|
2000
|
|
|
Eguberriak dezente gozatzen lagundua izango zion eta izeiaz beste egiteak bihotzeko hari mehea teinkatzen zion nonbait eta ez zekien zer egin. Azken hamazazpi urte hauetan garaitsu honetan hamaikak emandako erantzun bera eman
|
nion
nik. Inongo lotsa izpirik gabe zabor pilan utz zezala, alegia.
|
|
|
Beti izan dut hori egiteko kapritxoa, baina beti kezka izan dut ondo joko ote dudan, edo merezi al duen armonikaz bakarrik disko bat grabatzea... Behin Euskadi Irratian grabatu nituen kantu batzuk, eta bere iritzia eskatu
|
nion
Pello Zabalari, musika ezagutza handia duela-eta, kritika bat egiteko. Eta hark esan zidan bitxikeria polita zela, eta merezi zuela.
|
|
|
Adibidez, ez dut ipuinik idatzi, askotan eskatu dizkidaten arren. Umeak 9 urte ditu, eta orain ez hainbeste, baina txikitan semeari ipuin piloa kontatzen
|
nion
, errepertorio bat genuen: «ama, kontatu tornilloarena», eta tornilloarena; edo «kontatu txakurtxoarena, edo arrai txiki gorriarena».
|
|
|
lehengusu batenak, etxe azpiko batenak... niri naturalak egiten zaizkidanak. Hasieran Leire deitu
|
nion
, baina arraro egiten zitzaidan eta L jartzen hasi nintzen. Gero beste arrazoi bat aurkitu nuen:
|
|
|
Orain ez naiz hain bakarka sentitzen. Nik ez
|
nion
nire buruari galdetu zein sexu dudan. Suertatu nintzen talde baten barruan, eta taldearen barruan mirari bat suertatu zen, geroztik errepikatu ez dena:
|
|
|
Lazkano eta biok laurogei duro eta, besteak baino gutxiago kobratuz ibiltzen ginen... Amari eman
|
nion
hurrengo egunean ehun durokoa, eta amak esan zidan «hau atzo irabazia al dek. Ja!
|
|
|
Politikagintzak bete tzen zuen bazter guztietako haize freskoaren guraria; eta amesten genuen iraultzaren aldeko baitan kokatu ninduen, sinismenak eta naturaltasunak ematen duten indarraren poderioz. Egun, topikoa dirudien arren, nazional eta sozial iraultzaren xedeak uztartu nahian eta era berean teoria praxi bilakatu guran, gero urte luzeetan iraun izan duen ibilbideari ekin
|
nion
, bera zaharragoa izaki aitzindari zelarik. LAIA eta KASen sasoiak ziren; eztabaida, formazioa eta pil pilean; HBren sorrerarako ilusio eta itxaropena, atsedenik gabeko lana... baina pozik eta gustura!
|
|
|
Baina beste erakusketarik ez zen izan eta beka iritsi zen. Eta gure asmoa liburuan burutzea proposatu
|
nion
. Gauza sinbolikoa egin genezakeen.
|
|
|
Beste behin, sagardotegi batean geundela," txuleta gutxi egina nahi dut, mesedez" esan
|
nion
neska zerbitzariari, eta segidan berak erantzun: " Kontxo!
|
|
|
Gizarajoa! Ez, esan
|
nion
nik, zure amak esan nahi du ni Erreka Mariren lagun mina naizela. Kasetak salduz ez gara aberastu, baina behin etxe batean sartuta, betirako izaten da.
|
|
|
Proiektuan pertsonaia guztiek gaizki buka zezaten zen asmoa, amaiera beltza izatea. Lotura bat eman nahi
|
nion
lanari eta amaiera beltz hori zen lotura. Orain ez dut zertan proiektua gauzaturik.
|
|
|
Ipuin bat idaztean tonu jakin bat ematea bilatzen dut eta liburuari kohesio bat ematearren umore beltz tonu hori zutenak aukeratu genituen. Argitaletxeari beste ipuin bat ere proposatu
|
nion
libururako. Baina oso tonu lirikoa zuen, ederra izatea bilatu nuen eta ez zuen ondo ematen beste ipuinen ondoan.
