|
2005
|
|
|
Leinuaren herio memoria zen. Haurrean beldurra eragiten zioten amamaren mantalet eta kapeletak zein armairutan
|
zeuden
bazekien, hil mihise amironatuak, ezko argiak eta izai merkezko kutxa distiratsuaren gainean pausatzen ziren hornigailu sainduak. Errituak ezagutzen zituen:
|
|
2006
|
|
|
–Ni harritzen nauena da nola ausartzen zineten gu astero hara bidaltzen, etxe horretan gauzak nola
|
zeuden
jakinda.
|
|
|
Ez zen ezer ikusten. Hormak haztatu behar izan nituen ateak non
|
zeuden
jakiteko. Etxebizitza bakarrekoa zen bigarren solairua.
|
|
2007
|
|
|
Baina gizonezkoak bakarrik direnean, gutxitan dira bortxaketak eta horrelakoak. Ni, Mexikora sartu nintzenean, koiote egin nintzen, pasabideak non
|
zeuden
jakiteko. Tijuanako mugara ailegatu nintzen, Kaliforniatik bertara, txintxal [denda txiki] horietako batean merke alokatu eta bertan egon nintzen.
|
|
|
Hainbat lore desberdinetako nektarrekin eginiko zazpi ezti lagin eraman dira laborategira, horietako bakoitzari azterketa fisiko kimiko osoa egiteko jomugaz: pasteurizatuak ote
|
zeuden
jakiteko, plagizida, pestizida edo fungiziden aztarnarik ba ote zeukaten egiaztatzeko, produktua xarabeekin aizundua ote zegoen frogatzeko, antibiotikoen balizko arrastoak atzemateko eta, azkenik, ezti bakoitzaren prozesatuan baliatu diren loreak zein diren jakiteko.
|
|
|
Hildakoaren azken aitorpena eskuratzeko, Zerga Agentziak oinordekoei Azken Borondateen Ziurtagiria, heriotza ziurtagiria eta eskatzen duenak legezko oinordeko gisa duen egoera egiaztatzea eskatzen die. Kontsultarako beste iturri batzuk hildakoaren ordainagiri eta faktura guztiak zein bankutan helbideratuta
|
zeuden
jakin behar da, alokairu kontratuak halakorik badu eta kreditu txartelen ordainagiriak dira. Horrek, era berean, errenta aitorpenean sartzen ez den zordunketa kontu txikiren batera sartzeko aukera ematen die.
|
|
|
Atearen mugan, barnera so, Maria Josefaren bila ziurrenik, Alberto Joseren buru biribila atzeman zuen Migelek, eta keinu egin zion non
|
zeuden
jakin zezan. Igeri bezala abiatu zen besoekin lagundurik.
|
|
2008
|
|
|
Bera eta bere" ama" ere borrokan sartzen dira. Eta oso xelebrea izan zen, izan ere, borroka osteko elkarrizketa gizon eta amaren artekoa zen, ea ongi
|
zeuden
jakiteko, eta errepikapen batean Unaxek naturaltasunez baietz esan zuen. Ekipo guztia barrez hasi zen.Honetaz gain, eszena bakoitza zazpi aldiz edo errepikatu behar da, batzuetan soinu ingeniariek pelikulaz kanpoko zerbait entzun dutelako, kotxea bat edo ondoko baserriko haurren ahotsak, bestetan norbaitek bere hitzak gaizki esan dituelako.
|
|
|
Tamalez, ez dugu horrelako azterketarik esku artean. Zarautzen 2006an nolako ohiturak
|
zeuden
jakinda hedabideak baliatzerakoan, uste dugu badugula esaterik Zarautzen Euskal Herriko toki gehienetan baino euskarazko eskaintza handiagoa izateak zerikusia duela %20 horrekin. Eta Zarautzen euskarazko tokiko hedabideek eskuratu duten audientziari zor zaiola, besteak beste, %20 hori nabarmen txikiagoa ez izatea.
|
|
|
Oraintsu arte ezinbestekoa zen Nouadhiboun gelditzea hegoaldera bidean gauzak nola
|
zeuden
jakiteko edo trenaren zain bestela. Bide nagusi bi zeuden hiribururantz:
|
|
|
Obra zaharren berri izan eta kontsultatzeaz gain, atzerrian zeuden euskalaritza lanak euskal erakunde publikoek eskura zitzaten saioak ere egin zituen Azkuek. Hola, 1894 aldera, Fidel Sagarminagak gomendio txartel bat idatzi zion Azkueri Victor Collins irlandarra har zezan281 Collins, Bonaparte printzearen fondoen katalogoa prestatzen ari zen, eta euskarazko obrak zein euskalkitan
|
zeuden
jakin nahi zuen. Azkuek kontsultari erantzuteaz gain, Collins en bidez jakin zuen printzearen biblioteka salgai zegoela.
