|
2001
|
|
|
Aurreko bi egunetan euria izan zen, han, kalean. Eta oporretan
|
zeuden
umeak etxean geratzen ziren, telebista ikusten. Euria ospitale barruan zegoen sartuta; ez euria bera, euriaren kolore umela.
|
|
2004
|
|
|
Jeepa etxeari bueltaka hasi zen lehenago; gero barruan zihoazenak tiroka hasi ziren, ez dakit nori. Azkenean etxe barruan
|
zeuden
umeei. Objektiboa horiek zirela konturatu nintzen.
|
|
2006
|
|
|
Pentsa egizue zelako lotsa pasatuko zuen andreak idisko haren azpian ezin mugitu eta auzoei laguntza eskatzean... ...ru baten modukoa zen Tomasito, hori guztiek esango dizuete, eta denbora librean txoriei ogi apurrak ematen zizkiela Arenaleko lorategietan, bai, Artxandatik jaisten ziren urretxindorrei, eta zozoei... hauek bakarrik Tomasitoren ondora jaisten ziren, ondo zekitelako hura zintzoa eta inozentea zela, eta, baita, orain gogoratu naiz, Basurtuko ospitaleko umeen pabiloietara ere, gaixorik edo hil hurren
|
zeuden
umeen ondora... txori horiek oso bihotz onekoak dira, oso, eta, antza, ederto zekiten, leihoen ondoko zuhaitzetatik kanta kantari, irribarreak aterako zizkietela ume koittadu haiei, ospitaleko egun mingarri haiek arindu egingo zizkietela euren kantuez... Hango erizain lagun batek zera esan zidan, erabat itzaltzen ari ziren umeen ondotik egunez eta gauez aritzen zirela kantuan, eta txori haiek, leihoetako koska haietan jarriak, inondik inora ez uxatzeko agindua zeukatela ospitaleko zaindariek, hark guztiak heriotza gozoagoa emango zielako esperantzagabeko ume zurbil haiei...
|
|
2009
|
|
|
Batzuetan luzatu egiten zen titia ematea, uste baitzuten umeari bularra ematen zioten artean ez zirela berriro umedun geratuko. Gutxitan erabiltzen zen behiedo ahuntz esnea umearen janaritzat, baina erkin
|
zeuden
umeei asto esnea emateko ohitura zegoen, indartu zitezen. Eta, lehenago esan denez, esnea sobran zeukaten andreek beste ume batzuei ematen zieten bularra.
|
|
|
Ilargi Erdi Gorria asteazken arratsaldean sartu ahal izan zen aurrenekoz Gaza Hiriko Zaytun auzora, hau da, baimena eskatu eta lau egunera. Bertan, gorpuak, zaurituak eta oso ahul
|
zeuden
ume asko topatu zituzten.
|
|
|
Taberna ketuetan umeek zango basoak ikusi zituzten atzo, fruitu eta guzti. Komunetan
|
zeuden
umeek Stock 13 liburukoak ere ikusiko zituzten akaso, bestela Edorta Jimenezen azken laneko azala begiratu besterik ez zuten. Perlen katea telebistan jarraitu genuen duela aste batzuk.
|
|
2010
|
|
|
Aita lau hanken gainean tente eta ama kumeak haren oinetan etzanda, miresgarri agertu ziren zuhaitzik gabeko oihan gorrian. Ikusmiran hurbildutako guztiak, gaztelua noiz ikusiko
|
zeuden
umeak barne, txundituta zeuden, eta laguntzen ibilitako haiek merezimenduaren zatitxo baten jabe egin ziren, arrazoiarekin. Harro egoteko modukoa zen.
|
|
2011
|
|
|
Gogorra izan behar duela pentsatu nuen, adin batetik aurrera, emandakotik bizi beharra. Begira
|
zeuden
umeak jarri ziren aktorea egondako lekuan, eta gelditasunaren artean ahalegindu ziren, baina arrakasta gutxirekin, egia esan behar bada, barrez lehertzen hasten baitziren lehen balantzak egin orduko. Lan gogorra zela pentsatu nuen orduan ere, entrenamendua eskatzen duen ofizioa.