|
|
|
Garai hartan gainera, ez zegoen Euskaltzaindiarik, ez HABErik, ez AEKrik, gau eskola baino ez. Azkenean, Beasaingo Alkartasuna ikastolan ekin
|
nion
ikasteari. Gero, udan, Ataungo baserri batean bizi izan nintzen, jo ta ke belarra mozten.
|
|
|
Hori egia da. Baina duela gutxi Valentzian egon nintzenean, bertako idazle bati galdetu
|
nion
hango Generalitateak zenbat diru gastatzen zuen liburu berriak erosten bertako liburutegientzat eta. 800.000 pezeta inguru zirela erantzun zidan.
|
|
|
Hemen segalariak ikusten nituen, harriak jasotzea ere oso gustukoa nuen. Behin batean Larretxeari apustua egin
|
nion
: hamar kubikokoa 90 aldiz altxatu, aizkoran sei oinbiko, eta korrika sei kilometro, eta galdu egin nuen, artean traketsa nintzen aizkorarekin.
|
|
|
Lehengoan Urrezko Aizkora amaitzean, Mindegiak galdegin zidan: " asko gorde al huen?"," Zerbait gorde nian bai", erantzun
|
nion
nik.
|
|
|
Nuarbekoa den federazioko bati bultzada bat eman
|
nion
. Enbor batzuen kontura eztabaidan ari ginen; halako batean berotu, berak hitz itsusi bat bota eta nik bultzada bat eman nion.
|
|
|
Nuarbekoa den federazioko bati bultzada bat eman nion. Enbor batzuen kontura eztabaidan ari ginen; halako batean berotu, berak hitz itsusi bat bota eta nik bultzada bat eman
|
nion
. Barkamena eskatu nion arren, abokatuak, ministroak eta denekin hitz egin zuen ni zigortzeko.
|
|
|
Ametsekin batera, hamabi urte arte Hendaiako bertso eskolan egon nintzen. Baina taldea hautsi zen eta nik pilotari
|
nion
lehentasuna eman, duela ia hiru urte arte, non berriro Hendaiara etorri bainintzen bertsoa ikastera. Duela hiru urte norbaitek esango balit Nafarroako Bertsolari Txapelketan parte hartuko nuela egun batez, barre egingo nion aurpegira!
|
|
|
Baina taldea hautsi zen eta nik pilotari nion lehentasuna eman, duela ia hiru urte arte, non berriro Hendaiara etorri bainintzen bertsoa ikastera. Duela hiru urte norbaitek esango balit Nafarroako Bertsolari Txapelketan parte hartuko nuela egun batez, barre egingo
|
nion
aurpegira!
|
|
|
Denek badakizue txapelketa bat jokatu zela hor Empresas Unidas ekoa; guk boikota egin eta gure artean txapelketa bat jokatu genuen. Txapeldun osaba zen eta nik 22 irabazi
|
nion
. Orduan demostratuta neukan txapeldun izateko abildadea baneukala, baina urte batzuk joan egin zitzaizkidan.
|
|
|
Askotan pentsatu izan dut gertakizun horren inguruan gaia berreskuratzea eta terapia bezala hartzea. Hausnarketarako denbora hartu, eta laburraren gidoia idazteari ekin
|
nion
.
|
|
|
Baina bizitza izugarria da eta, nik esan ohi dudan bezala, unibertsoa koherentea da. Beti gustatu izan zaizkit hizkuntzak, eta ikasketak amaitzear nengoela, errusiera ikasteari ekin
|
nion
ekialdeko irakasle batekin. Liburuetaz gogaitu nintzenean, irakasleari Errusiara joateko asmoa nuela esan nion eta familia bat aurkitu zidan bertan.
|
|
|
Beti gustatu izan zaizkit hizkuntzak, eta ikasketak amaitzear nengoela, errusiera ikasteari ekin nion ekialdeko irakasle batekin. Liburuetaz gogaitu nintzenean, irakasleari Errusiara joateko asmoa nuela esan
|
nion
eta familia bat aurkitu zidan bertan. Etxean hartu nindutenek animazioan egiten zuten lan.
