzen
|
zuen
elizaren ate zizelkatua eta bereziki klaustro mozarabea. Handik, zikoinak habiatzen mirets nitzakeela erran nion Carmeni, amiamoko zuri beltzen zeru urdinean zeharreko hegaldiaren pareko gauza ederragorik ez zegoela munduan.
|
|
2008
|
|
|
Berak, baina. Nazariok? ez ote
|
zuen
Eliza, etxea eta fabrika lotzen zituèn ideia, bizitzari buruzko ikuspegi sendo bat ematen ziona, ipartzat. Behin baino gehiagotan hitz egin zuen Mateo Sukunza ingeniariarekin hartaz, baita bere anaia Honoratorekin ere, zeina apaiz egin berria baitzen, biok ere mintzatzen zitzaizkion emakume on eta kementsu bat hartzearen komenientziaz, familiarekiko egitekoak eta egiteko erlijiosoak zintzo beteko zituena?, eta guztietan erakutsi zien biei adostasun zalantzarik gabekoa?
|
|
|
Markes jauna, beraz, simil botaniko bat erabiliz, onttoa zen, eta markesa anderea alga, edo hura zen alga eta hau onttoa, biak gizakiak, bai, baina bi espezietakoak balira bezala, alegia?; dena dela, elkarren aurka eta elkar azpiratzen ibili beharrean, markes jaunak, voltairezalea zèn neurrian, ez
|
zuen
Elizako hierarkia ontzat hartzen, baina, kontraesana badirudi ere, ontzat hartzen zuen emazteak eta bi alabek kalonje jaun bat, jauregira noiznahi etortzen zena, aita espiritualtzat hartu izana, sinetsia baitzegoen, bestalde, Espainiako gizartearen aldaketak pixkakakoa behar zuela eta ez bat batekoa, justiziaren eta ordenaren arteko hautua egitekotan ordena aukeratuko baitzuen, bere jarrera harek... eskandalu eragilea, agian, hobeto, bere eskutik sortutako iskanbilak eta kalapitak lotuagoak baitzeuden gizartearen aurkako kritika azaleko bati sakoneko bati baino?, markes jaun andereek halako harreman sinbiotiko bat landu zuten, baita espazio berri bat sortu ere, elkarrenganako begirunea eta gutxieneko konfiantza oinarri zituena, halako moldez, non, bakoitzak bere bizimodua egiten zuen arren, markesa anderea noiznahi biltzen zen bere lagun amabirjinazaleekin, eta markes jauna bere adiskide min batekin, kontsula bera, urte luzeetan Ameriketan ibilitako pentsalari askea?, beti aurkitzen baitzuten, haatik, tarteren bat beren maitasun sinbiotikoa azaltzeko?
|
|
|
Herritarrek latinez ulertzen zuten bitartean ondo funtzionatzen zuen mezak latin hutsez. Baina mendeak aurrera egin ahala, jendeak latinez ulertu ez, eta erdiko bidea hartu behar izan
|
zuen
Elizak: Jainkoaren hitzak latinez, eta sermoia, herritarren hizkuntzaz.
|
|
|
Eta kontuan hartzekoa da zeren indiano hau fedea galduta zebilen Ameriketan. Hau da, Azkuek pertsonaia laiko eta are fedegabe bat baliatu
|
zuen
Elizari euskalduntasun lezioak emateko.
|
|
|
Isiltasun likatsu batek hartu
|
zuen
elizako airea. Batzuei hitz haiek sortutako amorrua itsatsi zitzaien; besteei mendeku gosea piztu zieten hitzok, fraide txepelari eskarmentua emateko irrika.
|
|
|
Bizkaiko Emakumeen Asanbladak urte hasieran abiatu
|
zuen
Eliza katolikoaren jarrera kritikatzeko eta apostasia eskariak biltzeko kanpaina. Uste baino jende gehiagok erantzun zion euren aldarrikapenari, eta 800 eskaera inguru jaso zituzten.
