|
2008
|
|
|
Udan, berriz, beste ikastaro bat eman zuen HABEk, Zestoan, hurrengo ikasturtean Udal Euskaltegietako irakasle izango zirenak prestatzeko eta gaitzeko. Eta han ere Erramunek hartu
|
zuen
bere gain zamarik astunena: berriro ere didaktika erakustea.
|
|
|
Horietatik batzuek lortu dute historian zehar barietate idatzia edo" literarioaren" estatusa (Campión), beti ere kodetze baten bidez prestigiozko hizkuntzaren mailara iritsi dira. Horretaz hitz egin
|
zuen
bere doktore tesian Koldo Zuazok (Zuazo, 1988), eta ordudanik euskara batua eta euskalkiei buruzko artikulu eta liburuak argitaratu ditu. Euskarak badu akademia, Euskaltzaindia, 1919tik, eta bere kide asko, bide batez esanda, orduko euskarazko aldizkarien edo erdal egunkarien euskal atalen arduradunen artean hautatu ziren.
|
|
|
Urte bat geroago, 1996an, astekari hau egunkari bihurtu zen. El Correo k 1996ko azaroan sareatu
|
zuen
bere webgunea. Beranduago Egin eta Deia kontsultatzen hasi ziren Interneten.
|
|
2009
|
|
|
kanpoan ere normalizatu beharra dauka. Katalanaren esperientziatik hitz egin
|
zuen
berak, eta, esperientzia hori gogoan, euskara hizkuntza globaltzat lantzea gomendatu zigun euskaldunoi. Horretarako, besteak beste, funtsezko iritzi zion Interneteko presentzia bermatzeari.
|
|
|
Ez dugu sekula egin, hitz batean esateko, Leturia-rena bezalako ibilaldirik gogo bideetan barrena" (1983ko ed., 11 or.). Arantzazuko Teologiako ikasleek ere" irentsi" egin omen zuten nobela, Iñaki Bastarrikak Txillardegiri berari gutun moduan Jakin aldizkarian idatzitako artikulu kritikoan aitortu zuenez; 1 eta goraipamen handiak izan zituen nonbait; Bastarrikak berak, pozik agurturik idazle gazte berri" egikorra", bere iritzi aski negatiboa azaldu zion nobelari buruz, batez ere" ekarrizkoak" omen zirelako bertan erabiltzen zituen gaiak, eta ez" etorrizkoak". Luis Villasantek —Bastarrikaren eta lagunen irakasle orduan Arantzazun— Egan en argitaratu
|
zuen
bere iritzia2; gaiaren aldetik kritikatu zuen bereziki nobela, eta existentzialismoren kritika orokorra egiteko baliatu zuen bere idatzia; hala ere, autoreari zorionak emanez —" euskal literaturan egin digun sarrera ospetsuagatik" — eta obragatik bere poza agertuz amaitu zuen bere idatzia: " Ondokoak asikiñen arabera izango badira, ba du ama euskerak zergatik poztu".
|
|
|
Ez dugu sekula egin, hitz batean esateko, Leturia-rena bezalako ibilaldirik gogo bideetan barrena" (1983ko ed., 11 or.). Arantzazuko Teologiako ikasleek ere" irentsi" egin omen zuten nobela, Iñaki Bastarrikak Txillardegiri berari gutun moduan Jakin aldizkarian idatzitako artikulu kritikoan aitortu zuenez; 1 eta goraipamen handiak izan zituen nonbait; Bastarrikak berak, pozik agurturik idazle gazte berri" egikorra", bere iritzi aski negatiboa azaldu zion nobelari buruz, batez ere" ekarrizkoak" omen zirelako bertan erabiltzen zituen gaiak, eta ez" etorrizkoak". Luis Villasantek —Bastarrikaren eta lagunen irakasle orduan Arantzazun— Egan en argitaratu zuen bere iritzia2; gaiaren aldetik kritikatu zuen bereziki nobela, eta existentzialismoren kritika orokorra egiteko baliatu
|
zuen
bere idatzia; hala ere, autoreari zorionak emanez —" euskal literaturan egin digun sarrera ospetsuagatik" — eta obragatik bere poza agertuz amaitu zuen bere idatzia: " Ondokoak asikiñen arabera izango badira, ba du ama euskerak zergatik poztu".
