|
2000
|
|
|
Charlyrena markatu nuen lehenik. Bederatzi numeroek beren
|
onera
itzuli bitartean konposatu zuten sinfonia laburrak halabereko arrailadura eragin zion korridoreko isiltasunari. Konpainia telefonikoaren erantzungailu estandarrak ongi etorri egin zidan lineaz bertzaldetik.
|
|
|
Bihotza joan ahala joan nuen oraindik, bere
|
onera
itzuli gabe.
|
|
|
Haizetakoaz harata, Ttipiren etxe azpiko garajeko atearen gelditasunak metalezko kaiola horretatik ateratzeko beharra piztu zidan. Petaka neure ezpainartera irauli nuen; bere
|
onera
itzultzean, hutsik zegoen. Erretzeko gogoa nuen.
|
|
2001
|
|
|
Ondo al zoaz, galdetu dio horregatik Arrillagak gizonari, ordurako bere
|
onera
etorri samartua zela ikusiaz. Baietz egin du honek buruarekin gora eta behera.
|
|
|
‘Uholde unibertsalaren ondorioz gauzaturiko uraren maila ez da bere
|
onera
itzuli, lurraren bi herenak urez beteta daude oraindik... ’
|
|
2002
|
|
|
–Zera esaten ari nintzaizun, kide batek esan didanez Estatu Batuetan ba omen dira gutxienez bi kasu, itxura batean
|
onera
egin dutenak. Ingelesezko aldizkari ezagun batean irakurri du berria, Medic Tribune delakoan...
|
|
|
Eta Jonekin edo haren emaztearekin hitz egiten nuen. Ekainek
|
onera
egin zuen egun haietako batean, berriz, haurren sufrimenduaren zentzuaz aritu nintzen Jonekin. Baita hiesaz ere.
|
|
2003
|
|
|
Emakumea ez omen zuten ukitu, baina bera jo izan balute bezala egin omen zien aurre, kate batetik zintzilik zeraman eskuko poltsarekin airean kolpe alferrikakoak emanez lehenik eta hitzez mehatxatuz gero, nahiz eta ordurako erasotzaileak ihesi alde eginak ziren. Gizonak minuturen bat egin omen zuen lurrean zerraldo konorterik gabe, eta kolpetik bere
|
onera
etorri balitz bezala begiak zabaldu zituen arren, ez omen zen gertatuarekin oroitzen. Emakumeak lagundu zion lurretik altxatzen eta, bere traje ilun ederra bi eskuekin txukuntzen zion bitartean, agenda txiki bat aurkitu omen zion poltsikoan, eta bekokian musuak ematen zizkiola, eskuarekin hartu eta bota egin omen zion kalearen bazter batera.
|
|
|
Makina batzuei esker mantentzen zen bizirik Rakel. Baina 48 ordu pasa ziren arren, ez zuen
|
onera
egin. Medikuek ziotenez egoera horrek luzaro iraun zezakeen.
|
|
|
Beraz, ikus dezakezun bezala, gauzak ari dira aldatzen, eta
|
onera
. Gure koadrila hau ez da munduko onena izango, baina ez gara hain bildotsak ere.
|
|
2004
|
|
|
Neure
|
onera
etorri nintzenean ospitaleko ohe baten nengoen eta nire ondoan Yitzhad.
|
|
|
Gauzak aldatu eta geure
|
onera
etorriak zirelakoan joan zitzaigun mundu honetatik Santamaria jauna. Ez dakit ez ote zion gehiegitxo eragin esperantzaren hauspoari, hiltegiko kiratsa baitarie oraindik ere makro erakunde nazional hauei.
|
|
|
mintzamenarena edo irakurmen idazmenarena? Aymá Aubeyzon en esanetan katalanaren adibidean hizkuntza honek ahozkoaren jardunean idatzizkoan baino neke eta eragozpen gaitzagoak izango lituzke bere
|
onera
etortzeko. Euskarazkoan ere horrelatsu gertatuko ote zaigu?
|
|
|
Mendeko hizkuntza bere
|
onera
ekartzeko plangintza jardunetan Quebeceko eskarmentua beti agertu izan zaigu erreferentzia punturik seinalatuenen artean. Hango esperientzian, berriz, lan munduari emandako garrantzia erabatekoa izan denez, Lontxo Oihartzabalek aspaldi ohartarazi zigun alor honen irispen sakona:
|
|
|
Are gehiago, euskaltzaleen artean bertan ere ez dira izan gutxi orain arte, eta gaur bertan ere uste baino gehiago harrapatuko genituzke sarea jaurtiko bagenu. Kulturaren izaera biziari muzin eginda, euskararen egoera haren soiltasun larrutuan bere
|
onera
ekarri nahi dutenek, onik onenean, kulturaren dimentsio erdi folklorikoa onartuko dizute. Ez, ordea, kultura bizitzaren zainetan barrena doan uste, sinesmen eta balio sistemen gidari eta praxi moduan.
|
|
|
Arian arian, ekinaren ekinez, ari gara ordea jakintza soziolinguistikoaren irakaspenez jabetzen. Euskara bere zori txarretik
|
onera
ateratzeko saiakuntza horretan, hainbat irakaspen eta esperientzia ez zaizkigu alferrikako izan. Orain badakizkigu duela urte gutxi ez genekizkien oinarrizko gauza batzuk.
|
|
2005
|
|
|
–Astebetean
|
onera
egiten ez badu, zentro espezializatu batean sartu dugu? –esan zion honek.
|
|
|
Eta harrotu egin zen. Eta jendeari hizketan hasi zitzaion, eta esan zuen asko pozten zela partidua gelditu zutelako eta pertsona zentzudunak izan zirelako eta gauzak bere
|
onera
ekarri zituztelako. Eta esan zuen ez zuela inor denuntziatuko baldin eta golf zelaia libre uzten bazuten hamar minututan.
|
|
|
Baina berehala bihurtu naiz neure
|
onera
.