|
|
|
Nazariok bazekien arestian bizi izandako esperientziaren berri, noiz eta mundu debekatuak, behin edo behin haragi ikararen atarian jarri zuenak –don Aquileo Cañizaresek aurkeztu zizkiòn emakumeak, gazteena batez ere, ederrak ziren, zinez–, tentatu baitzuen... paradisuko sagarra –sugarra– ezti koloreko. Berak, baina –Nazariok– ez ote
|
zuen
Eliza, etxea eta fabrika lotzen zituèn ideia, bizitzari buruzko ikuspegi sendo bat ematen ziona, ipartzat. Behin baino gehiagotan hitz egin zuen Mateo Sukunza ingeniariarekin hartaz, baita bere anaia Honoratorekin ere, zeina apaiz egin berria baitzen –biok ere mintzatzen zitzaizkion emakume on eta kementsu bat hartzearen komenientziaz, familiarekiko egitekoak eta egiteko erlijiosoak zintzo beteko zituena–, eta guztietan erakutsi zien biei adostasun zalantzarik gabekoa... eta orain zer, saldu egin behar ote zituen anaia eta laguna eta saldu bere kontzientzia, don Aquileok aurkeztutako bi dama mundukoi haiekin joanda, auskalo nora eta auskalo zertara, iparra galduta?
|
|
|
Markes jauna, beraz, simil botaniko bat erabiliz, onttoa zen, eta markesa anderea alga, edo hura zen alga eta hau onttoa –biak gizakiak, bai, baina bi espezietakoak balira bezala, alegia–; dena dela, elkarren aurka eta elkar azpiratzen ibili beharrean –markes jaunak, voltairezalea zèn neurrian, ez
|
zuen
Elizako hierarkia ontzat hartzen, baina, kontraesana badirudi ere, ontzat hartzen zuen emazteak eta bi alabek kalonje jaun bat, jauregira noiznahi etortzen zena, aita espiritualtzat hartu izana, sinetsia baitzegoen, bestalde, Espainiako gizartearen aldaketak pixkakakoa behar zuela eta ez bat batekoa, justiziaren eta ordenaren arteko hautua egitekotan ordena aukeratuko baitzuen, bere jarrera harek...
|
|
2009
|
|
|
1941 Trinidad García ongina, Aman arkitektoa eta Jose Egia, lanen arduraduna. zubiak botatzen erretiratu izana. Beste lekuko batzuen hitzetan, hegazkin alemaniar batek bota
|
zuen
eliza erasoaldi baten. Eliza inguruan Errepublikaren aldeko soldaduak zebiltzanez, Francoren aldeko hegazkinek erasoa jo eta eliza lurrera bota ei zuten.
|
|
|
Arrastoaren berotasuna imajinatzen zuen txurreroaren izter barrenetan behera, eta berari ere larritasuna jartzen zitzaion, ziztada moduko batzuk sabelpean. Askotan, eliz atzeko kantoira joaten zen Eulali izterrak elkarren kontra estutuz, ezin eutsita, eta Sekundinak behin baino gehiagotan harrapatu
|
zuen
eliz atzean gona goraino jasota, kokoriko. Baita zigortu ere sarri, txurreroaren kulpagatik!
|
|
|
aita Anizeto kalonjea; aita Anizetorena, baina, ez zen Reginaren kontua izan, harena ere izan baitzitekeen markesa anderearen jokabidea eredu zuen heinean, bere senarrarena baizik; Nazariok, izan ere, probintziako hiriburura ezkondu eta handik gutxira utzi zuen bibotea, aurrerantzean, kapela luzearekin batera, bere itxuraren bereizgarri izango zuena?, bere ametsak zituen, apaiz egindako bere anaiak ere, on Honoratok? gora egingo ez ote
|
zuen
Elizaren egituretan, gaur apaiz, bihar kalonje, etzi gotzain eta etzidamu auskalo, berak. Nazariok, bere negozioan gora egin zuen bezala; baina Honorato gazterik hil eta hantxe zapuztu zitzaion Nazariori anaiarekiko ametsa; baina eta Honoratok on Anizeto izan zuen, irakasle ez ezik konfesore ere?. Nire ikasle kuttuna zen Honorato?