|
|
|
Ez dugu sekula egin, hitz batean esateko, Leturia-rena bezalako ibilaldirik gogo bideetan barrena" (1983ko ed., 11 or.). Arantzazuko Teologiako ikasleek ere" irentsi" egin omen zuten nobela, Iñaki Bastarrikak Txillardegiri berari gutun moduan Jakin aldizkarian idatzitako artikulu kritikoan aitortu zuenez; 1 eta goraipamen handiak izan zituen nonbait; Bastarrikak berak, pozik agurturik idazle gazte berri" egikorra", bere iritzi aski negatiboa azaldu zion nobelari buruz, batez ere" ekarrizkoak" omen zirelako bertan erabiltzen zituen gaiak, eta ez" etorrizkoak". Luis Villasantek —Bastarrikaren eta lagunen irakasle orduan Arantzazun— Egan en argitaratu zuen bere iritzia2; gaiaren aldetik kritikatu zuen bereziki nobela, eta existentzialismoren kritika orokorra egiteko baliatu zuen bere idatzia; hala ere, autoreari zorionak emanez —" euskal literaturan egin digun sarrera ospetsuagatik" — eta obragatik bere poza agertuz amaitu
|
zuen
bere idatzia: " Ondokoak asikiñen arabera izango badira, ba du ama euskerak zergatik poztu".
|
|
|
Oroitzapen askoren artean bizi bizi dugu zure ikasle eta geroago lankide izandakoaren testigantza. Zure ordezkapeneko lehen saioan" Ni ez naiz Txillardegi" esanaz aurkeztu omen
|
zuen
bere burua zure ikasleen aurrean. Bere hitzetan:
|
|
|
Ikerlanaren metodologia kualitatiboa da. Ikasle bakoitzak nahi bezala idatzi
|
zuen
bere kontakizuna, baina idazten hasi baino lehen zenbait alderdi lehenesteko eskatu zitzaien: motibazioa, jarrerak, interesak, hizkuntzen balioak, garatutako pedagogia eta norberaren bizipenarekin lotutako beste batzuk.
|
|
|
Hau da: harremanaren hasieratik, bikotekide biek edo batek argi
|
zuen
bere bizitza —eta tartean, harremana bikotearekin— gerora begira euskaraz izatea nahi zuela. Hala irudikatzen zuen hasieratik.
|
|
2010
|
|
|
Euskarazko argitalpen espezialdu eta dibulgatiboen eztanda bizi izan dugu urte hauetan. harrera hotza(). ...bat en sustapenean ardurarik nahi eta proiektua bertan behera uzteko prest agertu ziren. garai hartako argitalpen batzordea osatzen zuten pertsonak, eta elementu hau azpimarratu nahi nuke, pertsonak, banakoak, izan ziren proiektuari eutsi beharra zegoela eta proiektuarentzat behar zen oinarria jarri zutenak. txillardegi eta Xabier isasik ekin zioten bakardadean lan horri. une horretantxe bizi izan
|
zuen
bere unerik larriena aldizkariak. baina, behar den bezala inoiz idazten bada, esan beharrekoa izango da euskalgintzakoa txingurri lana izan dela, eta ataka zail horretan ere, ederki kostata izan arren, taldetxo horrek lortu zuen argitalpen batzordea kide berriekin osatzea, proiektuarekin konprometitutako koordinatzaile bat topatzea, egoitza berria, diru-laguntza publikoak bermatzeko konfidantza h... Sei elkartea (euskal Soziolinguistika institutua Sortzen izenekoa) babesle zuela, berariaz horretarako sortua. ondoren Soziolinguistika klusterra etorri zen, Sei ren garapenaren ondorioz. garai bakoitzean zuzendariak (txillardegi eta Maria Jose azurmendi), koordinatzaileak, argitalpen batzordeko kideak berritzen joan dira, eta horrek berarekin ekarri du garapena. ez nuke puntu honetan gehiegi luzatu nahi, uste baitut bakoitzak bere neurrian zuen onena eman zuela, baina uste dut bat aldizkariaren" intra historia" azpimarratzekoa dela arlo honetan, izan ere bere iraupen eta bilakaeraren gako nagusia bertan dago. zorroztasun akademikoa, esperientzia aplikatua, militantzia eta zabaltasuna uztartzen asmatu dute aldizkariaren sustapenean lan egin dutenek. denona eta inorena ez, txikia baina ezinbestekoa, hori da bat aldizkaria izan dena eta horretan ahalegindu dira, produktuan ikus daitekeenez, bertara bildutakoak.
