|
2002
|
|
|
Baina azken egunetan egunkarietan behin eta berriz irakurri izan ditugu Niloko birusa dela-eta infektatuak izan ondoren hildako pertsonen albisteak. Abuztua arteko datuek diotenez, 361
|
pertsona
kutsatu dira Estatu Batuetan eta horietatik 23 hil dira.
|
|
|
Britainiako kasuetan, kasu bakarrean frogatu ahal izan da prioiaren transmisioa haragia kontsumituta gertatu dela: Ingalaterra hegoaldeko herri batean bost
|
pertsona
kutsatu ziren behikiak kontsumituta, harategian behiaren burmuin hondarrak haragia ebakitzeko tresna berberekin manipulatzen zirelako.
|
|
|
Nola gozatu oin osasuntsu batzuez». Onddoen existentziari kasurik ez egiteak ugalketa eragin dezake, eta horrek, zerbait larria bihurtzeaz gain, hurbileneko
|
pertsonei
kutsatzeko arriskua areagotzen die. Izan ere, «atleta oinak» eragiten dien pertsonen laurdenak ez daki onddoek infektatuta daudela, eta, horri esker, urtean behin baino gehiagotan izaten dira, ez baitute tratamendurik egiten haiei aurre egiteko, eta hori funtsezkoa da desagertzeko.
|
|
2003
|
|
|
Joan den hilabetean, agerraldia berretsi ondoren, AEBetako CDCek eta Elikagaien eta Botiken Administrazioak (FDA) debekatu egin zuten sei karraskari afrikar mota inportatzea eta saltzea, baita zelaiko zakurrak merkaturatzea ere. Berretsitako infekzio kasuak 33 izan arren, osasun agintariek uste dute animaliek beste 81
|
pertsonari
kutsa diezaieketela. “Orain arte ez da heriotzarik izan, eta ez da izan gaizkia pertsona batetik bestera transmititzeko kasurik”, lasaitu zuten.
|
|
|
Singapur, pneumoniak eragiten dien lehen nazioetako bat, pandemia kontrolatzeko mekanismoak garatzera abiatu zen bete betean. Pandemia horrek 206
|
pertsona
kutsatu zituen hiri estatuan, eta horietako 32 hil ziren. Txartel adimendunez gain, Singapore Technologies ek eskaner termikoa garatu zuen krisian.
|
|
2004
|
|
|
Ibilaldi motel eta progresibo bat du ezaugarri, animalia hil ondoren nerbio sintomak dituena. Animalia eritasun hori agertzeak eta Creutzfeld Jakob izeneko gaixotasunaren giza aldaeraren bidez
|
pertsonei
kutsatzeko aukerak krisia eragin zuten abeltzaintza sektorean, txahal haragiaren kontsumoa asko jaitsi zelako. Generalitateko Nekazaritza Sailak gogorarazi du txahal haragia kontsumitzeak ez dakarrela arriskurik giza osasunerako, animalia bakoitzaren bizitza zehatz mehatz ezagutzen baita, kode indibidual baten eta bakoitzaren ezaugarriei buruzko dokumentu baten bidez.
|
|
|
Zientzialariek erabiltzen duten eredu informatiko baten bidez zehaztu daiteke nola barreiatzen den birusa airetik etxebizitza multzoko beste apartamentu batzuetara. Guztira, 2003an, 321
|
pertsona
kutsatu zituen SRAS enpresak aztertutako apartamentuen blokean. Urte berean 299 pertsona hil ziren Hong Kongen gaixotasun horren ondorioz, 349 Txina kontinentalean eta 800 mundu osoan.
|
|
2005
|
|
|
Leherketa ondoko asteetan iturri ofizialen ustez 3.000 herritar hil ziren eta bertako biztanleen arabera 10.000 Zaharrak eta haurrak nagusiki. Gainera beste milioi erdi bat
|
pertsona
kutsatu zituen isuriak. Horietako asko hiltzerainoko gaixoaldi mingarri luzeetan erori ziren.
|
|
|
2004an kutsatutako 44 pertsonetatik 32 hil ziren. Hala ere,
|
pertsonen arteko
kutsatzea posible bada ere, urtarrilaren 27ko The New England Journal of Medicine k Thailandiako familia bateko hiru kiderekin dokumentatzen duen bezala, birus hori ez da gizakien artean modu eraginkorrean hedatzen. Aitzitik, H1N1 edo H3N3 giza anduiak ez dira hain agresiboak, baina oso kutsakorrak dira:
|
|
|
H5 eta H7 azpimotak forma larrienetan sartu ohi dira.
|
Pertsonak
kutsatzeko arriskurik badago. Zientzialarien artean zabalduta dago gripe ezagun guztiak hegazti gripekoak direla.
|
|
|
Hegazti gripearen birusak bere material genetikoa giza gripearen birusarekin berriro konbinatuko ote duen beldur nagusia da, eta pertsonatik pertsonara transmitituko den birus berri bihurtuko ote den beldur hori ez da oraindik gertatu.