|
|
|
Etxera iritsi nintzen eta inor ez zegoenez, sukaldean aritu nintzen. Gero herrian dagoen aintzira ederrera joan nintzen eta han
|
zeuden
umeak, inguruan dauden eserlekuetan. Etxera eraman nituen eta garbitu ondoren afaldu eta ohera joan ginen elkarrekin.
|
|
2012
|
|
|
Arestian azaldu bezala, herriguneko haur gehienek ez zuten euskara jaso guraso euskaldunengandik.
|
zeuden
ume euskaldun bakanek gaztelania eskolan eta plazan bereganatu zuten. erdara hutsezko eskolak ikasgelatik kanpo ere izan zuen eragina eta haurren arteko harremanak erdaldundu zituen. haur euskaldunak erdaraz egitera ohitu eta ikaskideen artean bezala, anai arrebekin ere mintzaira horretan hasi ziren. Ikasgelatik eta jostaldietatik eraman zuten azkenean haurrek hizkuntza etxera eta guraso batzuk, ordura artio euskaraz egiten zutenak, erdaraz egiten hasi zitzaizkien seme alabei.
|
|
|
Lehen haurtzaroa instituzioetan pasatzen zuten umeek kalte psikikoak, neurologikoak eta fisikoak izatea nahiko ohikoa zen. Loczyn
|
zeuden
umeek, baina, ez zuten halako patologiarik. Hori frogatzeko, ehun umeren garapena aztertu zuten hamar urtean.
|
|
|
Umeak begiak apartatu zituen enborretik. Zapata handi batzuk
|
zeuden
umearen begipean, inoiz ikusi zituen zapatarik handienak.
|
|
2013
|
|
|
Aita!?. Giroa lasaitzen saiatzen ziren heldu dezente eta apaiz tunikaz jantzitako gizon batzuk, urduri
|
zeuden
umeei eskutik helduz eta distraitzen saiatuz. Beste haur batzuk pozik zeuden eta itsasontzian alde batetik bestera korrika zebiltzan.
|
|
|
" Non egon dira gordeta orain arte Kokoherriko haurrak? Non
|
zeuden
umeak kikilduta. Nola ez ginen ohartzen zaratarik eta istilurik gabeko haurrak gaizki daudela?"
|
|
|
Haserre eginen niela espero zuten biek, esan dizuet. Errebalean eta ilunabarrean, bai, baina hiriburuan, benetako karrika batean,
|
zeuden
ume bi, ausart, zuhaitzean. Arriskuaren froga, neu azaldua.
|
|
2014
|
|
|
Eta hantxe ari zen bere iragana lurpean sartzen, tortilla gehiago inork nahi ote zuen galdera entzun zuenean. Eskua altxatu zuen, baita mahaian
|
zeuden
ume guztiek ere. Aitak protesta egin zuen arren, Maitek bost zatitan banatu zuen geratzen zena.
|
|
2015
|
|
|
Ordu bietarako prest
|
zeuden
umeak, zirak jantzita, euria hasiz gero babestuta egon zitezen. Sukalde barnean zeuden, biak eserita; Ostaizka zutik zegoen leihotik begira.
|
|
2016
|
|
|
Beste plantazio batzuetako emakumeek, aldiz, soroan lan egiteko moduan ez
|
zeuden
ume eta esklabo zaharren kargu uzten zituzten beren haurtxoak. Ama esklaboek ezin zituzten beren haurrak behar bezain maiz elikatu; ondorioz, bularrak handitzen zitzaizkien eta min ematen zieten.
|
|
2017
|
|
|
Egoitzan ginela, ezin izan genuen kalera atera ezertarako, eta medikua Zestoatik etortzen zen gugana. Hark esaten zuen herrian
|
zeuden
umeak baino garbiago geundela, eta, hala ere, egoitzan eduki gintuzten.
|
|
2018
|
|
|
Ikastola bakarra zen, baina zenbait lekutan banatuta
|
zeuden
umeak. Halaber, Oikia auzoan ere erne zen Ikastolaren kimua, Eskola Txikian, eta 5 urte betetakoan, umeak Zumaiako Ikastolara etortzen ziren.
|
|
|
Prematuroak, paralitikoak, atzeratuak, Kinderfachabteilungen izeneko pabiloi berezietara eramaten ziren jaio orduko, eta bertan Bayer laborategiak ekoitzitako fenobarbital pixka bat nahikoa izaten zen alemaniar akastun txiki horiek guztiak historiatik ezabatzeko. Reich osoko pediatra, emagin eta erizainak behartuta
|
zeuden
ume, berezien, jaiotzaz informatzeko.
