|
2000
|
|
|
Erregistratu, bildu, antolatu, erabili eta banatzeko sistema Erdi Arotik aurrera osatuz joan zen eta inprentaren nahiz Ilustrazioaren ideien bilakaerarekin indartu zen. Sakeleko liburuekin eta aldizkarien espezializazioarekin ohitugabeko ospea lortu
|
zuen
XX. mende erdialdera, aurretik pentsaezina zen hedapen masiboa izan zuelarik.
|
|
2001
|
|
|
Picasso, Rusiñol... muzin eginez, horrelakoek ez baitzuten bere interesik pizten. Horregatik atzera ere jo zuen eta XIX. mendeko lan ugari bildu
|
zuen
XX. mendeko lehen hamarkadatan. Goya, Domingo y Marques, Raimundo de Madrazo edo Salaren lanak, Beruete, Viladrich, Graner, Ricardo de Madrazo, Casas, Alvarez de Sotomayor, Lopez Mezquita edo Zubiaurre bizkaitarraren lan berriagoekin batera bildu zituen.
|
|
2002
|
|
|
Ordea, XIX. mendeko bigarren erdiaz geroztik, etabereziki XX. mendean, lurraldearen antolaketak, hirigintzaren altzoa utzita, izatepropioa hartu zuen; kontuan izan garai hartan Industria iraultzaren hainbat ondoriolatz nabarmentzen hasi zirela, giza jarduerek lurraldean eragindako kalte anitzbistaratuz, besteak beste hiri batzuen gehiegizko hazkundea edota zaharkitze etaporrota, landa eremuetako gabeziak, hirien eta landa eremuen arteko desorekak, garraio arazoak, kutsadura... Horrek guztiak gailurra jo
|
zuen
XX. mendeko 6070eko hamarkadetan, II. Mundu Gerraz gerora, 25 urtez edo, nazioartean gertatutako hazkunde ekonomiko izugarriaren ostean. Aurreko atalean aztertu dugunez, aipaturiko hazkundeak kalte itzelak sorrarazi zizkien lurraldeari berari oro har, zeiningurumenari zehazki; honela, eta orduz geroztik, kontzientzia ekologistarekinbatera, lurraldea modu orekatuan eta bere osotasunean (hirigintza hutsaz haraindi) ordenatuko lukeen plangintza baten premia gero eta nabariago sumatzen hasi zirenbai gizartea eta bai agintari politikoak.
|
|
2003
|
|
|
Baina iraganean osasuntsu eta bizkor zegoen hizkuntza, historia distiratsuaren jabea baita; Erdi Aroa garai oparoa izan zen Oc hizkuntzarentzat, trobalariek sortutako literaturak gailurrera eraman baitzuen mintzaira. XVI. mendetik aurrera ofizialtasuna galdu zuen frantsesaren alde, baina herri xehearen komunikazio tresna izaten jarraitu
|
zuen
XX. mendearen hasierara arte.
|
|
|
Gurutze horren historia, Euskal Herriko beste mendi gurutze askoren antzekoa da. Leon XIII.a Aita Santuak erabaki
|
zuen
XX. mendeari ongi etorri kristau egokia emateko komeni zela tontorretan gurutzeak ipintzea. Eta Legazpiko hau, Antzuolako Udalak proposatu eta gero egitea erabaki zen.
|
|
2004
|
|
|
ez dago erregelafinkorik, hizkuntzarcn helburua edo funtzionamendua azaiduko duen erregela bakarrik.Aitzitik, hizkuntz erabilcra bakoitzak finkatuko ditu, aldian aldian, bere erregela propioak.Honela, forma unibertsalcn (logikaren) azterketari eman bcharrean, erabileraren azterketariemango dio garrantzia. Liburu honek eragin handia izan
|
zuen
XX. mendeko bigarrenerdian pragmatikak izan zuen garapenean.
|
|
|
orientabide komun batean, enpirismo logikoa deritz.anean, edo positibismo logikoa, neopositibismoa?. Vienako Zirkulua Moritz Schlick ek fundatu
|
zuen
XX. mendeko hogeikohamarkadaren amaieran. Zirkulukideak zircn, bestcak beste, Otto Neurath, Rudolf Carnap, Hans Hahn, ctab.
