|
2002
|
|
|
Baina azken egunetan egunkarietan behin eta berriz irakurri izan ditugu Niloko birusa dela-eta infektatuak izan ondoren hildako pertsonen albisteak. Abuztua arteko datuek diotenez, 361
|
pertsona
kutsatu dira Estatu Batuetan eta horietatik 23 hil dira.
|
|
|
Britainiako kasuetan, kasu bakarrean frogatu ahal izan da prioiaren transmisioa haragia kontsumituta gertatu dela: Ingalaterra hegoaldeko herri batean bost
|
pertsona
kutsatu ziren behikiak kontsumituta, harategian behiaren burmuin hondarrak haragia ebakitzeko tresna berberekin manipulatzen zirelako.
|
|
2003
|
|
|
Singapur, pneumoniak eragiten dien lehen nazioetako bat, pandemia kontrolatzeko mekanismoak garatzera abiatu zen bete betean. Pandemia horrek 206
|
pertsona
kutsatu zituen hiri estatuan, eta horietako 32 hil ziren. Txartel adimendunez gain, Singapore Technologies ek eskaner termikoa garatu zuen krisian.
|
|
2004
|
|
|
Zientzialariek erabiltzen duten eredu informatiko baten bidez zehaztu daiteke nola barreiatzen den birusa airetik etxebizitza multzoko beste apartamentu batzuetara. Guztira, 2003an, 321
|
pertsona
kutsatu zituen SRAS enpresak aztertutako apartamentuen blokean. Urte berean 299 pertsona hil ziren Hong Kongen gaixotasun horren ondorioz, 349 Txina kontinentalean eta 800 mundu osoan.
|
|
2005
|
|
|
Leherketa ondoko asteetan iturri ofizialen ustez 3.000 herritar hil ziren eta bertako biztanleen arabera 10.000 Zaharrak eta haurrak nagusiki. Gainera beste milioi erdi bat
|
pertsona
kutsatu zituen isuriak. Horietako asko hiltzerainoko gaixoaldi mingarri luzeetan erori ziren.
|
|
|
Hori gertatuko balitz, kutsatzeko mekanismoak eta gaixotasunaren larritasuna zehaztu lirateke. Mundu osoan gertatzen den pandemia litzateke egoera okerrena, non gaixotasuna pertsonaz
|
pertsona
kutsatzen baita (orain arte ez da horrelakorik gertatu). Horregatik, prebentzio politikak eta izan daitezkeen konponbideen ikerketa azpimarratzen dira.
|
|
2006
|
|
|
Adituaren esanetan, askoz gehiago egin behar da pandemia baterako prestatzeko edo bat prebenitzen saiatzeko. Orain arte, 50 herrialdek baino gehiagok egin diote aurre birusari; nagusiki hegaztiei eragiten die, baina 258
|
pertsona
kutsatu ditu eta 153 pertsona hil dira 2003az geroztik. Ukituriko herrialdeen artean Afrikako herrialdeak daude:
|
|
2007
|
|
|
Bost autonomia erkidego horietan infekzioak gora egin du, eta bitartean 20, 21 eta 22 urte bitartean jaiotako gazteak eta bitartean jaiotako haurrak (gaur egun 9, 10 eta 11 urte dituzte) birlandatzera behartzen ari da. Joan den ostiralera arte, Nafarroan 1.453
|
pertsona
kutsatu ziren, hiru birusen bidez haurrak immunizatzen hasi zirenetik paper agerraldirik handiena den horretan. Txerto honek errubeola eta elgorria babesten ditu, baita parotiditisa edo paperak ere.
|
|
2008
|
|
|
Patogeno horrek giza arnas traktua estaltzen duten zelulen egitura ezagutu behar du, aterki gisa, haietan sartu eta infektatu ahal izateko. Aurkikuntza horrek hobetu egingo du gripearen zaintza eta, zehazki, H5N1aren bilakaera, dagoeneko ehunka
|
pertsona
kutsatu baititu. “Orain badakigu zer bilatu behar dugun”, dio Ram Sasisekharan ikasketa zuzendariak eta MITeko irakasleak.
|
|
|
Suszeptibilitate anitza Jakina da, halaber, tuberkulosiak bere presio selektiboa eragin duela. Urtero, tuberkulosiaren baziloak bi milioi
|
pertsona
kutsatzen ditu, baina %10ek bakarrik garatzen du gaixotasuna. Gaixotu ala ez, besteak beste, berezko suszeptibilitate genetikoaren mende dago.
