|
2001
|
|
|
Gustura ez egoteak,
|
pertsonak
bere buruaz duen irudia eta barneratu dituen estandar sozialak bat ez datozela adierazten du.
|
|
|
Filosofia batzuek pertsona zeharo naturaz haraindiko izaki bihurtuz arazoa sinplifikatu dute, baina orduan giza izaeraren dimentsio zeharo berehalako eta agerikoak bazterrean uzten dituzte, hala nola, bere izaera biologikoa. Bestelako ikuspegi batzuek pertsona argi eta garbi inguruko izakien artean kokatzen dute, eboluzionista eta ekologistek kasu; baina honela ez digute beste izakiekiko gizakiek dituzten ezberdintasunak edo
|
pertsonak
bere burua ezagutzeko duen gogo indartsuaren zergatia azaltzen laguntzen.
|
|
2004
|
|
|
2 Hala ere, jakinarazi, zitatu, epatu edo errekeritu beharreko
|
pertsonak
bere burua auziaren jakituntzat jotzen badu, eta auzitegian eginbidearen deuseztasuna salatzen ez badu bere lehen agerraldiko ekitaldian, orduan eginbide horrek une horretatik aurrera ondore guztiak izango ditu, legearen xedapenen arabera egin izan balitz bezala.
|
|
2006
|
|
|
Hala ere, jakinarazpena, zitazioa edo epatzea jaso duen
|
pertsonak
bere burua jakituntzat jotzen badu epaiketan bertan, eginbideak une horretatik aurrera bere ondore guztiak sortuko ditu, lege xedapenen arabera egin izan balitz bezala; baina horrek ez du esan nahi laguntzailea edo mendekoa salbuetsita geratuko denik hurrengo artikuluan ezarri diziplinako zuzengarritik.
|
|
2007
|
|
|
debaldeko erasotzaile bihurtzen den norbait da eta, izaeraz horrela delako, kargu horrekin gozatu egiten du eta bekatari ordaintzaileak bilatu behar ditu.Horrelako egoerak ingelesezkomobbinghitzaz bataiatu dira.Mobbing, jazarpen moral edo eraso psikologikoa lantegian zer den deskribatzeko, honela azalduko genuke: ...e; biktima ez ezik, inguruko pertsonek ere jasaten duten sufrikario hori hainbat eratan agertzen da.Sintoma psikosomatikoakFisikoak: zefalea tentsionalak, insomnioa, alterazio kardiobaskularrak, loaren trastornoak, digestioaren trastornoak... Psikikoak: sumingarritasuna, antsietatea, paniko krisiak, depresioak, arreta zuzentzeko eta kontzentratzeko zailtasunak, oroimenaren alterazioak.Zenbaitetan,
|
pertsonak
bere buruaz duda egiten du, beheragokotzat hartzen du bere burua.Lanak nozitzen du disfuntzioa.Lanaren kopurua eta kalitatea jaitsi egiten dira.Talde lanean aritzeko zailtasunak, lanean baja maiz hartzen da, enpresaz aldatzeko gogoa pizten da.Ase ez dauden pertsonen baturak giro desatsegina sortarazten du lantegian eta horrek pertsonengan ez ezik, erakundean ere izaten du eraginik.Axolagabekerien... senitartekoei, ezkontideari, seme alabei.Azkenean hauek ere nozitzen dituztemobbingarenondorioak.Nola defendatu. Eraginiko pertsonak bere defentsak sortu ditu, bere buruaren eta senitartekoen osasun mentala zaintzeko: Bere buruaren nortasuna indartuz.Asertibitatea (tinko izateko eta ezezkoa ematen ikasteko trebezia) landuzAntsietatea eta estresari aurre egiteko teknikak baliatuzBere buruaren alderdi positiboak ahalik eta gehien garatuz.Bai antsietate maila apaltzeko, bai era guztietako egoera kaltegarriei buru egiten ikasteko ere, profesional baten laguntza eskatuz, beldurrik gabe.Aldaketak egituretanEgoera eredugarria, egiturak aldatu eta enplegatuak jazartzen dituzten nagusiak desagertzea da.Pertsona arteko harremanetan beti agertzen diren gatazkak konponduko lituzketen egitura iraunkor eta heldua eduki lukete erakundeek, pertsona horientzat ez ezik, enpresarentzat ere mesedegarri gertatuko litzatekeelako.Gatazkak hauteman eta behar bezala kudeatzeko, mobbingarensintomak garaiz ezagutu eta lehenbailehen sendatzeko trebeziak garatu lituzke erakundeak.Horretarako, kexu egiteko eta anonimatuan aritzeko eskubidea bermatuz, gatazka pertsonalak konpontzeko arau garbiak agertu lirateke lantegian bertan, pertsonen arteko artekaritza sistemak aurreikusten dituztenak.Helburu horiek erdiesteko, ordea, pertsona arteko harremanetan eta gatazken konponketan langile guztiek entrenatu lukete.Erakundeak aldatuko direla itxarotea, oro har, mirariaren zain geratzea da.Maila pertsonaleko irtenbidea ere ez da gizakiari beste enpresa batera joan dadin aholkatzea, enpresa berri horretan ere beste horrenbeste edo, areago, egoera okerragoa topatuko duelako, akaso.Nagusi patologikoaren izaeraHainbat ezaugarri agertzen dituzte maiz horrelako pertsonek: Beren baitako gabeziak konpentsatzeko, aginduak ematea dute beharrezkoa, beren azpian presionatu ahal izateko moduko norbait izatea, era horretan zu baino gehiago naiz ni" horren gogobetetasuna bizitzeko.