|
|
|
Sorak ez
|
zuen
eliza erdian hitz egin nahi; abadeak sakristiara sartu zituen neba arrebak. Andreak oihalak tolesten jarraitu zuen kaliza garbitu ondoren.
|
|
|
Jesusek ez du ezein antolakuntzarekin inongo zerikusirik, Eliza guztiz arrotza zaio. San Paulok sortu
|
zuen
Eliza, Jesusen mezua traizionatu eta bizitzaren aurkako bere fanatismoak bultzatuta. Elizak oinarri oinarrian ukatzen du Jesusen doktrina.
|
|
|
Izan ere Elizak emigrazioaren kontrako jarrera izan zuela garbi dago, emigratzeko ekintza bera arbuiagarria iruditzen zitzaion Elizari, diruzalekeriak eraginda baitzegoen. Modu berean emigrantearen izaera erlijiosoa eta katolikoa Amerikan deuseztatu egiten zela pentsatzen
|
zuen
elizak eta hori ekiditearren hainbat ekimen gauzatu zituen54, Euskal Herrian agintzen zuten apezpikuek hainbat zirkular kaleratu zituzten emigrazioaren kontrako hitz gogorrekin55, Vatikanotik, berriz, epistola eta entziklikek behin eta berriz hitz egiten zuten komunitate katolikoari emigrazioak nolako mina egiten zion esanez56, eta herriko apaizei emigranteen aurrean nola jokatu behar zuten azald... «esortandoli a servirsense fuduciosamente e persuadendoli dei gravi pericoli? »57.
|
|
|
1955ean apaiztu zen eta segidan Seminarioko irakasle izendatu zuten. Geroago Comillas-eko Seminarioan ikasi
|
zuen
Eliz Zuzenbidea. Gero, Erroman, Teologia eta Eliz Zuzenbidea ikasten jarraitu zuen.
|
|
|
Nire amonak garbitu du eliza hilaurrera arte. Berak egiten
|
zuen
eliza garbitu, loreak jarri... Nik uste dut, loreak izugarri gustatzen zitzaizkionez, baina berak ez zeukanez zeini jarri eta nik uste dut hartu zuela horregatik elizan loreak jartzeko ardura hori.
|
|
|
Nire amonak garbitu du eliza hilaurrera arte. Berakegiten
|
zuen
eliza garbitu, loreak jarri... Nik uste dut, loreak izugarri gustatzen zitzaizkion, baina berak ez dauka zeni jarririk eta nik uste dut hartzen duela horregatikelizan loreak jartzeko ardura hori.
|
|
|
Bata elizgizona eta bestea sekularra elizen ondasun hauek defendatzeko19 Maiordomoei soldata eman behar zitzaien eta elizen ondasunak gastatzeko, diru kopuru handia gastatzeko, behinik behin? ...ularrek, bai parrokiakoek bai gainerako eliza erakundeetakoek (ospitaleak, ermitak, katedralak, etab.), apezpikuari edo bere ordezkariei eman behar zizkieten kontuak urtero21 Kontuemate horietan, nahi izanez gero, herriko ordezkariak presente egon zitezkeen («a las cuentas que tomaren los visitadores de las primicias se hallen los jurados o justicias del pueblo, si quisieren») 22 Sinodoak agindu
|
zuen
eliza bakoitzean sakristaua egon zela eta primizietatik ordaindu behar zitzaiola23 Aldi berean agindu zuen parrokia bakoitzeko abade, erretore eta bikarioak parrokiako etxean bizi behar zirela eta horrelako etxerik ez zen lekuetan, edo gaizki zegoen lekuetan, etxe hori egin behar zela primizien diruaz ordainduta24 Ermitei dagokienez, sinodoak agindu zuen giltzez itxita egotea eta ongi mantentzea ...
|
|
|
1845eko maiatzaren 23ko Konstituzioak ere moderantismoak bultzatu
|
zuen
Elizarekiko gerturatze politika azaltzen du. Izan ere, 15 artikuluaren bidez, Elizaren hierarkiari lehentasunezko tokia eman zion goi ganberan.