|
|
|
eztanda bat, begiak erretzen zituen argialdi bat, mila eguzkiren indarraz zeruan gora altxatzen zen ke mordo erraldoi bat, burdinazko ukabil baten antzekoa. Eta Eisenhowerrek jakin
|
zuen
XX. mendea burdinazko ukabil haren itzalpean biziko zela, ukabil haren beldurrez, eta jakin zuen halaber ukabila menderatzen zuenak edukiko zuela mundua gobernatzeko boterea. Eta Lantzak beste zerbait ere erakutsi zion Eisenhower jeneralari:
|
|
2006
|
|
|
Hipnosiak sona handia
|
zuen
XX. mendearen hasieran, eta hainbat gauzatarako erabiltzen zen; gaixotasun psikosomatiko eta hipokondriakoak sendatzeko, batik bat. László gaztea hipnotizatzaile ona zen, agidanean, eta berehalako arrakasta izan zuen Budapesteko gizarte aberats eta snob aren artean.
|
|
|
Bi zentzuetan migrazio mugimendu handiak izan dituen lurraldea da Euskadi. Euskal herritar askok eta askok Ameriketara emigratu ondoren, industrializazio handia izan
|
zuen
XX. mendean, eta eskulan berriaren premia sortu zen. Horri erantzun nahian, etorkin asko etorri ziren Espainiako Estatuko gainerako nekazaritza guneetatik.
|
|
2009
|
|
|
Parisen lan egin
|
zuen
XX. mende hasieran, eta Degasen lagun handia izan zen. Ez da harritzekoa Europako museoetan haren lanik ez izatea?
|
|
|
Mendebaldeko abangoardiaz gain, Mao Zedongek, Txinako iraultzaren gidari handia zenak, iraultza kultural bortitza egin
|
zuen
XX. mendearen erdialdean. Tradizioak ahaztu eta komunismoaren balio berrietan hezi behar zen jendea.
|
|
|
Europak berpizkunde ekonomiko, sozial eta kultural handia ezagutu
|
zuen
XX. mende hasieran, eta Euskal Herriko zenbait hirik ere parte hartu zuten loraldi horretan, beren izena munduari ezagutaraziz. Garai hartako bizimoduaren irudiak eta musika berreskuratuko ditu Musika Hamabostaldiak gaur, The Silent Band taldeak estreinatuko duen Belle, poque ikuskizunarekin.
|
|
|
Bi emanaldi eskaini zituen Viktoria Eugenia antzokian, eta ikus entzuleak txunditurik utzi zituen. Taldeak arrakasta nabarmena lortu
|
zuen
XX. mendearen hasieran. Orduan eman ziren aldaketarik garrantzitsuenak dantzaren munduan, dekoratu eta musikaren presentzia indartu zelarik.
|
|
2010
|
|
|
Demokrazia liberalak merkatua finkatu zuen gainerako guziaren oinarrian, merkatua aurrerapenaren eragilea izango zelakoan eta zorionaren artesia. XVIII. mendean pentsamendu askatasuna eta giza eskubideak balioztatu ondoren, XIX. mendean berdintasun politikoaren irizpidea finkatu ondoren, orain mende bete, soziologo askok pentsatzen
|
zuen
XX. mendean zehar berdintasun sozio-ekonomikoa ere instituzionalduz eta gauzatuz joango zela.
|
|
2011
|
|
|
1735ean tximista baten eraginez suntsitu ondoren, XVIII mendean berria jaso zen. Berriro ere tximista batek lurreratu
|
zuen
XX. mendean, eta Raimundo Alberdi Arkitektoak eraiki zuen
|
|
2012
|
|
|
Ilargia Lurraren inguruan; Lurra Eguzkiaren inguruan; baita izar guztiak, gure Eguzkia barne, zentro galaktikoaren inguruan higitzen direla ere jakin badakigu. Dantza kosmiko horretan, galaxia espiralen errotazioak ezusteko itzela eragin
|
zuen
XX. mendeko astrofisikan, eta gaur egun ere fenomeno hori zehazki neurtu eta azaltzen orduak ematen ditugu astrofisikari askok.