|
|
|
Gainontzeko lagunak agurtu eta gero, guregana hurbildu zen ama. Miren bere
|
onera
ekarriko zuelakoan nengoen, baina, aitzitik, adoretu egin zuen.
|
|
|
–Autoa bere
|
onera
ekartzen saiatuko naiz bitartean.
|
|
2006
|
|
|
Bi aste haietan gauzak beren
|
onera
itzuliko ziren irudipena izan zuen Anek.
|
|
|
Goizaldean izan zen dena. Bat batean, leherketatxo haren ondoren, neure
|
onera
etorri nintzen. Kanpotik ikusi banu bezala:
|
|
|
Horretan kontzentratzen naiz. Aldamenekoei arnasa bere
|
onera
etorri zaien arte.
|
|
|
Zeure
|
onera
itzuli, dardarizoari eutsi, eta ikasketak behintzat ez uzteko eskatu zenidan, etorkizunean aukera berriak zabalduko zizkidan atea zela, eta, klaseetara etortzerik ez banuen ere, matrikula bertan behera ez uzteko gutxienez. Ez zenekien, noski, besterik ezean eman nuela izena ikastaro hartan, eta ez zenuen ikusi nahi ez nintzela ikasle aparteko eta berezi haietakoa ere.
|
|
|
Lurretik jaso zuten sendagileak eta erizainak alboko gelatik presaka etorrita. Bitxigilea bere
|
onera
etorri zenean, aurpegi irribarretsuak ikusi zituen.
|
|
|
Dama zuria joan da, eta eguerdi aldera topatu dituzte bi aizkolariak txabola barruan kordea galdurik. Minokixi bere
|
onera
etorri da epelera eraman dutenean. Egurzale zaharra izoztutako lurrean hobiratu dute arrats hartan bertan.
|
|
|
Geroztik ez zen bere
|
onera
etorri Minokixi. Gaixotasun ezezagun batek eraman zuen berarekin.
|
|
|
–Ez dik balio –loditu zitzaion boza, Migel Mailuri begirik kendu gabe. Agurea dardarika hasia zen– Heriok gorputz batean sar atera egiten duenean litekeena duk kolpatua bere
|
onera
ekartzea. Jaun Migeli barnean gelditu zaiok, eta Herio inoren barnean gelditzen denean, debalde dituk mantarrak.
|
|
|
–Gauzak beren
|
onera
etorri dituk: nagusiak gaineko, mutilak azpiko.
|
|
|
Duela lau egun zapart egin zuen errege Henrikeren hilketaren berriak. Hiria bere
|
onera
itzuli ezinik dabil oraino.
|
|
|
Neure
|
onera
etorri gabea nintzen oraino. Ez nuen gezurtatu kasik Agaramonten gaztelua bistara izan arte.
|
|
|
Zeruak eta lurrak astindu zituen haren mihiak. Bere
|
onera
etorri zenean, guregana egin zuen, hartan parte hartu genuela susmatuta.
|
|
2007
|
|
|
–Total, hau hemen seko geratuta ere ez genian ezer galduko?, bota zuen Roberrek, eta purrustada haren ondoren geure
|
onera
etorri ginen hirurok: elkarri adarra jo, ziria sartu, zangotraba egin... lagunen arteko ohiko alukeriak, lagun onei bakarrik onartzen eta egiten dizkiegun putakeria txiki horiek guztiak.
|
|
|
–Ez. Zer ba??, neure
|
onera
etortzen hasita.
|
|
|
Ez da gutxi. Ez nuen espero, baina badirudi
|
onera
egiten ari dela, eta denbora laburrean gainera. Orain dela hilabete nola zegoen ikusita, aldaketa handia sumatu diot.
|
|
|
–Ikusten duzu, baina ez duzu deus ere egiten egoerak
|
onera
egin dezan.
|
|
|
Elisari begira geratu nintzen. Haren lasaitasunak nire
|
onera
ekarri ninduen eta pentsamenduaren labana zorroztu zidan, eta berehala jakin nuen zer egin behar nuen. Ezer ez.
|
|
|
Eta urduri jarritakoan haserretu egiten da, eta haserretutakoan are urduriago jartzen. Txokolatea hartu behar izaten du, bere
|
onera
etorriko bada.
|
|
|
Esker onez begiratu zion agureak, guztiz ez baina pixka bat lasaiago, eskua geldirik izterraren gainean. Izerditan zegoen, baina bazirudien bere
|
onera
itzultzen ari zela. Neskak gurutzegrama tolestua korrika egiteko galtzetan sartu eta kronometroa martxan jarri zuen berriro.
|
|
|
Alkandoraren lehenengo botoia ere askatu diot, pelikuletan egiten duten moduan, baina nire ahalegin guztiak hutsalak dira. S.ren arnasa ez da bere
|
onera
itzultzen. Ospitalera, esan dit azkenean berak, ospitalera joan nahi dut.
|
|
2008
|
|
|
begiratu diot emazteari, begiratu diet alabei, eta errudun sentitu naiz bat batean. Horregatik, Andaluziara itzultzeko gogoarekin nago, cantaora gaztearen hurbiltasunak eta etxekoekiko urruntasunak neure
|
onera
ekarriko nautelakoan. Baina datorren igandean ez, hurrengoan, alaben urtebetetzea da, eta hemen gelditu dut ordu arte, haiei hitz eman nien-eta, eta markes jauna isildu egin zen, baita berriro ekin ere, hiruzpalu segundoko isilune baten ondotik?:
|
|
|
Kemena berreskuratzen joan zen hitz egin ahala, eta aurpegiko kolorea ere bai pixka bat. Baina, besteak hitz adore emaile haiei belarriak zabaltzen hasiak zirenean, eta beren
|
onera
etortzen, lehengo ahots bera entzun zen ostera. Oraingoan, ordea, kantatu ordez, deiadar ahul eta urrun bat egiten zuen, Katalexuko harkaitz artean are eta oihartzun ahulagoa eragiten zuena.
