|
2000
|
|
|
Esaera da bertsolaritzan 40 urte arte ikasten eta handik aurrera ahazten joaten dela. Gaur ni 65 urteak beteta nago eta esaera horrek balio badu aspaldi goitik behera
|
noa
. Baina, nire bertsokerak mailarik gorena 25 urterekin harrapatuko zuen eta orduko maila beretsuari eutsi dio.
|
|
|
Sony k eta Aiwa k ez dute haren ahotsaren bolumen kontrolik kaleratu oraino, eta MacArthur edo Truman en bila hasi behar dut aurki, urduri jartzen bainau. Beno, lotara
|
noa
: ametsetan ez bide zait agertuko.
|
|
|
Eguijazcoexaminaonetatiezaututendaarguir: Piestara duazanac, diriala, luxurijarensuric gueijeendauqueenacedadiarenparteti.Luxurijazco gauceetara goguagueijenconvideetandáveenacapaindurijarenparteti: Castidadia galdubac penaricguichienemotendeutseenac, conciencija nasaijarenparteti: oTacondeci
|
noa
verdecuacestadubarenparteti (Euscal errijetaco... 56).
|
|
|
Hasieran, bezeroak ametsetan agertzen diren pertsonaia eta gauzak deskribatzen ditu, alegia, ametsetan bere burua nola kokatzen duen eta agertzen direnpertsonaia edota gauzak ere nola ikusten dituen. Adibidez,, orain hormarengainean nago?,, menditik behera
|
noa
, emakume bat dago nire ondoan...?
|
|
|
mugimendua hasten denean gertatzen da.Beharra asetzera zuzenduriko jokaera da: hozkailurantz
|
noa
, etxetik ateratzen naiz, hitz egin nahi dudan pertsonaren telefono zenbakia markatzen dut...
|
|
|
–Eskegitzera
|
noa
, agur!
|
|
|
Orain afaltzera
|
noa
. Eta gero tabernako hitzaldira.
|
|
|
Azalpenik eman gabe, alegia. " Jabi, Irlandara
|
noa
" esatea ezinezkoa litzaiokeelako, bere mutilaren hamaika galderei erantzuteko azalpen borobilik aurkitu gabe. Beti behar du arrazoiren bat Terek, eta baita Jabik ere.
|
|
|
Bederatzi urte eman ditut berarekin, daudenik eta urterik politenak berarekin eta soilik berarekin. Eta nora
|
noa
, Txema utziz gero, kalean zehar burua makurturik ibili behar badut, inori begietara so egiteko beldurrez. Eta nori laguntza eskatu, merezi ere merezi ez dudala jakinik?
|
|
|
Goizeko seiak dira. Laster
|
noa
lanera, eta harantz irten baino lehen ari naiz ordenagailuan Bitakora honen azken hitzak idazten. Zure azken eguna ere bada, beraz, Bitakoratxo.
|
|
|
Tira. Eta orain bere gelara
|
noa
, e?
|
|
|
Dena dela, bihartik aurrera ikusiko dut nire ametsak betetzen diren. Bien bitartean bakardadearen bila
|
noa
, neure burua frogan jartzera, eta hilabeterako nire inguruko mundua ni neu baino ez izatera. Fuera ordutegiak, fuera kateak.
|
|
|
–Irlandara
|
noa
. Eiderrek sentitu zituenak sentitzera, eta benetan, Jabi:
|
|
|
Eta hau ere, idazten ari naizen hau ere, kursia iruditzen zait; baina hori orain, ze eskailera erdian aurkitu naizenean ez zait hala iruditu. Kontua da, eta horretara
|
noa
, nire aurreko maila bakoitza etorkizun eta errealitate altuago batera eramango ninduen bidea begitandu zaidala: egunerokotasunaren loturak apurtu, hankak aireportuko pistatik bereizi, eta bizkarrean grapaz josita ditudan hegalak zabaldu, hegazkineko atea zeharkatu eta gora, gorago hegan egitea, indarrez eta ilusioz.