|
|
|
nola ahaztu zuten hau dena gure apologistek? hain zuzen, poza lizentziatuak Malon etxaideren liburuaren aurreko urtean kaleratu
|
zuen
berea (1587). galderak ez du, noski, hemen nahiko litzatekeen erantzunik. garai haietan egon zen euskal herrian baliozko eliz gizonik zinezko literatura erlijiosoa euskaraz ere abiarazi zezakeenik. agian, horrelako lana sustatzeko ideia zuzenak bazituzten batzuek, nahiz eta baldintza pertsonal eta instituzionalak ez ziren egokienak gertatzen. taxuzko unibertsitate tradiziorik ez genuen, euskarare... durangoko Joan zumarraga bizkaitarra (†1549), b. diaz de luku andaluziararabarra (†1556), loiolako ignazio giputza (†1556), gares eko bartolome karrantza (†1576) eta barasoaingo Martin azpilikueta (†1586) edo, nork daki, diego lizarrakoa (†1578), hiru nafarrak, eta iparraldean berehala (1599..) baigorriko bertrand etxauz (†1641), axular eta lagunen babeslea. horietako zenbait agintean egon zen, edo besteak idazle izan ziren. aipatutako ia guztiok euskararen lurraldean edo elebidunetan jaioak genituen, eta inori buruz ere ez nuke esango euskara ez zekitenik (hain zuzen, Malon etxaide eta beharbada diego lizarrakoaren kasuak izan ziren bestelakoak); kalahorrako gotzain d� az de luku k ama zuen lukukoa eta bera ere herri horri oso atxikia ageri zaigu, eta predikari euskaldunen bila ibili zen. izendatutakook erreforma zaleen artean jarri behar ditugu, eliztarren heziketan herri hizkuntzen erabilpena gogo onez ikusten zutenak. ezaguna dugu luku eta San ignazioren arteko eskutizketa. zoritxarrez, zumarraga, karrantza, azpilikueta edo ignazio ez ziren izan euskal herriko gotzain, hori da gure ahulezietako bat. bestalde, erdi arotik zetozen eskeko ordenek aitor entzule eta predikariak bazituzten, eta euskararen lurraldean XV XVi. mendeetan ongi errotuta ageri zaizkigu. zer eman zuten idatzita, eta euskaraz?
|
|
|
Nola ahaztu zuten hau dena gure apologistek? Hain zuzen, Poza Lizentziatuak Malon Etxaideren liburuaren aurreko urtean kaleratu
|
zuen
berea (1587). hizkuntza sakratuenen horrekin batera, klasikoen iritzi ezagunak ere bazuen indarrik kritikarientzat, platon ek esan baitzuen" que no era l� cito profanar los misterios ocultos". azken argudio honi ironia finez erantzun zion Malon etxaidek. ikusiko dugu. kritikarien hurrengo argudio multzoa hizkuntzaren izaera edo egoeratik bertatik jasotako arrazoiekin osatzen zen:... hizkuntza herritarra ezdeusa zen, baliabide gutxikoa, duintasun eskasekoa. gure idazleak azpimarratu zuenez, balioespen oker horren kontra mintzatu behar izan zuen frai luis ek:
|
|
2011
|
|
|
" diglosiaren alde mintzo haizelarik, zer duk justujustu gogoan?". eta nik erantzun: " pasa iezadak paper mutur bat, galdera eskabide zehatzarekin, eta saiatuko nauk idatziz azaltzen". halaxe egin
|
zuen
berak, eta ustezko fetxa jarri nuen nik, erantzuteko: " ea gabonak alderako".
