|
2019
|
|
|
Gaindiagnosia:
|
pertsona
bat bizitza osoan sintomarik sortuko ez dion gaixotasuna diagnostikatzea; gaixotasun hori tratatzeak eta kontrolatzeak kalteak eta kostuak sor ditzake, inolako onurarik gabe.
|
|
|
Berriki, Sir Michael Marmot ek, OME erakundearen Osasunaren Determinatzaile Sozialen Batzordeko presidente denak, esan du
|
pertsona
baten baldintza sozialak direla determinatzaile garrantzitsuenak, hau da, non jaio, hazi, bizi, lan egin eta zahartzen diren pertsonak. Batzordearen Subsanar las desigualdades en una generación (2009) izenburuko dokumentuak, gaixotasunen arrazoien atzean dauden arrazoietan sakontzen du.
|
|
|
Osasun alorrean, esfortzua, ardura eta abilezia eskatzen duen alorra da komunikazioa (11). Kasu askotan,
|
pertsona
batekin komunikatzea, zerbaiten inguruan informatzearekin erlazionatzen den arren, esan beharra dago, komunikazioa informatzea baino haratago doan terminoa dela. Komunikazioa prozesu bat da, non pertsonak sentimenduak, zalantzak, beldurrak, itxaropenak eta egonezinak konpartitzen dituen ahozko eta ez ahozko komunikazioa erabiliz (12).
|
|
|
Alde batetik, gaixotasuna kanpoko norbaitek, kontaktu fisiko eta ekintza arriskutsu baten bidez eragindakoa dela ulertzen du. Bestetik, gaixotasuna guztiok barruan dugun zerbait dela pentsa dezake, baina gaixotasunaren azken eragilea kanpoko
|
pertsona
bat dela azaltzen du (16).
|
|
|
Haurrek, ordea, heriotza helduek baino modu naturalagoan bizitzen dute eta horri buruz hitz egiteko aukera eskaintzen bazaie, aprobetxatu egiten dute (30, 31). Gertutasuna eta konfiantza transmititzen dien
|
pertsona
bat aurkitzen badute, heriotzaren inguruan modu irekian hitz egitera hel daitezke (20).
|
|
|
Familiak batzuetan kontraesana adierazten duten sentimenduak izaten ditu. Alde batetik, maite den
|
pertsona
baten galera gertuan ikusteak tristura eta pena sortu ohi ditu. Baina bestetik, sufrimenduarekin amaitzeko gogoa dutela adieraz dezakete.
|
|
2020
|
|
|
Lehenengo adibidean, itzulpena
|
pertsona
batek egina ematen du; ez dauka inongo akats gramatikalik, ez eta esanahiaren ikuspegitik ere. Egitura zailagoak ere arazorik gabe itzultzeko gai dela ikus dezakegu bigarren adibide honetan:
|
|
|
Jazarpena harreman zapaltzailea da, botere eta indar abusua. Jazarpena nahita egiten da, behin eta berriz, erlatiboki babesgabea den edo botere txikiagoa duen
|
pertsona
baten aurka. Liskarrak, eztabaidak, borrokak. ez dira jazarpena!
|
|
|
• Zeharkako jazarpena:
|
pertsona
bat taldetik baztertzea, hari buruzko zurrumurru gaiztoak zabaltzea, ikusezina balitz bezala jokatzea...
|
|
|
Erasotzaileek jazarpena beti modu publiko batean egiten dute, ikusleak behar izaten dituzte. Gogoratu euren helburua ahulagoa den
|
pertsona
bati, nahita eta behin eta berriz, mina ematea dela.
|
|
2021
|
|
|
Sexu determinazioan SOX3 eta SRY geneak funtzionalki trukagarriak direla iradoki da, bi geneek gonada heldugabearen eta testikuluaren arteko diferentziazioko bide erregulatzailean parte hartzen dutelako (15). SOX10 genea (22q13.1). 46, XX kariotipoa eta fenotipo maskulinoa zuen
|
pertsona
baten kasua deskribatu zen, SOX10 genea dagoen 22 kromosomaren beso luzearen duplikazioa zuena. Ez dago 22q/ SOX10 duplikazioaren eta 46, XX kariotipodun gizonezkoaren arteko lotura baieztatzen duen beste ikerketarik (16). RSPO1 genea (1p34.3).
|
|
|
Bestalde, artikuluak berrikuspen honetatik kanpo gelditzeko irizpideak hauek izan dira: a) gaixotasun kronikoren bat edo desgaitasunen bat daukaten parte hartzaileak izatea, b) beste
|
pertsona
batekiko mendekotasuna duten adinekoak izatea, nahiz eta osasuntsu mantendu, c) euskara, gaztelera edo ingelesa ez diren beste hizkuntzetan idatzita dauden ikerketak izatea, eta d) ikerketak 2005 urtea baino lehenago argitaratuak izatea.