|
|
|
420.000 inguru kutsatu ziren iaz. Onusidaren datuen arabera, GIB/ Hiesari buruzko Nazio Batuen Programa Bateratuak 33,2 milioi
|
pertsona
kutsatu zituen 2007an. “Hies izurritearen egoera” dokumentuaren azken edizioak adierazten du datu horrek %16ko beherakada dakarrela 2006ko zifrarekin alderatuta.
|
|
2009
|
|
|
A gripeak eragindako beste heriotza atzeman dute Costa Rican, herri honen lehenengo kasua. Bertan beste 8
|
pertsona
kutsatu direla jakinarazi dute.
|
|
|
Azken orduetan Foru erkidegoan A gripe kasu berri bat eman da. 54 urteko gizon bat Tuterako Reina Sofíako ospitalean dago eta guztira, hiru
|
pertsona
kutsatu dira Nafarroan.
|
|
|
Behi eroen gaixotasuna 1985 antzeman zen Erresuma Batuan. Orduz geroztik, munduan 752
|
pertsona
kutsatu dira birusarekin. Hegazti gripeak, berriz, hegaztien bidez kutsatzen den gaitza da.
|
|
|
Eta bat batean nire aldamenekoak ahoa estaltzen zion maskara jarri du. Londresen, birusak bi
|
pertsona
kutsatu omen ditu. Bi.
|
|
2010
|
|
|
Susan Reverby Wellesley Unibertsitateko ikertzailearen ikerketa bati esker izan da horren berri. Horren arabera, 696
|
pertsona
kutsatu zituzten, gehienak, buruko gaixotasunen bat zuten gaixoak.
|
|
|
VHC birusak, hepatitisa eragiten duenak, 170 milioi
|
pertsona
kutsatzen ditu mundu osoan, eta gehienek ez dute horren kontzientzia handirik. Horregatik, “epidemia isila” deitzen diote.
|
|
2012
|
|
|
Bitartean, nematodo txiki beldurgarri eta lazgarri horren eme helduak milaka larba (zizare kume) isurtzen ditu
|
pertsona
kutsatuaren odolbideetan, eltxo zupatzaileen ahoetaraino iristeko moduan. Zenbaitetan, larba horiek ez dira azal inguruko odol hodietara hurbiltzen gauez izan ezik, gauez ziztatzen duten eltxoen faboretan.
|
|
|
Gaur egun, pertsona seropositiboen %30ek ez du haien izaera ezagutzen. Listuarekin egiten den GIBaren proba azkar bat eginez gero,
|
pertsona
kutsatuta dagoen jakin daiteke, baldin eta arriskutik hiru hilabete igaro badira. GKEak ere horretan aritzen dira.
|
|
|
Besteak beste, eskuak garbitu, erabili eta botatzeko zapiak erabili, jostailuak garbitu eta desinfektatu, eta haurtxotik hurbilen dagoen ingurunea erabili. Beste gomendio batzuk dira haurtzaindegiak saihestea,
|
pertsona
kutsatuak gerturatzea eta haurtxoarenak ez bezalako gela prestatzea, horrelakorik izanez gero. Garai goiztiarreko gurasoen prestakuntza psikologikoa Haurtxoa etxera eramateko garaia oso gogorra da gurasoentzat.
|
|
2013
|
|
|
Kopuru handian menuak zerbitzatu behar dira, higieneari eta manipulazioari dagokienez. Gastroenteritisa zuzenean kutsa daiteke pertsonaz
|
pertsona
kutsatutako elikagaien, uraren edo ingurumen iturrien bidez. Infekzio horiek birus edo bakterio patogenoek eragin ditzakete. Norovirus ontzi batean hautematen denean, lurrean gastroenteritis agerraldien kausarik ohikoenetako bat da norbait hor infektatu delako, hau da, itsasontzira igo aurretik.
|
|
2014
|
|
|
OMEren estatistiken arabera, Sierra Leona k eta Liberiak kasu gehien dituzten bi herrialdeak dira. Hala ere, Mugarik Gabeko Medikuen (MSF) azken datuek adierazten dute Ginean zenbat
|
pertsona
kutsatu zeuden, eta «lehen kasuak sortu ziren». Egoera kezkagarria da, eta GKEak irauli egin dira epidemia hori geldiarazteko.
|
|
2018
|
|
|
1918an milioika
|
pertsona
kutsatu eta gaixotu ziren, eta haietako asko hil egin ziren. Zergarik gertatu zen hori?