|
|
|
—Ama —erran zenion ate zabalduaren zirritutik—, atearen hersterat
|
noa
, eta ez etor, otoi, nik ireki aitzin.
|
|
|
—Hosto horiek bezala
|
noa
goiti beheiti —eta irri egin zidan, irri ezin ederragoa, bere ezintasunetik; eta, segidan—: Otoitz egin Jainkoari ene alde eta fabore, zeren eta ez baitizut gezurrik erranen:
|
|
|
Eta ene jokamolde hau, halatan, ene funsgabekeriarik funsgabeena izan daiteke edo funtsezkorik funtsezkoena. Eta nik neure bideari ekin nion eta bidean aitzina
|
noa
egun ere: iragan nuen udaberria, iragan nituen uda eta udazkena, eta orain neguan nago... baina, neguan nagoen arren eta adinberdea joan zitzaidan arren, zeren adinzahar bainaiz, ene hitza ez da biluzia, baina hostoz josia, gorputzaren negua hitzaren udaberriaz jantzi eta estali nahi banu bezala, eta neguaren gorputza udaberriaren hitzaz...
|
|
|
AKABATZERAT
|
noa
.
|
|
|
Ba, ni ez
|
noa
itsas-ertzera esan nion haserre. Zoaz zu, eta utz nazazu bakean.
|
|
|
Aski da. Migelen bila
|
noa
.
|
|
|
Aldarera
|
noa
. Eskuetan dut kaliza, eta gure ama dago lehendabiziko aulkian.
|
|
|
Eta esango nuke orain Bruselarantza doan Rakelek eta, gutxi gorabehera, orain hilabetea EEBBetara joan zenak, elkarren artean apenas dutela zerikusirik. Koadernotik begirada altxatu, eta pantailan orduko 975 kilometroko abiadan goazela jakin arren, 10.025 metrotan gaudela eta kanpoko tenperatura zeropetik 42 gradukoa dela jakinagatik, lasai baino lasaiago gozo eta patxadatsu
|
noa
. Badirudi
|
|
|
Bon, gaurkoz nahikoa da. Hemen arratsaldeko seiak dira eta orain bustialdi bat hartzera
|
noa
. Ez dakit bihar deituko dizudan.
|
|
|
Une hartan, azken bi hilabeteotan gure artean hain ugariak izan ziren isilune desa  tsegin haietako bat sortu zitzaigun. " Gelara
|
noa
", esan nion, eta bera hiri erdian autoak anbulantziari toki egiteko baztertzen diren gisara erretiratu zen, niri pasatzen uzteko. Eta anbulantzia igaro, eta atzean uzten duen urduritasun isil eta kezkagarria geratu zen etxean.
|
|
|
Gaztetan, neure burua topatu nahian, familiarengandik alde egin, eta Dabidekin jarri nintzen bizitzen. Eta orain, azkenik, neure buruarekin, familiarekin eta Dabidekin aski adiskideturik nengoela, gutxien uste nuenean, New Yorkerantza
|
noa
denengandik ihesi.
|
|
|
Eta beharbada gaur arratsaldean zaldi gainean ibiltzean askatasunaren zirrara sentitu dudalako, orain zerua bezalako espazio zabalak behar ditut nire gogoa hegalda dadin. Gaur izarren beharrizana dut, eta kanpoan esertzera
|
noa
. Ez dakit zergatik, baina uste dut gaur negar egingo dudala.
|
|
|
Baina desengainuak eta porrotak gorabehera, badirudi gizakiok amodioaren bila joatera kondenaturik gaudela: hala joan zen Dabid eta hala
|
noa
ni. Eta beharbada horregatik, burua furgoneta barnera itzuli, eta atzeraka jiratu dut, Ruben zegoen aldera, belaunaren faltan nire begirakunea harenarekin gurutzatzeko, baina Estherrekin mintzatzen zetorren eta, zorigaitzez, ez da konturatu ere egin.