|
|
2022
|
|
|
• Zaintzak behar dituen
|
pertsona
baten zaintzaile bakarrak.
|
|
|
Pertsonekin lan egiten dugun guztiok ados egongo gara aurrez aurre
|
pertsona
batekin aritzea, asko errazten duela gure lana. Pertsonek informazio asko adierazten dugu hitzak ez diren gauza askorekin, eta pandemia garaian informazio hau izugarri mugatu egin da.
|
|
|
Prekarietatearen biktima batek lan baldintza duinak behar ditu. Lana eta familia ezin kontziliatu dagoen
|
pertsona
batek hori errazeko neurriak behar ditu. Eta orokorrean mundu honetan, enpatia, adeitasuna eta gure loturak sendotzea behar dugu.
|
|
|
" Ezagutzen dut jendea gelatik irten ahal izateko ordu luzez oihuka edo atea jotzen egon dena. Noski, deliriuma duen jendea, nahasmendu akutuaren sindromea duena, askotan garatzen da hau
|
pertsona
bat giltzapetuta dagoenean eta denboraren eta espazioaren nozioa galtzen duenean. Noraezean ibiltzen dira, inkontinentziak izaten hasten dira, eldarnioak izaten hasten dira, oldarkortasuna izaten hasten dira, autolesioak.
|
|
|
Batzuetan sintoma geriatrikoak sortzen dituzu, birusa bera baino hilgarriagoak direnak. Kontuan hartu gabe arlo psikologikoa, dagoeneko
|
pertsona
bat suntsitzen ari zarela, lau metro koadrotan konfinatuta izanda."
|
|
|
Zertan ari nintzen hor? Ni nire Norbere Babeserako Neurriekin nengoen, inprobisatzen joan ginen desinfekzio prozedura batekin, guri ez baitzitzaigun inoiz hil egoitzan gorpu hilarekin beste bat kutsa zezakeen
|
pertsona
bat. Egoitzako kalitatezuzendariak hamar prozedura edo protokolo inguru egin zituen.
|
|
|
Egoitzako kalitatezuzendariak hamar prozedura edo protokolo inguru egin zituen. Noski, nik banekien zer egin behar nuen
|
pertsona
batek COVID pasatu ondoren, baina ni pertsonaren zain nengoen laguntza emateko, ez gorpu bat eramateko. Egokitzen zara, baina oso gogorra da."
|
|
|
Zertan ari nintzen hor? Ni nire Norbere Babeserako Neurriekin nengoen, inprobisatzen joan ginen desinfekzio prozedura batekin, guri ez baitzitzaigun inoiz hil egoitzan gorpu hilarekin beste bat kutsa zezakeen
|
pertsona
bat. Egoitzako kalitatezuzendariak hamar prozedura edo protokolo inguru egin zituen.
|
|
|
Egoitzako kalitatezuzendariak hamar prozedura edo protokolo inguru egin zituen. Noski, nik banekien zer egin behar nuen
|
pertsona
batek COVID pasatu ondoren, baina ni pertsonaren zain nengoen laguntza emateko, ez gorpu bat eramateko. Egokitzen zara, baina oso gogorra da."
|
|
|
" Ezagutzen dut jendea gelatik irten ahal izateko ordu luzez oihuka edo atea jotzen egon dena. Noski, deliriuma duen jendea, nahasmendu akutuaren sindromea duena, askotan garatzen da hau
|
pertsona
bat giltzapetuta dagoenean eta denboraren eta espazioaren nozioa galtzen duenean. Noraezean ibiltzen dira, inkontinentziak izaten hasten dira, eldarnioak izaten hasten dira, oldarkortasuna izaten hasten dira, autolesioak.
|
|
|
Batzuetan sintoma geriatrikoak sortzen dituzu, birusa bera baino hilgarriagoak direnak. Kontuan hartu gabe arlo psikologikoa, dagoeneko
|
pertsona
bat suntsitzen ari zarela, lau metro koadrotan konfinatuta izanda."
|
|
|
• Zaintzak behar dituen
|
pertsona
baten zaintzaile bakarrak.
|
|
|
Pertsonekin lan egiten dugun guztiok ados egongo gara aurrez aurre
|
pertsona
batekin aritzea, asko errazten duela gure lana. Pertsonek informazio asko adierazten dugu hitzak ez diren gauza askorekin, eta pandemia garaian informazio hau izugarri mugatu egin da.