|
|
|
Tostadei gurin geruza lodi bat gehituko zielakoan nago, Ingalaterran ohikoa den moduan. Gero, gosaria mesanotxearen gainean utzi ostean, lo
|
zeuden
umeen gelako leihoa zabaldu, atea zigilatu, sukaldean sartu, ate hura ere toallaz zigilatu, gasari eragin, burua labean sartu eta good bye, babies.
|
|
|
Galondo ugariek, ilargipean dir dir, lurrin zuri bat isurtzen zuten, epel bezain gozoa. Usain gorria eta usain zuria, kea edo lainoa balira bezala, palaren txor txorrekin eta lo
|
zeuden
umeen arnasa sakonekin nahasten ziren, heze heze, ilargi urtsuaren argipean. You Sipok leher egin arte jarraitu zuen lurra labakitzen.
|
|
2019
|
|
|
Beste hirurak larrean lasterka ari ziren bitartean, neskato zurbila haien gainean zebilen hegan, eta noizean behin eurengana amiltzen zen bere tximeleta hegoekin, baloia harrapatzera; eta gero, berriz ere, zerurantz igotzen zen, baloia askatu eta behean
|
zeuden
umeei jaurtitzeko.
|
|
|
Bertan, adin taldeen artean, genero eta gorputz masaindizean ezberdintasunik ez zegoela ikusi zen. Hala ere, Lehen Hezkuntzan
|
zeuden
umeen gurasoek, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan zeuden gurasoek baino ikasketa maila altuagoa zutela deskribatuzen (p< 0,01).
|
|
|
Gainera, Garazi toki guztietan zegoen. Ezin zituen begiratu Auschwitzerako trenetara igo zain
|
zeuden
ume ilaren argazkiak; ezin zituen irakurri lakota edo navajo indioen aurkako masakreen kronikak, beti aipatzen baitziren haietan Cavalryko soldaduek bortxatutako neskatoak. Garazi ikusten zuen haiengan.
|
|
2020
|
|
|
Eta sendagile berria baserri horretara etorri zen batean, aitona aurkitu omen zuen alper harriaren gainean eserita eguzki epeletan. Eta sendagileak galdetu zionean ea zenbat mutil eta zenbat neska
|
zeuden
umeen artean, aitonak erantzun omen zion:
|
|
|
Ordura arte ez zitzaidan argitu Materen misterio txiki hura. Garabi auto batengatik deitzen zidaten" mate" eskolako autobusaren zain
|
zeuden
umeek. Eta munduko azkarrena omen zen atzeraka ibiltzen.
|
|
|
Astearte goizean, lanera joateko autobusa hartzera nindoala," mate, mate" oihuka hasi ziren eskolako autobusaren zain
|
zeuden
umeak. Gauza ziurra zen ez zirela bat batean guztiz grinatu matematikarako, umeek ume izaten jarraitzen bazuten, behintzat, eta gurasoen begirada maliziatsuek kontu hark nirekin zerikusia zuela konturarazi ninduten, zer esan nahi zuten ideiarik ez banuen ere.
|
|
|
Hamabostean behin, elizako Ama Doloreetakoaren aldarea garbitzen laguntzera joaten zen harekin, eta kaputxinoek ostien hondarrak ematen zizkien eskertzeko. Ez zituen luzaroan hartu etxekoandreak, haiek ez zutela beharrik eta goseak
|
zeuden
umeei emateko eskatu zien fraideei. Kalean ikusten zituzten umegorriak," aunque sea para un plato de patatas" esanez eskua luzatuta, ahora eramateko ezer ez zeukatela.
|
|
2021
|
|
|
Ezer ez duzu epaitzen Poin Poin, eta une oro dagoen ona azken tantaraino dastatzen badakizu. Barroteen atzean
|
zeuden
umeek barre egin zuten. Eta poztekoa da.
|
|
|
Biharko egunean aktorea, futbolaria edo biologoa izan nahi dut. Zain egon ginen gero, luzaroan, zenbakidun pegatinekin
|
zeuden
umeez betetako gela batean. Luze joan zen itxaronaldia, bizpahiru aldiz pasatu zitzaigun burutik handik joatea, eta halako batean hara non agertu zen emakume dotore bat guregana.