|
|
2020
|
|
|
Horien arabera, EAEn bederatzi kasu positibo berri atzeman dituzte azken 24 orduetan PCR proba bidez. Gehiago ateratzen ari dira argitara ordea, Ordizian atzemandako agerraldia dela eta. 707 testen emaitzak jaso ditu Osasun Sailak, eta 30
|
pertsona
kutsatu dira Goierriko herri horretan. Lasarte Orian, ekainaren 29ra arte 53 pertsonari eragin die koronabirusak.
|
|
|
Araban hiru eta Bizkaian bi, hurrenez hurren. Ordiziako azken kutsatzeak aintzat hartu gabe, EAEn 21.227
|
pertsona
kutsatu ditu COVID. Horietatik 13.933 negatibizatuak izan dira eta ospitaleko alta jaso dute beste 4.344k.
|
|
|
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 20.963
|
pertsona
kutsatu dira orain arte, Osasun Sailaren datu ofizialen arabera: 7.909 Bizkaian, 3.348 Araban eta 2.315 Gipuzkoan.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan 442 kasu berri atzeman dituzte azken 24 orduetan. Horiek gehituta, orain arte, 15.969
|
pertsona
kutsatu ditu COVID.
|
|
|
Guztira, 165
|
pertsona
kutsatu dira koronabirusaz Urola Kostan. Azkoitian, Zarautzen eta Zumaian kasu berri bana zenbatu dute.
|
|
|
Isabel Sola birologoak dio populazioaren% 60 txertatu litzatekeela COVID aurkako txerto batek talde babesa sor dezan. Birusak oinarrizko ugalketa zenbakia (R0) 2,5ekoa duenez, immunizatu gabeko gizarte batean, kutsatutako pertsona bakoitzak beste 2
|
pertsona
kutsatuko lituzke. Horietako bakoitzak beste 3 kutsatuko lituzke eta, horrela, etengabe.
|
|
|
Gaixo dagoen pertsona batek zenbat
|
pertsona
kutsatzen dituen adierazten du R0 zenbakiak. Batezbesteko bat da, eta, 1 baino handiagoa bada, esan nahi du gaitza hedatu egingo dela.
|
|
|
Azaldu dutenez, infekzioaren maila kalkulatzeko, hildakoen kopuru ofizialean oinarritu dira, eta ez erreprodukzio zenbakian (Rt). Izan ere, zenbaki horrek neurtzen du zenbat
|
pertsona
kutsatzen dituen infektatutako pertsona batek, baina, kasu asko ez direnez detektatu, ez da zehatza. Horregatik oinarritu dira hildakoetan.
|
|
|
Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroek, Estatu Batuetako Osasun eta Giza Zerbitzuen Sailaren mendekoek, arropa zikina ez irabiatzeko eta arropa, eskuoihalak edo izarak garbitzeko modurik beroena erabiltzeko eta horiek ere tenperatura altuetan lehortzeko eragiten dute. Gainera,
|
pertsona
kutsatu batekin bizi bagara, arropa zikina manipulatzen dugunean, erabili eta botatzeko eskularruak erabiltzeko eskatzen du, eta ez garbitzeko etxeko gainerakoekin. Koarentena eta isolamendua:
|
|
|
Hilabete gutxi barru, SARS CoV birusak milioika
|
pertsona
kutsatu ditu eta milaka herritar hil ditu mundu osoan. Zalantzarik gabe, azken 20 urteetako koronabirusik hilgarriena da.
|
|
|
7 egunez elikatzen dira (denbora horretan, pisua 500 aldiz handitu daiteke), arrautzak heldu arte, eta lurrean botako dira, handik gutxira hil egingo baitira. Horregatik, akainak ez dira pertsonaz
|
pertsona
kutsatzen. Zer gaixotasun transmititzen dituzten akainek Akain mota batzuek pertsonei eragin diezaieketen bakterio, birus edo parasito gaixotasunen bektore gisa jarduten dute.
|
|
|
Kalkuluen arabera, milioi bat edo milioi eta erdi
|
pertsona
kutsatu egin dira. Hauteskundeetako inkesten modura, laginketa hori ondo eginez gero, gizarteko aldagai ugari kontuan hartuta, argazki bat lor dezakezu.
|
|
|
Herrialdeko batez bestekoak oso azpitik daude datu horietatik. Donostian, adibidez, milatik 1,5
|
pertsona
kutsatu dira (267 gaixo).
