|
2001
|
|
|
Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk dakigunez eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan. Halaz ere,
|
lehen
esan bezala, egia da Pirinioetan alde batera eta bestera euskara edo euskararen antzeko zerbait Araneraino egiten zela; egia ere da beste aldetik Burgos ingururaino euskara egiten zela eta Ebroren hego aldera, noski. Baina, halaz guztiz ere, gero Euskal Herri edo Euskadi bezala gelditu den hori ez da osorik euskalduna izan azken bi mila urteotan.
|
|
|
Bestela esan, ez duela iraunkortasunik izan: eta ez du izan,
|
lehen
esan bezala, hitz hegalaria paperean lotzen eta gelditzen delako, eta zenbat kopia gehiago izan, hobe; eta inprentan are hobeago eta inprentan egin den edizioa ugaria baldin bada, ezin hobeago. Nik ez dakit sekula pentsatu duzuen zenbat euskal obra ez diren gureganaino heldu, edota heldu badira ere, nolako kondizio exkaxetan heldu diren.
|
|
|
Orain pixka bat argitzen hasi den bezala, Felipe II.aren invenciblek eta gainerako istiluek hemengo arrantza, bale edo bakailaoaren arrantza, alde honetakoa, zeharo lur jota utzi zuten eta gelditu zirenak hara joan ziren eta hangoa ugaldu egin zen; gero Luis XIVgarrenak, hemen lehen gertatu zen bezala, dena berriz hondatu zuen arte. Axular nolako jendearentzat ari den ikusteko aski dugu beste norbait hartzea eta har dezagun
|
lehen
esan bezala zenbaiten ustez Euskal Herriko lehenbiziko burgesa ematen digun liburua. Izan ere, lehenbiziko burgesa Peru ez, baizik izatekotan Mogel izan zen.
|
|
|
Hitzak, berriz, euskal eta erdal hitzak baititugu hizpide orain, besteri begira daude,
|
lehen
esan bezala; besterik erakusten digute keinuz eta zeinuz. Gauzak ânolabaiteko" gauzak" eta" gauzakiak" â eta direlako gauzen irudi gogoetak dira adierazle horiek gogorarazten dizkigutenak:
|
|
|
Bukatu behar eta, hitz bi esango nituzke Axular Etxeberriren parean jartzeko. Ez dut dudarik egiten,
|
lehen
esan bezala, honen kantu lana ederlana ere badela zatirik egokienetan, eta ez dira horrelakoak eskas. Badirudi, halaz guztiz, badela alde larri Manualaren lehenbizikotik bigarren partera:
|
|
2002
|
|
|
Hau argitaratu zen EHUko liburu batean (hortaz, etxetik hasiko naiz), Jose Ramon Zubimendik aski ongi bildu zuen gisa: " Bada, gure eritziz aipatu arrazoiak berdin berdin balio du hemen ikertzen den denboraldirako, zeinetan gertatzen bait da,
|
lehen
esan bezala, baskoin protoplasmikoaren leherketa eta eztanda ikusgarria: behionlako mundo euskaroide haren agerpen eremu zabal berberara gutxi gorabehera hedatzen den eztanda, alegia.
|
|
|
Egia esan, luzatu naiz parentesi honetan, barkatuko didazu, irakurle, zu ere nire kezkekin batera urrundu baldin bazara bidetik, baina nola gauzek,
|
lehen
esan bezala, behin eta berriz esateagatik ere ez dioten beren jatorrizko izateari uzten, eta nola gezurrak ez duen egiatasunaren maila hartzen horregatik, zehaztu nahi izan ditut nire ustez funts okerra duten iritzi batzuk. Hortaz, itzul gaitezen berriz ere aspaldixko galdutako harira.
|
|
|
Alta,
|
lehen
esan bezala, navajoen lurraldean ari ginen sartzen, gure maparen terminologia erabilita. Handik  gutxira, indioek egindako purtxileriak salgai zeudela iragartzen zuten kartelak ikusten hasi ginen errepidearen  alboetan, bai eta, noizean behin, saltokiren bat edo beste.
|
|
2005
|
|
|
Beraz, saihestu egin behar da biodegradagarriak ez diren hondakinen emisioa. Garapen iraunkorraren printzipio operatibo hori ekonomia konbentzionalak,
|
lehen
esan bezala, truke baliorik ez duela-eta kontuan hartzen ez duen produkzio prozesuaren fase horri dagokio, hau da, hondakin sorkuntzari.
|
|
2009
|
|
|
mendebala dabilke nagusi. Tartetxo labur bana utziko dizkio ipar mendebal oso etzanari, erdia baino mendebala denari, itsasoko umiditate puxka bat sar dezan,
|
lehen
esan bezala, bihar saio bat eta asteazken ostegun pasadizoan bestea. Gainerakoa, barnealdean batik bat, hego mendebala, nagi antzean, borroka errabiarik gabe (hortik bero ustel falta kostan) eta goiz alba nahiz arrats behera, epel atsegin bare egonkorra gozakai, udaberri sapa bizkortzeko, goietan hodei pasea bixtaratzen den bitartean.
|
|
2010
|
|
|
Aitortu beharra dago Euskal abertzaleen arazo, oztopo eta korapiloak ez daudela Madrilen soilik,
|
lehen
esan bezala. Herri txiki bat izanik, Europan txikienetakoa, nolatan ez kontuan hartu abertzaleak, berez, zenbateraino ote diren gauza ikusi eta kontuak hobeto egin horrela?
|
|
|
Beraz, ez dago esaterik oraindik zenbaitek dioen bezala, krisialdi hori Aita Arrupek ekarri zuela edo bere erruz handitu edo areagotu zela. Bokazioen urritasuna aspalditik dator eta, gaur,
|
lehen
esan bezala, salbuespen bat ez bada, lekaide lekaime erlijiosoen erakunde guztiak daude krisialdi horretan.
|
|
|
Bazegoen kezka, zenbait naziok atzera egingo ote zuten berriz ere komunismo aldera. Joan Paulo II.ak,
|
lehen
esan bezala, ez zuen maite mendebaldeko nazioen materialismoa, ateismoa eta kontsumismoa. Eta komunista izandakoei behin eta berriz erakusten zizkien alderdi txar horiek, aurrez idatzi dudan bezala, mendebaldeko nazioak eredu hartu ez zitzaten ahalegin guztiak eginez.
|
|
|
Eta
|
lehen
esan bezala, jendaje eta giro beratsua sumatzen da Berdabiokoan ere. Dena dela, Berdabioko lau akusatuak kartzelan sartu zituzteneko urtea, 1747, baino frankoz lehenagotik hasiak zirela dirudi txanpon madarikatu honen inguruko azpilanak eta kexak.
|
|
|
Gauza gehiago ere esaten dio, ordea, Andoni Iturriotz lehengusuari Lorentxo Eskudero Aixluxetakoak: aita zenaren altxor hura bezain ona zela Okillegiko Zugarramuditarrena (edo
|
lehen
esan bezala, haien iturri bereko Donfermindarrena Goizuetan), edo Añarbeko Iparagirretarrena. Eta zer da harrobi horretatik ere garbiro iritxi zaigun bakarra?
|