|
2001
|
|
|
Ondorengo asmakuntzaSaizarbitoriari zor diogu. Elsa Scheelen argitaratu zen urte berean argitaratu zenEgunero hasten delako, polifonia linguistikoa agerian ezartzen duen
|
lehen
eleberria. Ehun metro eleberriarekin hizkuntzen nahasketa oraindik sistematikoagoaeta errealistagoa egin zen, are gehiago, eleberriaren ekintza euskal ingurumenbatean kokatzen dela (aurreko lanean ez bezala) kontuan hartzen bada?, euskarakerrealitatean bizi duen egoera diglosikoa baliabide narratologiko honi esker inoizbaino hobeki adieraziz.
|
|
|
Hots, errealismoak zerikusia duke ofiziala edo komunzki onartua ez den besteerrealitate batekin. Don Kixote
|
lehen
eleberri modernoaren errealismoa zalduntzaliteratura zaharkituaren konbentzionalismoen gezurra agerian ezartzean datza.Cervantes en aurreko literaturak balio aristokratiko idealen inguruan ardazturikomundu irreala aurkezten zuen, eta irrealtasun hori da, hain zuzen, kixotekeriek, beren patetikotasunean, salatzen dutena. Ez da gauza ezdeusa, eta ez zaioke kasualitate hutsari zor, lehen eleberri modernoaren gune problematikoa literaturaren etaerrealitatearen arteko loturaren arazoa izatea.
|
|
|
Don Kixote lehen eleberri modernoaren errealismoa zalduntzaliteratura zaharkituaren konbentzionalismoen gezurra agerian ezartzean datza.Cervantes en aurreko literaturak balio aristokratiko idealen inguruan ardazturikomundu irreala aurkezten zuen, eta irrealtasun hori da, hain zuzen, kixotekeriek, beren patetikotasunean, salatzen dutena. Ez da gauza ezdeusa, eta ez zaioke kasualitate hutsari zor,
|
lehen
eleberri modernoaren gune problematikoa literaturaren etaerrealitatearen arteko loturaren arazoa izatea.
|
|
|
Aingeru Epaltza, Rock & Roll; Juan Luis Zabala, Agur, Euzkadi; Luis Mari Mujika, Memoria galduak; Aitor Arana, Onan eta Ipuin entzulea, kasu. Hauekin batera, hainbat idazle berrik ere beren
|
lehen
eleberria eskaini ziguten epe jakin honetan. Honako hauek dira plazara lehen aldiz jauzia egin duten ahots berriak:
|
|
2006
|
|
|
Behin Yoyesen ahizpa bat ikusi nuen telebistan, ETAkide ohia bera ere (torturengatik gorra zen belarri batetik), hilketaz hitz egiten.Bere seme alabak jaten zituen munstro bat zela ETA esan zuen. Nire
|
lehen
eleberrian Yoyesen hilketan oinarritu nintzen kapitulu bat idazteko eta orain irakurriegingo dizuet:
|
|
|
Nire
|
lehen
eleberrian agertzen den beste gai sozial bat, etxebizitzen prezioada. Gazte talde batek agentzia inmobiliarioen kontrako ekintzak burutzen ditu, kristalak hautsiz eta pintadak eginez.
|
|
|
Ez zen hil baina behatz batzuk galduzituen. Antzeko pasadizo bat nuen idatzita nire
|
lehen
eleberrian.
|
|
|
Eta ez da ahaztu behar Primo Levi nazien kontzentrazio esparru izugarrieneanegon zela. Idazle italiarraren hitz horiek irakurri baino askoz lehenago horrelapentsatzen nuelako idatzi nuen nire
|
lehen
eleberria. Pizgarria Yoyesen hilketa izanzen.
|
|
2011
|
|
|
kritiken jopuntua izan zen, eta euskara mordoiloaren erabilerarengatik garbizale askoren kritikena ere. Mitxelenak berak Txillardegiren
|
lehen
eleberriari egindako hitzaurrean, irakurleak idazlearen obra uler zezan, testuinguruaren eta hizkuntzaren gaineko zenbait ohar eman (behar izan?) zituen:
|
|
|
Txillardegiren
|
lehen
eleberriaren inguruko aferak alde batera utziz, 60ko hamarkadan sorkuntza literaturaren filologizazioak bere horretan jarraitu zuen. Euskaraz idatzitako liburuetako asko asaldagarriak ziren garaiko euskaltzaleentzat bai edukiz bai hizkuntzaz.
|
|
|
Hizkuntza ereduaren auzia berehala agertu zen aldizkarian Iñaki Bastarrika eta Txillardegiren arteko eztabaidarekin. Bastarrikak, Jakin aldizkariaren sortzaileetakoa, TxillardegiLeturiaren egunkari ezkutuaren
|
lehen
eleberriaren(, 1957) gaineko iruzkin negatiboa, ez oso gogorra, baina negatiboa, argitaratu zuen Jakinen (Bastarrika, 1957).
|
|
2019
|
|
|
Zerharreman izan dute hiriarekin? Zer nolako hiriak irudikatu dira
|
lehen
eleberri urbanoetan?
|
|
|
Oinarrizko desberdintasun horietatik abiatuta, baina Mendebaldeko literaturarenereduei guztiz ihes egin gabe, euskal eleberrigintza urbanoak bere errealitatera egokitutako molde batsortzeko beharra izan du. Horrek Saizarbitoriaren
|
lehen
eleberriak beste era batera irakurtzera eramangaitzake: historia literarioaren logika orokorretik deszentraturik dauden literatura txikiei balioko dienurbanotasun formula baten bilaketa gisa, alegia.
|