|
|
|
1992 urteko urriaren 31ra arte (Galileoren heriotzaren 350 urteurrenera arte) itxaron
|
zuen
Elizak Galileo birgaitzeko. Joan Paulo II. ak garaiko teologoen akatsak kritikatu zituen.
|
|
|
Madariagak diruz lagundu
|
zuen
elizaren eraikitzea. Armarria ondo
|
|
|
Larunbata goizean artzapezpikuak biharamunean mezak egin egingo zirela esan zuen. Arratsaldeko agerraldian Cordobak espreski aipatu
|
zuen
eliza ekitaldi oro bertan behera utzi behar zela esateko. Ordubete eskas beranduago jakin genuen katolikoek irratiz eta telebistaz entzun zutela meza.
|
|
|
Zerrenda osatzeko, bazen beste gizon bat, jauregian bizi ez zen arren, igande askotan etortzen zena, gonbidatu gisa: ...naren kontua izan, harena ere izan baitzitekeen markesa anderearen jokabidea eredu zuen heinean, bere senarrarena baizik; Nazariok, izan ere –probintziako hiriburura ezkondu eta handik gutxira utzi zuen bibotea, aurrerantzean, kapela luzearekin batera, bere itxuraren bereizgarri izango zuena–, bere ametsak zituen, apaiz egindako bere anaiak ere –on Honoratok– gora egingo ez ote
|
zuen
Elizaren egituretan, gaur apaiz, bihar kalonje, etzi gotzain eta etzidamu auskalo, berak –Nazariok– bere negozioan gora egin zuen bezala; baina Honorato gazterik hil eta hantxe zapuztu zitzaion Nazariori anaiarekiko ametsa; baina eta Honoratok on Anizeto izan zuen, irakasle ez ezik konfesore ere –" Nire ikasle kuttuna zen Honorato" esaten zuen aita Anizetok noiznahi–... ospa zitzala hiletak aita Anizeto kalonjeak; handik sortu zen Nazarioren eta on Anizetoren arteko adiskidetasuna, gero eta handiagoa egin zena, gero eta estuagoa –aita Anizeto ere monarkikoa zen, fedekidea eta irizkidea–, harik eta Nazariok etxera gonbidatu zuen arte, bere kontseilari aholkulari Mateo Sukunza ingeniaria hil eta handik gutxira.
|
|
|
Tolstoirentzat Jesusek aldarrikatzen duen Jainkoa ez dago kanpoan, gugan baizik. Jakina, hori esateagatik eskumikatu egin
|
zuen
eliza Ortodoxoak.
|
|
|
Lana debekatua behar zukeen egun handi horretan, dirudienez. Festa egin
|
zuen
Elizak, nonbait, eta baserritarrak errespetuz txapela kendu eta onartu...
|
|
|
Gure Aita Santu izan zen Joan XXIII.ak esan
|
zuen
Eliza gizaldietan izan dela mater et magistra, herrien ama eta irakaslea. Euskal Herriarena ere bai.
|
|
2010
|
|
|
Hala ere, Eliza barruan askok sinetsi zuten kontzilioak aldarrikatutako norabide aldaketan, eta indar handia egin zuten, nork bere txokoan, hori gauzatu zedin. Munduarekin harreman estuagoa izango
|
zuen
Eliza nahi zuten, eta aldi berean era horizontalagoan antolatuta egongo zena. Eliza modernoagoa, garaiari egokitua.
|
|
|
Nola gogoratzen dudan Teo eta Domingoren arteko eztabaida, bakoitzak bere argudioak botatzen zituela, eta nola sentitu nintzen Domingoren alde! Teofilo Mariak etengabe aipatzen
|
zuen
Eliza, eta Domingok ebanjelioa, harik eta honek etxetik alde egitea erabaki zuen arte.
|
|
|
Gipuzkoan fedea oso modu ezberdinean bizi da, eta horretan zure jarrerak, iritziak eta helburuek lekurik ez dute. Gainera, ziur gaude zugatik apustua egin dutenek ez dutela erabakia hartu Jaungoikoaren argitasunagatik; aitzitik, arrazoi politikoek,
|
zuen
Eliza sentitu eta bizitzeko moduak eta botereak erabakian eragin handia izan dutela uste dugu.
