|
2001
|
|
|
Eta hil zenean, Rossettik poema liburu bat jarri zuen emaztearen zerraldoan. Hain zuzen ere, bere arrebak, poetisa estimatuak,
|
urte
batzuk lehenago poema bat idatzi zuen horretaz: neska bat hiltzen zela eta bere amoranteak haren zerraldoan poemak utzi zituela.
|
|
|
Azken guda karlista piztu baino
|
urte
batzuk lehenago, 1862an, Daniel Irujo Nafarroako Lizarra hirian jaio zen, hots, Jurramendi ondoko karlisten inguru maitatuenean eta aipatu XIX. mendeko gatazka armatuetan biziki borrokaturiko eremuan.
|
|
2002
|
|
|
Hasi, ordea,
|
urte
batzuk lehenago hasi zen prozesua. 1996ko apirila maiatza aldera hasi omen ziren aukera horretan pentsatzen eta urte bereko azaroan egin zuten eskaera.
|
|
|
Euskal Herrian, berriz, 1891 arte itxaron zen Carlos Shombergek Bilbon sortu zuen" Novedades Fotograficas" ikusi ahal izateko. Gurean
|
urte
batzuk lehenago izan zuten erreportari grafikoek bere lana egiteko aukera tamala, hirugarren Gerra Karlistaren garaian, eta baita egin ere. Historikoak dira, kasu, 1874an Bilboren setioa zela eta Charles Monneyk egin zuen argazki multzoa, Jose de Lejarretak 1873an Durangoko kaleetan eginikoa, Ladizlas Kornarzewski poloniarrak Santa Kruz apaiza eta bereei egin zizkien argazkiak edota Otero eta Agirrek iruditan jasotako Donostia eta Durango bonbardaketenak.
|
|
|
1985ean, La Matanza de Sendejon buruturiko bigarren topaketaren karietara tailerra gauzatzen hasi zen. Ez dok amairuk eragina zuen Rogeliorengan
|
urte
batzuk lehenago, «alegia, errezitala banaka eman ordez, jendea aspertu beharrean, zergatik ez kantuak abestu elkarrekin, ahotsak egin, perkusioa sartu hemen, gitarra hor...?» Horrela sortu zen «Taller» delakoa. Nola deitu, ordea?:
|
|
2005
|
|
|
Zeruko ARGIA astekari bezala atera baino
|
urte
batzuk lehenago, Hondarribiko kaputxinoetan, nire anaia Kaietano eta beste batzuk, Zeruko ARGIA hamabostekari bezala ateratzen hasi ziren, egunkari formatuan, informatiboagoa edo egiteko, bestela Arantzazuko errebista eta horrelakoen oso antzekoa zela, eta usain hori kendu nahian. Baina Gipuzkoan, «Delegacion de Informacion» delakoaren arduradun Ugarte zegoen gero Donostiako alkate izan zena eta hark, hiruzpalau zenbaki ateratzen utzi, zorrak eginarazi, eta gero itxi egin zuen.
|
|
2007
|
|
|
Baina, etxean gazteleraz hezitako ume gehiago zegoen ikastolan, eta, kalean ere, jende gehienak erdaraz hitz egiten zuen. Gainera,
|
urte
batzuk lehenago euskarazko marrazki bizidunak izan ziren bezala, garai hartan beste erreferentzia batzuk zeuden indarrean: " Operacion Triunfo" eta antzekoak.
|
|
|
Nik lehen lagun batekin euskaraz hitz egiten banuen orain ez naiz gazteleraz hasiko, ezta zinean erdaraz ikusi dudan azken pelikularen laburpena egin behar badiot ere. Agian,
|
urte
batzuk lehenago banuen arrisku hori, jarrera ez baineukan oraindik definitua. Orain oinarriak ongi ipinita daude, lehengo erreferentziek zutabe sendoak eraiki dituzte, eta ia ezin naiteke egun batetik bestera lagunekin erdaraz hitz egitera igaro, ohitura eta inertzia batzuk eraikita daudenez errazagoa baitzaigu elkarrekin euskaraz aritzea.
|
|
|
Errepresioak gizarteko esparru guztietan jarraitu zuen. Adibidez, 1941ean,
|
urte
batzuk lehenago fusilatuak izan zirenak, 250 pezeta ordaintzera kondenatuak izan ziren! Eta bizirik atera zirenak 1.000 eta 2.000 pezeta.