|
Pertsonak
kutsatzeko arriskua hain mugatua bada eta pertsonatik pertsonarako transmisio kasurik izan ez bada, alarma justifikatuta dago. Prebentzio neurriak bi arrazoirengatik justifikatzen dira:
|
|
|
Hori gertatuko balitz, kutsatzeko mekanismoak eta gaixotasunaren larritasuna zehaztu lirateke. Mundu osoan gertatzen den pandemia litzateke egoera okerrena, non gaixotasuna pertsonaz
|
pertsona
kutsatzen baita (orain arte ez da horrelakorik gertatu). Horregatik, prebentzio politikak eta izan daitezkeen konponbideen ikerketa azpimarratzen dira.
|
|
|
Neurri horiekin gaixotasunaren hedapena geldiarazi nahi da. Eta mutazioa eta hegazti gripea gertatzen badira, pertsonatik
|
pertsonara
kutsatzen da. Mutazioa gertatzen bada eta birusa etorkizunean pertsonen artean transmititzen bada, lehenbailehen detektatu behar da, txertoa sortzeko (gaur egun urtero giza gripearen aldaera guztiekin egiten den bezala), eta, hala, ez da zabaldu behar.
|
|
2006
|
|
|
Hegaztien gripea, gaur egun, nahiko gaixotasun txikia da, eta gizakiei kutsatzeko arriskua du. Gaixotasun honi buruz artikulu eta iritzi asko argitaratu diren arren, batez ere
|
pertsonei
kutsatzeko arriskuari dagokionez, zalantzarik gabe animalien osasunaren arazoa da. Beldurrik zabalduenetako bat espezieen arteko transmisioarena da, batez ere katu alemanen lehen kasuak eta hegazti produktiboen agerraldi bat detektatu ondoren.
|
|
|
Zadorra eta Santa Engraziako urtegiak eta Salburuako putzuak. Heriotza berria Indonesian Bitartean, Indonesian, H5N1 birusak
|
pertsonak
kutsatzen jarraitzen du. Erasandako azkena 16 urteko mutiko bat da, eta positibo eman du tokiko laborategietan egindako analisietan; ondorioz, Indonesian 55 giza kutsatze izatera iritsi da.
|
|
|
Adituaren esanetan, askoz gehiago egin behar da pandemia baterako prestatzeko edo bat prebenitzen saiatzeko. Orain arte, 50 herrialdek baino gehiagok egin diote aurre birusari; nagusiki hegaztiei eragiten die, baina 258
|
pertsona
kutsatu ditu eta 153 pertsona hil dira 2003az geroztik. Ukituriko herrialdeen artean Afrikako herrialdeak daude:
|
|
2007
|
|
|
Bost autonomia erkidego horietan infekzioak gora egin du, eta bitartean 20, 21 eta 22 urte bitartean jaiotako gazteak eta bitartean jaiotako haurrak (gaur egun 9, 10 eta 11 urte dituzte) birlandatzera behartzen ari da. Joan den ostiralera arte, Nafarroan 1.453
|
pertsona
kutsatu ziren, hiru birusen bidez haurrak immunizatzen hasi zirenetik paper agerraldirik handiena den horretan. Txerto honek errubeola eta elgorria babesten ditu, baita parotiditisa edo paperak ere.
|
|
|
Mingain urdinaren eritasunak ez die
|
pertsonei
kutsatzen
|
|
2008
|
|
|
erradioaktibitate maila oso txikia dute, bolumen oso handian. Prestatzen ari diren biltegi horietan gordeta, erradioaktibitatea galtzen joango dira, ingurua eta
|
pertsonak
kutsatu gabe.
|
|
|
Patogeno horrek giza arnas traktua estaltzen duten zelulen egitura ezagutu behar du, aterki gisa, haietan sartu eta infektatu ahal izateko. Aurkikuntza horrek hobetu egingo du gripearen zaintza eta, zehazki, H5N1aren bilakaera, dagoeneko ehunka
|
pertsona
kutsatu baititu. “Orain badakigu zer bilatu behar dugun”, dio Ram Sasisekharan ikasketa zuzendariak eta MITeko irakasleak.
|
|
|
Suszeptibilitate anitza Jakina da, halaber, tuberkulosiak bere presio selektiboa eragin duela. Urtero, tuberkulosiaren baziloak bi milioi
|
pertsona
kutsatzen ditu, baina %10ek bakarrik garatzen du gaixotasuna. Gaixotu ala ez, besteak beste, berezko suszeptibilitate genetikoaren mende dago.
|
|
|
420.000 inguru kutsatu ziren iaz. Onusidaren datuen arabera, GIB/ Hiesari buruzko Nazio Batuen Programa Bateratuak 33,2 milioi
|
pertsona
kutsatu zituen 2007an. “Hies izurritearen egoera” dokumentuaren azken edizioak adierazten du datu horrek %16ko beherakada dakarrela 2006ko zifrarekin alderatuta.
|
|
|
Ez dago horrelakorik oraindik. Bien bitartean anofeles eltxoak
|
pertsonak
kutsa ditzan saihestea da estrategia nagusia. Eta horri eransten zaio artemisinaren familiako botikak ematea.