|
|
|
Nola gogoratzen dudan Teo eta Domingoren arteko eztabaida, bakoitzak bere argudioak botatzen zituela, eta nola sentitu nintzen Domingoren alde! Teofilo Mariak etengabe aipatzen
|
zuen
Eliza, eta Domingok ebanjelioa... harik eta honek etxetik alde egitea erabaki zuen arte.
|
|
|
Inon izatekotan, hortxe agertu behar
|
zuen
elizako lanparak ostutakoen atzetik egindako gastuen aipamena ere, baina, zaku horretako erreziboen xehetasunik ez dizut aurkitu nik inon.
|
|
|
Halatsu antolatu
|
zuen
Elizak ere bere pazko ospakizuna uztarri sendo trinkoenean lotzeko hautapena. Hori dela eta, iaz San Jose astean genuen Aste Santu pazkotakoa; aurtengoa 20 egun berantago, udaberriko ilbete dontsuori gaur suertatu zaigulako.
|
|
|
Boterearekin lotu zen, izan ere batasuna, hierarkia eta sistematizazio teologikoa beharrezkoak baitziren Egiaren monopolioa administratzeko. Espazioaren eta denboraren ikuspegia ere apailatu
|
zuen
Elizak. Sare bateko bezala fundatu zituen elizak eta ermitak herririk herri, kanpandorrearekin, eta Erroma izango zen harrezkero arruta guzien bidegurutzea munduko mapen zentroan.
|
|
|
Eta handik, Stanislas ek enbaxadore Ash Kamal ere eraman
|
zuen
eliza, saindutegi eta komentuetara popeak beren elizkizun ederrenetan ikusi entzutera, bada, turkiar enbaxadorea begi hanturik eta ezinago miraturik egon zen elizkizun haien aitzinean.
|
|
2011
|
|
|
Izena dena delakoa izanda ere, istorioa berbera da Aturritik Ebrora.Ba ei zen ehizazale amorratua zen abade bat. Behin, mezetako une gorenean, kontsagrazioan, erbia ikusi
|
zuen
elizako atari aurretik igarotzen. Erbia, deabrua bera omen zen, elizgizona tentatzeko asmoz.
|
|
|
40 urte inguru, ile zuri beltza, mehea eta azal argikoa zen, auto zaharra zuen, opel corsa bat, eta seminario batean pare bat urte egon arren, inongo elizak ez zion inolako botererik onartzen eta berak gauza bera egiten
|
zuen
elizekin. Batzuek ezkonduta zegoela zioten eta bi seme alabaren aita zela; beste batzuek, homosexuala zela eta horregatik alde egin zuela elizaren babesetik.
|
|
|
Ane oso eroso aurkitzen zen Frediren elizan eta Tomas berarekin eramatea lortzen zuen batzuetan, baina Tomasek nahiago
|
zuen
eliza klasikoa. Azkeneko errezoa egiten zutenean, gogor ixten zituen begiak Anek eta benetako fedearekin ahoskatzen zituen hitzak.
|
|
|
Bertan zeuden garaiko agintari zibil eta erlijiosoak. Krutwig-ek haien aurrean salatu
|
zuen
Elizaren praxi erdaltzalea, arau katolikoen aurkakoa zena. Horren ondorioz, Krutwig-ek alde egin behar izan zuen Hegoaldetik eta Villasantek Krutwig-ekiko lagun harremana eten zuen.
|
|
|
1945ean Zuzenbide Fakultatean, gaur egun arte iraun duen Ekononomia Zuzenbidea espezialitatea ezarri zen, eta 1953an, Francok eta Elizak sinatutako konkordatoari esker, Deustuko Unibertsitateak ematen zituen tituluek estatuaren balio ofiziala lortu zuten. Deustuko Unibertsitateak 1963an jaso
|
zuen
eliz unibertsitate izendapena.