|
|
|
Europan, egonkortzen ari dira kasu berriak, baina oraindik ez dago kutsatu kopuruaren beherakada nabarmenik, eta kontinente horretan 1,31 milioi
|
pertsona
kutsatu dira pandemia hasi zenetik. Ameriketako Estatu Batuetan, berriz, milioi bateko langa gainditu dute, 1,04 herritarrek eman baitute positibo.
|
|
|
AEBen, hots, iparraldeko bizilagunaren zenbakiekin konparatuta, Mexikon apal antzean ari da hedatzen izurritea, batez ere herrialdearen hedadura eta biztanle kopurua (130 milioi pertsona) aintzat hartuz gero. Atzoko datu ofizialen arabera, 1.510
|
pertsona
kutsatu ditu gaitzak, eta 50 hil. Gobernua gradualki ari da ezartzen neurriak.
|
|
|
Jarduera ekonomikoa etenda dago hainbat herrialdetan; eskolak, itxita; eta herritar asko, etxean konfinatuta. Mundu osoan ia milioi bat
|
pertsona
kutsatu ditu gaitzak, eta azken urteetako osasun krisirik handiena da. Historian, ordea, asko izan dira mundua geldiarazi duten gaixotasun eta pandemiak.
|
|
|
Azken datuen arabera bi
|
pertsona
kutsatu dira gure lurraldean, horietatik bat Beran eta beste bat Goizuetan. Nafarroako datuei erreparatuta, positibotasun tasa %3, 6ra jautsi zen atzo, portzentajerik baxuena uztailaren 12az geroztik.
|
|
|
Ez dut uste test masiboak egitea garrantzitsua denik, edo esanahi bat duenik. Eskola batean adibidez," denei egingo diegu" esatea ez da bidea, horren emaitza gaur oso ona izan daitekeelako, baina handik bizpahiru egunera edozein
|
pertsona
kutsa daiteke. Agian hobe litzateke noizbehinka egitea batzuei, ausaz.
|
|
|
Azpimarratzekoa da Araba, Bizkai eta Gipuzkoako kutsatze indizeak 1etik beherakoa izaten jarraitzen duela: 0,63 Zehazki, kutsatu bakar batek batez beste zenbat
|
pertsona
kutsa ditzakeen adierazten du horrek.
|
|
|
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako kutsatze indizeak 1 baino baxuagoa izaten jarraitzen du: 0,68 Zehazki, kutsatu bakar batek batez beste zenbat
|
pertsona
kutsa ditzakeen adierazten du datu horrek. Osasun Sailaren arabera, ordea, koronabirusaren eraginez zainketa intentsiboetako unitatean artatu behar izan dituzten pertsonen kopuruak gora egin du, atzo zabaldutako datuekin alderatuta bi paziente gehiago baitaude.
|
|
|
Une horretan, balizak eta klabeak konbinatu egiten dira, eta
|
pertsona
kutsatua inguruan izan dutenek ohartarazpen jakinarazpen bat jasoko dute. Jakinarazpen horretan, herrialdeko osasun erakundeek zer egin esango diote erabiltzaileei.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak ere argitaratu ditu datu eguneratuak, eta zenbaketa hasi zutenetik, guztira, 6.511
|
pertsona
kutsatu direla, eta 471 zendu direla azaldu dute.
|
|
2021
|
|
|
“Mediku alergologoek beti gomendatu izan dugu maskara autoiragazleak erabiltzea polinizazio handieneko denboraldian (udaberrian), beste tratamendu batzuekin batera”, dio Baquerok. “Hala ere, pandemia baino lehen, maskararen aurkako gaitzespena zegoen alergiari aurre egiteko, gainerakoek
|
pertsona
kutsatua izan zitekeela pentsatuko ote zuten beldur zelako”, dio. Baina, orain, alergiaren aurka borrokatzeko modu hori itzuli egin da, maskararen erabilera globalizatu egin baita kovi delakoagatik.
|
|
|
Gero eta ebidentzia zientifiko handiagoa dago 19 urtetik gorako
|
pertsona
kutsatu askok ondorioak izaten dituztela gaixotasuna gainditu ondoren, hala nola arazo kognitiboak, eztula, nekea edo disnea. Osasun Ministerioaren arabera, kutsatutako pertsonen %10ek baino gehiagok ondorioak izan ditzakete, eta, gainera, “covid iraunkorreko” gaixoak izan daitezke.
|
|
|
Egun gutxiren buruan mila oherekin eraiki eta mundua harritu zuen ospitale berria husten hasia zen. Ordurako, baina, milioi bat
|
pertsona
kutsatuak baziren munduan. Gaitza detektatzeko bitartekoak falta zituzten gobernu gehienek, eta askoz gehiago ziren egiaz kutsatuak, halere.
