|
2002
|
|
|
Britainiako kasuetan, kasu bakarrean frogatu ahal izan da prioiaren transmisioa haragia kontsumituta gertatu dela: Ingalaterra hegoaldeko herri batean bost
|
pertsona
kutsatu ziren behikiak kontsumituta, harategian behiaren burmuin hondarrak haragia ebakitzeko tresna berberekin manipulatzen zirelako.
|
|
2003
|
|
|
Singapur, pneumoniak eragiten dien lehen nazioetako bat, pandemia kontrolatzeko mekanismoak garatzera abiatu zen bete betean. Pandemia horrek 206
|
pertsona
kutsatu zituen hiri estatuan, eta horietako 32 hil ziren. Txartel adimendunez gain, Singapore Technologies ek eskaner termikoa garatu zuen krisian.
|
|
2004
|
|
|
Zientzialariek erabiltzen duten eredu informatiko baten bidez zehaztu daiteke nola barreiatzen den birusa airetik etxebizitza multzoko beste apartamentu batzuetara. Guztira, 2003an, 321
|
pertsona
kutsatu zituen SRAS enpresak aztertutako apartamentuen blokean. Urte berean 299 pertsona hil ziren Hong Kongen gaixotasun horren ondorioz, 349 Txina kontinentalean eta 800 mundu osoan.
|
|
2005
|
|
|
Hori gertatuko balitz, kutsatzeko mekanismoak eta gaixotasunaren larritasuna zehaztu lirateke. Mundu osoan gertatzen den pandemia litzateke egoera okerrena, non gaixotasuna pertsonaz
|
pertsona
kutsatzen baita (orain arte ez da horrelakorik gertatu). Horregatik, prebentzio politikak eta izan daitezkeen konponbideen ikerketa azpimarratzen dira.
|
|
2006
|
|
|
Adituaren esanetan, askoz gehiago egin behar da pandemia baterako prestatzeko edo bat prebenitzen saiatzeko. Orain arte, 50 herrialdek baino gehiagok egin diote aurre birusari; nagusiki hegaztiei eragiten die, baina 258
|
pertsona
kutsatu ditu eta 153 pertsona hil dira 2003az geroztik. Ukituriko herrialdeen artean Afrikako herrialdeak daude:
|
|
2007
|
|
|
Bost autonomia erkidego horietan infekzioak gora egin du, eta bitartean 20, 21 eta 22 urte bitartean jaiotako gazteak eta bitartean jaiotako haurrak (gaur egun 9, 10 eta 11 urte dituzte) birlandatzera behartzen ari da. Joan den ostiralera arte, Nafarroan 1.453
|
pertsona
kutsatu ziren, hiru birusen bidez haurrak immunizatzen hasi zirenetik paper agerraldirik handiena den horretan. Txerto honek errubeola eta elgorria babesten ditu, baita parotiditisa edo paperak ere.
|
|
2008
|
|
|
Patogeno horrek giza arnas traktua estaltzen duten zelulen egitura ezagutu behar du, aterki gisa, haietan sartu eta infektatu ahal izateko. Aurkikuntza horrek hobetu egingo du gripearen zaintza eta, zehazki, H5N1aren bilakaera, dagoeneko ehunka
|
pertsona
kutsatu baititu. “Orain badakigu zer bilatu behar dugun”, dio Ram Sasisekharan ikasketa zuzendariak eta MITeko irakasleak.
|
|
|
Suszeptibilitate anitza Jakina da, halaber, tuberkulosiak bere presio selektiboa eragin duela. Urtero, tuberkulosiaren baziloak bi milioi
|
pertsona
kutsatzen ditu, baina %10ek bakarrik garatzen du gaixotasuna. Gaixotu ala ez, besteak beste, berezko suszeptibilitate genetikoaren mende dago.
|
|
|
420.000 inguru kutsatu ziren iaz. Onusidaren datuen arabera, GIB/ Hiesari buruzko Nazio Batuen Programa Bateratuak 33,2 milioi
|
pertsona
kutsatu zituen 2007an. “Hies izurritearen egoera” dokumentuaren azken edizioak adierazten du datu horrek %16ko beherakada dakarrela 2006ko zifrarekin alderatuta.
|
|
2010
|
|
|
VHC birusak, hepatitisa eragiten duenak, 170 milioi
|
pertsona
kutsatzen ditu mundu osoan, eta gehienek ez dute horren kontzientzia handirik. Horregatik, “epidemia isila” deitzen diote.