|
|
2009
|
|
|
Birusa pertsonatik
|
pertsonara
kutsatu eta agerraldi handiak izan daitezkeela uste du OMEk, eta horregatik 4 fasera pasatzea erabaki du. Indizea 1etik 6ra doa, azken maila horretan gizakien arteko kutsadura efiziente eta etengabea ematen da.
|
|
|
Birusa pertsonatik
|
pertsonara
kutsatu eta agerraldi handiak izan daitezkeela uste du OMEk, eta horregatik 4 fasera pasatzea erabaki du. Indizea 1etik 6ra doa, azken maila horretan gizakien arteko kutsadura efiziente eta etengabea ematen da.
|
|
|
A gripeak eragindako beste heriotza atzeman dute Costa Rican, herri honen lehenengo kasua. Bertan beste 8
|
pertsona
kutsatu direla jakinarazi dute.
|
|
|
Azken orduetan Foru erkidegoan A gripe kasu berri bat eman da. 54 urteko gizon bat Tuterako Reina Sofíako ospitalean dago eta guztira, hiru
|
pertsona
kutsatu dira Nafarroan.
|
|
|
Gizakien arteko transmisioa urtaroko gripearen berdina da, batez ere pertsonatik pertsonara, ukitua edo doministikua dagoenean. Batzuetan,
|
pertsonak
kutsatu egin daitezke gripearen birusak duen zerbait ukitzean eta eskuak ahora edo sudurrera eramatean. Birusa ez da transmititzen txerri haragia edo horren ondoriozko produktuak kontsumitzeagatik.
|
|
|
Gizakien arteko transmisioa urtaroko gripearen berdina da, batez ere pertsonatik pertsonara, ukitua edo doministikua dagoenean. Batzuetan,
|
pertsonak
kutsatu egin daitezke gripearen birusak duen zerbait ukitzean eta eskuak ahora edo sudurrera eramatean. Birusa ez da transmititzen txerri haragia edo horren ondoriozko produktuak kontsumitzeagatik.
|
|
|
Londresko Ikerketa Medikoaren Institutu Nazionalak lan bat egin du gripearen birusak
|
pertsonei
kutsatzen laguntzeko mekanismoa dagoela erakusteko. Azterlan honen ondorioek erakusten dutenez, animalien eta gizakien organismoek birusak asimilatzeko mekanismo desberdinak izan arren, aldaera batzuk pertsonei transmititzen zaizkie inolako mutaziorik egin gabe.
|
|
|
Behi eroen gaixotasuna 1985 antzeman zen Erresuma Batuan. Orduz geroztik, munduan 752
|
pertsona
kutsatu dira birusarekin. Hegazti gripeak, berriz, hegaztien bidez kutsatzen den gaitza da.
|
|
|
Eta bat batean nire aldamenekoak ahoa estaltzen zion maskara jarri du. Londresen, birusak bi
|
pertsona
kutsatu omen ditu. Bi.
|
|
|
A/ H1N1 gripearen aurkako txertoa segurua dela berretsi du Kutzek, eta dei egin die osasun arloko profesionalei. Arrisku faktoreak dituzten
|
pertsonak
kutsa ditzaketela kontuan izateko eta erantzukizunez jokatzeko eskatu die. Nafarroako Osasun Departamenduko Lehen Mailako Arretako zuzendari Cristina Ibarrolak ere arduratsu jokatzeko eskatu die osasun arloko langileei.
|
|
2010
|
|
|
Susan Reverby Wellesley Unibertsitateko ikertzailearen ikerketa bati esker izan da horren berri. Horren arabera, 696
|
pertsona
kutsatu zituzten, gehienak, buruko gaixotasunen bat zuten gaixoak.
|
|
|
VHC birusak, hepatitisa eragiten duenak, 170 milioi
|
pertsona
kutsatzen ditu mundu osoan, eta gehienek ez dute horren kontzientzia handirik. Horregatik, “epidemia isila” deitzen diote.
|
|
2011
|
|
|
Nola kutsatzen da?
|
Pertsonen artean
kutsatzen da, listuaren bidez, hitz egiterakoan edota eztula egiterakoan.
|
|
|
bat sortzen dute. Horren bitartez, ingurunea eta bertan dauden
|
pertsonak
kutsa daitezke. Kliniketan, honako hauek errazten dute aerosolen produkzioa:
|
|
|
Ondorioz, bere ingurune hurbilekoek sinetsi dezakete eldarnioa duen pertsonak norbaiti dirua eskatu diola eta orain norbait hori bere atzetik dabilela dirua berreskuratu nahian. Hau da, psikosi paranoidea nozitzen duten pertsonek besteak konbentzitzeko moduko argudioak erabiltzen dituztenez, haien eldarnioak sinesgarriak gertatzen dira, eta, ondorioz, posiblea da beren inguruneko
|
pertsonak
kutsatzea eta haiek ere beren eldarnioan murgiltzea (Salavert et al., 2003). Hain dira koherenteak beren argudioak, ezen zenbaitetan buru osasuneko espezialistek elkarrizketa ordu asko behar izaten baitituzte nahastea diagnostikatzeko eta eldarnioak dituen pertsonaren ingurunekoekin hitz egin behar izaten dute pazienteak dioena kontrastatzeko (Mur, 2010).
