|
2001
|
|
|
1989an, Eusko Jaurlaritzak eta EIZIEk sinatutako hitzarmen batetik sortu zen bilduma hau, eta hamaika urtean literaturaren historian hain garrantzitsu izan diren
|
lanak
euskaratu ditu hainbat itzultzailek. Bi erakunde hauek eta Ibaizabal argitaletxeari esker, James Joyce, Charles Dickens eta Jose Saramago bezalako egileen lanak euskaraz irakurtzeko aukera dugu orain.
|
|
2005
|
|
|
Bizkaiko Diputazioko itzultzailea da. Hainbat idazleren
|
lanak
euskaratu ditu. Poesia, ipuingintza eta, batez ere, haur eta gazte literatura landu ditu.
|
|
2006
|
|
|
Ibilian ibiliz eskolatua, Ardixe goitizena baliatu eta Joseba Zinkunegi osalariaren ordezkoa izan zen Askatasuna aldizkariaren erredakzioan. Joseba Zinkunegik Balmes filosofoaren
|
lanak
euskaratu zituen, Kirikiño de Batxiren bidaidea izan zen eta testu nagusian agertzen den legez, Basurtoko Irakastolan irakasle dugu.
|
|
2008
|
|
|
batean jardun zuten literaturan. Laster ez zen egoera hori nahikoa izango euskal nazionalismoarentzat, izan ere, testuinguru foruzalean, gazteleraz idazten zuten beste kideen
|
lanak
euskaratzea izan baitzen euskal literaturari egokitu zitzaiona. Urri izan ziren alderantziz egindako saioak.
|
|
2012
|
|
|
2004an idatzi zuen azken liburukia, eta iaz Literaturako Nobel Saria jaso zuen. Jokin Zaitegi sariketaren bidez, aurreko urteko Nobel saridunaren
|
lanak
euskaratzen ari dira azken urteotan, Elkar argitaletxearen eta AED Arrasate Euskaldun Dezagun elkartearen ekimenez. Juan Mari Agirreurretak euskaratu du Transtromerren obra poetiko osoa, Bizientzat eta hilentzat.
|
|
|
Bestetik, itzulpenaren zuzenekotasunaren ingurukoak genituzke (translation directness), alegia, itzulpena egiteko zubi hizkuntzarik erabili ote den ala ez zehazten dutenak, eta zubi hizkuntzak erabiltzeak xede testuaren kulturan zilegitasunik ba ote duen aztertzen dutenak (Toury 1995). Bigarren kapituluan ikusiko dugunez, euskal itzultzaile askok erabili dituzte zubi hizkuntzak atzerriko
|
lanak
euskaratu ahal izateko, eta alderantzizko bidean ere, atzerriko hizkuntzetara itzulitako euskarazko lan gehienek gaztelaniazko bertsioa izan dute bitartekari.
|
|
|
Alegia, lehen esan duguna errepikatuz,. Beste, rik gabe ez gara existitzen. Horrexegatik ekingo dio Sarrionandiak literatura desberdinetako
|
lanak
euskaratzeari, baita bere sorkuntza lanetan erreferentzia intertestualak txertatzeari ere, bide batez agerian jarriz itzulpenaren eta sorkuntza originalaren arteko mugaren lausotasuna.
|
|
|
Azkenik, klasiko itzulpena alde batera utzita, bestelako literatura
|
lanak
euskaratzen jardun zuten beste itzultzaile batzuen ahotsa ekarri nahi izan dugu hona. Antzerkiaren arloan lan eskerga egin zuen itzultzaileetako bat Bedita Larrakoetxea dugu, Shakespeareren antzerki lan guztiak euskaratu baitzituen, hasi 1957an Euzko gogoa aldizkarian plazaratutako Macbethetik, eta 1976an Kardaberaz bilduman argitaratutako Shakespeare 6?
|
|
|
1970eko eta batez ere 1980ko hamarkadan, argitaletxeak legeztatu eta ugaritu ahala, eta ikastolen eta helduen euskalduntze programen zabaltzeari erantzuteko, hainbat itzulpen sail sortzen dira, atzerriko literatura desberdinetako
|
lanak
euskaratzeko helburuz, besteak beste. Kimu, saila (Gero Mensajero),. Tximista?
|
|
|
Santi Onaindia karmeldar amorotoarra dugu XX. mendeko beste itzultzaile handi bat. Guztira 45 bat autoreren
|
lanak
euskaratu zituen, literatura lanak ez ezik, baita bestelakoak ere: liturgikoak, historikoak, eskoletarako testuak eta abar.
|
|
|
bestetik (Karmel; Karmengo Argia 1962). Santi Onaindia bera karmeldarra izanik, ez da harritzekoa poeta karmeldar ospetsuen
|
lanak
euskaratzeari ekin izana.
|
|
|
Orixe eta bere garaiko itzultzaile gehienak klasiko, zaharrak? itzultzera mugatzen ziren, greko latindarrak edota Europako Berpizkunde, Barroko nahiz Erromantizismo garaikoak batez ere; Onaindiak, berriz, horrelako
|
lanak
euskaratzeaz gain, ahalegin berezia egin zuen askotariko literaturetako (ez soilik Europako) autore garrantzitsuak, baita garaikideak ere, euskaratzeko. Sistematikoki ekin zion beste hizkuntzetako, liburu garrantzitsu guztiak?