|
|
|
Neure aho-sabaiaren basamortuan arrastaka
|
noa
,
|
|
|
13 zenbakiko 3aren gainean beste 3 bat ipini nion alderantziz, 8 bilakatzeko. Eta hor
|
noa
estankora; eman diot txartela hango andreari; eta hark: " norena da hau?"; eta nik:
|
|
|
–galdetu zigun– Bateria gastatu zaiola uste dut. Abian jartzen badugu, Hernanira eramango zaituztet, neu ere haraxe
|
noa
eta.
|
|
|
Neureari eutsi nahi diot. Ni Zeanuriraino
|
noa
, bidez bide eta mendiz mendi, baina ez biderik zuzenenetik, biderik ederrenetik baizik, horixe baita beti, Joxean Artzek ederki dioen moduan, biderik laburrena. Eta iparrorratzik gabe.
|
|
|
Xan gelditu egin zen; agian ñarroak bere etxera eraman nahi zuen; agian, hala ere, inspektore bat zen; zena zela ere: " Bueno", esan zuen," ni hemendik
|
noa
". Ñarroak duda pixka bat egin zuen; gero berehala:
|
|
|
" barkatu", berriz esan zuen; gizonak bista jaso zuen; begi argi, lausotuak zituen. " Benta Zaharrera, ondo al
|
noa
hemendik?", galdetu zuen Xanek. " Benta Zaharra?", esan zuen gizonak.
|
|
2001
|
|
|
Eztabaida aske eta zabal honek gauzatu behar duen mahai honen aurka inor agertuko balitz, bere izaera «ez demokratikoa» agerian jarriko luke, bistan baita, hitz egiteko prest ere ez dagoena, ez dela zentzu demokratikoaren jabe. Ez
|
noa
ni balizko portaera honen arrazoien bila ikerketa bat egitera, baina esango dut bestearen iritzi eta gogoetekiko errespetu eza itzela ezezik, demokrazia kontzeptu berarekiko beldurraren isla litzatekeela. Mahai honen funtsa, gure autogobernuari buruzko gogoeta eta proposamenak plazaratzea da, eta ez, inola ere, bakoitzaren proposamena inori inposatu nahi izatea.
|
|
|
Giza-darwinismotik aldentzeagatik eta honen aurkako beste mila adibide bila ditzakeenez, ez
|
noa
esatera gizataldeak potean dauden karramarroen gisako direnik, eta ezta, herio egoeratan, giza-taldeak leizeren batean daudenean, horrelakorik gertatzen ez denik ere.
|
|
|
Ez
|
noa
orain oihartzun zehatzak azaltzera, ezta influentzia aztarnak banan banan aipatzera ere. Erromantizismoak sortu duen bidaia mitologia aipatu nahi nuke, eta ahal dela, bere esanahia azaldu:
|
|
|
(Mireni) Farmazia batera
|
noa
. (Sic tibi leve)
|
|
|
Gurasoenera
|
noa
ordea.
|
|
|
Horixe! Mutil bat ezagutu dut eta kultur ekitaldi batera
|
noa
harekin.
|
|
|
(Bere buruarekin.) Botere magikoak ote ditut? Irekitzera
|
noa
badaezpada ere.
|
|
|
Ohera
|
noa
! (Ironiaz) Logelak su hartzen badu lagunduko didazue, ezta?
|
|
|
(Angelari) Oraintxe
|
noa
...
|
|
|
(Zutituz) Komunera
|
noa
. (Angelari) Zuk ez al zenuen komunera joan nahi?
|
|
|
Zurekin
|
noa
.
|
|
|
Antonekin hitz egitera
|
noa
. Aditu dit oraingoan?
|
|
|
(Aharrausika, agur eginez) Ohera
|
noa
, hain goiz esnatzea kaltegarria da niretzat.
|
|
|
Ez orain lausenguka hasi! (Pausa) Bukatutakoan ohera
|
noa
berriro!
|
|
|
Bizi zenean ez zen asko (poltsari begira), baina orain? Barrura
|
noa
bere alde otzoitz egitera.
|
|
|
(Gezurretan) Matilderekin egon ondoren, zinera
|
noa
... Leiretxurekin.