|
|
|
Ernamuina lurrean dago, espora forman, baita animalien eta gizakien hesteetan ere. Hala ere, ez da pertsonatik
|
pertsonara
kutsatzen: ohiko bidea zauri kutsatuak dira.
|
|
|
Hurrengo hilean, bat batean milioika zapo eta igel jaio ziren eta bazter guztietan ikusten ziren, baita etxeetan ere. Jendearen artean zebiltzan eta
|
pertsonak
kutsatu zituzten gaitz pozoitsuz. Saiatu ziren herritarrak pizti haiengandik aldentzen, etxeak utzi eta mendi garaietara igota, baina han ere hanken artetik ateratzen zitzaizkien, lurraren erraietatik irtengo balira bezala.
|
|
2012
|
|
|
Bitartean, nematodo txiki beldurgarri eta lazgarri horren eme helduak milaka larba (zizare kume) isurtzen ditu
|
pertsona
kutsatuaren odolbideetan, eltxo zupatzaileen ahoetaraino iristeko moduan. Zenbaitetan, larba horiek ez dira azal inguruko odol hodietara hurbiltzen gauez izan ezik, gauez ziztatzen duten eltxoen faboretan.
|
|
|
Sintomak dira azkura, larruazalaren gaineko orban gorriak eta beste gaixotasun batzuekin larriagotu daitezkeen zauriak. Sarna batzuk hilgarriak dira edo inguruko
|
pertsonak
kutsatzen dira. Garaiz detektatzea, tratamendu egokia aplikatzeko, funtsezkoa da animalia lehenbailehen berreskuratzeko.
|
|
|
Neiker Tecnalia Nekazaritzako Ikerketa eta Garapenerako Euskal Erakundeko zientzialariek tratamendu antibiotikoak eta txertaketak ardien sukarra kontrolatzeko duten eragina ebaluatu dute. “Gaixotasun hori kontrolatzea oso garrantzitsua da abeltzaintza sektorearentzat; izan ere, erraz transmititzen da animalien artean, eta galera ekonomiko handiak eragiten ditu, batez ere, kutsatutako azienda ukitzen duten
|
pertsonak
kutsa daitezkeelako”, azaldu zuen Neiker ek. sukarra zoonosia da gizakiei transmiti dakiekeen animalien gaixotasuna, mundu osoan hedatua eta Coxiella burnetii bakterioak sortua.
|
|
|
Gaur egun, pertsona seropositiboen %30ek ez du haien izaera ezagutzen. Listuarekin egiten den GIBaren proba azkar bat eginez gero,
|
pertsona
kutsatuta dagoen jakin daiteke, baldin eta arriskutik hiru hilabete igaro badira. GKEak ere horretan aritzen dira.
|
|
|
Besteak beste, eskuak garbitu, erabili eta botatzeko zapiak erabili, jostailuak garbitu eta desinfektatu, eta haurtxotik hurbilen dagoen ingurunea erabili. Beste gomendio batzuk dira haurtzaindegiak saihestea,
|
pertsona
kutsatuak gerturatzea eta haurtxoarenak ez bezalako gela prestatzea, horrelakorik izanez gero. Garai goiztiarreko gurasoen prestakuntza psikologikoa Haurtxoa etxera eramateko garaia oso gogorra da gurasoentzat.
|
|
2013
|
|
|
Kopuru handian menuak zerbitzatu behar dira, higieneari eta manipulazioari dagokienez. Gastroenteritisa zuzenean kutsa daiteke pertsonaz
|
pertsona
kutsatutako elikagaien, uraren edo ingurumen iturrien bidez. Infekzio horiek birus edo bakterio patogenoek eragin ditzakete. Norovirus ontzi batean hautematen denean, lurrean gastroenteritis agerraldien kausarik ohikoenetako bat da norbait hor infektatu delako, hau da, itsasontzira igo aurretik.
|
|
|
Barruko parasitoek honelako gaixotasunak eragiten dizkiote txakurrari: leptospirosia eta kiste hidatidikoak (larba parasitarioen kumulua),
|
pertsonak
kutsa ditzaketenak. Horregatik, bai txakurraren bai bere giza familiaren osasunagatik, animaliaren barne desparasitazioa funtsezkoa da. 2 Zakurraren kanpoko desparasitazioa mendian Arkakusoak eta akainak animalia asko bizi diren landa eremuetan ugariagoak dira.
|
|
|
Txakurrari eraso egiten dioten akaroen infekzioak eragindako gaixotasun larria da sarna. txakur azala. Berez hilgarria ez bada ere, txakurraren sarnak animaliaren beste gaitz batzuk larriagotu ditzake eta
|
pertsonei
kutsatu ere egin dakieke. Artikulu honek azaltzen du zer den txakurraren sarna, arriskuak, nola ezagutu garaiz etxean, nola prebenitu eta nola tratatu.
|
|
|
Sarnak txakurrean: denak ez dira berdinak Txakurraren sarna
|
pertsonengana
kutsa daiteke, eta, beraz, prebentzioa areagotu egin behar da. Sarna sarkiptiko eta demodezikoak txakur helduari eragiten dioten bi sarna mota nagusiak dira.