|
|
|
Bai Mirandek, bai Sarrionandiak, garai eta leku guztiz desberdinetako autoreen
|
lanak
euskaratu dituzte. Askotariko estilo, korronte eta literaturak bereganatu eta euskaraz eman nahi izan dituzte, beren inguruko euskal literatura mugatua zertxobait zabaldu eta osatzeko helburuz.82 Sarrionandiak 1980ko hamarkadaren hasieran euskal literaturan nabaritzen zituen eskastasun eta itxitasuna aspaldi deitoratuak zituen Mirandek.
|
|
|
Ez zituen, bere aurreko euskal itzultzaile gehienek egin bezala, iragan mendeetako autore, prestigiotsuen?
|
lanak
euskaratu. Miranderi autore modernoagoak interesatzen zitzaizkion; ez soilik Europako eta Ameriketako idazle ezagunak (Poe, Kafka, Baudelaire...), baizik eta baita literatura txikietako autore ez hain ezagunak ere (Séamus ó Mainnin irlandarra, Bernat Manciet okzitaniarra, Per Denez bretoia...).
|
|
|
Ikusitakoak ikusita, ezin dugu ukatu Mirandek euskal itzulpengintzari egindako ekarpen handia. Lehenik eta behin, euskaraz oraindik ezagutzen ezziren hainbat autoreren
|
lanak
euskaratu zituelako, eta aldi berean euskaratik beste hizkuntzetara ere itzulpen ugari egin zuelako. Bestetik, itzulpenaren bidez bere garaiko euskal literatura itxi, ikol, garbi eta jatorra kanpoko literatura korronte eta poesia formez kutsatu zuelako.
|
|
|
Esan bezala, garai, leku eta korronte askotako
|
lanak
euskaratu zituen Arestik.86 Sailkapen moduko bat egiteko, Jon Juaristik (1983) eta hari jarraituz Joseba Sarrionandiak (1986) proposatzen duten banaketa hartuko dugu oinarri. Sailkapen hori Arestiren poesiaren etapen araberakoa da; izan ere,, aldi bakoitzean itzulitako obren influentzia nabarmena da Gabriel Arestiren obra orijinaletan?
|
|
2013
|
|
|
Aurretik, Lotsaizuna euskaratu zuen Oskar Aranak, idazle hegoafrikarraren eleberririk ezagunenetarikoa. Gorrotxategik beharrezkoa ikusten du haren
|
lanak
euskaratzea, azken 20 urteetako idazlerik interesgarrienetakoa dela baitio, «interesgarriena ez bada».
|
|
2016
|
|
|
Horien artean leku berezia izandako Aita Lino Akesolo eta Aita Onaindia aipatu zituen bereziki, hauek hasi baitziren Santa Teresaren
|
lanak
euskaratzen, batez ere Aita Onaindia izan genuela Avilako Santa Teresa Jesusen idazlanak euskaratzen saiatu zen idazlerik behinena azpimarratuz.
|
|
|
Argentinatik 1954an lehen aldiz Oñatira etorri eta berriro Ameriketara itzuli zenean hartu omen zuen Aita Larrakoetxeak W. Shakespeareren antzerki
|
lanak
euskaratzen hasteko erabaki irmoa. 1968ra orduko idazle ingelesaren teatro lan guztiak itzuliak zituela esaten da liburuxka horretan.
|
|
2017
|
|
|
Herrien Mintzoa bildumaren helburua herri zapalduetako literatura lanak euskaldunon artean ezagutzera ematea da, herri horietako egoerak eta gatazkak ezagutzearekin batera. Horretarako, hautatutako literatura
|
lanak
euskaratzearekin batera, herri horren testuingurua eta egoera azaltzen duen hitzaurre batek laguntzen du, gaia ezagutzen duen euskal kazetari batek idatzita.
|
|
2019
|
|
|
Euskara elkartea sortu genuen. Ikasketa amaierako
|
lanak
euskaratu genituen... Bertan ikusi nuen lehenbizikoz euskararekiko jazarpena.
|
|
2020
|
|
|
Filma ez dago euskaratuta tamalez. Eta paradoxikoki —zinema itzultzea literatura
|
lanak
euskaratzea baino errazagoa izan arren, azpidatzietan funtsean elkarrizketak baino ez baitira idatzi behar; eleberri baten ekintza eta deskribapenetan doazen hitzak irudiek azaltzen dituzte— badugu duela mende laurdeneko gertakari larrienetakoa ulertzeko eleberririk indartsuenetakoa irakurgai: Gael Fayeren Ene herri txikia, Burunditik begiratuta, Irati Bereauk euskaratuta eta Igelak iaz argitaratuta.
|
|
2023
|
|
|
Komiki gidoietan, haur eta gazte literaturan eta antzerkia idazten ere aritua da, eta dozenaka letra egin ditu euskal kantari eta taldeentzat. Allen Ginsberg, Hanif Kureishi, Sylvia Plath, Anne Sexton eta Raymond Carverren
|
lanak
euskaratu ditu.
|