|
|
|
Tarte bat igaro zen kapitaina edo ni neu geure
|
onera
etorri aurretik; baina azkenean, eta ia aldi berean, nik bere eskumuturra askatu, artean helduta baineukan, eta berak, eskua begietara hurbilduz, han zeukanari begiratu zion arreta handiz.
|
|
|
Pew hilda zegoen, seko hilda gainera. Amak, berriz, herrixkara eraman genuenean, ur hotz pixka bat eta gatzak aski izan zituen berehala bere
|
onera
etortzeko, eta, lehengo ikara gaindituta, penatan zegoen diruaren aldetik galduan atera zelako. Bitartean Dance Ikuskariak Katakume Txulorantz jo zuen ahal bezain azkar; baina bere gizonek zalditik jaitsi eta itsumustuan joan behar izan zuten mendiartean behera, zaldiei bidea erakutsiz, eta batzuetan eutsiz, eta noiz baino noiz tranpa batean eroriko; ez zen, beraz, harritzekoa izan, haiek Txulora jaitsi zirenerako, luggerra abiatua izatea, artean itsasbazterretik hurbil bazegoen ere.
|
|
|
Ez nuen nire
|
onera
etortzeko betarik izan. Loroaren garrasi zorrotz haien aurrean, lo zeudenak esnatu eta hanka gainean jarri ziren; eta, ikaragarrizko madarikazio batekin, Silverren ahotsa hoska hasi zen:
|
|
|
Hura guztia ametsetan bezala ikusi nuen, neure
|
onera
etorri gabe bainengoen minutu pare bat lehenagoko ikara latzetik. Smollett kapitainaren ahotsa sentitu nuen gero aginduak ematen.
|
|
|
Segur aski, kolpearen hotsa entzunda, bizkarrezurra hautsia zuen. Baina ez zitzaion bere
|
onera
etortzeko betarik eman. Silver, tximinoa bezain arin, nahiz hanka edo makulua falta, istant batean gainean zuen, eta bi aldiz sartua zion labana, kirteneraino, gorputz babesgabe hari.
|
|
|
Neure
|
onera
etorri nintzenean, munstroa itxuran jarrita zegoen, makulua galtzarbean eta kapela buruan. Hantxe aurrean zeukan Tom, belazean etzanda geldi geldirik; baina hiltzaileak ez zion batere kasurik egiten, labana odoldua belar sorta batez garbitzen zuen bitartean.
|
|
|
Kontramaisua bere
|
onera
etorri baino lehen, zokoratuta eduki ninduen bazterretik atera eta salbu nintzen, kubierta guztia aurrean nuela haren erasoei alde egiteko. Gelditu nintzen masta nagusiaren aurrean, atera nuen poltsikotik pistola, apuntatu nuen lasai lasai, bera jira eta zuzenean nigana zetorren arren, eta katua sakatu nuen.
|
|
|
Gelditu egin ziren, harrituta bezala; eta beren
|
onera
etorri baino lehen, Squireak eta biok ez ezik Joycek eta Hunterrek ere izan zuten, fortin barrutik, tiro egiteko nahiko denbora. Lau tiroak jasa sakabanatu samarrean atera ziren, baina bete zuten beren lana:
|
|
|
–Bai. Bihar edo etzi ziurtatuko dizut, erantzun dio Garik, ahotsa oraindik ere bere
|
onera
ekarri ezinda.
|
|
|
Eskapada diozu? , jarraitu zion Freddy Gree nek zarataka, artean bere
|
onera
etortzeke?. Eskapada egin duen bakarra zeu zara.
|
|
|
Geroxeago, bere
|
onera
etorri zenean, don Martin sumatu zuen Markoxek hitz jario epelean: –Erramun, zu zara gure bihotzean sartutako arantza berria.
|
|
|
Esandakoaren haritik, ondorio hau ateratzen dut nik: herri euskaldunaren patu gaiztoa ez dela inoiz bere
|
onera
etorriko hizkuntza kontzeptu instrumental hori nagusi dugun bitartean. Kosta egiten da, hori badakit, gizarte errealitatea bera izaera (sozio) linguistikoa duen gauzakitzat jotzea, hizkuntzaren izaera instrumentala buruan iltzatua dugunez gero.
|
|
|
Egun horretan, dena den, bikain portatu zen. Itotzeko zorian eduki nuen neska behin eta berriz, eta intziri labur batzuen buruan bere
|
onera
itzultzen hasi eta nire aurpegiarekin topo egin zuenean, irribarre naro eta ase bat egin zuen, harrokeriaz puztu eta gizon, inoiz sentitu naizen gizonen, sentiarazi ninduena.
|
|
|
Agintariek pasabide estu batzuk jartzen dituzte turistak batetik bestera mugi daitezen. Gero urak berriro bere
|
onera
itzultzen dira, jauregi atarietan hondamendiaren zantzuak eta bertakoen memorian iragarpenik beltzenak utzi ondoren.
|
|
|
–esan zuen, eskuarekin bere arroparen gainean zegoen zakutoa seinalatuz. Beharbada une horretan ez entzunarena egin eta isilik geratu izan banintz, berari bizkar emanik itsasoari begira jarri eta irakurtzen jarraitu izan banu, ohartuko zen okerraz eta gauzak bere
|
onera
itzuliko ziren. Baina hori guztia gero pentsatu nuen, une hartan ez nuen jakin gertakariei aurrea hartzen eta bere zakutotik ukendua hartu eta eman egin nion.
