|
2017
|
|
|
Estatu hau sortzen lagundu zuen 1943an Siriatik banatuz. Frantziak Siria okupatzen zuen munduko
|
lehen
gerlaren ondotik, Societe des Nations delakoaren izenean, otoman inperioa desegin zenetik.
|
|
|
Haatik soldadu potentzialen artean, luzaz hautuak zozketa bidez eginen dituzte. Gauzak sakonki aldatuko dira denak armetara deituko dituztenean, bereziki munduko
|
lehen
gerla handian (1914).
|
|
|
Idazlea, Barkoxe Salahanka etxeko Pierre Appeceix (Apezetx), gerlan zinez kolpatua izana da, aktoreak ere gerlari ohiak dira. Antzerkiak munduko
|
lehen
gerla hori kontatzen du burutik burura, gertakizun handienak oinarritzat hartuz, dena frantziar historia ofizialaren arabera, ikuspegi nazionalista batetik. Bistan dena, pastoralaren ohiko manikeismoa errespetatzen du:
|
|
|
Munduko
|
lehen
gerlaz aipatu beharra da halaber Eneko Bidegainen liburu hau: " Gerla Handia, muga sakona, Lehen Gerla Mundialaren() hastapenak Eskualduna eta Euzkadi aldizkarietan".
|
|
|
Titulua berak emana zion. Idazlea bere hemeretzigarren urtean sartu zen hastetik munduko
|
lehen
gerlan, eta bururaino egin zuen artillerian. Bi aldiz zauritua, kapitain gradoarekin bukatu zuen.
|
|
|
Salba tzaile probidentzialez aberats da: Jeanne d’Arc, Henri IV, Napoleon I.a, Gambetta 1870eko gerlan, Clemenceau eta Poincare munduko
|
lehen
gerla handian(), de Gaulle bigarrenean(), eta gero Aljeriakoan (19541962).
|
|
|
Munduko
|
lehen
gerlaren ondotik ere Frantziako gobernuak beste eskaera batzuei buru eman behar ukan zuen, bereziki 1925ean, eta de Monzie hezkuntza nazionaleko ministroak ezetza eman zien Erretoreei zuzenduriko gutun baten bidez." Patois" deitzen dituen hizkera horien irakastea baliogabea eta garestia zaio," luxe" kario bat.
|
|
2018
|
|
|
Munduko
|
lehen
Gerla Handia 1914eko agorrilaren 2tik 1918ko azaroaren lla arte iraun zuenak buruz buru jarri zituen Pays de l’Entente deitzen zirenak (Frantzia, Inperio britanniarra, Errusia, Italia 1915ean, Estatu Batuak 1917an, Serbia) eta Inperio zentralak (Alemania, Inperio Austro Hungariarra, Inperio Otomanoa, Bulgaria) eta 10 miliun soldado hil zituen baita beste hainbeste zibilak. Frantzian 1562 gerla egunetan bana beste 900 hil zan ziren egunero eta 1 400 000 soldado hilei (gizonen %10a) 4 300 000 kolpatu gehitu ziren.
|
|
|
Oroitarri izugarri hauei loturik dira oroitzapen gaitzak. Zenbait, euskaldunek erromatarren kontra egin gerlen denborakoak; beste zenbait, menditarrek zelten kontra egin zituzten
|
lehen
gerlen denborakoak.
|
|
2022
|
|
|
Errepublika horien sortzeak euskal emigrazioa indartu zuen, bereziki XIX. mende erditik. Mexikoa eta Txile bazter utzirik, Rio de la Platarantz bideratu zen, Euskal Herritik, nagusiki Iparraldetik Argentinara eta Uruguaira jende ostea bilduz munduko
|
lehen
gerlaraino (1914).
|
|
|
Kontserbagia gotorrik plantatuko da Donibane Ziburun, mila eta erdi bat gizon eta sustut emakumeri lana emanez. Munduko
|
lehen
gerlaren ondotik bigarrenaren ondora, sardinaren arrantzan Frantziako portu nagusia dugu, hirurogei bat itsasontzik bost mila tonako uzta bilduz urtero, bereziki Gaskoniako golkoan eta Maroko aldean. Baina laster lehiakide indartsu eta ugarien aurrean behera eginen du.