|
|
|
Azkar heda daiteke leku itxietan, hala nola haurtzaindegietan.
|
Pertsonak
kutsatu egiten dira norobirusekin kutsatutako elikagaiak irentsi edo likidoak edan ondoren, edo gainazal edo objektu kutsatuak ukituz gero. Txostena Norobirusen bidezko infekzioaren prebentzioa eskoletan eta haurtzaindegietan ingurune horietan norobirusak infektatzeko eta transmititzeko duen gaitasunari buruzko gaiak jorratzen ditu, bai eta hori prebenitzeko esku hartze egokienak zein diren ere.
|
|
2014
|
|
|
‘ (2014), ‘Revisión de las infekias por ébola en animales domésticas’ (2013) eta ‘Prebalentzia del virus del Ébola en perros y riesgo para los humanos’ (2005). Hau da, pertsonak ez bezala, harburuak ebolaren birusetik ez dira gaixotzen, babesteko behar adina antigorputz sortzen baitituzte eta birusetik kanporatzen baitira, iraizkinen bidez. Ebolaren birusa duen txakur batek
|
pertsonak
kutsa ditzake. Zientzialari afrikarrek, zientzialariek beren ikerketetan azaltzen dutenez, kutsatutako haragi gordina jateagatik edo kutsatutako animaliek iraitzitako fluidoak irensteagatik kutsatu zuten birusa.
|
|
|
OMEren estatistiken arabera, Sierra Leona k eta Liberiak kasu gehien dituzten bi herrialdeak dira. Hala ere, Mugarik Gabeko Medikuen (MSF) azken datuek adierazten dute Ginean zenbat
|
pertsona
kutsatu zeuden, eta «lehen kasuak sortu ziren». Egoera kezkagarria da, eta GKEak irauli egin dira epidemia hori geldiarazteko.
|
|
2015
|
|
|
Egia esan, gizakiok gara birusaren gordailu nagusia, eta infekzio gehienak mekanismo horren bidez transmititzen dira. Ez da
|
pertsonen artean
kutsatzen, arraroak eta larriak izan ezik, erditzean jaioberriari transmiti baitiezaioke amak. Azken urteotan, gaixotasun infekzioso berrien kasuak edo jada kontrolatutzat jotzen diren beste batzuk gehitu dira, elgorria bezala.
|
|
|
Irudia: Feverpitch Txakurraren akainek
|
pertsonak
kutsatzen dituzte. Akainek txakurrei eta pertsonei eraso egiten diete, eta gaixotasun larriak eragin ditzakete Txakurren kanpoko parasitoen artean daude akainak.
|
|
2016
|
|
|
Oso kutsakorra den gaixotasuna da eta gorputzeko fluidoen bidez transmititzen da. Saguzarretatik dator, hauek
|
pertsonei
kutsatu zieten lehenengo aldiz orain dela hamarkada batzuk Afrikan (X2= 23).
|
|
2018
|
|
|
1918an milioika
|
pertsona
kutsatu eta gaixotu ziren, eta haietako asko hil egin ziren. Zergarik gertatu zen hori?
|
|
|
Odolera sartzeko bidea, gehienetan, azaleko edo mukosetako zauriak izaten dira, eta, bestela, arnasa. Hitz egitean, eztula edo doministiku egitean, mikroorganismoak aerosol baten moduan sakabanatzen dira, eta horrek ingurunea eta bertan dauden
|
pertsonak
kutsatu ditzake.
|
|
|
Preserbatiboak, gorputzeko jariakinekin kutsatutako orratzak edo objektu pertsonalak ez partekatzeak, horiek hedatzea eragozten du. Gainera, esposizio aurreko profilaxia (edo PrEP) eraginkorra da egunero GIBerako botikak hartzen dituzten GIBa harrapatzeko arrisku handia duten
|
pertsonengan
kutsatzeko aukerak murrizteko. Herpes genitala.
|
|
2020
|
|
|
Horien arabera, EAEn bederatzi kasu positibo berri atzeman dituzte azken 24 orduetan PCR proba bidez. Gehiago ateratzen ari dira argitara ordea, Ordizian atzemandako agerraldia dela eta. 707 testen emaitzak jaso ditu Osasun Sailak, eta 30
|
pertsona
kutsatu dira Goierriko herri horretan. Lasarte Orian, ekainaren 29ra arte 53 pertsonari eragin die koronabirusak.
|
|
|
Araban hiru eta Bizkaian bi, hurrenez hurren. Ordiziako azken kutsatzeak aintzat hartu gabe, EAEn 21.227
|
pertsona
kutsatu ditu COVID. Horietatik 13.933 negatibizatuak izan dira eta ospitaleko alta jaso dute beste 4.344k.
|
|
|
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 20.963
|
pertsona
kutsatu dira orain arte, Osasun Sailaren datu ofizialen arabera: 7.909 Bizkaian, 3.348 Araban eta 2.315 Gipuzkoan.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan 442 kasu berri atzeman dituzte azken 24 orduetan. Horiek gehituta, orain arte, 15.969
|
pertsona
kutsatu ditu COVID.