|
|
|
begiratu diot emazteari, begiratu diet alabei, eta errudun sentitu naiz bat batean. Horregatik, Andaluziara itzultzeko gogoarekin nago, cantaora gaztearen hurbiltasunak eta etxekoekiko urruntasunak neure
|
onera
ekarriko nautelakoan. Baina datorren igandean ez, hurrengoan, alaben urtebetetzea da, eta hemen gelditu dut ordu arte, haiei hitz eman nien-eta –eta markes jauna isildu egin zen, baita berriro ekin ere, hiruzpalu segundoko isilune baten ondotik–:
|
|
2009
|
|
|
Victoriaren oroitzapena geroz eta urrunagoa bihurtuz joango da. Urteen bueltan, sentimenduak apaldu eta Gabonetan Victoria eta Terryren christmas koloretsu bat jasotzen hasiko gara Joseba eta biok, urte berria opatuz, dena bere
|
onera
itzuli den seinale. Happy New Year!
|
|
|
Duintasun miragarri batez atera da bidetik, bainugelan sartu eta bere lehorgailuarekin topatu ninduenetik. Joseba etxetik bota eta ez du inongo ahaleginik egin egoera birbideratzeko, gauzak argitzeko eta bere
|
onera
itzularazteko. Nik dakidala ez dio Josebari sakoneko esplikaziorik eskatu.
|
|
|
–Barkatu segundo batez harritu banaiz. . Lurrera begiratzen du bere
|
onera
etortzeko?. Beste norbaiten antza hartu dizut eta ezagutzen zintudala iruditu zait.
|
|
|
Arrastaka. Gero, pixkanaka,
|
onera
egin zuen. Buelta eman ziola ematen zuen.
|
|
|
Medikuak esan zuen, beraz, azken hitza, zalantzarako tarterik uzten ez zuena; alabaina, Domingo orduantxe hasi zen berreskuratzen, pixkaka, kordea, baita hitz egiteko ahalmena ere, halako moldez, non,
|
onera
zetorren bitartean, ez han eta ez hemen zegoèn puntuan doi?, bere galdera egin baitzuen, inguruan zituèn guztiak, baita medikua eta erizaina ere, nora ezean uzten zituela:
|
|
|
Bere onetik aterea zirudien Maria Bibianak, baina amaren oihuak bere
|
onera
itzuli zuen; esateko modu bat da, ordea, Maria Bibiana bere onera itzuli zela, zeren, amaren oihua entzun orduko, anai arrebetan Maria Bibiana zen zintzoena, guztien esanetan, errudun sentitu baitzen; esan nahi baita estu zegoena are estuago sentitu zela, itoago, harik eta, ito beharraren ito beharraz, arnasa hartu behar izan zuen arte:
|
|
|
Bere onetik aterea zirudien Maria Bibianak, baina amaren oihuak bere onera itzuli zuen; esateko modu bat da, ordea, Maria Bibiana bere
|
onera
itzuli zela, zeren, amaren oihua entzun orduko, anai arrebetan Maria Bibiana zen zintzoena, guztien esanetan, errudun sentitu baitzen; esan nahi baita estu zegoena are estuago sentitu zela, itoago, harik eta, ito beharraren ito beharraz, arnasa hartu behar izan zuen arte:
|
|
|
lehenbailehen desegin behar zuen, bai, bi gorputz gazte lizun itxurakoen lotura neurriz kanpoko hura, semeari bastoiaz bizkarreko bat eman behar bazion ere, ez bizkarra hausteko modukoa, sabelaren arrazoiak ere ez baitziren nolanahiko arrazoiak, Reginaren kasuan?, baina bai sentitzeko modukoa, halako moldez, non, herrena ia igarri ere egiten ez zitzaiola, pausoa arindu baitzuen neska mutilen norabidean, ahalik eta isilen eta ezkutuen, ezertxo ere esan gabe; haien parera iritsi zenean, baina, bastoia goratzera zihoàn mementoan doi, izeba Ernestinak bat bateko eztula egin zuen, benetakoa zirudiena baina disimulu handiz egina ere izan zitekeena; segidan, Domingok ama ikusi zuen, hari zuzendu zion begiradaren gezia bederen?, sinesgaitz egin zitzaiòn irudian baina sinetsi beharrekoan, bastoiak eta bastoiaren mehatxuak ez baitzioten zalantzarako tarterik uzten, eta hala, albokako mugimendu arin bat egiten zuela, amaren mehatxuari ihes egitea lortu zuen, aingira labain bat iduri; semearen mugimenduarekin batera, ordea, nora ezean geratu zen ama, baita barregarri ere, bastoi goratuari goian bizpahiru segundoz eutsi baitzion, zer egin ez zekiela, tokia galduta; barregarri sentitzen zen, bai, eta horrek sumintzen zuen, beharbada, gauza gutxik erasaten baitzioten barregarri geratzeak beste, barregarri geratzea bi aldiz barregarri geratzea baitzen, betiere, Reginarentzat: ...regarri geratzeagatik are barregarriago sentitzen zelako; baldintza haietan, halere, zerbait egin behar zuen, barrutik jaten zuèn sumindurak bide egin zezan; azkenean, ez zuen modu hoberik aurkitu, bastoia airera jaurtitzea baino Domingoren arrastoaren atzetik, bere bizitzaz neurria arau egin zuenak neurria galtzen zuela berriro ere; neurria galdu eta barregarri geratu ondoren, baina, gauzak bere
|
onera
ekartzeko tenorea zen, ausaz: gaizki eginari hitzezko adabakia jartzekoa, alegia:
|
|
|
gogorregi aritu baitzen, baina ez baitzegoen beste erremediorik, nolakoa egoera, halakoa irtenbidea; baina Domingok beste xehetasun batzuk ere behar zituen gogoan eszena hari buruzkoan: Adaren oihu histerikoa, adibidez, zabua gelditzera behartu zuena; bere jarrera oldarkorra, Ada lurrera botatzera eta etzatera behartu zuena, baita haren gainean ipintzera ere,. Ez ukitu, ez ukitu, ez ukitu?!?,. Ixo, ixo, ixo!?; Domingo nerabea asmorik onenarekin ari zen, bere
|
onera
ekarri nahi baitzuen arreba, baina helmugara zeramàn bide ustezkoak bere goxokiak eskaintzen zizkion bidean zehar eta, helmugaz ahaztuta edo, goxokietan galtzen zen. Domingok arreba etzanarazi zuenetik ama etorri bitarteko eszenak hamazazpi segundoko iraupena izan zuen, balizko kronometro batek zehatz mehatz islatuko zuenez?; goxoki haien artean, gainera, bazegoen bat, neurona guztiak iratzartze... atsegin zuen amaren magala, atsegin zuen izeba Ernestinaren magala, atsegin zuen Rakel neskamearen magala, atsegin zituen munduko emakume guztien magal guztiak, beharbada?, baina ez zuen egundaino halakorik nabaritu bere baitan, ez hain era indartsuan eta basatian behintzat:
|
|
|
Jarraian, irudi lauso bat ikusi zuen, eta hari oldartu zitzaion oihu ikaragarria eginez: halako ukabilkada eman zion Damasok Abelardori kokotsean, non atzeraka bota baitzuen aurkaria, buruaz lurra jo eta konorterik gabe gelditu zena; handik aurrera, Abelardo suspertzen ahalegindu ziren, minutu bat, bi minutu; medikuren bati deitzea pentsatu zutenean, baina, ikasle ikusleetako batek hiriko traumatologorik ezagunenetakoa zuen aita?, Abelardok
|
onera
egin zuen; halere, hain susto handia pairatu zuten Lepanton bildutako guztiek, non lehia hantxe geldiaraztea erabaki baitzuten.