|
|
|
idazlea, austriarra, Vienan jaioa 1881ean familia aberats batean. Itzelezko arrakasta izan
|
zuen
XX. mendeko hasieran idatzi zituenengatik. Saiakerak, biografiak, eleberriak, best sellerrak...
|
|
2013
|
|
|
Trantsizioan zehar katalanismo posibilista agertu zen, frankismoak txikitutako herriaren arima berreraikitzeko lana eta pragmatismo itunzalearen artean kokatua. Bere baitan biltzen
|
zuen
XX. mendearen hasieran Prat de la Riba y Cambo Ligak biltzen zuen katalanismo kontserbadorearen tradizioa. Sintesia Jordi Pulen megalidergotik eguneratu zen, CiU koalizioaren eskutik.
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantza, ezaguna denez, linguista bikaina zen; Txillardegi izan zen, beste batzuen artean, euskara batuaren bat eta Bat soziolinguistika aldizkariaren sortzaileetariko bat. Txillardegik ondo baino hobeto ezagutzen
|
zuen
XX. mendeko soziolinguistika, ezagutzen zituen teoriak eta teoriagileak, harreman zuzenak izan zituen horietako askorekin. Teoria askotatik eta teoriagile askorengandik jaso zituen ekarpenak, bere egin zituen eta bere teorian integratu zituen.
|
|
2014
|
|
|
Ez ahal zen 1914a txarragoa izanen! Urte hartako urtats egunean, nehork ez zuen pentsatzen Europa nola inarrosiko
|
zuen
XX. mendeko gertakari larrienetariko batek, ez eta ere Euskal Herriko 1.200 lagunetik gora hilen zela bonben eta tiroen azpian, urtea bukatu baino lehen. Mende baten buruan, sinesgaitza egiten zaigu halako sarraskiak gerta zitezkeela.
|
|
|
Britainiar Inperioak, ordea, bere egin zuen Zanzibar XIX. gizaldian, eta esklabutza debekatu. Baina esklabutzak, ilegala izan arren, jarraitu egin
|
zuen
XX. mendean ere, eta ez urte gutxitan gainera. Beraz, 1963an Zanzibar Britainiar Inperiotik aske geratu zenean, arabiarren aurka jo zuten beltzek, haiek menpean hartu, eta gertu zeukaten Tanganyikarekin batzea lortu zuten:
|
|
|
Lan honen helburua Nafarroako Bidankoze herrian bertako euskara gorde
|
zuen
XX. mende erdialdeko azken belaunaldiari buruzko albisteak ematea da. Ezaguna da euskararen desagerpenaren kronologia zehatza Erronkari iparraldean, 1950etik aurrera ikertzaile zenbaitek hondar hiztunen mintzoa jasotzeari ekin ziolako Izaban zein Uztarrozen; baina hegoalderago dauden herrien inguruko oso datu gutxi iritsi zaizkigu.
|
|
|
Ondorioz, euskal nazionalismoak naziotasunaren birdefinizio sakona burutu
|
zuen
XX. mendean zehar. Arraza ardatz zuen naziotasunaren definiziotik etnia
|
|
2015
|
|
|
Schmidheinyren kontrako borroka irabaztea zaila egingo zaie, ordea. Munduko enpresari aberatsenen artean aurkitzen den suitzarraren familiak mundu mailako amiantoaren negozioa kontrolatu
|
zuen
XX. mendean. Asbestoa herrialde aberatsenetan debekatu ondotik, hainbat erakunde filantropiko sortu ditu eta garapen jasangarriaren banderadun egin da.