|
|
|
konplikatua da historia. kremnitz ek zuzen adierazi izan duenez jatorrian bertan, hitz hori lehenik sortu zenean, konfliktu iturri zen diglosia. hala zen psichari rentzat 1885etik 1928ra bitartean, eta halaxe zen 1930ean ere (aski bestelako enfokez) Marçais entzat. psichari ren asmoa ez zen greziako katarevousa eta demotiki aldaeren arteko banaketa hotz hotzean erakustea, bikoiztasun hura deskribatzea. Bikoiztasun hura kaltegarria zela eta, katarevousa alde batera utziz, greziarrek beren espazio fisiko territorial eta (bereziki) soziofuntzional osora demotiki delakoa hedatu behar zutela aldarrikatu nahi
|
zuen
berak. " A fighting term" zen, beretzat, diglosia hitza eta kontzeptua. ez zuen berak termino zientifiko hotz bat bilatzen, demotikiaren aldeko bere publizistaeta militante lanerako elementu lexikoa baizik.
|
|
|
Bikoiztasun hura kaltegarria zela eta, katarevousa alde batera utziz, greziarrek beren espazio fisiko territorial eta (bereziki) soziofuntzional osora demotiki delakoa hedatu behar zutela aldarrikatu nahi zuen berak. " A fighting term" zen, beretzat, diglosia hitza eta kontzeptua. ez
|
zuen
berak termino zientifiko hotz bat bilatzen, demotikiaren aldeko bere publizistaeta militante lanerako elementu lexikoa baizik. Antzera ziren kontuak, oso bestelako aplikazio asmoz halere, Marçaisekin ere.
|
|
2013
|
|
|
Ezaugarri oso desberdinak ditu J. Inazio Markok UEMAren inguruan egin duen ikerketak. Erakundearen hogeigarren urteurrenarekin batera udalerri euskaldunen mankomunitateak analisi eta gogoeta prozesu bat ireki
|
zuen
bere sorrera eta egindako ibilbidea aztertzeko eta etorkizunera proiektatzeko. Prozesuaren baitan sistematizazioaren analisiak, talde fokalak, elkarrizketak, datubilketak eta datu analisiak egin ziren.
|
|
|
Kontuan izanik kaqchikelen eremuko eskola elebidunetan jatorrizko hizkuntzaren presentzia eskolan astero 2 edo 3 ordutara mugatzen dela, eta hizkuntza galtzen ari dela ikusirik, Kaqchikel ekintzaile talde batek eginkizun berezia hartu
|
zuen
bere gain, Ruk’u’x qatinamït egitasmoa abiaraztea, eskola mundua jatorrizko hizkuntzara lerrokatzeko.
|
|
2014
|
|
|
Udalerriaren erdieta behe aldea zeharo industrialdurik
|
zuen
bertako enpresa nagusiak, 50eko hamarkadatik aurrera, eta langile auzo trinkoaz horniturik. Industrializatze bizkor horren eraginez etorkin asko iritsi zen herrira Nafarroatik eta, batez ere, Gaztela aldetik.
|
|
2015
|
|
|
Bere senarrak ez
|
zuen
bere partetik ezer jarri euskararen alde, baina itsusia da, eta zen, erdaldun baten aurrean euskaraz egitea.
|
|
|
Gaur egun euskara" belarritik erraz" ikasten dela esan
|
zuen
berak, baina euskara ikastea edo ez" beraien aukera" dela. Bere lehen senarrak Olabiden irakatsi zuen, baina bere bigarren senarraren semeak kontrako jarrerak zituen.