|
|
|
Une hartan, baina, ez zuen, Teofilo Mariak uste bezala, Domingok hitz egin, Damasok baizik; Damaso, izan ere, isilik zihoan, anaien hizkimizkiak entzuten, zetatarren aurkako bataila hartan protagonista bera izan zen arren; berak bazekien, ongi jakin ere, bere balentria kasualitatearen fruitua izan zela maila handi batean, amildegi baten aurrean itsuak bakarrik ematen baitu pauso bat aurrera? ...garria izan bazuen ere, bere ezusteko erreakzioan Abelardo harrapatu baitzuen, betean harrapatu ere, hura k.o. utziz; bazirudien, beraz, bere ordua iritsia zela, besteen errekonozimendua jasotzekoa, txalo eta zorion, baina ordu hura ere iritsi orduko joan zitzaion, antza, konortea galdu orduko ostu baitzion Abelardok protagonismoa, Damasok handik bizpahiru minutura berreskuratu zuena Abelardo bere
|
onera
etortzean: hura, baina, ez zen jada gauza bera, jantzi berria eta adabakiz josia gauza bera ez diren bezala; bizitza osoan horrelako memento baten zain egon, etxeko bigarrena baitzen Damaso, azken batean:
|
|
|
Gabino ez zegoen bere mementorik onenean, eskuineko birikak
|
onera
egin zuen arren (Koch baziloaren leizeek desagertzeko bidean ziruditen), ezkerrekoak ez, eta medikua gero eta gehiago mintzatzen zen kolapsoterapiaz, erabateko erabakia hartzeko bi hilabete falta baziren ere?, baina, emakumeen harrera bitarteko, itxuraldatu egin zen haren aurpegia, irririk egiten ez zutèn ezpainek irri egin baitzuten eta dir dir egiten ez zutèn begiak bat bateko argitasunak har... denborarekin zerikusirik ez zuèn denbora berria, uharte bat ere bazena, uhartea eta altxorra?, gaixotasunaren denborak inguratua; espazioarekin, baina, antzeko zerbait gertatzen zitzaion Gabinori, ausaz, gelako espazioan egon arren arrainontzitik zintzilikatu baitzituen begiak, arrainontzia gelako erdigunea eta gelako ardatza balitz bezala, zeinaren inguruan biraka baitzebiltzan gelako metro kubiko guztiak; arrainontziaren barruan, berriz, arrain gorria zen altxorra eta arrain gorria uharteko igerilaria.
|
|
|
horregatik, beharbada, modurik mekanikoenean besarkatu zituen hiru emakumeak? ez era guztiz kontzientean, alegia, bai inkontzientean, haien eskuak, masailak eta bularrak nabaritu egin behar baitzituen, zehaztasunik gabe nabaritu, halere, bere buruaren jabe ez zen neurrian?, pixkaka bere
|
onera
zetorren bitartean, bihotzaren erritmo gero eta pausatuagoa barne prozesu haren erakusgarri; Domingo, ondorioz, gero eta hobeto sentitzen zen, adrenalina uholdearen efektuak iragan arau; bere buruaren jabe egin arau gainera, zerbait esateko beharra sentitu zuen, arestian emandako itxura eskasari, itxuraren ezaugarriak ziren masailetako sagar goriak: ahuleziarena eta ezintasunarena?
|
|
|
barnealdera eta bere baitara erortzen ariko balitz bezala sentitu baitzuen, bizkar ohi baino konkorragoa zuenak halako zerbait aditzera ematen zuen behinik behin?, etxe bat barnealdera eroriko litzatekeen moduan, zurezko habeak eta gapirioak pipiatu eta zuhirindu bezain laster; gero, baina, adimenak gidatutako kontraerasoan, indignazioa eta sumina piztu zitzaizkion, harik eta indignazioak hitz bakarreko pentsamendu baten forma hartu zuen arte, berehalako batean: . Erokeria!?, hitzarekin batera gorputz eroriaren suspertzea eta goraldia sumatzen zuela, bere
|
onera
itzulita: nola pentsa zezakeen, bada, Teofilo Mariak, bere ekintza hura Gabinori eta Gabinoren gorputzari probetxuzko gerta zekiekeenik, gorputzak ontzi komunikatuak balira bezala?; gorputzak, izan ere, ez ziren ontzi komunikatuak, azalak mugatutako ontzi bakartuak baizik, gorputz batetik eroritako eskua edo oina, belarria edo sudurra, betiko erortzen baitziren eta usteltzen, beste gorputzei itsatsi gabe; baina ez ote zuen arimak zeresanik auzi hartan guztian??; galdera egin orduko etorri zitzaion Damasori betiko erantzuna:
|
|
|
–Gauzak bere
|
onera
itzuli dira, alaba?.
