|
2003
|
|
|
Ezkontza noiz gertatzen den antzeman genezake: " Konzilio aurreko azkeneko denporak ziran eta abadeak oraindino latinez esaten ebezan otoitzak eta, eta mezea emoten ebenean ez ziran jarten
|
jenteari
begira gaur lez." (69). Ziurrenik ez da ari bere ezkontzaz; bere ezagun edo lagunen batena izan daiteke, edo aldi hartako edozein ezkontza tradizionalen arketipoa.
|
|
2006
|
|
|
Biharamunean, luzaroan izango zan erritual bera errepikatu zan, oraingoan laztan gitxiagogaz. Pare bat egun neroian bertan eta artean ez neban abagunerik izan inguratzen ninduan
|
jenteari
erreparetako. Hasikerakoa gainditu ahala, azken baten, bertan egoten ikastea zan ia ardura bakarra, horregaitik, benetako premina bilakatu jatan burua zertan distraitu.
|
|
2007
|
|
|
Gringitoek be etxeak erosi dabez, baita jantokiak zabaldu be; baina ez daukie hartu emonik bertokoakaz. Aparte bizi dira eta bertako
|
jenteari
gogor egiten jako hori. Kooperatibetan batzen ahalegintzen dira bertakoak, euren bizimodua egin ahal izateko, aurrera egiteko.
|
|
|
" Eu sou do Pais Vasco, meu nôme é Iratxe, como está?" eta apurtxu bat gehiago ikasi dot. Azentua ez dot atrapetan eta horrek gatx egiten dau
|
jenteari
ulertzea. Hizkuntzea ez da, osterantzean, horren gatxa, eta gaztelaniagaz nahiko lotuta dago.
|
|
|
Hasierako lau hileko joan etorria sei hilebeteko biaje bihurtu jat. Biajeko bizimodura ohitu naz: jentea ezagutu, leku barriak ikusi, batetik bestera ibili iparrorratz barik, bihar etzi zehatz mehatz zer egingo dodan jakin barik,
|
jenteari
gauza barriak entzun, beste bizimodu batzuk ikusi, hur sentidu.
|
|
|
Barriro autobusa hartu eta atzera alde zaharrera joan naz. Kaleetan barrena ibili naz, bankuan jesarrita
|
jenteari
begira, zaharrek, gazteek zer egiten daben begira. Eguzkia ezkutau danean, hostalera joan naz.
|
|
|
Esaten dabe Rioko persona ederrenak berton Ipaneman dagozala. Halanda ze, zeregin ederra da
|
jenteari
begiratzea hondartzan etxunda zagozala. Hemen sortu eben Tom Jobinek eta Vinicious de Moraesek" A garota de Ipanema" kantu ezaguna.
|
|
2009
|
|
|
Pasadizu izan barik, jazotako edo jazokizuntzat kontetan diran kontu zelebre barregarriak be hainbat dira. Bat edo beste aitatzeko, Anton Zapatariren testamentua, herriko
|
jenteari
behin baino sarriago entzuten jakona; Bizkarra berotu, Prakazaharren bazkaria, Josepa astronomu, Praisku eta Mari Pepa, eta halako batzuk.
|
|
2010
|
|
|
limoizkoak, laranjazkoak eta kolazkoak. “Gaseosa zuria ez eze barri horreek be hasi ginan ekoizten,
|
jenteari
asko gustaten jakenak. Gaseosak egiteko laranja, limoi eta kolazko kontzentrauak Murtzia aldetik ekarten euskuezanâ€.
|
|
2011
|
|
|
Bestetik, San Bartolome auzoko goialdeko baserri moltsoei nortasun berezia autortzen deutsee, bai bertan jaiotakoek, bai beste hainbat herritarrek. Goittarrak esaten deutsie hango
|
jenteari
, eta auzuneari Goierri. Eta, gitxienak izan arren, badira batzuk, Busturiak Sukarrietagaz muga egiten dauen inguruari Itsasbegi esaten deutsienak eta auzo moduan hartzen dabenak be.
|
|
|
bolatokia, frontoia, domekaro Urkixobe etxeko erromeria... Eta horrek Goierriko gizartea sendotu eta bertako
|
jenteari
nortasuna emoten eutsan sasoi baten.
|
|
|
Auzunean baten bat hilten zanean, auzokoen laguntzinoa ezinbestekoa izan da: abisua emon
|
jenteari
, hildakoaren etxeko beharrak egin, hildakoari hil jantzia ipini edo gaubelan parte hartzea. Hileta eleizkizunean be eginkizun garrantzitsua eukiten eben, osteko jatorduan parte hartzeaz ganera.
|
|
|
Eta horretariko laminak ei egozan Mundakako Lamiaranen be. Gauez urteten ei eben
|
jenteari
ikarea sartzeko.
|
|
|
Sueterako labanak, solorako lanabesak edo zorroztu beharrizana eukan edozein erreminta zorrozten eben. Gehienak galiziarrak izaten ziran eta dei egiteko soinu zoliak ateraten zituan txistu modukoa erabilten eben, halan jakinerazoteko
|
jenteari
herrian egozala. Zorroztaileen etorrerea euriagaz lotzen daben sinistea zabal dabil lekukoen artean:
|
|
|
Auzoko andra nagusietariko batek errosarioa errezetan eban hildakoaren arimearen alde. Eta gaubelan parte hartzen eban
|
jenteari
etxekoek kopauren bat ateraten eutsien: galleta batzuk edo jateko, eta edateko sol y sombra gizonezkoei eta beste edariren bat emakumeei.