|
|
|
Jakina denez, politika ildo horrek Europako bi herrialdetan arrakasta itzela izan
|
zuen
XX. mendean. Hala, Frantzia eta Espainia abagune berean zeuden 1936ko udaberrian.
|
|
|
Lazarragaren izkribuetan txu itxurapean agertzen da. Lopez de Gereñuk (1998) Elortzan eta Kontrastan jaso
|
zuen
XX. mendean eta Ruiz de Larramendik (1994) Agurainen.
|
|
|
desafiaytaco chartela. Lopez de Gereñuk (1998) Zuian jaso
|
zuen
XX. mendean eta gaur egun ere bizirik dago Zigoitian.
|
|
|
Landuccik, Lazarragak eta Gamizek baliatu zuten. Lopez de Gereñuk ere (1998) jaso
|
zuen
XX. mendean. Arabako izkribuetan ez da gibel ageri, baina toponimian bada.
|
|
|
2) Zer ondorio izan
|
zuen
XX. mendeko industrializazioak euskararen bilakaeran. Zergatik?
|
|
|
Pentsamendu bakarraren garaia gainditua zen eta borroka teoriko eta ideologikorako unea heldua zen berriro, egitasmo antisistemiko zehatzak esku artean izanik. Gainera, proposamen sozialista berriak lehenengo momentutik argi eta garbi planteatzen
|
zuen
XX. mendeko sozialismoari kritika sakona eta zorrotza egitearen beharra (Harnecker, 2013). Pasa den mendeko entsegu sozialistaren muga estrukturalak aipatzen zituen eta sozialismo berri bat eraikitzearen nahia aldarrikatzen zuen.
|
|
|
Bertan ezarri zen jarduketa publikoen lege estaldura. Lege horrek indarrean jarraitu
|
zuen
XX. mendearen amaierara arte. Ordurako, fundazioak arautzen zituen araubidea zaharkitua zegoen (arauetako batzuk XIX. mendearen erdialdekoak ziren), zatikatua, osatugabea eta inoiz kontraesankorra zen, beraz, sektoreak behin eta berriro adierazitako bidezko eskari eta nahiak ase eta, horrez gain, araudi hori 1978an ezarritako agindu konstituzional berriaren eskakizunetara egokitu zen.
|
|
2016
|
|
|
Kanaletako uharteak eta Man uhartea (Britainiar uharteen mende dauden gobernu sistema txikiak). Uharte horietan guztietan, bertako hizkuntzen erabilerak behera egin
|
zuen
XX. mendean, baina azken 30 urteotan hizkuntza bereizgarritasun marka baliotsu gisa ikusten da. Eta horrek laguntza publiko eta ikusgarritasun handiagora eraman ditu hizkuntzak.
|
|
|
Errusiar Zurien helburua tsarraren erregimena berrezartzea zen, baina, horren ordez Protokoloetako ideiak mundu osoan zabaltzea lortu zuten. Erresuma Batuan zeresan handia izan
|
zuen
XX. mende hasieran, baina, 1920an indargabe geratu zen The Times egunkariak frogatu zuenean Protokoloak Maurice Joly() idazle frantsesaren Dialogue aux enfers liburuaren plagio bat zirela.
|
|
|
2) Zer ondorio izan
|
zuen
XX. mendeko industrializazioak euskararen bilakaeran. Zergatik?
|
|
|
Alkozko erretorea eta Anueko artziprestea zen Justo Albisu Iriarterena dugu Cristau doctriñe aite Gaspar Astetec erdaraz escribitue eta Ultzamaco apezac balle ontan yarduquitzen den usquerara biurtue beren feligresen amorioz, Iruñean, Erice eta Garcia, 1906 Juan Bautista Aldaz ezkurrarrak, berriz, Cristau dotriña bat ondu
|
zuen
XX. mende hasieran Tolosa, Mugerza, 1912. Azkenik, Blas Aierra Indak Euscaldun guratsoen arguiya edo cristau doctrina euscarazcoen esplicazionea euscal erriaren onaren deseyuz agerrarazi zuen Iruñean, Aranbururenean eta 1914.ean.