|
|
|
Guztira, 165
|
pertsona
kutsatu dira koronabirusaz Urola Kostan. Azkoitian, Zarautzen eta Zumaian kasu berri bana zenbatu dute.
|
|
|
Isabel Sola birologoak dio populazioaren% 60 txertatu litzatekeela COVID aurkako txerto batek talde babesa sor dezan. Birusak oinarrizko ugalketa zenbakia (R0) 2,5ekoa duenez, immunizatu gabeko gizarte batean, kutsatutako pertsona bakoitzak beste 2
|
pertsona
kutsatuko lituzke. Horietako bakoitzak beste 3 kutsatuko lituzke eta, horrela, etengabe.
|
|
|
Gaixo dagoen pertsona batek zenbat
|
pertsona
kutsatzen dituen adierazten du R0 zenbakiak. Batezbesteko bat da, eta, 1 baino handiagoa bada, esan nahi du gaitza hedatu egingo dela.
|
|
|
Azaldu dutenez, infekzioaren maila kalkulatzeko, hildakoen kopuru ofizialean oinarritu dira, eta ez erreprodukzio zenbakian (Rt). Izan ere, zenbaki horrek neurtzen du zenbat
|
pertsona
kutsatzen dituen infektatutako pertsona batek, baina, kasu asko ez direnez detektatu, ez da zehatza. Horregatik oinarritu dira hildakoetan.
|
|
|
Erakunde horiek ere gure erreferentzia izan behar dute aurki ditzakegun informazio kontraesankorrak kontrastatzeko. Ildo horretan, ideia zabalduenetako bat da koronabirusak adineko pertsonei bakarrik eragiten diela, adin guztietako
|
pertsonak
kutsa ditzakeenean, nahiz eta gaixotasun kronikoak dituzten pertsonak modu larriagoan gaixotuko diren. Jasotzen ditugun irudiak egungoak dira eta nondik datoz?
|
|
|
Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroek, Estatu Batuetako Osasun eta Giza Zerbitzuen Sailaren mendekoek, arropa zikina ez irabiatzeko eta arropa, eskuoihalak edo izarak garbitzeko modurik beroena erabiltzeko eta horiek ere tenperatura altuetan lehortzeko eragiten dute. Gainera,
|
pertsona
kutsatu batekin bizi bagara, arropa zikina manipulatzen dugunean, erabili eta botatzeko eskularruak erabiltzeko eskatzen du, eta ez garbitzeko etxeko gainerakoekin. Koarentena eta isolamendua:
|
|
|
Hilabete gutxi barru, SARS CoV birusak milioika
|
pertsona
kutsatu ditu eta milaka herritar hil ditu mundu osoan. Zalantzarik gabe, azken 20 urteetako koronabirusik hilgarriena da.
|
|
|
7 egunez elikatzen dira (denbora horretan, pisua 500 aldiz handitu daiteke), arrautzak heldu arte, eta lurrean botako dira, handik gutxira hil egingo baitira. Horregatik, akainak ez dira pertsonaz
|
pertsona
kutsatzen. Zer gaixotasun transmititzen dituzten akainek Akain mota batzuek pertsonei eragin diezaieketen bakterio, birus edo parasito gaixotasunen bektore gisa jarduten dute.
|
|
|
Kalkuluen arabera, milioi bat edo milioi eta erdi
|
pertsona
kutsatu egin dira. Hauteskundeetako inkesten modura, laginketa hori ondo eginez gero, gizarteko aldagai ugari kontuan hartuta, argazki bat lor dezakezu.
|
|
|
Herrialdeko batez bestekoak oso azpitik daude datu horietatik. Donostian, adibidez, milatik 1,5
|
pertsona
kutsatu dira (267 gaixo).
|
|
|
Europan, egonkortzen ari dira kasu berriak, baina oraindik ez dago kutsatu kopuruaren beherakada nabarmenik, eta kontinente horretan 1,31 milioi
|
pertsona
kutsatu dira pandemia hasi zenetik. Ameriketako Estatu Batuetan, berriz, milioi bateko langa gainditu dute, 1,04 herritarrek eman baitute positibo.
|
|
|
AEBen, hots, iparraldeko bizilagunaren zenbakiekin konparatuta, Mexikon apal antzean ari da hedatzen izurritea, batez ere herrialdearen hedadura eta biztanle kopurua (130 milioi pertsona) aintzat hartuz gero. Atzoko datu ofizialen arabera, 1.510
|
pertsona
kutsatu ditu gaitzak, eta 50 hil. Gobernua gradualki ari da ezartzen neurriak.
|
|
|
Jarduera ekonomikoa etenda dago hainbat herrialdetan; eskolak, itxita; eta herritar asko, etxean konfinatuta. Mundu osoan ia milioi bat
|
pertsona
kutsatu ditu gaitzak, eta azken urteetako osasun krisirik handiena da. Historian, ordea, asko izan dira mundua geldiarazi duten gaixotasun eta pandemiak.
|
|
|
Azken datuen arabera bi
|
pertsona
kutsatu dira gure lurraldean, horietatik bat Beran eta beste bat Goizuetan. Nafarroako datuei erreparatuta, positibotasun tasa %3, 6ra jautsi zen atzo, portzentajerik baxuena uztailaren 12az geroztik.