|
|
|
Mead ek berak kontuan hartu zuen norberaren sorreraeta nolakolatasuna ulertzeko gizarte eta harreman/ elkarrekintzaknolakoak eta zenbat diren aztertu behar dugula. Tesi horren arabera, gizarte ingurunesinpleak eta konplexuak daudenez, gizarte sinpleetan harreman etaelkarrekintza kopurua txikiago izaki,
|
pertsonak
bere burua ezagutzeko inguru, egoera edo aukera gutxiago du: gizarte horietan norberaren rola definituagoa da etaikaste prozesua ere sinpleagoa (nolabait, norbanakoak, norberatasuna?
|
|
|
Baina nola gizakiari dagokion jardunbide berezia den gizakiarekinberdintzeko joera egon da eta self pertsonaren parekotzat hartu du askok. Ikusikodugunez, self a ez da pertsona, edo norbera, self a
|
pertsonak
bere buruaz jardutekoduen gaitasuna eta ekintza da, ekintza mota hori giza artean ikasten eta gauzatzenda (Mead, 1934)
|
|
|
Azkenik, motibazio prozesuak ditugu; hots, behatutako portaera baterrepikatzeko pertsonak motibatuta egon behar du. Motibazioa ereduaren portaerakdituen ondorioen (errefortzua/ zigorra) eta
|
pertsonak
bere buruari ematen dionerrefortzuaren araberakoa da. Halaber, beste faktore batzuek ere badute eraginik: behatutako portaerari buruz gizabanakoak duen pertzepzio subjektiboak, portaerahorretarako gizabanakoak bere buruari aitortzen dion eraginkortasunak, etaantzeko faktoreek.
|
|
|
Fullat, 2000: 111 Gertakari moralari esker, honela autorea,
|
pertsonak
bere burua izaki aske bezala atzematen du, alegia, baldintzapen biologiko eta sozialetan agortzen ez den norbait bezala.
|
|
2008
|
|
|
AEBko psikiatra horrek teoria nihilista bat azaldu zuen 1979an. Teoria horren arabera,
|
pertsonak
bere buruaren, bizi esperientzien eta itxaropenik ezaren kontzeptu negatiboa izango zuen etorkizunean, hau da, ez zuen ezer heldu beharrari eta ez zuen itxaropenik izango goizean. Atrakalekua depresioa binomioaren detonatzailea oinarrizko arazo psikologiko bat da, edo kaltetuaren autoestimu baxua.
|
|
2011
|
|
|
Adibidez, lana galtzeari buruzko kezka izatea lan egiten den enpresa gaizki doalako, kezka erreal bat da eta ez obsesioa. Obsesioen edukiek ez dute bizitza errealeko gertakariekin loturarik izaten,
|
pertsonak
berak buruan darabiltzan ideiek zentzurik ez dutela onartzen du. Adibidez, pelukeroaren orraziak HIESaren gaixotasuna transmititzen duela pentsatzea edota, zentral nuklear batetik ehunka kilometroetara bizi arren, eta istripu nuklearrik gertatu ez arren, erradiazioak kutsatuko ote duen kezka izatea.
|
|
|
Inbidia oso txarra da eta besteen inbidia daukan
|
pertsonak
bere buruari egiten dio kalterik handiena. Daukagunarekin pozik egoten ikasi behar dugu, besteek daukatenari hainbeste erreparatu barik.
|
|
2012
|
|
|
Baten arabera, estresa estimulu antzeko bat da, organismoaren oreka asaldatzen duen gertaera baten aurrean, jokabidean aldaketak sorrarazten dituena. Beste bat organismoak eragindako erantzunean oinarritzen da, eta
|
pertsonak
bere burua egoerak gaindituta ikusten duenean agertzen den jokabidetzat definitzen du estresa. Hirugarren planteamenduak aurreko biak lotzen ditu, eta estresa elkarreragintzat ulertzen du gizabanakoaren eta hura gainditzen duen edo bere ongizatea arriskuan jartzen duen ingurunearen artean.