|
|
|
Indoeuropar ideologia, haien mitoen azterketatik erauz daiteke neke handirik gabe. Mitologion ikerketa konparatua George Dumezil maisuak burutu
|
zuen
XX. mendean, eta Mythe et Epopee izenburuko hiru aleetan aurki daiteke laburbilduta. Horien ondorio ideologiko batzuk neronen Euskal Mitologia Konparatua liburuan plazaratu nituen hainbat euskal eredu ideologikorekin erkatuz.
|
|
2017
|
|
|
Austriako vals aren egokitze batetik sortua dela diote. Aski arrakasta eta hedapen handia izan
|
zuen
XX. mendearen erdialdera arte. Gaur egun Ekuadorko abesti eta herri dantza bihurtu da; are gehiago:
|
|
|
Husseinen familia urte luzez bizi izan da Ismailia hiriaren inguruko landa eremuetan. Haren aitonak Egipto hegoaldetik alde egin behar izan
|
zuen
XX. mende erdialdean. Estatuak lur bat eskaini zion Kairotik ehun kilometrora, hain zuzen, Suezko kanalaren ertz batean.
|
|
|
Urolaldean, Goierriko sartaldean (Ormaiztegi) eta Burundan ere bada. Landucciren hiztegian ere agertzen da, eta Gerardo Lopez de Guereñuk (1998) Araian jaso
|
zuen
XX. mendean. Mallabian azentu markatua dauka:
|
|
2018
|
|
|
ordezkatu
|
zuen
XX. mendean zehar. Aurreko mendean gehien erabili den sistema den arren, egun zaharkituta geratu da eta ez da erabiltzen.
|
|
|
Pablo Fermin Irigarai Larreko auriztarra Iruñean bizi izan zen 1915az geroztik 1949an hil arte, zirujaua eta Ospitaleko zuzendaria izan baitzen, eta euskal idazle oparo eta euskaltzale saiatua; lehen etxebizitza San Saturnino karrikan izan zuen, eta gero, etxe handi berri bat, Bigarren Zabalgunean. Larrekok berak idatzi
|
zuen
XX. mendeko lehen euskal artikulua Iruñeko erdal prentsan, La Tradicion Navarra egunkarian, hain zuzen, 1910eko otsailean, Feriri goitizenarekin, Baztandik igorria, han baitzebilen lanean. Honatx artikuluaren pasarte bat:
|
|
|
gizonezkoen soldatarekin bizi dena, emakumea etxeetako lanetaz arduratuta, eta seme alabak eskolara. Iruñean ez ezik, Europa osoan zabaltzen da, diskurtsoen mailan gutxienez, Britainia Handiko historialariek" male breadwinner family" izendatutako eredu hori, eta haren eraginez hainbat hiritan emakumezkoen jarduera tasak jaisteko joera hartu
|
zuen
XX. mende hasieran. Izan ere, emakumeen jarduera tasa %30tik behera mantendu zen Iruñean 1910 eta 1960 bitartean.131
|
|
|
Kubako gerretan, Espainiaren aldeko ‘paramilitarra’ ‘Traidore’ edo ‘mertzenario’ esanahiekin ere erabiltzen zen. Hitzak esanahi aldaketa erabatekoa izan
|
zuen
XX. mendeko Kuban. ‘Askatasunaren aldeko gerra irregularreko partaidea’ esan nahi du gaur.
|
|
|
Eta abangoardia artistiko guztia garaiko puritanismoarekin nahastuta kaos frenetiko batean. Orduko hartan, azken mendearen irakurketa bat egin nahi izan zuen, fikzioaren bidez. Hobsbawmen gisako liburu bat egin beharrean, literaturaren bitartez azaldu nahi
|
zuen
XX. mendeari buruzko bere ikuspegia. Historia publiko zabaletik urruntzen ari zenaren sentipena zuen, jada inor ez zela historiaz kezkatzen.