|
|
|
Lizundia laguna, Txillardegi' ren eskutitza irakurtzen asi zan. Ez bat eta ez bi, eraso
|
nion
esanaz, eskutitz aien kontuak milla aldiz entzunak genituala ta obe zala aitatzea bakarrik, ta ez irakurriaz luzatzea gure billera. Ta aitatzekoa bazan ura, nik ere ba nuala nere lantxo bat, irakurtzeko asmorik gabe ekarria, ta irakurriko nuala.
|
|
|
Madrildik Iruñerako bidean autobusean nindoala, biolontxelo oinarri bat konposatu nuen eta Sanferminak zirenez, mahai gainean utzi nuen. Egun batzuren buruan piezari heldu eta polita zela iritzi
|
nion
.
|
|
|
Geroxeago hasi nintzen Dostoievski eta liburu serioagoak irakurtzen. Tarte batean irakurtzeari utzi
|
nion
, eta Bilbora joan nintzenean ikastera berriro hartu nuen haria. Orduan hasi nintzen idazteko lehen saioak egiten.
|
|
|
Hori norberaren erritmoa da. Neuk otsailean utzi
|
nion
abesteari. Gainera, orduan baxua sartu eta talde bezala funtzionatzen hasi ginen.
|
|
|
Propio eginda dago: batzuk oso aforistikoak dira, beste batzuk poetikoak, beste batzuk pasadizo kontaerak borroka handiak izan nituen editorearekin gehienetan narratiboenak edo pasadizokoak direnak kentze aldera, eta nik esaten
|
nion
ezetz, erreibindikazio hori zegoela justu hor. Orduan, bertsolari artean nabilela tipo batek zerbait kontatu eta niri kontaera horrek bereziki hunkitu baninduen bere garaian, nik uste dut horrek eskubidea daukala sakontasun usteko beste batzuekin batera egoteko liburu berean.
|
|
|
" Bernharden lanean ageri den protagonistak" bai" esateko azken aukera du. Nire lanean justu kontrakoa gertatzen da, eta horrela jarri
|
nion
Ez". (Iban, Amagoia:
|
|
|
Istorio hauek ikuspuntu ezberdinak azalduz kontatzen dizkigu: " Irakurleari erakutsi nahi
|
nion
edozein istoriok ikuspuntu bat baino gehiago duela, literaturan, batez ere." (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) Honela, pertsonaia ugari aurkezten dizkigu liburuan.
|
|
|
Eta hala bete nuen, Gasteizen elkarrekin bazkalduz. Nire iritziak jakin nahi zituen nonbait, eta nire karguaren arabera nola jokatzen nuen adierazi
|
nion
. Administrazioaren aurrean hiritarren alde legea zuzen betearaziz, hor agertzen nituela nire iritzi zuzenak eta ez bestetan.
|
|
|
Eta, behin eta berriz, berak galdetzen zidan zer uste nuen horretaz. Arartekoaren betebeharretan ez zegoela holakorik eta ez nintzela sartuko gai horretan, erantzun
|
nion
.
|
|
|
Baina, behin eta berriz hain arduratsu galdetzen zidanez, esan
|
nion
nire iritzi pertsonala 1948an ONUk Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsal hartan zehazten zela, Frantziak beste nazio demokratikoekin onartua, eta han zetorrela edozein pertsonak zein talde edo herrik, hauteskunde bidez, burujabetzarako eskubidea duela. Orduan ez zekien zer erantzun ere, eta eman zidan erantzun bakarra honako hau izan zen:
|
|
|
Gaineratu
|
nion
, itxuraz frantsesei Kanadako Quebec herrialderako on zaiena, zergatik ez beraien Estatu barnerako. Baina alferrik, ez zuen ulertu nahi.
|
|
|
Baina alferrik, ez zuen ulertu nahi. Gaineratzen
|
nion
esanaz, herriak bere izate naturalean errespetatzen ez badira, oso normala zela horien aldetik burujabetzaren eskaria. Zeren mundua orotarikoa denez gero, bakoitzak beretik osatzea dela legezkoena, elkarkidetzan biziko bagara.