|
|
|
Horregatik, erabat garrantzitsua eskuen garbitasuna bermatzea. Osakidetzaren aburuz, sintoma gabeko
|
pertsonen artean
kutsatzeko arriskua oso txikia da: " Batzuek oso sintoma arinak dituzte.
|
|
|
Ez dut uste test masiboak egitea garrantzitsua denik, edo esanahi bat duenik. Eskola batean adibidez," denei egingo diegu" esatea ez da bidea, horren emaitza gaur oso ona izan daitekeelako, baina handik bizpahiru egunera edozein
|
pertsona
kutsa daiteke. Agian hobe litzateke noizbehinka egitea batzuei, ausaz.
|
|
|
Azpimarratzekoa da Araba, Bizkai eta Gipuzkoako kutsatze indizeak 1etik beherakoa izaten jarraitzen duela: 0,63 Zehazki, kutsatu bakar batek batez beste zenbat
|
pertsona
kutsa ditzakeen adierazten du horrek.
|
|
|
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako kutsatze indizeak 1 baino baxuagoa izaten jarraitzen du: 0,68 Zehazki, kutsatu bakar batek batez beste zenbat
|
pertsona
kutsa ditzakeen adierazten du datu horrek. Osasun Sailaren arabera, ordea, koronabirusaren eraginez zainketa intentsiboetako unitatean artatu behar izan dituzten pertsonen kopuruak gora egin du, atzo zabaldutako datuekin alderatuta bi paziente gehiago baitaude.
|
|
|
Une horretan, balizak eta klabeak konbinatu egiten dira, eta
|
pertsona
kutsatua inguruan izan dutenek ohartarazpen jakinarazpen bat jasoko dute. Jakinarazpen horretan, herrialdeko osasun erakundeek zer egin esango diote erabiltzaileei.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak ere argitaratu ditu datu eguneratuak, eta zenbaketa hasi zutenetik, guztira, 6.511
|
pertsona
kutsatu direla, eta 471 zendu direla azaldu dute.
|
|
2021
|
|
|
“Mediku alergologoek beti gomendatu izan dugu maskara autoiragazleak erabiltzea polinizazio handieneko denboraldian (udaberrian), beste tratamendu batzuekin batera”, dio Baquerok. “Hala ere, pandemia baino lehen, maskararen aurkako gaitzespena zegoen alergiari aurre egiteko, gainerakoek
|
pertsona
kutsatua izan zitekeela pentsatuko ote zuten beldur zelako”, dio. Baina, orain, alergiaren aurka borrokatzeko modu hori itzuli egin da, maskararen erabilera globalizatu egin baita kovi delakoagatik.
|
|
|
Antigenoen testa funtsezkoa da birusaren transmisio kateak mozteko: positiboa bada, jakingo dugu gaixorik gaudela, beste
|
pertsonak
kutsatzeko gaitasuna dugula eta, beraz, isolatu egin behar dugula hori saihesteko. Nola funtzionatzen duten autodiagnostiko testek Merkaturatzen diren test guztiek fabrikatzailearen jarraibide zehatzak dituzte, eta zorrotz bete behar dira.
|
|
|
Katuaren azaleko gaixotasunak: arriskuak Katuaren azaleko zenbait gaixotasun
|
pertsonengana
kutsa daitezke, eta, beraz, higiene zorrotza eta beteranoari kontsulta egin behar zaio. Katuaren kumeak batez ere kaletik badatoz, inguru osasungaitzean bizi diren felidoak eta minbizia dutenak dira patologia dermatologikoak izateko joera handiena dutenak.
|
|
|
Katuaren tiña, kaleko felidoaren ohiko gaixotasuna Felido parasitodunak, higiene baldintza eskasetan bizi direnak edo txakurkumeak direnak, dira tiña izateko joera handiena dutenak, onddo batek eragindako gaixotasuna. Imanol Sagarzazu albaitariak azaldu duenez, “Felido tiña
|
pertsonengana
kutsa daiteke, eta haren tratamendua sendagai antimikotikoetan datza; onddoen aurka”. Urtebete baino gutxiagoko katutxoen kasuan, seguruagoa da tiña uzkurtzea, defentsak felido heldu batek baino txikiagoak baitituzte.
|
|
|
Gero eta ebidentzia zientifiko handiagoa dago 19 urtetik gorako
|
pertsona
kutsatu askok ondorioak izaten dituztela gaixotasuna gainditu ondoren, hala nola arazo kognitiboak, eztula, nekea edo disnea. Osasun Ministerioaren arabera, kutsatutako pertsonen %10ek baino gehiagok ondorioak izan ditzakete, eta, gainera, “covid iraunkorreko” gaixoak izan daitezke.
|
|
|
Albiste beltza zen:
|
pertsonen arteko
kutsatzea posible baldin bazen, gaitzaren zabalpena kontrolatzea askoz zailagoa izango zen. Hamar egun geroago, urtarrilaren 30ean, ohartu ziren sintomarik ez zutenek ere kutsa ziezaioketela birusa beste batzuei.