|
|
|
Antzerkia arte politiko bezala definitu izan da historian, ez baita politikarik gabeko teatrorik. Euskaldunaren kasuan, teatro modernoak xede jakina izan
|
zuen
XX. mende osoan zehar: euskaraz antzeztea.
|
|
2019
|
|
|
Bada adostasuna emakume bertsolarien artean, batez ere plazaz plaza urteak daramatzatenen artean, bi belaunaldiren arteko etena zehaztean, hori bai, iragan hurbilenean. Aldaketa bertso eskolen agertzeak ekarri ei
|
zuen
XX. mendeko 80 hamarkadaren inguruan.
|
|
2020
|
|
|
Nola sortu zen itsasoko ura edateko ideia? Itsasoko ura osasunarentzako balizko erremedio gisa edateak indarra hartu
|
zuen
XX. mendearen hasieran, René Quinton izeneko fisiologo frantses baten hipotesiaren ondorioz. Lehenengo izaki bizidunak itsasotik sortu zirelako ideiatik abiatu zen, eta ondorioztatu zuen itsas ur diluituaren osaera animalia ornodun guztien odol plasmaren berdina dela.
|
|
|
Are gehiago, ikusi izan da osasun zerbitzu batzuen azpikontratatzea kalitatearen kontra joan daitekeela. Erresuma Batuan, esaterako, ospitaleetako garbiketa zerbitzuen azpikontratatzeak infekzioen gorakada eragin
|
zuen
XX. mende amaieran.
|
|
|
Echeverriaren (2003) ustez, joera hori indartu
|
zuen
XX. mendearen erdialdean euskaldun askok baserriko bizitza abandonatu behar izanak; emakumeak hirira joan behar izateak, neskame, zerbitzari edo antzeko lanetan, euskara erabilita ere gutxitan egin ahal izango baitzuten hika posizio horretatik. Gainera, beste testuinguru batzuetan gertatu bezala, emakumeak erraz baztertuko zituen prestigio gutxiko euskara, eta are ospe txarragoko hitanoa.
|
|
2021
|
|
|
Burdinbide honek hastapenean pertsonak garraiatzen zituen eta fite merkantziak alde batetik bestera trukatzen hasi zen. Horrek gure eskualdearen garapen ekonomiko garrantzitsua ekarri
|
zuen
XX. mendearen hastapenean, Hendaia Europako mapan agerraraziz.
|
|
|
Bernardo Estornes-ek askoren arteko literaturaren historia bat kudeatu
|
zuen
XX. mendeko 70 eko hamarkadan. Laguntzaileetan, Yon Etxaide, Nemesio Etxaniz, Aingeru Irigaray, Piarres Lafitte, Jesus Mari Leizaola, Juan San Martin eta Antonio Zavala bezalako adituak ukan zituen bainan, Estornes bera izan zen lan taldeko langile nagusia.
|
|
|
Lehen ezaugarria ageri da idatzi zuelarik Euskal Herrian" ez dela literatura nazionalik"(" Mais il n’existe pas de littérature nationale proprement dite"). Hortarik garbi utzi
|
zuen
XX. mendean zehar Europa guzian garatua izan den eredu literario nazionala erabiltzen zuela erreferentzia gisa, baita ere frantses literaturaren adibidea konparagai bezala.
|
|
|
Aniztasun mahaian, harreraz ari ginela, wolof etniako hiztun batek galdetu
|
zuen
XX. mendean beste autonomia erkidegoetatik etorritako migranteei gurean nork eta nola egin zien harrera. Erantzuna ez da erraza, baina ez gara asko erratuko esaten badugu lehenago etorritako beste herrikide batzuek egingo zietela harrera etorri berriei eta halaxe gertatzen dela gaur egun ere.
|
|
|
Poeta greziar moderno ugariri aitortzen zaie, ia ohituraz, Antzinako Greziako literatur tradizioaren eragina, baina aitortza hori topiko hutsa baino askoz ere gehiago da; horren da oparoa tradizio horren emaria, non idazle onek aise ekartzen baitute nork bere mundu poetikora. Giannis Ritsosek, esate baterako, askotariko erreferente mitologikoetara jo
|
zuen
XX. mendeko Grezia mortuaren deskripzioak antzinako iruditeriaz beztitzeko. Seferisen poesian, ostera, Odiseoren itzuli nahi eta ezina nagusitzen da, bidaiari alderraiaren sinbolo, eta deserrotzea eta bidaia noragabeak aurkitzen dira nonahi, poetaren bizitzaren ispilu.