|
|
|
Eta gidaritza horri esker, hizkuntzak berez ematen digun loturagatik, Euskal Herrian zehar egiten nituen ibilerek erakutsi zidaten Iparraldean ere ez nintzela arrotz, anaia baizik. Esker onez eskaini
|
nion
ongi merezia zuen artikulua,. Yon Etxaide, idazle bikain eta adiskide minaren oroitzapenez, zeritzana, Jakin aldizkariaren 110 alean, 49 orrialdeetan.
|
|
|
Bestalde, gogoan hartzekoak ditugu R.M. Azkue eta J.M. Barandiaranen bilketa lanak. Gai honetaz, neronek Julene Azpeitiaren Amandriaren altzoan (1961) liburuari egin
|
nion
hitzaurrean herri ipuinei buruz esan nuena berretsi nezake: herri ipuinak dira literaturaren aurrenengo kimuak, noski, haiexek izan direlako kulturadun hizkuntzen literatura oinarri.
|
|
|
Egunak joan egunak etorri, estutasunasentitzen hasi nintzen, zerbait idatzi beharra eta, aldi berean, ezina sumatzen bainuen.Izan ere, alferkeria sentitu nuen gai tekniko bati buruzko zerbaiti ekiteko, eta aldebatera utzi nuen bide hori. Erdi etsita nengoela, azkenean, zerbait pertsonalagoidazteko ideia hurbildu zitzaidan, eta itolarrian dagoen naufragoaren antzera, azkenahalegin batean salbatuko ninduen oholari eutsi
|
nion
, bertara lapen erara itsatsiz.Horixe nuen irtenbidea: gauza guztiz subjektiboa egingo nuen, Txillardegiri berariburuzko neure bizipenak eta sentipenak kontatuz, eta, bide batez, haren bazterketasistematikoaren inguruko gogoeta egiteko aprobetxatuz.
|
|
|
Betidanik izan duenzakarrerako joera areagotu egin zitzaion alargunduz geroztik; hala ere, badakit jakinmaite nauena eta seme alaben ikustaldiak estimatzen dituena. Hortaz, haren zapuzkeriari jaramonik egin gabe erantzun
|
nion
, xalo:
|
|
|
Ezin izan
|
nion
beste hitzik atera gai horretaz, eta jakin minez segitzen nuen nik.Istorio hark zulo asko zeuzkan, gehiegi, eta haiek betetzeko bide bakarra neukan: AitaMorlans bera.
|
|
|
Esan
|
nion
izena, baina ez zuen harritu itxurarik egin. Oso ohikoa da gure deituraeskualdean.
|
|
|
Iturri aldera eraman zuen begirada, elkarrizketa bukatzeko bezala, eta orduan, handik ezer garbirik aterako ez nuela ikusirik, erokeria bat egin nuen; zuzen zuzen etabesterik gabe, halaxe galdetu
|
nion
:
|
|
|
Patxi hura nire aitaren adin modutsukoa izan zitekeen, gazteagoa seguru asko, etahartarako hizpidea eman zidanez, galdetu egin
|
nion
:
|
|
|
Beranduegi nenbilen ospitaleko bisita orduetarako, eta beste baterako utzi nuen.Hala ere, edozertaz hitz egiteko halako xalotasuna zeukanez, galdetu egin
|
nion
:
|
|
|
Nahiago izaten dut ondo pentsatu, eta sinetsi egin nionhortaz, hobe baita gizon zintzo batekin zaudela uste izatea, hipokrita faltsu batekinbaino. Bide batez, eta han nengoenez, Aita Morlansek aipatutako perla bibliografikohaiek erakutsiko al zizkidan galdetu
|
nion
Patxiri.
|
|
|
Ez nekien nora iritsi nahi zuen, baina baietz esan
|
nion
berriro.
|
|
|
Agindu zorrotz harekin eta zaindari neraman zakurrarekin alfer alferrik nuenbisita hura, baina ezin esango
|
nion
hori Aita Arbizuri. Gainera, bueltarako kotxerik ereez nuen eta, horrenbestez, fraide zaharra ikustera sartu ginen.