|
|
|
John Hopkins institutuaren datuen arabera, hamar milioi
|
pertsona
kutsatu eta 500.000 inguru hilak zituen COVID ekainaren 28rako, gaitz berria detektatu eta sei hilabetera. Hong Kongen hirugarren olatuan sartuak zirela adierazi zuten uztailaren 10ean, eta eskolak itxi zituzten.Txinan ere izan zituzten agerraldiak, goiz mozten saiatu zirenak, itxialdiekin eta testak eginez.
|
|
|
Gaur egun ditugun intzidentzia datuekin, berriro txarrera egingo bagenu, gainean etorri ahal zaiguna beldurgarria da. Zaurgarrienak txertatuta dauden arren, azkeneko datuen arabera ehun
|
pertsona
kutsatutatik bat hiltzen da oraindik ere, eta ZIUak aurreko olatuetan bezain saturatuta egon dira azkeneko gorakada honetan, eta ez du ematen beste olatu bat egotekotan errazagoa izango denik.
|
|
|
baheketak egin dituzte gaixoen, langileen eta bosgarren solairuko laguntzaileen artean; solairu hori itxi dute, desinfektatzeko; eta kontaktu estuei berrogeialdia ezarri diete. Osasun Sailak ziurtatu duenez, baheketen eta kontaktuen jarraipenaren bidez lortu dute positiboak identifikatzea, baina ez dute jakinarazi zenbat
|
pertsona
kutsatu diren.
|
|
|
Ehun kasu atzeman zituzten atzo, 2.231 proba egin ostean. Alegia, tasa %4, 5koa da. Joan den otsailaren 9tik izandako kutsatze kopururik altuena da, orduan 139
|
pertsona
kutsatu baitziren.
|
|
2022
|
|
|
Baina herritar guztiek ez dute berdin jasan. Familiaren laguntza jaso ahal izan duten
|
pertsona
kutsatuek bakarrik bizi izandakoak ez bezalako modu batean jakin dute gaixotasunari aurre egiten. Ondoren, familiaren rol garrantzitsu hori aztertuko dugu.
|
|
|
Eusko Legebiltzarrean izan zen atzo sailburua, hain zuzen, COVID heriotza tasa adinekoen egoitzetan azterlanaren berri ematen, EH Bilduk eskatuta. Txostenean bildutako datuen arabera, 2020ko martxotik 2021eko irailera bitartean, zentrootan bizi ziren 8.377
|
pertsona
kutsatu ziren koronabirusarekin (egoiliarren %34), eta 1.680 hil ziren gaitzaren ondorioz, zuzenean edo zeharka; hau da, %20 Halere, kutsatzeek eta heriotzek behera egin zuten pandemiak aurrera egin ahala: lehen olatuan, 65 urtetik gorako kutsatuen %46 zahar etxeetan bizi ziren; bigarren olatuan, %15era jaitsi zen portzentajea, eta 2021eko otsailaren ostean, %3ra.
|
|
|
Milaka
|
pertsona
kutsatu dira, eta ehunka lagun ospitalean dira
|
|
|
Inoiz inork txirrinda hartu du beste norbait txirrindan ikusi duelako, edo bigarren eskuko gauzak erabiltzen hasi da beste bati ikusi diolako. Jokabide hori pertsonaz
|
pertsona
kutsatu daiteke eta bizkor zabaldu, birus (on) bat balitz bezala.
|
|
2023
|
|
|
Txinan olatu pandemiko berri bat sartzeak OMEren alarmak piztuko zituen, milioi bat pertsona hil litezkeela uste baita, gehienak txertorik hartu gabeko adinekoak, Txinako medikuntza tradizionalaren jarraitzaileak direlako. Era berean, Txinako Gobernuak COVID zero doktrinari jarraiki konfinamendu politika sutsua ezartzearen ondorioz, 800 milioi
|
pertsona
kutsa daitezkeela uste da. Beraz, ezin da baztertu COVID aldaera berri bat sortzea, orain nagusi den Omikron aldaerarekin ahaidetasun genetikorik ez duena eta 2023ko lehen hiruhilekoan munduko olatu pandemiko berri bat eragin dezakeena.
|
|
|
«Kutsakortasuna ez da oso handia. Gaitza duen pertsona bakoitzak bi edo hiru
|
pertsona
kutsatzen ditu. Beste birus batzuena askoz ere handiagoa da; elgorriarena, adibidez», adierazi zuen.
|