|
|
|
Defentsako abokatuak habeas corpus a atxilotuak berehala epailearen aurrera eramatea eskatu zuen, edo bestela torturaren aurkako neurriak hartzeko: atxilotuak bideoz grabatzea, konfiantzako medikuak ikusi ahal izatea eta senideek atxilotuak non eta nola
|
zeuden
jakitea. Guardiako epaileak, ordea, atzera bota zuen habeas corpus a ezartzea, eta torturen aurkako neurriez ez zuen erantzun.
|
|
2009
|
|
|
1968 ondoren batasunaren aurkariak noraino joateko prest
|
zeuden
jakitea ez zen motibo txikia izango. Hirugarren arrazoi bat ere egon daiteke, Villasantek buru instituzionala zuela, J.L. Lizundiak dioenez.
|
|
2010
|
|
|
Hala, neurona dopaminergikoak nola
|
zeuden
jakiteko proba batzuk egitea onartu zuen gizonezkoak. Linazasorok azaltzen duenez, DatSCAN izena dute proba horiek, eta, horien bidez, dopamina ekoizten duten neuronen bidea nola dagoen ikus daiteke; hain juxtu, hori da parkinsonaren ondorioz kaltetzen den bidea.
|
|
|
Geroztik, irakurri ditut kasu harrigarriak, lehen aldiz hiri bat bisitatu eta lekuak non
|
zeuden
bazekitenen istorioak, edo «kale honen bueltan dago antzokia, eta harantzago jatetxe bat» esan eta asmatzen zutenenak. Nirea ez zen hainbestera iritsi; edo bai.
|
|
|
(10:34) (OFF) Bidaia agentzietara joan nintzen, auzune beltzetako bisitaldi gidatuak (ON) guri azpikontratatzeko prest ote
|
zeuden
jakiteko.
|
|
2011
|
|
|
Ez da egia radar gehiago dagoela. Iaz azterketa bat egin genuen, aktibatu gabe zeuden radarrak leku egokietan
|
zeuden
jakiteko. Radar ugari baitzeuden martxan jarri gabe.
|
|
|
Hain zuzen ere, jakinarazi du abuztuaren 31n jasotako datuen arabera 52 emakumek bizkartzaina dutela gaur egun. Iazko ekainean hamabi biktimak besterik ez zuen eskolta. «Arrisku berezian dauden emakumeei bizkartzaina eskaintzeko abenduan hartutako erabakiak ondorio zuzena izan du zaindutako emakume kopurua haztean».Ekainaren 30ean hogei erasotzailek eta beste hainbeste biktimak eskumuturrekoa zuten non
|
zeuden
jakiteko, eta, horretaz gain, 242 emakumek Bortxa deituriko sakelako telefonoa zuten. Iazko ekainean 166 biktimak zuten telefono hori.
|
|
|
Ekainaren 30ean, EAEko 46 emakume etengabe zainduta zeuden horiek babesteko eskolten bidez, 20 erasotzailek eta biktimak eskumuturrekoa zuten non
|
zeuden
jakiteko, eta 242 emakumek Bortza sakelako telefonoa zuten euren burua babesteko, Ertzaintzak emanda.
|
|
|
Bestalde, Premia larriko neurrien txostenak eskaintzen ditu zenbait datu fakultateetan euskara ikasteko klaseetan zenbat ikasle
|
zeuden
jakiteko. Taulan aipatzen diren fakultateez gain (ikus 9 taula), beste hauetan ere euskara ikas zitekeen (nahiz eta ikasleen gaineko datu zehatzik ez izan):
|
|
|
Hurrengo egunean beti bezala motxila hartu eta lanera. Eguerdian Axun zain nuen umeak nola
|
zeuden
jakiteko eta nik xehetasun guztiak kontatu nizkion. Anjelez, ordea, ez genekien ezer eta pentsatu genuen zuzendariarengana joan behar nuela.