|
|
|
Lugi Lilio kalabriar mediku eta filosofoak
|
urte
batzuk lehenago proposatutako ereduari jarraiki egin zuten aldaketa. Batetik, urtearen iraupena finkatzeko orduan, Alfontso X.a Jakintsuak emandakoa hautatu zuten:
|
|
2008
|
|
|
Kikuyu jendeak gaur ere kenyarren ia laurdena giro horretan hartu zuen etnia izatearen kontzientzia. 1945etik aurrera Rift haraneko goialdeetan baserri handietako ugazabak soroak mekanizatzen hasi zirenean,
|
urte
batzuk lehenago bertara eramandako langile kikuyuei bizibaldintza okerragoak ezarri zizkieten. Hauek saiatu ziren beren sorlekuetan berriro nekazaritzan hasten, baina ez zuten lortu, eta Nairobi inguruko txabolategietara jo behar izan zuten, nola edo hala bizimodua ateratzera.
|
|
|
Holanda, 1636 eta 1637 Historiako lehen burbuila espekulatibotzat jotzen dena gertatu zen. Holanda aitzindaria zen finantza kontuetan;
|
urte
batzuk lehenago, 1602an, Amsterdameko burtsa sortu zen Ekialdeko Indietako Konpainia Holandarraren eskutik. Berez, munduko lehen burtsa Anbereskoa (Belgika) dela esaten da sortua, baina Amsterdamekoa izan zen aktibo finantzarioekin negoziatzen lehena.
|
|
|
Oxford (Ingalaterra), 1650 Ekialdetik zetorren edabe iluna Europa mendebaldean sartzen hasia zen; Vienan lehen kafetegiak zabaldu zituzten
|
urte
batzuk lehenago eta Ingalaterrako unibertsitate nagusietakoa zuen hiriak ez zuen atzean geratu nahi. Kafetegi berriak, ordea, eztabaida piztu zuen.
|
|
2009
|
|
|
Baina keinua berandu iritsi zen. Berehala Serrano jeneralak
|
urte
batzuk lehenago erreginaren amorante izanak Pavia garaitu zuen Alcolean. Irailaren 29an, erreginak gaua Irunen igaro zuen eta biharamunean muga zeharkatu eta Hendaiara iritsi zen.
|
|
|
Los Angeles (AEB) 1909 Max Factor kosmetiko enpresa ezaguna sortu zen. Baina Max Factor bera hobeto esanda, Maximilian Factorowitz,
|
urte
batzuk lehenago, 1877an, sortu zen Lodz-en (Polonia), garai hartan Errusiar Inperioaren baitan zegoen herrian. Aitak ezin zuen hamar seme alaben hezkuntza ordaindu eta Maximilian dentista botikari baten negozioan aprendiz sartu zen 8 urte zituela.
|
|
2010
|
|
|
Londres, 1738 Robert Jenkins kortsarioak
|
urte
batzuk lehenago Fandiño kapitain espainiarrak moztu zion belarria erakutsi zuen Lord en Ganberan. XVIII. mendean Espainia eta Ingalaterra munduko itsas potentzia nagusiak ziren; lehena gainbehera zetorren, eta ingelesek Amerikako merkatu oparoak eurentzat nahi zituzten.
|
|
|
Zezenketa modernoa sortu zen. Aldaketa nagusia
|
urte
batzuk lehenago abiatu zen, XVII. mendearen amaieran: zezena jokatu ondoren ezpataz zezena hiltzen zuen oinezko bat agertu zen, matadorea.
|
|
2012
|
|
|
1920ko hamarkadan, commodityen prezioek behera egin zuten 1929a baino
|
urte
batzuk lehenago, baina orain commodityen prezioen igoerak 2008ko uztailera arte iraun du, enpresen akzioak jaisten hasi eta hilabete batzuk geroago arte. Orain prezioak jaisten ari dira.
|
|
2013
|
|
|
Nekez irudika nezakeen berba haien doinu profetikoa. Gaur egun, eztabaida independentista Espainia eta Kataluniako agenda politikoaren muinean dago,
|
urte
batzuk lehenago sinesgaitza litzatekeena.
|
|
2014
|
|
|
Armak uzteko erabaki ofiziala hartu baino
|
urte
batzuk lehenago, taldeak ez zituen garai loratuak bizi izan eta, agian horregatik, barne banaketaz zein koordinazio ezaz mintzatu zen. Interrogazio ugari ireki ziren.