|
|
|
Etsia gehienez ere, galarazi ahal izan ez dituen hainbertze gauzatara etsi duen gisa berean. Nitaz den bezainbatean, deus ez zen bere
|
onera
itzulia, oker okerrera baizik. Nahiago nuen mila aldiz Henrikeren ordezkoa, Henrike egiazkoa baino.
|
|
|
gizona gerritik gora, eta gerritik behera gizonago" –, lotsak edo eraginda, adrenalina uholdea odolbideetan barrena lehertu eta gorputza sutu zitzaion; esan nahi baita Domingok, segundo gutxiko epe laburrean, mutur batetik bestera erreakzionatu zuela, lehen izotzak hartuta eta gero suak: horregatik, beharbada, modurik mekanikoenean besarkatu zituen hiru emakumeak... ez era guztiz kontzientean, alegia, bai inkontzientean, haien eskuak, masailak eta bularrak nabaritu egin behar baitzituen –zehaztasunik gabe nabaritu, halere, bere buruaren jabe ez zen neurrian–, pixkaka bere
|
onera
zetorren bitartean, bihotzaren erritmo gero eta pausatuagoa barne prozesu haren erakusgarri; Domingo, ondorioz, gero eta hobeto sentitzen zen, adrenalina uholdearen efektuak iragan arau; bere buruaren jabe egin arau gainera, zerbait esateko beharra sentitu zuen, arestian emandako itxura eskasari –itxuraren ezaugarriak ziren masailetako sagar goriak: ahuleziarena eta ezintasunarena– buelta emateko, edo egoera zital hari kontrapisu bat jartzeko, gutxienez:
|
|
|
Bere onetik aterea zirudien Maria Bibianak, baina amaren oihuak bere
|
onera
itzuli zuen; esateko modu bat da, ordea, Maria Bibiana bere onera itzuli zela, zeren, amaren oihua entzun orduko –anai arrebetan Maria Bibiana zen zintzoena, guztien esanetan– errudun sentitu baitzen; esan nahi baita estu zegoena are estuago sentitu zela, itoago, harik eta, ito beharraren ito beharraz, arnasa hartu behar izan zuen arte:
|
|
|
Bere onetik aterea zirudien Maria Bibianak, baina amaren oihuak bere onera itzuli zuen; esateko modu bat da, ordea, Maria Bibiana bere
|
onera
itzuli zela, zeren, amaren oihua entzun orduko –anai arrebetan Maria Bibiana zen zintzoena, guztien esanetan– errudun sentitu baitzen; esan nahi baita estu zegoena are estuago sentitu zela, itoago, harik eta, ito beharraren ito beharraz, arnasa hartu behar izan zuen arte:
|
|
|
Medikuak esan zuen, beraz, azken hitza, zalantzarako tarterik uzten ez zuena; alabaina, Domingo orduantxe hasi zen berreskuratzen, pixkaka, kordea, baita hitz egiteko ahalmena ere, halako moldez, non,
|
onera
zetorren bitartean –ez han eta ez hemen zegoèn puntuan doi–, bere galdera egin baitzuen, inguruan zituèn guztiak, baita medikua eta erizaina ere, nora ezean uzten zituela:
|
|
|
Jarraian, irudi lauso bat ikusi zuen, eta hari oldartu zitzaion oihu ikaragarria eginez: halako ukabilkada eman zion Damasok Abelardori kokotsean, non atzeraka bota baitzuen aurkaria, buruaz lurra jo eta konorterik gabe gelditu zena; handik aurrera, Abelardo suspertzen ahalegindu ziren, minutu bat, bi minutu; medikuren bati deitzea pentsatu zutenean, baina –ikasle ikusleetako batek hiriko traumatologorik ezagunenetakoa zuen aita–, Abelardok
|
onera
egin zuen; halere, hain susto handia pairatu zuten Lepanton bildutako guztiek, non lehia hantxe geldiaraztea erabaki baitzuten.
|
|
|
...garria izan bazuen ere, bere ezusteko erreakzioan Abelardo harrapatu baitzuen, betean harrapatu ere, hura k.o. utziz; bazirudien, beraz, bere ordua iritsia zela, besteen errekonozimendua jasotzekoa, txalo eta zorion, baina ordu hura ere iritsi orduko joan zitzaion, antza, konortea galdu orduko ostu baitzion Abelardok protagonismoa, Damasok handik bizpahiru minutura berreskuratu zuena Abelardo bere
|
onera
etortzean: hura, baina, ez zen jada gauza bera, jantzi berria eta adabakiz josia gauza bera ez diren bezala; bizitza osoan horrelako memento baten zain egon –etxeko bigarrena baitzen Damaso, azken batean:
|
|
|
Gabino ez zegoen bere mementorik onenean –eskuineko birikak
|
onera
egin zuen arren (Koch baziloaren leizeek desagertzeko bidean ziruditen), ezkerrekoak ez, eta medikua gero eta gehiago mintzatzen zen kolapsoterapiaz, erabateko erabakia hartzeko bi hilabete falta baziren ere–, baina, emakumeen harrera bitarteko, itxuraldatu egin zen haren aurpegia, irririk egiten ez zutèn ezpainek irri egin baitzuten eta dir dir egiten ez zutèn begiak bat bateko argitasuna... denborarekin zerikusirik ez zuèn denbora berria, uharte bat ere bazena –uhartea eta altxorra–, gaixotasunaren denborak inguratua; espazioarekin, baina, antzeko zerbait gertatzen zitzaion Gabinori, ausaz, gelako espazioan egon arren arrainontzitik zintzilikatu baitzituen begiak, arrainontzia gelako erdigunea eta gelako ardatza balitz bezala, zeinaren inguruan biraka baitzebiltzan gelako metro kubiko guztiak; arrainontziaren barruan, berriz, arrain gorria zen altxorra eta arrain gorria uharteko igerilaria.