|
|
|
Berak ere bere aje eta oinazeen inbentarioa egin zigun, etaondoren komentuko gorabeherez jardun zuen Aita Arbizurekin. Zeresana amaituzitzaienean, zerbait esan nuela-eta, halaxe galdetu
|
nion
gaixoari:
|
|
|
Abadeari begiratu
|
nion
, galdezka, eta berak gaixoari, harrituta.
|
|
|
Abildade berezia dute apaiz batzuek galdera adeitsuen bidez agintzeko, eta ezinkontra egin. Isilik egin genuen itzuliko bidaia baina, Salbatorera iristean, mojaerizainarekiko solas hark jakin mina piztuta, hala galdetu
|
nion
:
|
|
|
Nik ere lasterka egin nuen alde, hondartzaren ertzean dauden harritzarretan ezkutatzera. Eta ez
|
nion
emazteari kontatu, epaiketetarako gogorik ez nuelako; eta orain, aldiz, zertarako esango diot..."
|
|
|
Dingletik joateko intentzioarekin, egiteari ekin
|
nion
goizean goiz. Hala ere, hain goiz joatea alferrik izan zen, handik ez baitzen ia autorik pasatzen.
|
|
|
Bera ikusteko gogoak, desertuan bezala oasiak. " Zergatik egin dute argiekin?", galdetu
|
nion
Ralphi. " Lainoen kontrako argiak piztuta neramatzan.
|
|
|
Baina berdin dio. Baietz esan
|
nion
.
|
|
|
Gero aitortu zidan bera izan zela konpresak gurditxotik atera zituena, eta ondo irten zitzaiola. " Eta beste bostak?", itaundu
|
nion
. " Kar, kar, kar...
|
|
|
Arratsalderako ez nuen besterik buruan: Ralphek egiten zuen guztiari ahozabalik jarraitzen
|
nion
. Badakit beste edonoren irudia ere ekar nezakeela burura hala nahi izanez gero, baina obsesiboki agertu zaidana Jabi izan da.
|
|
|
Jabi ere hor dago. Bidali
|
nion
postala hizki txiki txikiz bete nuen, esateko hainbeste gauza bainuen. Ez nizkion gauzak zuzen zuzen adierazi, baina uste dut Jabi kapaz dela zeharkako mezuak ere entenditzeko.
|
|
|
Azken esperimentu haren txanda ere noizbait heldu zen: ispilu bat ipini
|
nion
kaiolaren horma baten kontra, bere burua ikus zezan eta, esperimentua ondo bazihoan, nortasunaren garapen absolutu bat lor zezan perikito horiak.
|
|
|
Modu horretan utzi nuen atzean Dublin. Gidaria hitz eta pitz ari zitzaidan, eta akademiako garaietatik geratzen zaidan ingeles apurrarekin erantzuten
|
nion
, begiak leihatilaren bestaldeko tonuetan galduta nituela. Halaxe heldu nintzen atzo Kilkenny izeneko hiri txikira, beste edozergatik baino ezagunagoa dena izen bereko garagardoagatik.
|
|
|
Eider, erantzun diot, eta bere koadernoan apuntatzeari ekin dio. Hala ere ahalegin antzua izan da berea, berriro zuzendu baitzait barreka, ez duela ulertu eta errepikatuko ote
|
nion
.
|
|
|
Hasierako momentuan harrigarria egin zitzaidan, mingarria ia, gogoratzea maite dudanari agur esana niola hiru ordu lehenago. Eta maite ez dudanari (eta maite ez dudala ez dakien horri), berriz, kaixo esan behar izan
|
nion
besarkada erdi bortxatu batez.
|
|
|
Txema pozik aurkitu nuen. Lotsa apur bat ere bazuen, hori ondo igarri
|
nion
. Normala ere bada, bestalde, denbora honetan behin ere ez baitiot telefonoz deitu, edo eskutitzik idatzi.
|
|
|
" Iepa, potxola!" bota zidan ikusi bezain pronto. " Ez zaude oso beltzaran, e?", eta nik irribarre egin
|
nion
, alferrik baita esatea ez naizela hondartzan egon.
|
|
|
Nondik ibili naizen, leku politak ikusi ditudan... betiko galderak egin zizkidan. Eta nik egia erantzun
|
nion
: non egon nintzen eta baietz, leku politak ikusi nituela.