|
|
|
Aitzitik, itzulpengintzaren pixkana pixkanako normalizazioa eta hobekuntzadela medio, gero eta gehiago izanen dira euskaldunen artean bide arrakastatsuaeginen duten kanpoko idazleen lanak. Ez
|
noa
azkarregi. Aise ikus daiteke, bidehonetatik etxeratu ditugun liburuetara inolako aurreiritzirik gabe hurbiltzen aridiren irakurle gazteagoen artean.
|
|
|
Dendara jaitsi beharra daukat gereziak erostera. Zurekin
|
noa
.
|
|
|
–Sergio, kanpora
|
noa
berriz. Egunotan bezero berezi bat etorriko da dendara, kaxa hau eman behar diozu.
|
|
|
–Ongi egin duzu. Inporta ez bazaizu, janztera
|
noa
. Bitartean, zoaz sukaldera eta hartzazu kafea lasai.
|
|
|
Gelara iritsi aurretik Arantxa banatu egin da besteengandik, oraintxe
|
noa
esan die eta eskailerak jaitsi ditu. Ahal izan duen disimulu guztiaz, Tasio ere harantz bideratu da.
|
|
|
Kopetilun begiratzen dio Tasiok autoak aurrera egin ahala argitzen doan bideari. Nora arraio
|
noa
, galdetu dio bere buruari, zertan ari nauk galdera alu hauekin. Anartzek lagunaren muturra nabaritu du, alboko eserlekuan kuzkurtuta.
|
|
|
Postuaren aurretik igarotzen diren autoei arreta jartzeko itxuran. Tasio jaiki eta, Patxiri sukaldean laguntzera
|
noa
esanez alde egin du azkenean. Isilune hura ezin jasanez.
|
|
|
Niri ari al zitzaidan hizketan. Bai, bai, erantzun nion azkenean, tuntunpaela baten moduan ez geratzen ahaleginduz, baina etxerantz
|
noa
. Desilusio keinu bat egin zuen.
|
|
|
Bakarrik hitz egiteaz nazkatuta edo. Kanpora
|
noa
haizea hartzera, esan eta alde egin du. Tasio bakarrik geratu da orduan berriz ere.
|
|
|
–Kalera
|
noa
–esan zuen Mariak.
|
|
|
–Ez, estaziora
|
noa
; beti dabil norbait estaziotik.
|
|
|
Igandeetan izebarenera
|
noa
. Osabak lan ona du.
|
|
|
Ranchin hautsez beteriko kaleetan barna
|
noa
. Arratsaldero egiten dudan ibilalditxoa da.
|
|
|
Pauso Galduen Galerian draz draz draz
|
noa
.
|
|
|
Eta Pauso Galduen Galerian barrena
|
noa
, uneka jungla iruditzen zaidana. Basoa ez, jungla.
|
|
|
‘Ni ere Zubietarantz
|
noa
, ’ esan zuen Goiok.
|
|
|
‘Goio terapian dago orain, ’ dio Imanolek. ‘Gero egongo gara elkarrekin.’ Imanoli gero arte esan eta, Gorria terapian dagoen artean, gosaltzera
|
noa
. Eseri naiz eta mahai berean paziente bat dago bere ama zaharrarekin.
|
|
|
‘Maialenen bila
|
noa
, eskolatik laster irtengo delako.’
|
|
|
Goiok ez dit erantzun eta, atea zabalik dagoenez gero, leihopetik pasatu eta etxe barrura
|
noa
, uretan blai eginda.
|
|
|
Atarira
|
noa
, atariko alfonbrari begira nago, edonongo sarbidean oinen azpian zera irakurri nahi duenaren sineste kokoloarekin:
|
|
|
Bluefields hiriko dendetara
|
noa
, ez dakidalarik egoera honetan beste zer egin dezakedan, erosketak egiteko asmoa da nire uste sendo bakarrenetakoa. Eta Beholden auzoko eskaparateen kristalean ezagutu dut nire isla, erosketan, emakume hau bere jeneroaren ohiturak berarentzat hartzen.
|
|
|
‘Managuara
|
noa
, ’ diot, eta inork ez dit kasurik egin, ez lagun zaharrak ez lagun txikiak.