|
|
|
Zein izango zen Andaluziatik etorritakoen irudia Gasteiz erdalduna ezagutzean? Oso ezberdintzat joko al
|
zuen
bere bizitoki berria, bere jaioterriarekin alderatuz. Eta Euskal Herritik etorritako etorkin euskaldunak?
|
|
|
Eta Euskal Herritik etorritako etorkin euskaldunak? Nola biziko
|
zuen
bere euskalduntasuna?
|
|
|
Zein izango zen Andaluziatik etorritakoen irudia Gasteiz erdalduna ezagutzean? Oso ezberdintzat joko al
|
zuen
bere bizitoki berria, bere jaioterriarekin alderatuz. Eta Euskal Herritik etorritako etorkin euskaldunak?
|
|
|
Nola biziko
|
zuen
bere euskalduntasuna?
|
|
|
Etxean dena egiten zen euskaraz, baina amak erdaraz erantzuten zuen beti, horregatik dio elkarrizketatuak" xelebreak" zirela. Dena den, horrek bi hizkuntzak aise ikastera lagundu zituen anai arrebak, eta ez
|
zuen
bere klasekide baserritarrek bezainbesteko arazorik izan. Izan ere, kaleko jendeak" formalidade gehiago zuen erdaraz ikasteko".
|
|
2017
|
|
|
Hala ere, beste hizkuntzetan bezala gurean ere botere elementu hauek sartu egin ziren, gizarteko desberdintasunak irudikatzeko tratamendu desberdinen erabileraren bitartez. Honek, elkartasunezko euskararen berezko tratamenduaren (T), hau da, hitanoaren desplazamendu bat ekarri
|
zuen
bere erabilera kasu batzuetara mugatuz.
|
|
|
...joango da irailetik aurrera nire seme alabak ez dira joango baina nire/ nire iloba baina [ikastetxearen izena] joan zen eta gero [beste ikastetxe baten izena] joan zen eta nire ama gauza bera hortaz irlandera bazegoen etxean baina suposatzen dut nire amona hazten ari zenean betebetean sartuta zegoela nazionalismoan halako moduz non irlandar dantzetara joan ohi zen eta bizitza sozial oso bizia izan
|
ohi
zuen beraz pentsa irlanderaz egiten zuen baina ez zen/ nola esan/ nire familiakoak Dublingoak izan dira urtetan eta urtetan/ urtetan em beraz baina irlandera egon da familian ez dakit zergatik/ ez diot sekula galdetu nire buruari hein batean (J4, 46). g11 (24, gizonezkoa) gehien bat ingelesez hitz egiten hazi da, eta haren aita Gaeltacht eremutik gertukoa bazen ere, ez zuen irlanderaz hitz egitek...
|
|
2018
|
|
|
Datu enpirikoek erakusten digutena Txillardegi ikertzaileak aurreikusi
|
zuen
bere azterketa matematikoetan. Datuen segida historikoak aztertzeko aukera izan baino lehenago, Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegik bere Gizarte elebidunen azterketa matematikoa (UEU, 1984) azterlanean azaldu zigun ezagutzaren eta erabileraren arteko lotura.
|
|
|
Abiapuntuan, Estibalitz Amorrortu irakasleak Deustuko Unibertsitatean egin duten ikerketa baten emaitzen ikuspegitik planteatu
|
zuen
bere azalpena. Ikerketa horretan aztertu dena euskarak azken hogeita bost urteotan irabazi dituen 200 mila hiztun berrien gaia izan da.
|
|
|
Herri hizkera barneratzeak eta haren aldaketa prozesuan eragile izateak motibatzen ditu herritarrak eremu informalean erdararen ondoan euskara hautatzera. Garbiñe Bereziartua Pedagogian doktoreak honako hau ondorioztatu
|
zuen
bere tesian:
|
|
|
Orduan jarri zen martxan gau eskola, hasieran Zentroan eta Apaizetxean, ahal zen materialarekin, eta Oñatibiaren metodoarekin, gero; aurretik, Radio Loyolan ere aritu ziren zumaiar batzuk irrati programen bidez euskara irakasten. Ikastolaren sorreraren garai bertsuan hasi
|
zuen
bere ibilbidea Euskara Batuak, eta Zumaiara ere iritsi zen.