|
|
|
kaltea, baina, egina zegoen, Damasok ikusi zuena ikusi baitzuen, eta irudia buruan itsatsia geratu baitzitzaion; Damasok, beraz, ikusi berri zuèn irudiaren erasoa sentitu zuen, begietatik hezur muinetaraino hedatutako erreakzio batean, hezur muinetan nabaritu baitzuen, ongi nabaritu ere, begietan segundo batez pilatutako energia negatibo guztia, halako eran, non hezurrak bat batean ahuldu, hautsi eta berak –Damasok– barnealdera eta bere baitara erortzen ariko balitz bezala sentitu baitzuen –bizkar ohi baino konkorragoa zuenak halako zerbait aditzera ematen zuen behinik behin–, etxe bat barnealdera eroriko litzatekeen moduan, zurezko habeak eta gapirioak pipiatu eta zuhirindu bezain laster; gero, baina, adimenak gidatutako kontraerasoan, indignazioa eta sumina piztu zitzaizkion, harik eta indignazioak hitz bakarreko pentsamendu baten forma hartu zuen arte, berehalako batean: " Erokeria!", hitzarekin batera gorputz eroriaren suspertzea eta goraldia sumatzen zuela, bere
|
onera
itzulita: nola pentsa zezakeen, bada, Teofilo Mariak, bere ekintza hura Gabinori eta Gabinoren gorputzari probetxuzko gerta zekiekeenik, gorputzak ontzi komunikatuak balira bezala?; gorputzak, izan ere, ez ziren ontzi komunikatuak, azalak mugatutako ontzi bakartuak baizik, gorputz batetik eroritako eskua edo oina, belarria edo sudurra, betiko erortzen baitziren eta usteltzen, beste gorputzei itsatsi gabe; baina ez ote zuen arimak zeresanik auzi hartan guztian...?; galdera egin orduko etorri zitzaion Damasori betiko erantzuna:
|
|
|
lehenbailehen desegin behar zuen, bai, bi gorputz gazte lizun itxurakoen lotura neurriz kanpoko hura, semeari bastoiaz bizkarreko bat eman behar bazion ere, ez bizkarra hausteko modukoa –sabelaren arrazoiak ere ez baitziren nolanahiko arrazoiak, Reginaren kasuan–, baina bai sentitzeko modukoa, halako moldez, non, herrena ia igarri ere egiten ez zitzaiola, pausoa arindu baitzuen neska mutilen norabidean, ahalik eta isilen eta ezkutuen, ezertxo ere esan gabe; haien parera iritsi zenean, baina, bastoia goratzera zihoàn mementoan doi, izeba Ernestinak bat bateko eztula egin zuen, benetakoa zirudiena baina disimulu handiz egina ere izan zitekeena; segidan, Domingok ama ikusi zuen –hari zuzendu zion begiradaren gezia bederen–, sinesgaitz egin zitzaiòn irudian baina sinetsi beharrekoan, bastoiak eta bastoiaren mehatxuak ez baitzioten zalantzarako tarterik uzten, eta hala, albokako mugimendu arin bat egiten zuela, amaren mehatxuari ihes egitea lortu zuen, aingira labain bat iduri; semearen mugimenduarekin batera, ordea, nora ezean geratu zen ama, baita barregarri ere, bastoi goratuari goian bizpahiru segundoz eutsi baitzion, zer egin ez zekiela, tokia galduta; barregarri sentitzen zen, bai, eta horrek sumintzen zuen, beharbada, gauza gutxik erasaten baitzioten barregarri geratzeak beste, barregarri geratzea bi aldiz barregarri geratzea baitzen, betiere, Reginarentzat: ...regarri geratzeagatik are barregarriago sentitzen zelako; baldintza haietan, halere, zerbait egin behar zuen, barrutik jaten zuèn sumindurak bide egin zezan; azkenean, ez zuen modu hoberik aurkitu, bastoia airera jaurtitzea baino Domingoren arrastoaren atzetik, bere bizitzaz neurria arau egin zuenak neurria galtzen zuela berriro ere; neurria galdu eta barregarri geratu ondoren, baina, gauzak bere
|
onera
ekartzeko tenorea zen, ausaz: gaizki eginari hitzezko adabakia jartzekoa, alegia:
|
|
|
Domingori kosta egiten zitzaion ikusten ari zena sinestea, arestian bizi izandakoa sinestea kostatzen zitzaion bezala, Adaren aurkako borrokan –Adaren aldekoan, halere, bere ikuspuntutik– gogorregi aritu baitzen, baina ez baitzegoen beste erremediorik, nolakoa egoera, halakoa irtenbidea; baina Domingok beste xehetasun batzuk ere behar zituen gogoan eszena hari buruzkoan: Adaren oihu histerikoa, adibidez, zabua gelditzera behartu zuena; bere jarrera oldarkorra, Ada lurrera botatzera eta etzatera behartu zuena, baita haren gainean ipintzera ere," Ez ukitu, ez ukitu, ez ukitu...!"," Ixo, ixo, ixo!"; Domingo nerabea asmorik onenarekin ari zen, bere
|
onera
ekarri nahi baitzuen arreba, baina helmugara zeramàn bide ustezkoak bere goxokiak eskaintzen zizkion bidean zehar eta, helmugaz ahaztuta edo, goxokietan galtzen zen –Domingok arreba etzanarazi zuenetik ama etorri bitarteko eszenak hamazazpi segundoko iraupena izan zuen, balizko kronometro batek zehatz mehatz islatuko zuenez–; goxoki haien artean, gainera, bazegoen bat, neurona guztiak ... atsegin zuen amaren magala, atsegin zuen izeba Ernestinaren magala, atsegin zuen Rakel neskamearen magala –atsegin zituen munduko emakume guztien magal guztiak, beharbada–, baina ez zuen egundaino halakorik nabaritu bere baitan, ez hain era indartsuan eta basatian behintzat:
|
|
2010
|
|
|
Hitzaldi hark gozatzen zizkidan zauriak, eta irakurri ahala egiten nuen neure
|
onera
; izan ere, abertzaletasunaren eta euskararen inguruan familia bat aurkitu, eta familia hura maite nuen: sentimendu bat zen, sentimendu garbi gardena, betebehar batzuetara ere behartzen ninduena, eta nik bide hari ekingo nion, bidean aurki nitzakeèn sasi guztien gainetik, kosta ahala kosta.