|
|
|
Beren aurreneko bi urteetan, 1952an eta 1953an, Ekin barne buletinaren argitaratzaileek beren arteko solasaldiak egin zituzten," Europan pentsamenduaren arloan zer ideia
|
zeuden
jakin nahian". Txillardegiri saio haietan Unamuno irakurri eta azaltzea egokitu zitzaion.
|
|
2012
|
|
|
Geroztik irakurri ditut kasu harrigarriak, lehen aldiz hiri bat bisitatu eta lekuak non
|
zeuden
bazekitenen istorioak, edo, kale honen bueltan dago antzokia, eta harantzago jatetxe bat, esan eta asmatzen zutenenak.
|
|
2013
|
|
|
Eta hala egin zuten. Bidaiarien sorpresa aurpegiei erreparatu gabe, non
|
zeuden
jakin gabe ere, ezkerretara jo eta hankei ahalik eta arinen eragin zieten. Tarekek aurrea hartu zien, eta momentu batez Amaiak laguna galtzeko beldurra izan zuen.
|
|
|
Baina non
|
zeuden
jakiteaz gain (Green Park izeneko parkean, hain zuzen) gauza interesgarriago bat errebelatu zion mapak: Londresko kode postalak nola antolatzen ziren ulertu zuen begi kolpe batez.
|
|
2014
|
|
|
Gizonaren arnas hotsa entzuten zuela, astiro zutitu zen Maider. Lurrean ostiko txikiak eman zituen, sandaliak eta arropa non
|
zeuden
jakiteko. Ez zen askorik mugitu, ondoan baitzituen.
|
|
|
Antzekotasun erlazio horien erabilera ez da gaurkoa; aitzitik, Miletoko Talesek K.a. VI. mendean erabili zituen, besteak beste, itsasontziak kostatik zer distantziatara
|
zeuden
jakiteko eta Egiptoko Keopseko Piramide Handiaren altuera kalkulatzeko.
|
|
2015
|
|
|
Elkarrekin zeuden, alegia. Hortik aurrera, zehazki non
|
zeuden
jakin nahian hasi orduko, guztiek, salbuespenik gabe, plastikozko botila bat ateratzen zuten albotik, arreagoa edo horiztagoa izan, eta muturren aurrean paratzen zioten berehala. Katxinbe, katxinbolo, katxikalo edo auskalo nola deitzen zen edari alu hura.
|
|
|
2010eko otsail inguruan, Rodolfo Aresek Pello Urizar bazkaltzera gonbidatu zuen Gasteizera. Ezker abertzalearekin zeukaten harremanean noraino iristeko prest
|
zeuden
jakin nahi zuen Barne sailburuak, eta Batasuneko buruzagien asmoei buruzko zalantzak sorrarazi. Urizarren kontakizuna:
|
|
|
Ondoren, zertxobait aldendu eta telefonoz deitu zuen: Artxandako umeak nola
|
zeuden
jakin nahi zuen; denak omen zeuden ondo, taberna batean babesturik, eguraldiak hobera egin bezain azkar jaitsiko omen ziren. Korridoreko umeengana jiratu zuen burua; gehienak jaikita zeuden ordurako, korridore osoko ateak aztertzen.
|
|
|
Esanguratsua da, gainera, Arabako 1.863 euskaldun horiek non
|
zeuden
jakitea; 1.432 herri bakarrean bizi ziren, Aramaion. Gainerakoak honela banatzen ziren:
|
|
|
—Batzuk zuzen joaten ziren zigor ziegara San Kristobalen sartu eta berehala. Non
|
zeuden
jakin zezaten. Han burusi bai, baina koltxonetarik ez.
|
|
2016
|
|
|
Praka hura kentzeko eskatzen ez zen ausartu, pudorea bere baitan aspalditik sartua zeukalako, eta bere jakin gosea ezin aserik, aitzinera jarraitu zuen. Momentu zehatz hartan non
|
zeuden
bazekitela nabari zen eta edozein une noizkoa zen ere bai. Arrazoi horrengatik, bidaia hura laketgarria egin zitzaien, nahiz eta haien izaite mugagaitzaren hausle izan.
|
|
|
Ispiluan begiratu zuen gero, bere burua ezagutzeko moduan zegoen ikusi nahirik edo. Beharbada gauaren arrastoak ezabatu nahiko zituen aurpegitik, niri aurrez aurre begiratu aurretik; beharbada etxetik atera aurretik hain modu arretatsuan emandako ukituak bere horretan
|
zeuden
jakin nahiko zuen, baina ez zuen asmatu nondik hasi. Bere adatsa askatu eta astindu batzuk eman zizkion bi eskuekin, eta, sentitzen dut, baina ezin gaitezke nire etxera joan?