|
|
|
Argia amatatu eta ezin dut lorik egin, ukitu ere egin daitekeelako umeltasuna eta gazitasuna izaretan. Pasillora joan naiz, zapatak eskuan eta oin puntetan
|
noa
zaratarik ez egiteko, eta sanatorioaren aurrealdeko logela batera sartu naiz. Sala zabala da, oheak ilaran igarri ditut eta leihoraino joan naiz.
|
|
|
Jaio nintzan iltzeco Aldi oro
|
noa
iltzen Ildakoan erabat Asiko naiz bizitzen.
|
|
|
‘Ni Zubietara
|
noa
, ’ esan zidan Goiok.
|
|
|
Ez daramat norabide jakinik. Ene urratsen atzetik
|
noa
, larritasunik gabe, gorputza eskutik utzia. Min dagidate oroimenek, irribarreek, samurtasun aspaldikoek.
|
|
|
Halaxe gertatzen dira gauzak: ihesi
|
noa
, etengabe, noragaldua, kale estuetan barrena. Ateak ozen ixten dira nire atzean, oldarkor, gau erori berrian.
|
|
|
Hemen, elizpean, olgetan, bidez bide
|
noa
, harri koxkorrak botaz, itzulbidea gogoan, lagunak hondartzatik ekarriko dituen seietako autobusaren zain.
|
|
|
Agian ez nauzu ezagutu ere egingo, baina ez
|
noa
, orain, izenik aipatzera. Bakarrik esan, zeure ikasle izan nintekeen haietariko bat naizela.
|
|
|
Ez
|
noa
dena bufo hutsa denik esatera. Ez.
|
|
|
Irristakor
|
noa
maldan behera.
|
|
|
Olerkariez, hots avant le mot olerkari zirenez, ez
|
noa
luzatzera. Bilintxez, izan ere, maiz askotan egin izan ditut ohi ez bezalako goraipamenak.
|
|
|
Compulsa feci, esan dezake Euskaltzaindiak egiari kalterik egin gabe, harako Aita Saindu sonatu hark heriotzako orduan esan omen zuenaren arabera. Eta ez
|
noa
aditzera ematera zein ordenatakoa zen eta zein ordena zeukan gogoan.
|
|
|
" Eztabaidan, haserre" agertzen omen naiz, azkenik, eta ez
|
noa
ukatzera: " agure haserreen" belaunaldikoa naiz eta badugu haserrebiderik gainezka.
|
|
|
Ez nuke nahi euskara beste hizkuntza baten (Erdararen) errainu hits bihur dadin, eta" errainu" bitara har daitekeenez berehala argitzera
|
noa
zer esan nahi dudan. Guretzat," errainua" da guztiok itsatsirik daramaguna eta harako Peter Schlemihl hark galdu omen zuena.
|
|
|
adiskide dudan egilearen izenik ez dut emango, eskribau jaun ezagun bat eta bere aldizkaria are gehiago haserre ez daitezen8 Ez dut uste garai hartan igarle miresgarri nintzenik, urrutirako betaurrekorik gabe nork nahi ikus zezakeena baizik ez nuen esan, hain zen nabari. Baina oraindik ere ikusi nahi ez dutenik aski denez gero gure artean, hona aldatzera
|
noa
zenbait pasarte ortografia, hori bai, zertxobait aldatuaz, gezurra badirudi ere ez bainaiz sekula, oraintsu arte, h zalea izan:
|
|
|
Laugarren argitaraldi honek lehenbizikoaren aldean dituen berrikuntzak aipatzera
|
noa
. Mogelek erdaraz ipini zion hitzaurrearen ordez, Antonio Arrueren euskarazko ederra, Mogeli eta Mogelen lanei buruzko argitasunez ederki hornitua.
|
|
|
Ez dakit zure arrazoibideaz ongi jabetu naizen eta, hartu dudan bezala eta hartu dudan neurrian, hemen zabaltzera
|
noa
. Inoiz" gure izkun  tza... izan zitekean garbiena" zelako puntuan ez duzu, oker ez banabil, zerorren iritzia azaltzen, besterena baizik.