|
|
2022
|
|
|
Eta arginahia ere esan izan zaio hizkera batzuetan. Karmelo Etxegarai azpeitiarrak esaldi borobil hau idazi
|
zuen
XX. mende hasieran: " Egunsentia dato rrenean lehenbiziko azaltzen dan arginahi, iluntasunak urratzen oraindik ez dakion haren antzekoa" (sarrera, Domingo Agirreren Auñemendiko Lorea).
|
|
|
" Euskal hiztun berrien fenomenoak, garrantzia handia hartu
|
zuen
XX. mendeko hirurogeiko hamarkadatik aurrera, ez bakarrik geroz eta gehiago direlako, baita hizkuntza ordezkapen prozesu luze baten ondoren euskararen biziberritze prozesurako duten garrantzia estrategikoagatik ere".
|
|
|
Arriaga antzokitik, alegia Bilboko bihotzetik, Zeanuriraino iristen zen linea elektriko batek bidaiarien eta salgaien garraiobide berri bat elikatzen
|
zuen
XX. mendearen hasieran. Bagoiez osatutako errailen gaineko asmakizun honek askotariko paisaiak zeharkatzen zituen.
|
|
|
Ekialdean, berriz, Kars hiria, 1878an otomandarrengandik tsarraren Errusiara igaroa, Armenia independenteko hiri bihurtu zen sobietar iraultzaren eta Kaukasoko nahasmenaren erdian, harik eta 1920ko urrian Turkiak okupatu eta handik gutxira Sobietar Batasunaren mugako hiri bihurtu zen arte. Mugalde horrek berebiziko garrantzia izan
|
zuen
XX. mendean, aurki ikusiko dugun legez. Armenia eta Azerbaijanen artean Kurdistan Gorria izeneko eskualdea izan zen 1920ko hamarkadan –90ean berpizten saiatu ziren, baina Karabakh Garaiko gerrak dena suntsitu zuen–, eta luzaroan Armenian argitaratu edo irratiz emititu izan ohi ziren Turkian debekatuta zegoen hizkuntza hartako mezuak.
|
|
2023
|
|
|
Antxon Agirre Sorondok izugarrizko katalogazio lana egin
|
zuen
XX. mendean, eta 600 errota katalogatu zituen, gutxi gorabehera. Batez beste, udalerri bakoitzeko sei edo zazpi zeudela esan daiteke; noski, batzuek gehiago zituzten, eta beste batzuek gutxiago.
|
|
|
Axularren prosaren zale eta ikerle, Gero ren egilearen prosa erreibindikatu zuen Villasantek, bere jardunarekin frogatuz zenbat balio
|
zuen
XX. menderako eta zenbat balio duen mende honetan. Baina aipatu meritu guztiak eta gehiago dituen arren, atarian esandakoa:
|
|
|
Eroskik esperientzia txarra izan
|
zuen
XX. mendearen hasieran herritarren diruen bitartez bere hedapena finantzatu nahi izan zuenean. 600 milioi euro bildu zituen finantza ekarpenen bidez, baina produktu horiek erosi zituzten 30.000 lagunetatik askok salatu zuten beren bankuek engainatu egin zituztela, gordailu baten moduan saldu zizkietela, eta uste zutela inbertsioa nahi zutenean berreskura zezaketela.
|
|
|
—Nolanahi dela, herriminaren kontua ez da gauza unibertsala —azaldu nion Lorenzori— Euskal literaturan bertan daukagu horren adibidea. Orixe idazleak Ameriketara joan behar izan
|
zuen
XX. mendearen erdialdean, eta han, Otañori erantzunez beharbada, ombu ari ez, amateari, Latinoamerikako beste zuhaitz bati eskainitako poema idatzi zuen. Herriminaren kutsurik gabe idatzi ere.
|
|
|
Teila azpian ibiltzeko ohitura Mezkirizko (N) Perpetua Saraguetak (1905en sorturik) ezagutu
|
zuen
XX. mende hasieran:
|