|
|
|
Bera nigandik, ni berarengandik, ezin ziur esan. Beregana joateko egun batzuetarako, galdutakoa bertopatzeko, non galdu genuen ez baleki bezala; suntsitutakoa berreraikitzeko, aurriak non
|
zeuden
baleki bezala; atzendutakoa bermarrazteko, harri oraindik hezean klarionaz ezer marraz baliteke.
|
|
|
Beragatik, Alsinagatik joan zen ama Estatu Batuetara, gogo onez edo txarrez, aitona amonak Mexikon utzita; beragatik, Alsinagatik bizi izan zen gurasoengandik aparte, bizi ziren ala hil ote ziren jakin gabe, barkatu zioten ala oraindik erresuminez beterik
|
zeuden
jakiteke, eta haien aipamenik txikiena ere egin gabe, berak asmatutako ipuina alabari kontatzeko ez bazen. Beragatik, Alsinagatik hainbeste oinaze, hainbeste ez ulertu eta hainbeste sufrikario.
|
|
|
Ez zen harritzekoa Montserrat itsasontzientzat erreferentzia izatea. Begiratu bat eta marinelek non
|
zeuden
jakin zezaketen. Egun argitsuetan, noski.
|
|
2017
|
|
|
Horrela, herritar horien zerrenda hartu eta, banan banan," haiengana iristeko ahalegina" egin zuten azterketaren ardura izan duten gizarte langileek. Helburua zen pertsona horiek" zer egoeratan
|
zeuden
jakitea, informazioa ematea eta, egoeraren arabera, zegozkien laguntzak bideratzea", azaldu du Elduaienek.
|
|
|
«Hasi ginen jende ezberdina ukitzen, eta ohartu ginen uste genuen baino minduago zegoela. Lehen bilera egin genuen nola
|
zeuden
jakiteko, eta aurrea hartu ziguten. Antolatu beharrean gaude, eta antolatu beharrean gaude, hori izan zen erantzuna».Ordurako, Auzitegi Nazionalaren eskuetan zegoen auzia, eta mehatxua gertuago zegoen.
|
|
|
Ordutik bizitza sekretua zeramaten. Itxurak aldatuta ibiltzen ziren kaletik, inork ezagutu ez zitzan eta hainbat etxetan bizi ziren, poliziak non
|
zeuden
jakin ez zezan.
|
|
|
Egin nezakeen gauzarik onena zuzenean arazoei aurre egitea zela pentsatu nuen; lagunen batzuk bildu eta Tomen bila hastea. Orduan, gertatzen zena gertatu, gutxienez gauzak nola
|
zeuden
jakingo nuen eta bukatuko ziren nire kezkak.
|
|
|
Balkoian zeuden amama eta aitita. Ni ere hurbildu nintzen, zeri begira ote
|
zeuden
jakiteko.
|
|
|
Idazten zuena gaixorik baldin bazegoen, horri buruzko hitzak ere kendu egiten zituen. Non eta norekin
|
zeuden
jakiten lagun zezakeen aztarna bakar bat ere ez zuen uzten gutunetan, ez eta presoen edo presozainen gaineko inongo informaziorik ere. Nahiko lan erraza zen, ondo baitzekiten presoek, bai intelekualek, bai gainerakoek?
|
|
|
Gauzak horrela, ikusi genuen gure etxean jesuita gutxi geundela, eta tokia genuela. Aurretik, Durangaldeko Mankomunitateagaz, Karitasegaz, Durangoko Udalagaz eta beste erakunde batzuekin harremanetan jarrita geunden, etorkinei begira zeintzuk premia
|
zeuden
jakiteko. Premiazkoa etxea zuten etorkinek, erroldan agertu eta eskubide guztiak bereganatzen joan zitezen.
|
|
2019
|
|
|
Neskatoak barruko arropan orban susmagarriak aurkitzen dituenean, pentsatzen du beherakoa duela, odoljario hilgarriren bat, gaixotasun lotsagarriren bat. Havelock Ellisek Ameriketako Estatu Batuetako goi eskola bateko 125 ikaslerekin 1896an eginiko inkestan, 36k ez zekiten ezertxo ere lehenbiziko hilekoak izan zituztenean, eta 39k, oso gutxi; alegia, erdiak baino gehiago ez
|
zeuden
jakinaren gainean. Helen Deutschen arabera, 1946an antzera zeuden gauzak.