|
|
2019
|
|
|
Bistan da aski elkarren eskutik ibiliak ditugula altube eta Fishman, puntu honetan56 alde kronologiko argi batekin, halere: J. a. Fishmanek baino ia 60 urte lehenago azaldu
|
zuen
bere ikuspegia S. altubek (eta are hogeitaka urte lehenago S. aranak). egunen batean aurrez aurre heldu zaio gerra aurreko hizkuntza soziologiaren gai horri57, euskalgintzaren argi ilunak nazioarteko perspektiban egoki kokatu eta zuzen baloratu ahal izateko.
|
|
|
2008 inguruan, eginak genituen esperimentu batzuk familiaren esparruan, etxeko hizkuntzan eragin nahian, eta baita udalean ere udal langileen ahozko harremanak euskaraz garatu zitezen–, baina kalearen zabalean ez, eta kosta egin zen ulertaraztea, baina utzi
|
zuen
bere arrasto txikia. Ondoren, donostiako Egia auzoan egindako esperientziari jarraituz, 2016ko udazkenean, indar proba deitu zitzaion ekimena jarri zen abian hernanin. urritik azarora bitartean, 6 astez euskaraz bizitzeko deia egin zen. helburua zen euskaldunek euskaraz bizitzeko aukerak badituztela eta euskaraz bizitzeko aukera uste baino handiagoa dela ikusarazi edo sentiaraztea. horrekin batera, euskaraz ulertu bai baina euskaraz hitz egiteko zailtasunak dituenari, ikusarazi nahi izan zitzaion ez duela zertan besteen jarduna erdaldundu, berak ulertzen badu, besteek euskaraz egin dezaketela, eta horrela bere euskara ere hobetu egingo duela, nahiz eta berak erdaraz hitz egin.
|
|
2021
|
|
|
• Jon Sarasuak hiru ideien inguruan artikulatu
|
zuen
bere hitzaldia: (a) egoeraren larritasuna, (b) itxaropena, (c) erantzukizuna.
|
|
2022
|
|
|
Bide honetatik, Airek Libertimenduaren adibide zehatza erabili
|
zuen
bere proposamenean. Libertimendua gazteek egiten duten" festa bat da, puntuala" (Bastida, 2021).
|
|
|
Mediku eta erizainek emandako idatzizko dokumentazioaren %66, 6a beti edo ia beti euskaraz izan zela adierazi zuten eta kartelen %84 beti edo ia beti euskarazkoak zirela. %13k soilik adierazi
|
zuen
bere lehentasunezko hizkuntza zein zen galdetu zitzaiola. (Illarramendi A. eta kideak, 2018).
|
|
2023
|
|
|
Bere garaian Hizkuntzen Batzorde Nagusia zenak hartu
|
zuen
bere gain jatorrizko hizkuntzen gaia, eta gaur egungo antolamendu egituran Jatorrizko Hizkuntzen eta Antzinako Pentsamenduaren Azpibatzordea deitzen zaio, CRICen Kulturarteko Hezkuntza Elebidunaren Programaren (PEBI) barruan. Sortu zenetik, hainbat estrategia ezarri dira hizkuntzak indartzeko, hala nola hezkuntza elebiduna, maisu maistren profesionalizazioa, kultur ekoizpena eta materialen ekoizpena, besteak beste.
|
|
|
2008an, CRICek atariko azterketan ezarritako metodologia hartu zuen Kultura Ministerioaren Aniztasun Etnolinguistikoa Babesteko Programa (PPDE) sortu berriak. PPDEk hauxe planteatu
|
zuen
bere ibilbidearen laburpenean:
|