|
|
|
Gero bazkaltzera eraman nahi ninduela aitortu zidan, harrerak bere pisuan jarraipena izan zezan, gaua luzatzeko asmoz. Baina ezetz esan
|
nion
, eskerrik asko baina ez, oso nekatuta nengoela eta nahiago nuela etxera joan eta atseden hartzea.
|
|
|
Eta gaur hirugarren aldia izan da Jabi hemendik agertu dena. Lehenengo aldian esan
|
nion
nire buru nahasi hau gehiago endredatzerik ez nuela nahi, nahiko borroka handia dudala neure barruan, baina gaur ere agertu da. Lagundu egin nahi didala esan dit.
|
|
|
Ralphekin hitz egiteko ahaleginetan nabil egun guztian. Eguerdian deituko nuela agindu
|
nion
, eta ez dut harrapatzen.
|
|
|
Horrelaxe izan zen, eta horrelaxe kontatu
|
nion
Rocíori. Ez zen izan bilatutako istorio bat, hori lehen ere esan dut.
|
|
|
Atzeraka egin nuen une batez. Ez nuen horrelakorik espero eta barkatzeko esan
|
nion
, banindoala. Baina lurretik altxatu eta eskuarekin ezezko keinu bat egin zidan, ez zuela inporta adierazteko, edo bera zela joan beharra zuena esateko, ez dakit.
|
|
|
–Nor nintzela? –itaundu
|
nion
, herri abandonatu bateko etxe baten barruan noren zain egon zitekeen jakin nahirik.
|
|
|
Hori galdetu
|
nion
. Ez bere presentziak bereziki pozten ninduelako:
|
|
|
Nire 60 urteekin, pentsa. Eta nik ere barre egiten
|
nion
etxe paretik pasatzean. Gero aurrera segitzen nuen, horko kaletik, ikusten?
|
|
|
Gertatzen dena da Rocíori azaldu nizkion arrazoiak koskatxo bat harago zihoazela. Txema aipatu
|
nion
. Badakit ergelkeria izan zela, baina ni zeharo harrituta nengoen bere bizitzako pasarteekin, pertsona arrunta baino gehiago Hollywoodeko gidoilaria ematen baitzuen Rocíok.
|
|
|
Beno, ba hori: nik ere zerbait handia behar
|
nion
kontatu. Ez behintzat osaba Pedroren ardien bidez eguraldia asmatzen nuela.
|
|
|
Duela urte batzuk (zenbat ote? Hiru edo?) gertatutakoa kontatu
|
nion
orduan, eta Irlandan zeharreko nire ihesalditxoaren arrazoia hori zela aitortzera iritsi nintzen.
|
|
|
Gero damutu egin nintzen. Geroago, esan
|
nion
guztiaz pentsatu nuen. Azkenean dudak sortu zitzaizkidan nire bene benetako arrazoia ez ote zen Rocíori esan niona izango.
|
|
|
Zeren, noski, udalekutik etxera bueltatu eta ziplo bota bainion dena: nola gertatu zen, eta barkatzeko, niretzat ez zuela horrek ezer esan nahi; eta berak ea zelan egin
|
nion
hori, betiko maite behar ninduela jakinik, eta ea ez nintzen kapaz izan ezetz esateko Jabik tabernako komunera eraman eta prakak erantzi zizkidanean. Eta nik mesedez Txema, barkatu.
|
|
|
Bizkarzainak ematen genuen. Eta Txema hain hurbil baina espaloiaren bestaldean, eta nik begiradak botatzen nizkion, eta niregana heltzeko bidea maldan behera uzten
|
nion
, baina inoiz ezagutu dudan pertsonarik lotsatiena da. Eta begiekin adierazten nion, joder Txema, gure lagunik onenak galdu ditugu, joder Txema...
|
|
|
Eta Txema hain hurbil baina espaloiaren bestaldean, eta nik begiradak botatzen nizkion, eta niregana heltzeko bidea maldan behera uzten nion, baina inoiz ezagutu dudan pertsonarik lotsatiena da. Eta begiekin adierazten
|
nion
, joder Txema, gure lagunik onenak galdu ditugu, joder Txema... Hori baitzen nire 19 urteek esaten zidatena, Tere betiko galdu nuela.