|
|
|
Raimundo Silvak, gutuna postontzira eramatera joan eta gero, etxeko eskailera igotzen ari zela, telefonoa entzun zuen. Ez zen presatu, partez nekatuta sentitzen zelako, partez axolagabekeriaz, baita nahasia sentitzen zelako ere, segurutik Costa izango zen, poesia liburuaren probak zertan
|
zeuden
jakin nahiko zuen, edo egun beltz hartan utzi zuen nobelaren aldez aurreko irakurketa nola zihoan, Gogoratzen al zara.
|
|
|
Emirrek espedizio militar ugari burutu zituzten VIII. eta IX. mendeetan Arabaren kontra, eta zenbait kasutan kronistek toponimoak erregistratu zituzten, esaterako, Yarniq. Arazoa da leku horiek non
|
zeuden
jakitea edo, hobeto esanda, kroniketan agertzen den leku izena gaur egungo zein toponimorekin lot daitekeen. Nolanahi ere, liburu honek ez du erantzunik eman nahi, ezpada, guztiz kontrakoa:
|
|
|
Azkar demonio alde egin behar dugu". Mutila joan berritan, aita etorri da logela aurretxora eta kosk kosk jo du atea, senar emazteak lo ote
|
zeuden
jakin nahian. Baina alabak barnetik beti arrapostu bera:
|
|
|
Morala oso jota zuten, baina pozik
|
zeuden
jakinda laguntzera zihoazela.
|
|
2020
|
|
|
Horregatik, etxera iritsi orduko iluntzen ari zuen eta ez ginen bidean gelditu, eta sikomoro basotxo aldera joan ginen presaka. Jakeri berandu zergatik gentozen esan nahi genion, eta geratzeko bertan itxaroten, Braceren etxera joan eta han gauzak nola
|
zeuden
jakin arte.
|
|
|
Horrekin batera, PCR bidezko diagnostikoa ere egin zieten, lagin nasofaringeoak erabilita, une horretan infektatuta ote
|
zeuden
jakiteko.
|
|
|
Burua goratu nuen, eta bizkarra zuzendu, gorputza lazturik, erne. Non
|
zeuden
jakin nahi nuen, eta zein aldetara korri egin beharra zen, korri eta korri, sekula ez gelditzeko. Korri, amak sortu nintzen garaian egiteko esan zidan bezala.
|
|
|
Non
|
zeuden
jakin eta induskatzen hasi behar gara.
|
|
2021
|
|
|
Errepide batzuetan aldaketak egin dituzte. Trafikoko Zuzendaritzak lankidetza eskatu zigun, hesi metaliko arriskutsuak zein lekutan
|
zeuden
jakiteko, eta seinalatutako gune batzuk babestu dituzte. Alabaina, harridura eragiten diguten gauzak ere gertatzen dira.
|
|
|
Hil zuten egun berean ikusi nahi izan genuen, baina ez ziguten utzi. Eta hango parrokoak esan zigun ekar genezakeela nahi bagenuen, eta non
|
zeuden
bagenekienez, bi baitziren, ekarri genituen. Bestea Felix Lopez zen, Etxarrikoa, Joaquinaren aita.
|
|
2022
|
|
|
Jasandako jipoia izan ondoren, han zeuden berriro erasotzeko baino kristauen erasoak ekiditzeko gehien bat. Etsaien indarrak non
|
zeuden
jakinda, udako kanpaina antolatuko zuten Gaztelako gerra agintariek. Zoritxarrez Gaztelak muga arazo batzuk espero zituen Leongo mugetan eta momentuz ez zuten Zaragozakoen kontra ezer egin.
|
|
2023
|
|
|
Altzan ikastola bat sortu zen eta etxez etxe ibili ginen galdetzen ea interesatzen zitzaien ikastola bat sortzea. Horretarako, parrokietara jo genuen zein ume euskaldun
|
zeuden
jakiteko eta pixka bat zundatu genuen, eta horrela ireki zen Los Boscosen lehenengo ikastola.
|
|
|
Anttonek mapa bat aurkitu nahi zuen. Seguru nahi zuen orientatu, eta gauzak eta lekuak non
|
zeuden
jakin nahi zu en: etxetik kioskora edo zenbat zegoen; non biratu behar zen plazan lagunekin elkartzeko; iparraldean ala hegoaldean, ala erdialdean zegoen; trenbidea airetik edo itsaspetik zihoan.
|