|
|
2012
|
|
|
Liburuetan, buruzagi espiritualtzat? definitzen dute, baina ez
|
zuen
elizarik sortu, ez zuen erlijiorik sortu, edo arau sortarik bizitzan zuzen portatzeko. Gizaki bakoitzaren kontzientziaren esnaketa, ernalketa sortu nahi izan zuen, Zen filosofiak dioen harira:
|
|
|
Txantreetako batek egin
|
zuen
eliza barneen jira diru eskean, eta txanpon handiek, bata bestearen ondoren, soinua ateratzen zuten zilarrezko erretiluan.
|
|
|
Baina Zamorako kartzelaren kontua ezin da ulertu egoeraren kontzientzia argia izan gabe, bai urte haietan eta bai diktadura frankista guztian zehar, euskaldun zen ororen aurkako Espainiako gobernuaren zapalketa deuseztatzailea bedeinkatu
|
zuen
eliz hierarkiaren konplizitatzea eta inposatutako erregimenarekiko" fideltasunari" ofizialki eusten zion jokaera kontuan izan gabe.
|
|
|
Europako beste herrialdeetan bezala, Nafarroan gero eta garrantzi handiagoa hartu
|
zuen
eliz musikan, erregeen gorteetan eta protokolo zeremonietan, harik eta musika tresna nagusietariko bat izan arte. 1392an, txirimia jotzaile bat aritu zen Nafarroako Karlos III.a Prestuaren gortean, Alemaniatik ekarria.
|
|
2013
|
|
|
Apaiz «aurrerakoia» zela ere nabarmendu du zuzendariak. «Errepublika aldarrikatu zutenean, Aitzolek esaten
|
zuen
Elizak bere bideari jarraitu behar ziola eta ez zuela loturarik izan behar Estatuarekin». Euskararen maitasunarekin batera hartua zuen Aitzolek aberriarekiko konpromisoa.
|
|
|
Urriak 20: Vatikanoak apostolu konstituzioa onartu
|
zuen
Eliza Katolikoaren baitan anglikanoak onartzeko.
|
|
|
Ihes egin zuten, erregeren soldaduak hurbilduta. Ez donapaleutarrik ez inguruko herrietakorik, hemengo inork ez
|
zuen
eliza heretikoaren suntsiketan parte hartu. Ezta heriotzetan ere.
|
|
|
Hiru aste lehenago, bi ikasle extremadurar salatuak zituen, portaera higuingarriagatik. Asturiar bat ere presondegirako bidean emana zuen, bi hilabete aitzin; duda agertua
|
zuen
Eliza Amaren artzainen saindutasunaz. Euria ari zuen eta kaparen azpian zeraman, busti ez zedin, Luis de Granadaren Guía de pecadores en ale bat, putetxean erosi berria.
|
|
|
Hala zen noski. Gizon tropa handi batek inguratzen
|
zuen
eliza ataria, besta baterako bezala jantzirik. Batzuek elkar salutatzen zuten erreberentzia handi eta gehiegizkoekin; bertze batzuk ozen ozenki solastatzen ari ziren talde tikitan banatuak.
|
|
|
Bingley jaunak Janerekiko zituen begiramenak zaintzeari lotuta egonda, Elizabethek ez zuen susmatu ere egiten Bingleyren lagunaren begietan bera sortzen ari zen lilura. Hasieran Darcy jaunak doi doi onartu
|
zuen
Eliza polita izan zitekeela. Dantzaldian ez zion inolako miresmenik sortu, eta berriz ikustea suertatu zitzaionean akatsak bilatzeko baino ez zion so egin.
|
|
|
–Zein itxura txarra
|
zuen
Eliza andereñoak gaur, Darcy jauna, hots egin zion?; zelan aldatu den negutik hona! Ez dut inoiz halakorik ikusi.
|
|
|
Lege harekin bereizi ziren Frantziako Estatua eta Eliza, eta bukaera eman zitzaion 1801etik indarrean zegoen konkordatuari, hala nola Frantziako Estatuaren eta Vatikanoaren artean zegoen hitzarmenari. Bakoitzak bere bidea jarraitu ahal izan zuen, baina bereizte hori biziki gaizki hartu
|
zuen
Elizak. Errepublikazaleen eta Elizaren arteko gatazkaren ondorioa zen.