|
|
|
Prekarietatearen biktima batek lan baldintza duinak behar ditu. Lana eta familia ezin kontziliatu dagoen
|
pertsona
batek hori errazeko neurriak behar ditu. Eta orokorrean mundu honetan, enpatia, adeitasuna eta gure loturak sendotzea behar dugu.
|
|
|
Farmaziako atalean antibiotiko betalaktamikoekiko alergiari buruz idatzi dute artikulu batean. Antibiotiko horiek oso garrantzitsuak dira infekzio askoren tratamenduan eta
|
pertsona
batek dioenean haiekiko alergikoa dela komenigarria izaten da alergologoarekin batera aztertzea ea alergia hori benetakoa den ala ez, eta antibiotiko horien artean dauden antzekotasun kimikoak ezagutzea, behin informazio hori osatu ondoren erabaki egokienak hartu ahal izateko. Bestaldetik, ohikoa dugun eran, INFACetik jasotako azken hilabeteetako laburpena ere txertatu dugu.
|
|
2023
|
|
|
Pertsonak osasuntsu dauden edo gaixorik dauden adierazten duten faktore nagusiak dira (osasunaren definizio" mugatua" kontuan hartuta). Halaber,
|
pertsona
baten baliabide fisiko, sozial eta pertsonalak zehazten ditu: Helburu pertsonalak identifikatzeko eta lortzeko, beharrak asetzeko eta ingurumenari aurre egiteko (osasunaren definizio zabalago bat kontuan harturik).
|
|
|
Osasun profesionalek, farmazialariek besteak beste,
|
pertsona
batekin duten harreman bakoitzean, osasuna sustatzeko baliabideak eskaintzeko aukera paregabea dute. Farmazialariek, oso erlazio estua daukate biztanle/ paziente askorekin, farmazia komunitarioa gertutasuneko zerbitzu bat delako eta ondo ezagutzen dituztelako pertsona hauen baliabide eta bizimoduak.
|
|
|
denok gara elkar mendeko. Bizitzako edozein momentutan aurkitu gaitezke beste
|
pertsona
baten laguntzaren beharrean, nahiz eta beharrak eta intentsitatea ezberdinak izan.
|
|
|
Nolanahi ere, kontuan izan behar da zaintzak ez duela gauza bera adierazten kasu guztietan (Saitua eta Sarasola, 1993: 27); hain zuzen ere, desberdina da, haurrak eta nerabeak zaintzea edo adineko
|
pertsona
bat zaintzea; desberdina da adineko pertsona osasuntsu bat zaintzea, bere kabuz baliatzen dena, edo erabat besteen mende dagoena (Saitua eta Sarasola, 1993).
|
|
|
Lehenik eta behin, garrantzitsua da argitzea
|
pertsona
bat bakarrik edo jarduerak bakarrik egiteak ez duela esan nahi bakarrik sentitzen denik edo gizartean bakardadea pairatzen duenik. Era berean, ezin da baieztatu, norbaitekin bizi den eta komunitatean parte hartzen duen pertsona batek ezin duela bakarrik sentitu.
|
|
|
Lehenik eta behin, garrantzitsua da argitzea pertsona bat bakarrik edo jarduerak bakarrik egiteak ez duela esan nahi bakarrik sentitzen denik edo gizartean bakardadea pairatzen duenik. Era berean, ezin da baieztatu, norbaitekin bizi den eta komunitatean parte hartzen duen
|
pertsona
batek ezin duela bakarrik sentitu.
|
|
|
Esparru honetatik, adineko
|
pertsona
bat hauskorra dela esan dezakegu zaurgarritasun fisikoa duen, ezintasun fisiko eta/ edo mentalerako joera duen eta arazo sozialak edo bere gizarteratzea eta laguntza baliabideak eskuratzea arriskuan jartzen duten demografia eta testuinguru arloko faktoreak dituen adineko pertsona denean (Puig Llobet, Lluch Canut eta Rodriguez Avila, 2009).
|
|
|
Aktiboak pertsonalak dira, hau da,
|
pertsona
batentzat osasuna sor dezake aktibo batek eta beste batentzat agian ez du sortuko.
|
|
|
Beste artikulu batean jaso dugu Gipuzkoako Onkologikoa Fundazioan bularreko minbiziaz diagnostikatutako emakumeen artean berdinen arteko gizarte laguntzako esku hartze batek estresari aurre egiteko izan duen eragina. 6 saioz osatutako esku hartzeak izan ziren pazientearen eta minbizia gainditu zuen
|
pertsona
baten artean. Minbiziari aurre egiteko egokitzapenetan eragina izan zuen, emakume horiek umorea gehiago erabili zuten eta ezeztapenera gutxiago jo zuten.
|