|
|
|
Egun gutxiren buruan mila oherekin eraiki eta mundua harritu zuen ospitale berria husten hasia zen. Ordurako, baina, milioi bat
|
pertsona
kutsatuak baziren munduan. Gaitza detektatzeko bitartekoak falta zituzten gobernu gehienek, eta askoz gehiago ziren egiaz kutsatuak, halere.
|
|
|
John Hopkins institutuaren datuen arabera, hamar milioi
|
pertsona
kutsatu eta 500.000 inguru hilak zituen COVID ekainaren 28rako, gaitz berria detektatu eta sei hilabetera. Hong Kongen hirugarren olatuan sartuak zirela adierazi zuten uztailaren 10ean, eta eskolak itxi zituzten.Txinan ere izan zituzten agerraldiak, goiz mozten saiatu zirenak, itxialdiekin eta testak eginez.
|
|
|
Gaur egun ditugun intzidentzia datuekin, berriro txarrera egingo bagenu, gainean etorri ahal zaiguna beldurgarria da. Zaurgarrienak txertatuta dauden arren, azkeneko datuen arabera ehun
|
pertsona
kutsatutatik bat hiltzen da oraindik ere, eta ZIUak aurreko olatuetan bezain saturatuta egon dira azkeneko gorakada honetan, eta ez du ematen beste olatu bat egotekotan errazagoa izango denik.
|
|
|
baheketak egin dituzte gaixoen, langileen eta bosgarren solairuko laguntzaileen artean; solairu hori itxi dute, desinfektatzeko; eta kontaktu estuei berrogeialdia ezarri diete. Osasun Sailak ziurtatu duenez, baheketen eta kontaktuen jarraipenaren bidez lortu dute positiboak identifikatzea, baina ez dute jakinarazi zenbat
|
pertsona
kutsatu diren.
|
|
|
Ehun kasu atzeman zituzten atzo, 2.231 proba egin ostean. Alegia, tasa %4, 5koa da. Joan den otsailaren 9tik izandako kutsatze kopururik altuena da, orduan 139
|
pertsona
kutsatu baitziren.
|
|
2022
|
|
|
Baina herritar guztiek ez dute berdin jasan. Familiaren laguntza jaso ahal izan duten
|
pertsona
kutsatuek bakarrik bizi izandakoak ez bezalako modu batean jakin dute gaixotasunari aurre egiten. Ondoren, familiaren rol garrantzitsu hori aztertuko dugu.
|
|
|
Gaixotasunen Prebentzio eta Kontroleko Europako Zentroak dioen bezala, tximino baztangaren kasuan, babesik gabeko sexu bikote ugari dituzten
|
pertsonentzat
kutsatzeko arrisku orokorra altua da, eta, aldiz, biztanleria orokorrarentzat baxua.
|
|
|
Eusko Legebiltzarrean izan zen atzo sailburua, hain zuzen, COVID heriotza tasa adinekoen egoitzetan azterlanaren berri ematen, EH Bilduk eskatuta. Txostenean bildutako datuen arabera, 2020ko martxotik 2021eko irailera bitartean, zentrootan bizi ziren 8.377
|
pertsona
kutsatu ziren koronabirusarekin (egoiliarren %34), eta 1.680 hil ziren gaitzaren ondorioz, zuzenean edo zeharka; hau da, %20 Halere, kutsatzeek eta heriotzek behera egin zuten pandemiak aurrera egin ahala: lehen olatuan, 65 urtetik gorako kutsatuen %46 zahar etxeetan bizi ziren; bigarren olatuan, %15era jaitsi zen portzentajea, eta 2021eko otsailaren ostean, %3ra.
|
|
|
Milaka
|
pertsona
kutsatu dira, eta ehunka lagun ospitalean dira
|
|
|
Inoiz inork txirrinda hartu du beste norbait txirrindan ikusi duelako, edo bigarren eskuko gauzak erabiltzen hasi da beste bati ikusi diolako. Jokabide hori pertsonaz
|
pertsona
kutsatu daiteke eta bizkor zabaldu, birus (on) bat balitz bezala.
|
|
2023
|
|
|
Nola kutsatzen den eta zergatik Barizela oso kutsakorra da, batez ere gaixotasuna izan ez dutenentzat edo txertatu ez direnentzat. Ikerketen arabera, elkarrekin bizi diren
|
pertsonen arteko
kutsatze arriskuaren tasa %90 da. Batez ere, infektatutako pertsonarekin zuzenean ukituz transmititzen da, baina hitz egitean, eztul egitean edo doministiku egitean igortzen diren tantatxoen edo aerosolen bidez ere heda daiteke.
|
|
|
Gaixoekin kontaktu zuzenik ez izatea eta eskuak ur eta xaboiz ondo garbitzea. Arreta berezia jarri behar da, halaber, espazio itxietan edo aireztapen txarra dutenetan, horietan jariakinak luzaroago egoten baitira eta, beraz,
|
pertsonen artean
kutsatzeko aukera handiagoa baita. Janzkerari dagokionez, udazkenean arropa egokiarekin janztea komeni da, geruzaka, eguneko tenperaturetara egokitzeko (freskoagoa goizean eta gauean, eta bero handiagoa eguneko erdiko orduetan).
|