|
|
|
Beharbada horregatik, bere arduran
|
zeuden
umeek ez zuten garaileen himnorik kantatu behar goizero, eta otoitz egitera ere ez zituen behartzen. Ez zuen inor jotzen edo baztertzen euskaraz aritzearren, sasoi hartako herri euskaldunetan ohitura zen legez.
|
|
|
McAlpin hotelean elkartu ziren, hain zuzen, Carnegiekoa eta gero, Rosikaren gelan. Lochnerrek gogorarazi zion Rosikari nola aurreko urtean gerran
|
zeuden
umeei opariak eramateko ontzi bat antolatzeko ideia proposatu zuen, asmo bideraezina garai hartan, ez baitzuten nahikoa diru eta sostengu horretarako. Orain, aldiz, egoera oso bestelakoa zen.
|
|
2022
|
|
|
Dultzineak begiratu zorrotz bat egin zion eta irakurtzen segitu zuen. Sukaldeko atera hurreratuak
|
zeuden
umeak eta bizilagun batzuk.
|
|
|
Getxoko Udala ebazpen bat izapidetzen ari da enpresa pribatu batek udalerrian antolatutako udaleku baten jarduera geldiarazteko, horien instalazioetan antzemandako osasungarritasunik eza dela eta. Momentuz, Udalak kautelazko neurriak hartu ditu eta kanpalekuan
|
zeuden
umeak bere etxera bidali dituzte.
|
|
|
Harrigarria da, gainera, zenbateraino aldatzen den ingurunearen hautematea ama izan aurretik eta amatzen ari zaren bitartean. Ordura arte mugikorrari begira
|
zeuden
ume talde baten ondotik marmarka igarotzen zinen arren, orain, sabel barrukoa ere horrelakoa izango dela sinetsita, barretxo batekin agurtzen dituzu, desberdina izatea erraza ez delakoan edo. Izan ere, beti bateko kontua da, lagun guztiek mugikorra baldin badute, nola esan zureari ezetz?
|
|
|
Dena zegoen zikina, leku guztietan zegoen arriskua. Putzu septikoak gainezka, koltxoiak apurtuta, kanping denda zaharkituak, elektrizitate instalazioak manipulatuta, komun bi baino ez
|
zeuden
ume guztientzat, egundoko hatsa... oraindik sinetsi ezinik nabil", dio udalekuak kalteturiko Durangoko ume baten amak. Bere 12 urteko alabak lehen aldia zuen udaleku batzuetan.
|
|
2023
|
|
|
Guk etxean bizitza bat genuelako eta kanpoan beste bat». Beldur horrek baldintzatuta, gezurrak erratera behartuta
|
zeuden
ume horiek, «zorrotz» jokatzera.
|
|
|
Espainia frankista 1955ean sartu zen Nazio Batuen Erakundean. Erregimenak nazioarteko onarpen handiagoa lortu zuen, eta akordioak egin zituen Sobietar Batasunarekin erbestean
|
zeuden
umeak itzul zitezen. Chuecak azaldu duenez, batzuk 1946an utzi zuten Sobietar Batasuna, mundu gerraren ostean, baina ez Euskal Herrira itzultzeko, baizik eta erbestean izan zitzaketen gurasoengana joateko, Belgikara edo Mexikora, kasurako.
|
|
|
1941ean, gauzak okertu ziren, naziek Sobietar Batasuna inbaditu zutenean, Bigarren Mundu Gerra betean. Obninsken
|
zeuden
umeak ebakuatu zituzten Saratov eskualdera, Volga ibaian behera. Hara joan zen Iglesias, eta lau urte eman zituen bertan, gerra amaitu arte.
|
|
|
«Bat, bi eta hiru» oihukatzearekin batera hasi zen festa: konfetiek, puxika erraldoiek eta bertan bilduta
|
zeuden
umeen oihuek eta irriek bete zuten Agirre Lehendakaria plaza.
|
|
|
Adibidez, scout ak oso presente
|
zeuden
umeekin trauma lantzeko. Bortizkeria izugarria jasan zuten haurrek arreta berezia zuten.
|