|
|
|
– Hau dena oso ongi dago, baina urteetan aurrera
|
noa
eta nire burua dagoeneko pitzatu xamar dagoela uste dut. Estimatua dago baina honezkero zail ikusten dut islamismoan paradisua edo nire burua aurkitzea.
|
|
|
Hegaldian
|
noa
Bilbora.
|
|
2002
|
|
|
Dantza egitea bakarrik balitz dantzari izatea, etxean dantzatuko nuke. Ni eszenara
|
noa
, lehendabizi zerbait sentitzeko, eta gero sentitzen ari naizen hori ikusleari transmititzeko, berak ere sentitu dezan. Ez dezatela musikaren erritmora dabilen gorputz baten mugimendua bakarrik ikusi, baizik eta sentimendu bat bizi dezatela, dantzaria transmititzen ari dena.
|
|
|
Ni ezin naiz balorazioetan sartu. Ez
|
noa
esatera hau guztia hau positiboa den ala ez, nire lana legea bete eta betearaztea den aldetik, eguneroko lanean, desobedientzialariaren «beste aldean» nago. Horregatik, formulazio teorikoak egin, eta ikusi eta irakurtzen dudanetik aztertu besterik ezin ditut egin, eta hala, desobedientzia zibila zuk esaten duzun moduan, ez da perzeptzio bat baino.
|
|
|
Horrez gain, baliabide gehiago ere behar dira, orain arte indarrean jarri ez diren zenbait egitasmo indarrean jartzeko. Errezetei begira ez
|
noa
ezer asmatzera, eta ildo nagusiak jasoak daude Euskara Biziberritzeko Planean. Oinarrian, oso inportantea da hiztunak irabazten jarraitzea, eta hiztunak nagusiki eskolatik datoz, baina baita famili transmisiotik eta azken eragile hau gero eta garrantzitsuagoa izango da.
|
|
|
«Gauza bat delako euskaldun bat kanariar batekin maitemintzea, bertan gelditzea, eta beste gauza bat da, zu haiei kantatzera joatea (irriak); eta are gehiago bere gauzez kantatzea. Pentsa, ni nire kantuekin
|
noa
' Nire Poesia' kantuarekin, kasu, eta berez zaila bada, haiena kantatzea are zailagoa da oraindik».
|
|
|
Baduzu erantzukizun bat, babesleari zor diozuna bete nahi duzu. Baina ni ez
|
noa
mendira babesleengatik igo behar dudala pentsatuz. Ni ez naiz sekula babesleak presionatuta sentitu.
|
|
|
Juan Kruz Igerabideren" Jonas larri", Seve Callejaren" Txakur berde baten istorioa" eta Patxi Zubizarretaren" Gaspar eta zuhaitzak" aurkitu ditut bertan. Baina burua altxa dudanerako Desclee argitaletxeko berrienak ikusi ditut eta bertara
|
noa
.
|
|
|
Hainbeste liburu eta letra artean gustura nabil, baina zoratuta bukatu aurretik, musika hotsetan murgiltzera
|
noa
|
|
|
Helduentzako argitaratu dituen ipuin liburuen artean, Ene Isabel maiteari gutuna martxoak 10ean gaitzak jota natzan ohetik (Cuentos Incombustibles Bilbo, 1982), Dudular (Erein, 1983), Pic-nic zuen arbasoekin (Erein, 1985), Hamasei urte bete nituenean hiriko argiak iraungi ziren (Eusko Jaurlaritza, 1986) eta Nora
|
noa
–(Erein, 2001) aipa genitzake.
|
|
|
Bigarren liburua, Pic-nic arbasoekin, lehenaren jarraipena izan zen eta ez zuen aurrerapen poetiko handirik ekarri harekin erkatuz. Iturralderen azken ipuin liburuan, Nora
|
noa
–(Erein, 2001), egileari gustuko zaizkion gaiak azaltzen dira:
|
|
|
Ba
|
noa
, ba noa.
|
|
|
Ba noa, ba
|
noa
.
|