|
|
|
Gainera, euskara eta beste hizkuntzen erabilera eragotzi, eta memorizazio eta zigorrean oinarritutako sistema pedagogikoa ezarri zen, nagusiki Elizaren esku utzi zena. Modu horretan, Estatu nazional eta katoliko berriaren egituraketan ezinbesteko garrantzia
|
zuen
Elizak, errepublika garaian galdu zuen nagusitasuna berreskuratu eta txarto ulertutako aberri eta erlijio ideia batek errepublika garaiko sistema laiko eta arrazionalista ordezkatu zuen. Horregatik Elizaren eta erregimenaren sinboloek, abestiek eta gurtzeek garai horretako gela guztietan leku pribilegiatua izan zuten eskoletan.
|
|
|
Guztiak diktadura goraipatzeko erabili ziren, berreraikitako edozein eraikinaren hasiera lan, inaugurazio eta bedeinkapenekin egiten zen bezala. Francoren diktadura justifikatu eta babestu
|
zuen
Eliza Katolikoa aberri berriaren aldeko ekitaldi publiko guztietan presente egon zen. 1949ko abuztuaren 11n estatuburuak, aurrerago aipatuko dugun babes ofizialeko Carlos Larrañaga izeneko etxadia inauguratu eta entregatu zuenean bezala.
|
|
|
Dena den, bi biek Kristo dute buru. Beste gotzain batzuen kontra, aita santuarentzat erreklamatu
|
zuen
Elizaren inguruko gaietan azken erabakia hartzeko eskubidea. Eliza orduan hasi zen bere sistema juridiko propioa garatzen.
|
|
|
Horrez gainera, eskelak eta urteurreneko oroigarriak ere badaude eta baita mapa bat ere. Mapa horrek, etxe bakoitzak
|
zuen
Eliza bidea erakusten du, elizako sepultura ere etxe bakoitzari zegokion-eta; izan ere, hildakoak elizan zeuden eta etxean, berriz, bizirik zeuden familia bereko senideak".
|
|
|
Ezin genuen jatetxetik alde egin ahaideak, lagunak eta hiletara etorritako guztiak han utzita, baina lorez inguratuta egon nahi izango genukeen, gure amaren hilkutxa elizan bezala. Izan ere, loreak dira anaia zaharrenak esan
|
zuen
elizan sartzean— heriotzaren kolpea jasandakoek aurreneko uneetan onar dezaketen gauza bakarretakoa.
|
|
|
1784ko maiatzaren 16a izendatu zen horretarako. Baina, bat bateko gaixotasun batek jota, hilaren 11n azken hatsa eman zuen Murguiak, eta bukatu berria
|
zuen
eliza hartantxe ehortzi zuten hurrengo egunean. Pentsatu bezala, 16an, miresmen handiz sagaratu zen Murgufaren eliza, Kalifornia osoko handiena eta ederrena, Junipero Serra, Pedro Fages gobernadorea, misioko eta aldameneko San Jose herriko biztanleak eta auzoko indio guztiak bertan zirela.210 Ordura arte eraikitako bederatzi misio elizetatik" politena" zela iritzi zion Serrak.
|
|
|
Azkenean," Gero, kanposantuko lanak akabatzean, handik denak bueltan etorriko gara Plaza Nagusiraino Aiuntamentuak konbokatu duen manifestazioan" erran zuen, eta Malixak bere indar guziarekin" Martin, gogoan zaitugu!!!". Eliztarren erdiak esku joka hasi ziren, eta Gabikak berriz" Gora Martin!!!" bota zuenean oihartzunak izugarrizko burrunba egin
|
zuen
elizaren barrenean," Gora!!!".
|
|
2014
|
|
|
Erdi Aroan ere Elizan borroka izugarriak izan ziren, armatuak. Adibidez, Nafarroa inbaditzeko baimena eman
|
zuen
Elizak.
|
|
|
lapurtu egin dituzte. Asteartean, Presako auzokide batek kamioi bat ikusi
|
zuen
elizaren inguruan. Ez omen da ohikoa baserri inguruan dagoen auzo batean tamaina horretako ibilgailuak ikustea, eta 20:00 aldera udaletxera deitu zuen berri emateko.
|