|
|
|
1777 urteko apirilaren 26an hortik AEBetarantz abiatu zen Lafayette jauna, La Victoire itsasontzian, frantziarsoldadu andanabatekin, independentziaren alde jaiki ziren hamahiru ingeles kolonien laguntzera. XIX. mendeko bigarren zatian eta munduko
|
lehen
gerlaraino, Iparraldeko euskaldunek burrustan ontzia Pasaian hartuko dute Rio de la Platarantz.
|
|
|
Mende zaharra gaizki bukatu zuen Kuba eta Filipinak bere azken koloniak galduz 1898an, eta mende berria gisa berean hasi Bartzelonako nahasmenduekin. Gero, munduko
|
lehen
gerlan ez zen sartu, eta garai hori ongi pasatu zuen, bereziki ekonomian. Baina laster gorabehera handiak ezagutuko zituen berriz.
|
|
|
Jende xehea ordea euskaldun hutsa zen naturalki, abertzale izan gabe. Munduko
|
lehen
gerlak frantsestuko zuen.
|
|
|
Munduko
|
lehen
gerla()
|
|
|
Anartean matxinada garrantzitsurik jaikiko da: bat orokorra eta izigarria Kabilian 1871an, beste zenbait xumeagoak eskualde ezberdinetan barreiatuak, bereziki Aures mendietan munduko
|
lehen
gerla denboran, 1916an_
|
|
|
Munduko
|
lehen
gerlak, beste kalte askoren gainera, lau ondorio lazgarri ekarri zituen: Armeniarren aurkako genozidioa Turkian, XX. mendeko lehena boltxebismoaren garaipena errusiar inperioan, fazismoaren sorrera Italian eta horren gailurra laster Alemanian, munduko 2 gerlaren pizlea, Japoniak bere gisan bide bertsua hartzen zuelarik, Munduko bigarren gerlari bidea ireki zion, Versaillesko tratuan baldintza gog...
|
|
|
Haatik soldadu potentzialen artean, luzaz hautuak zozketa bidez eginen dituzte. Gauzak sakonki aldatuko dira denak armetara deituko dituztenean, bereziki munduko
|
lehen
gerla handian (1914).
|
|
|
Idazlea, Barkoxe Salahanka etxeko Pierre Appeceix (Apezetx), gerlan zinez kolpatua izana da, aktoreak ere gerlari ohiak dira. Antzerkiak munduko
|
lehen
gerla hori kontatzen du burutik burura, gertakizun handienak oinarritzat hartuz, dena frantziar historia ofizialaren arabera, ikuspegi nazionalista batetik. Bistan dena, pastoralaren ohiko manikeismoa errespetatzen du:
|
|
|
Munduko
|
lehen
gerlaz aipatu beharra da halaber Eneko Bidegainen liburu hau: " Gerla Handia, muga sakona, Lehen Gerla Mundialaren (18141918) hastapenak Eskualduna eta Euzkadi aldizkarietan".
|
|
|
Independentziara iristea zail ageri da epe laburrera. Europan XX. mendean beregaintasunari esker beren Estatua eraiki duten nazioek krisi geopolitiko larri batzuei esker lortu dute, batzuek munduko
|
lehen
gerlaren ondotik, besteek Sobiet Batasuna eta Iugoslabia desegin direnean. Salbuespen bakarra Txekia eta Eslobakiarena, adostasunean dibortziatu baitira 1993ko urtatsez.
|
|
|
Munduko
|
lehen
gerla 283
|
|
|
izena ere Sabino Arana Goirik asmatua da XIX. mende bukaeran. Gure arbaso hurbilek, munduko
|
lehen
gerlaraino(), kantonamendua zuten beren egiazko patria edo matria, zuberotarrek gehienetik ere Zuberoa, anitzek oraino" Uskal Herria" deitzen duten lurralde txikia Beraz ez dugu historia nazionalista bat idatzi behar, baina historia nazional bat, ez baita ber gauza.
|