|
|
|
Eta historia hura halakoa izan zen eta hala akabatuko zen, bertzerik gabe, baldin handik astebeterat bururatu izan ez balitzait bururatu zitzaidana, komunionea egiten ari nintzela... zeren eta orduan ere, ene aitzinean akabatu zuten oreinaren bi begi etsi haiek etorri baitzitzaizkidan gogorat... Eta, komunione hartan bururatuak burutik ezin edekirik eta ezin bazterturik nenbilela, guztiok mahai inguruan bazkaltzen ari ginenean, hala erran
|
nion
don Frantziskori:
|
|
|
Osabak esku batean zuzia zeraman, eta, bertzeaz besotik atxikitzen ninduela, baita ahoa belarrirat hurbiltzen ere, isilka misilka erran zidan: " Nigarrik ez, Joanes, egun zoriontsu honetan..." Urrats bat gibela egin nuen eta, malkoak xukaturik, harri eta zur behatu
|
nion
, zeren ez bainuen ulertzen nola izan zitekeen egun dohakabeko hura dohatsu. Berehala eman zizkidan osabak argibideak:
|
|
|
—Baina hori hala bada, nork izan dezake orain karta, osaba...? —galdetu
|
nion
, sinetsi nahirik ezen osabak arrazoin zuela bere arrazoinbide hartan.
|
|
|
Handik harat, behin baino gehiagotan aditu ahal izan
|
nion
osabari erran misteriotsu hura: " Baina giro hertsi honetan beldur nauk erdirat egin dezanak ere muturrerat eginen ez ote duen...", eta, nahiz eta mementu hartan ez nion ulertu, aitzinago izanen nuen, bai, hitz haien argiak eta itzalak bereizteko parada:
|
|
|
Handik harat, behin baino gehiagotan aditu ahal izan nion osabari erran misteriotsu hura: " Baina giro hertsi honetan beldur nauk erdirat egin dezanak ere muturrerat eginen ez ote duen...", eta, nahiz eta mementu hartan ez
|
nion
ulertu, aitzinago izanen nuen, bai, hitz haien argiak eta itzalak bereizteko parada: edo, ez al da egia ezen mutur batean itsuturik dagoenak halaxe ikusten ohi duela erdigunea bera ere, bertze muturrarekin bat eginik?
|
|
|
Eta haren jarraikian erran zidan: " Bitartean, disimulatzerat eta iduri egiterat ohitu duk, Joanes, zeren zuhurtzia baita itzalen artean bizi behar duenak bertze itzal bat izan dezan babes..." Hura, bai, mementuan ulertu
|
nion
, zeren huraxe baitzen nik bezperan ikasi lezionea ere, aitak eman zaflakoaren ondoren, nik hari eman errepuestagatik, komunionea zela kausa! Horregatik, aita ziegan sartu zitzaidanean, ni handik ateratzeko asmoz, eta galdetu zidanean, irri urduri bat betartean:
|
|
|
Ikusi al duk etxeko ardi beltza?"," Bai, ikusi dut, aita... Ardi beltz hura zuria zen, ordea!", ihardestea bururatu zitzaidan lehenik, osaba Joanikoten hitzak gogoan; ordea, halaxe ihardetsi
|
nion
: " Bai, aita".
|
|
|
" Eta zer erran dik?", galdetu zidan ondotik. " Zeruan dagoela", bururatu zitzaidan; ordea, hala erran
|
nion
: " Komunionea egunoroz egiteko, bera bezala kondenatu nahi ez badut bederen..." Bertze irriño bat egin zidan aitak, aitzinekoa baino hagitzez ere sosegatuagoa eta beteagoa, ene aurkako lehia hartarik garaile jalgi balitz bezala.
|
|
|
" Joanes! —erran zidan osabak, besagainetarik atxikitzen ninduela— Ardi beltzaren gutuna ez zuan galdu!" Hatsarrean ez
|
nion
ulertu. " Jaun Esteban Etxegoienen gutuna, gure leinuko lehen protestantarena!", argitu zidan.