|
|
|
Azalpenak azalpen, baina, Jainkoak neure
|
onera
ekarri ninduen, ustez, eta negar eta negar egin nuen, inoiz ez bezala; atean leihoa zabalik nuen, eta guztiei berri ona jakinarazteko gogoa piztu zitzaidan, leihoko pulpitura aterata: –Bekatariok, zahar nahiz gazte, gizon nahiz emakume, mutil nahiz neska:
|
|
|
eta ezereza nintzen, hortaz, ez buru ez burmuin; gero, ezpainak hezatzeko edo, mihi punta atera zuen Helenak ezpainen artetik, nahi gabeko mugimendu batean, nik uste; nire gorputzaren etxea hankaz gora zegoen, bai, oinak eskuetan eta eskuak oinetan, burua ere tokiz kanpo? baina mihi puntaren irudiak erreakzionarazi eta neure
|
onera
ekarri ninduen: burua buruaren tokira, oinak oinetara eta eskuak eskuetara; ez al nengoen, bada, Helenaren mihia salbatzeko prest?. Mihia moztu lehenago?!?
|
|
|
esan nion, eskua luzaturik. Ez nintzen damutu, hain egin zuten
|
onera
, handik aurrera, Heinrichen eta bion arteko harremanek, denbora luze batez?
|
|
|
Bazirudien, beraz, tokitik ateratako gauzak beren
|
onera
etorri, eta normaltasunera itzuli ginela. Harik eta, beste urte erdi baten buruan, soldadu automata bukatu genuen arte.
|
|
|
Bazirudien, beraz, gauzak bere
|
onera
etorri zirela berriro: Heinrichek liburuak irakurtzeari ekin zion, ohore militarrarekin kezkatuta zegoen, eta gai hari buruzko liburu mordoa irakurri zuen?, frantses soldaduaren kontura barre egiteko tiro praktikak egiten zituen, txakurrari imintzioak egiten zizkion?
|
|
|
...eta igarri egiten zitzaidan, bai bazkalorduetan eta bai afalorduetan ere hitzik egin gabe egoten bainintzen; edo hitz bakarreko erantzunak ematen nizkien mahaikideei, behar beharrezkotzat jotzen nuenean; guztiek zekiten gertatu zitzaidana, galderak ere soberan zituzten, beraz?, eta guztiek onartzen zuten nire jokabidea, baita amak eta aitak ere, gauzak, hartu beharreko erabakia hartuta gero, bere
|
onera
etorriko zirelako ustean, pixkanaka; guztiek bakean uzten ninduten, bai, eta hura ez zen gutxi; nire porrota eta desengainua handiak izan ziren, ordea: hain handiak, non, noizbehinka, barrua arintzeko gogoa etorri eta etxeko norbaitengana jotzen bainuen.
|
|
|
hain hunkituta, hantxe, autoaskitasuna eta segurtasuna nortasunaren ezaugarritzat zituèn gizona zalantzak hartua behingoz!?, non harengana hurbildu, eskua haren besagainean jarri eta honela mintzatu bainintzaion: . Lasai, aita, Teofilo Maria bere
|
onera
etorriko da-eta, gaur ez bada bihar, bihar ez bada etzi??.
|
|
|
Nire
|
onera
etorri nintzenean gaua zen. Kamaina batean nengoen etzana; sabaian kolokan zegoen farolak beste kamaina batzuk ikusarazi zizkidan nirearen ondoan binaka jarriak.
|
|
|
Eskutitz hori da, berez, Veleiako grafitoen zalantza zientifikoei buruz idatzitako lehen dokumentu ofiziala, Arabako Arkeologia Museoaren erregistroaren 2006ko ekainaren 16ko sarrera zigilua daukalako. Askok uste dute argitara eman izan balitz, ondoren gertatutako gauza asko bere
|
onera
etorriko zirela, zuzenduko zirela, ez zirela iritsiko iritsi ziren tokira, horrelako lan arkeologikoetan aski delako iritzi kualifikatu eta argi bat, gauzak stand by utzi eta bideratzeko.
|
|
|
Ez dut uste Lukaxek hortik joko duenik. Orain oso galduta eta haserre dago, baina nik uste bere
|
onera
etorriko dela.
|
|
|
Baina tarteka
|
onera
ere egiten zuen egoerak, batez ere asteburuetan. Eta horrela ibiltzen ziren, joan etorrian esango nuke.
|
|
|
Aurpegiz itxura hobea eta hizketan ere zentzuz eta argi. Horrek esan nahi du buruz ere ari dela poliki poliki bere
|
onera
etortzen. Hala ere, horrek ez omen du deus ere esan nahi.
|
|
|
Aingeru gehienbat igandeetan izaten zen gurean, eta aita oso ongi egoten zen igande eguerdietan. Jaiegun askotan neuk ere izaten nuen berriro bere
|
onera
ekartzeko esperantza.
|
|
|
–Argi dago baietz, geratzen zaiola, har ezazu! , esan zuen Amaiak, bat batean urduri eta masailen kolorea bere
|
onera
itzultzen zela nabarituta.
|