|
|
|
Afrika banatu berria egon arren, inperialismoaren pastelak ez zituen potentziak lehen bezala asetzen. Historiako inperiorik zabalenetakoa
|
urte
batzuk lehenago erori zen, 1898an, Espainiak itsasoaz bestaldeko azken lurraldeak galdu zituenean. Alemaniar Inperioa auzoko potentziena baino txikiagoa zen, eta azalera handitzeko edozein aukera baliatzeko prest zegoen, ahal zela Europatik irten gabe.
|
|
2015
|
|
|
Zentzu horretan, susmoa dute gero eta jende gehiagok jartzen duela zalantzan kontsumo eredua, eta itzuli litzatekeela
|
urte
batzuk lehenago zegoen joeratara: " Garai batean altzariak ia bizitza osorako ziren.
|
|
2016
|
|
|
WWFren helburua zen Europar Batasunak legedia gogortzea kontsumitzaileok egunero esku artean izaten ditugun produktu kimiko sintetikoei dagokienez. Eta bai, araudia finkatzeko prozesua aspaldi abiarazi zuen Europak WWFk Detox kanpaina abiatu baino
|
urte
batzuk lehenago, izatez, baina industria kimikoaren lobbyak izugarri atzeratzea lortu du prozesu hori, eta are okerrago, emaitza urardotzeko arriskua dago. Horren berri xehe xehe eman zuen Stephane Horel kazetari frantziarrak 2015eko maiatzean argitaratutako A toxic affair (Afera toxiko bat; gaztelaniaz/ ingelesez) txostenean.
|
|
2017
|
|
|
Aita, aldiz, Archibald Scott Cleghorn finantzari eskoziarra. Eta amabitxia Ingalaterrako Victoria erregina,
|
urte
batzuk lehenago Hawaiiren independentzia berreskuratzen lagundu zuena, beti ere Ingalaterraren interesen alde (eta AEBen interesen kontra).
|
|
2019
|
|
|
Macronek Frantzian ezarritako tasa
|
urte
batzuk lehenago britainiarrek ezarritakoen oso antzekoa zen eta Macronek berak Blairrek bezain arin egin zuen atzera herritarren protesten aurrean. Alabaina, Macronek zerga ezabatu arren abenduaren 1eko manifestazio bortitzen ondoren, protestalari frantsesak ez ziren etxera itzuli.
|
|
2020
|
|
|
Zer zekien Etxezaharretak guk ez genekienik? " Asiatik abiatua zen
|
urte
batzu lehenago SRAS izeneko zerbait, arnas hartzeko sindromo bizi larria. Honek bularrak erasotzen zituen bainan bere baitaz gesaldu zen, eriak behexiz gehienbat".
|
|
2021
|
|
|
Wikipedia ri segi," pertsona edo talde batek erresilientzia dutela esaten dugunean, ezbeharrei aurre egiteko gaitasuna dutela adierazten dugu; gerta daiteke, egoera horretatik indarberritua ateratzea ere". Koronabirusaren krisi globalak gure agintarien ahotan jarri duen nozio hau
|
urte
batzuk lehenago bere egin zuen Japoniako Gobernuak.
|
|
|
Eremua 27.000 metro koadrokoa zen eta inguratzen zuen harrizko hormak gainean kristal apurtuak zituen porlanetan itsatsita. 1965ean, Mallet hil zenean, bere orduko ustezko bikotekideak Ruth Adams
|
urte
batzuk lehenago hil zen istripu arraro baten ondorioz, berehala dokumentu mordoa erre zuen etxearen kanpoaldean. Langileetako batek oroitzen du momentu hura:
|
|
2022
|
|
|
Ikerketa hori eta
|
urte
batzuk lehenago Iruñean apezpiku egona zen Bernardo de Sandoval y Rojas inkisidore nagusiaren jarrera erabakigarriak izan ziren eromen kolektibo horri amaiera emateko unean.
|
|
2023
|
|
|
Top horretan egoteko, korneten deiari erantzun eta mauser fusilen bidesaria ordainduta zuten gehienek
|
urte
batzuk lehenago: " Lehen langillien lapurrak ziran, orain euron erailtzailliak", zioen Eguna k altxatuen alde jarri ziren" dirutsuen" inguruko 1937ko kronikan batean (6).
|