|
|
2012
|
|
|
Gaur egun, pertsona seropositiboen %30ek ez du haien izaera ezagutzen. Listuarekin egiten den GIBaren proba azkar bat eginez gero,
|
pertsona
kutsatuta dagoen jakin daiteke, baldin eta arriskutik hiru hilabete igaro badira. GKEak ere horretan aritzen dira.
|
|
|
Besteak beste, eskuak garbitu, erabili eta botatzeko zapiak erabili, jostailuak garbitu eta desinfektatu, eta haurtxotik hurbilen dagoen ingurunea erabili. Beste gomendio batzuk dira haurtzaindegiak saihestea,
|
pertsona
kutsatuak gerturatzea eta haurtxoarenak ez bezalako gela prestatzea, horrelakorik izanez gero. Garai goiztiarreko gurasoen prestakuntza psikologikoa Haurtxoa etxera eramateko garaia oso gogorra da gurasoentzat.
|
|
2013
|
|
|
Kopuru handian menuak zerbitzatu behar dira, higieneari eta manipulazioari dagokienez. Gastroenteritisa zuzenean kutsa daiteke pertsonaz
|
pertsona
kutsatutako elikagaien, uraren edo ingurumen iturrien bidez. Infekzio horiek birus edo bakterio patogenoek eragin ditzakete. Norovirus ontzi batean hautematen denean, lurrean gastroenteritis agerraldien kausarik ohikoenetako bat da norbait hor infektatu delako, hau da, itsasontzira igo aurretik.
|
|
2014
|
|
|
OMEren estatistiken arabera, Sierra Leona k eta Liberiak kasu gehien dituzten bi herrialdeak dira. Hala ere, Mugarik Gabeko Medikuen (MSF) azken datuek adierazten dute Ginean zenbat
|
pertsona
kutsatu zeuden, eta «lehen kasuak sortu ziren». Egoera kezkagarria da, eta GKEak irauli egin dira epidemia hori geldiarazteko.
|
|
2020
|
|
|
Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroek, Estatu Batuetako Osasun eta Giza Zerbitzuen Sailaren mendekoek, arropa zikina ez irabiatzeko eta arropa, eskuoihalak edo izarak garbitzeko modurik beroena erabiltzeko eta horiek ere tenperatura altuetan lehortzeko eragiten dute. Gainera,
|
pertsona
kutsatu batekin bizi bagara, arropa zikina manipulatzen dugunean, erabili eta botatzeko eskularruak erabiltzeko eskatzen du, eta ez garbitzeko etxeko gainerakoekin. Koarentena eta isolamendua:
|
|
|
Hilabete gutxi barru, SARS CoV birusak milioika
|
pertsona
kutsatu ditu eta milaka herritar hil ditu mundu osoan. Zalantzarik gabe, azken 20 urteetako koronabirusik hilgarriena da.
|
|
|
7 egunez elikatzen dira (denbora horretan, pisua 500 aldiz handitu daiteke), arrautzak heldu arte, eta lurrean botako dira, handik gutxira hil egingo baitira. Horregatik, akainak ez dira pertsonaz
|
pertsona
kutsatzen. Zer gaixotasun transmititzen dituzten akainek Akain mota batzuek pertsonei eragin diezaieketen bakterio, birus edo parasito gaixotasunen bektore gisa jarduten dute.
|
|
2021
|
|
|
“Mediku alergologoek beti gomendatu izan dugu maskara autoiragazleak erabiltzea polinizazio handieneko denboraldian (udaberrian), beste tratamendu batzuekin batera”, dio Baquerok. “Hala ere, pandemia baino lehen, maskararen aurkako gaitzespena zegoen alergiari aurre egiteko, gainerakoek
|
pertsona
kutsatua izan zitekeela pentsatuko ote zuten beldur zelako”, dio. Baina, orain, alergiaren aurka borrokatzeko modu hori itzuli egin da, maskararen erabilera globalizatu egin baita kovi delakoagatik.
|
|
|
Gero eta ebidentzia zientifiko handiagoa dago 19 urtetik gorako
|
pertsona
kutsatu askok ondorioak izaten dituztela gaixotasuna gainditu ondoren, hala nola arazo kognitiboak, eztula, nekea edo disnea. Osasun Ministerioaren arabera, kutsatutako pertsonen %10ek baino gehiagok ondorioak izan ditzakete, eta, gainera, “covid iraunkorreko” gaixoak izan daitezke.
|
|
2022
|
|
|
Baina herritar guztiek ez dute berdin jasan. Familiaren laguntza jaso ahal izan duten
|
pertsona
kutsatuek bakarrik bizi izandakoak ez bezalako modu batean jakin dute gaixotasunari aurre egiten. Ondoren, familiaren rol garrantzitsu hori aztertuko dugu.
|