|
|
|
Eta, batzuetan, aitari beha geratzen nintzen, ea enetzat hitzik ba ote zuen, eta, nola ez baitzuen, nihaurk galdetzen
|
nion
hondarrean:
|
|
|
—Baina zer ekarri diguzu, aita? —galdegiten
|
nion
nik orduan, aitaren luzamenduak ezin jasanik.
|
|
|
Baina, erran bezala, ez guztiz. Izan ere, bekaitzak eragin lehen dezepzionearen ondotik, sosegatzen nintzen, behatzen
|
nion
aitak egin presentari, eta ohartzen nintzen ezen hobe zela etxe hartan bigarren izaitea hirugarrena baino, nola baitziren gure etxeko morroi neskame ezkonduen haurrak, haietarik nehork ere ez baitzuen halako jostailurik, guztiak ere hutsaren hurrengo; eta jostailua eskuan hartu, eta haur haienganat joaiten nintzen, ni haiekin nahastea amak laket ez bazuen ere, ikusterat nola zabaltzen zitzaizkien...
|
|
|
Bihotzak bularra inarrosten zidan, nola mailuak ingudea, eta ezetz erran
|
nion
, buruarekin ezker eskuin eginez; gero, begiztatu nuenean ezen aitak besagainak altxatzen zituela, etsiak hartua iduri, eta ez zuela, beraz, deus ere eranstekorik, odola baretu zitzaidan... Eta orduan bai, hitzak arrapaladan zetozkidala, neure burua zuritu nion:
|
|
|
Nik harri eta zur behatzen
|
nion
osabari, zeinak, deblauki, apal batetik labana luze bat hartu eta hala erran baitzidan:
|
|
|
Baina bururatu zitzaidan orduan zer gerta zitekeen, baldin ebaki tipi haren egiteko gai ez banintzen osabaren aitzinean hain mementu hil edo bizikoan... eta hain ahalke handia sentitu nuen, non ahalkearen beldurrak odolaren beldurra estali, eta osabarena baino ebaki luzexeagoa egin bainuen. Gero, harro erakutsi
|
nion
eskua, miaztu baino lehen.
|
|
|
Hiru urte lehenago egin
|
nion
nik, bertzalde, egin beharreko galdera Felisari, ezin xuxenago eta ezin inozentago, aitari hitz hura entzun nion egun batean:
|
|
|
Hiru urte lehenago egin nion nik, bertzalde, egin beharreko galdera Felisari, ezin xuxenago eta ezin inozentago, aitari hitz hura entzun
|
nion
egun batean:
|
|
|
Eta, nola niri ere putzuetan plisti plasta ibiltzea gustatzen baitzitzaidan, lohitzen eta zikintzen, zerriak bezalaxe, arrai eta alegera, euria egiten zuenean, halaxe erran
|
nion
:
|
|
|
Hargatik, noiz eta osabak erran baitzidan ezen Erroma putetxe bat zela, eta, nahiz eta banekien edo imajina nezakeen orduko, Felisaren esplikazioneetarik haratago, zer zen edo zer izan zitekeen putetxe bat, halarik ere, osaba Joanikoten hitzen haritik, neure inudearekin bizi izan nituèn istant haiek etorri zitzaizkidan bururat eta, oharkabean, irri egin
|
nion
osaba Joanikoti, zeinak bertze irri batekin ihardetsi baitzidan.
|
|
|
Erran dut nola osaba Joanikotek erraiten zidan ezen Felisak kontatzen zizkidan ipuinak gezur huts zirela, eta, halarik ere, hitz haiek aditu izan nizkion bakoitzean, anitzez ere gezurrezkoagoak iduritu izan zitzaizkidan, halako suertez, non, egun hartan ere, errepuesta ezin doiagoa emanen bainion, baldin jakin izan banu gerorat ikasi nuèn latina: " Contradictio in terminis", erranen
|
nion
," zeren ilargiaren argia, nola den ilargiarena, ilargiarena baizik ez baita". Eta satisfazio neurriz kanpoko bat nabarituko nuen, neure azal zulotxoetarik gainezka.
|