|
|
|
Bestalde, autozainketaren bidez,
|
pertsonak
bere burua zaintzen ikas dezan lortu nahi da. Askotan, ezagutzarik edo motibaziorik ezaren ondorioz, pazienteak ez du bere zainketen erantzukizuna hartzen eta, azkenean, mendeko bihurtzen da eta autoestimua galtzen du.
|
|
|
– Koherentziaren zentzua. Koherentzia zentzu handiko
|
pertsonak
bere burua gaitzat hartuko du sortzen zaion arazoari aurre egiteko: haren osasunean eragina duten elementu estresagarriak kontrolatuko ditu.
|
|
|
Zenbaitetan,
|
pertsonak
bere burua gaindituta ikusten du galeraren larritasunagatik, eta oreka fisikoa eta psikikoa galtzen du. Horrek dolu patologikoa dakar berekin.
|
|
|
norbanakoak bere nortasun pertsonala etaidentitate soziokulturala eraikitzen ditu bera partaide den gizataldearen ezaugarrietanzentzu sinkronikoan, eta horren memoriaz zentzu diakronikoan. Horrela betetzendu
|
pertsonak
bere burua zerbaitekin identifikatzeko duen ezinbesteko beharrizana (Bilbao, Ezkurdia, Perez, 2004: 69; cfr. Castells, 2000:
|
|
|
norbanakoak bere nortasun pertsonala etaidentitate soziokulturala eraikitzen ditu bera partaide den gizataldearen ezaugarrietanzentzu sinkronikoan, eta horren memoriaz zentzu diakronikoan. Horrela betetzendu
|
pertsonak
bere burua zerbaitekin identifikatzeko duen ezinbesteko beharrizana (Bilbao, Ezkurdia, Perez, 2004: 69; cfr. Castells, 2000:
|
|
|
Ez zuen pertsona jario horretatik kanpo ikusten, ezta jarioa pertsonetatik kanpo. Gutxi asko, Meadek uste zuen
|
pertsonak
bere burua maneiatzen ikasten zuela kideekin jokoa doitu ahala, jokoan besteek berarengandik zer espero zuten ikasi behar baitzuen, besteak ziren haren ispilua. Arian arian ikasiko du mirail hartan ikusten duena bera dela.
|
|
2017
|
|
|
Emakumeetatik begiratzeko, haietara ez hain isuria, eroria eta gogoa egotzia egoteko, on litzateke, zenbait aldiz bederen, bakarrik zaudenean, gogoeta egitea eta zeure baitan kontsideratzea ea nolakoa handia ala ttipia, luzea ala laburra den emakumeetako plazer hura. Zeren baldin ttipia eta laburra baldin bada, erokeria handia da hargatik
|
pertsonak
bere buruari hainbat atsekabe eta egiteko, nola anitzetan ere ematen baitio, ematea.
|
|
|
Izu atakean,
|
pertsonak
bere buruaren kontrola galtzen du eta hiltzeko edo erotzeko beldur sakona bizi du.
|
|
|
Egokitzeko behar hori bereziki handia denean, zenbait psikologok birkontzeptualizazioa deitzen diote, hain zuzen ere,
|
pertsonak
bere buruari buruzko, gertuko pertsonei buruzko eta bizi den komunitateari buruzko kontzeptuak berreraiki behar baititu.
|
|
2020
|
|
|
Arizmendiarrietaren pentsamendua eta egitasmoa, beraz, pertsonarengan fedea izateko gonbita dira. Horretarako, baina,
|
pertsonak
bere burua aurkituko badu, helburuko galderei lotu behar zaie(" gizabidea helburu" duten galderak eta praxiak, alegia). Hori dela eta, Arizmendiarrietak argi zuen lantegiko kideetako bakoitzean kondizio subjektiboa birsortzea eta jokabide etikoa premiazkoak zirela; bestela esanda, arlo tekniko eta profesionalean onak eta zailduak ez ezik barne bizitza aberats, sinestun eta sakoneko pertsonak behar zirela (hezkuntzaren eta formazio kooperatiboaren gaineko ikusmolde zabala zuen, hain zuzen ere).
|
|
2023
|
|
|
Gertaera traumatikoaren (traumatikoen) zergatiaren edo ondorioen hautemate distortsionatu eta iraunkorra,
|
pertsonak
bere burua edo besteak salatzea eragiten duena.
|