|
|
|
Ume bateatubakoak linbora joiazala: halan irakatsi eutsien eskolan oraingo edadeko
|
jenteari
. Linboak aparteko lekua izaten eban kanposantuan be.
|
|
|
Begizkoa adierazoteko txarto begitxutie be entzun izan deutsagu Busturiko edadeko
|
jenteari
. Ohiko sintomak izaten ziran, umea jakan eta triste egotea, denpora guztian negarrez egotea, edo makaldu eta argaltzea.
|
|
|
Herrian, euren beharragaitik edo gizarte maileagaitik, itzal berezia eukan
|
jenteari
lotuta agiri diran ezizenak: tratante, eskolako maisu, jauntxo...
|
|
|
bata Pagozarreta (Paixarreta) etxean batzen zan; eta, bestea, Artikako auzokoakaz batzan jokatzen ebana. Bigarren honek ez ei eban batzarrik egiten; hiru gizonek ei eukien
|
jenteari
jazotako gorabeheren kontua edo barri emoteko ardurea.
|
|
|
Animau zaiteze gomutatzen dozuen guzti hori
|
jenteari
zabaltzen; ea danon artean XX. mendeko Busturia zelangoa izan dan hurrengo mendekoei erakusteko gauza garan.
|
|
|
Eta aurreragokoek ohitura eukien moduan, Urkiolan ezkontzen ziranak ez eben, etxekoa ez bazan, inor konbidadu eroaten. Konbitak berbaz egiten ziran sarri, eta Gernikako astelehena edo halako plaza egunak izaten ziran
|
jenteari
abisu emoteko egun onak. Izan ditugun barriemoileetariko askori ez eutsien eztegu oparirik egin, ez lagunek, ez senitartekoek.
|
|
|
Maiatzaren 17ko 72 aleak, berriz, honela zioen: «Paperetan ikusten dogunez, burtariñen ariñeketa egunerako oartuko dituez bidean dagozan errietako alkate eta aguintedun guztiak, jakin eraguin daioen
|
jenteari
, egun atan eztaitezala ibilli bide horretan?».
|
|
2012
|
|
|
Eguneroko jatorduak bere emoten ziran Fondan, eta horra joaten ziran bazkaltzen alboko zerrako beharginak, basoan beharrean ebilzanak eta osterantzekoak bere bai. Neguan hiru txarri hilten ebezan, gero urte guztian etorren
|
jenteari
jaten emoteko. Baserrietako gizonak mezaostean eta domeka arratsaldetan hara joaten ziran tragutxuren bat hartzen; astegunetan lantzean behin baino ez.
|
|
2013
|
|
|
Aldi honetan era askotako jokoak egiten ziran lehen eta egiten dira gaur be:
|
jenteari
uruna, ura, arrautzak... jaurti; txakurren eta katuen atzetik ibili eurei joka, edo buztanetik poteak eta lotu; puxikak urez beterik eskuetan dirala jentea joten edo bata bestearen atzetik ibili; zarata hots handiak atera, lapiko zaharrak, petardoak edo dana dalakoa erabilita.
|
|
|
Antza danez, XVII. mendeko agirietan jasota dago gizon batzuk, arpegia ez ezagutzeko sur handi bat ipinita, andra eta umeei bildurra sartzen ebilzala puxikak eskuetan hartuta. Merkatura joaten zan
|
jenteari
, ganera, arranak ostuten eutsiezan. Euron egikeran, sur handi handia, ikaragarria eukiela esaten da, eta jantziei buruz, abarkak eta alkondara luzeak erabilten ebezala.
|
|
|
Hartza
|
jenteari
zirika. Durango, 2013.
|
|
|
Lehenengo pausoa herrian edadeko
|
jenteari
inkestak egitea izan zan. Hortik atera zan XX. mendearen lehenengo partean jenteak etxean topautako edozein erropa soinean ipinita, nahiz ipini barik, arpcgia estalita zein ez, oilar bategaz ibilten zirala gazteak aratusteetan.
|
|
|
Informazino guztia herriko
|
jenteari
grabau jakozan alkarrizketen bitartez dago jasota. Hogeta hamar laguni egin jakoz grabazinoak.
|
|
|
Eleizea lehen ezbardina zan barrutik. Bost altara egozan, barandileagaz zarratuta; mezea abadea altareari begira zala esaten zan, hau da
|
jenteari
lepoa emonda; pulpitua egoan sermoietarako. Gerora, 70eko hamarkadan horreek danak kendu eta abadeak jenteari begira mezea emoten hasi ziran.
|
|
|
Bost altara egozan, barandileagaz zarratuta; mezea abadea altareari begira zala esaten zan, hau da jenteari lepoa emonda; pulpitua egoan sermoietarako. Gerora, 70eko hamarkadan horreek danak kendu eta abadeak
|
jenteari
begira mezea emoten hasi ziran. Beti egon izan dira aurrean bankuak gizonezkoentzat eta atzean sillak andrentzat.
|
|
|
Auzokoen artean, ostantzeko
|
jenteari
laguntzeko joerea be beti izan da gure etxeetan. Orduan normala zan eskekoak, fraileak eta kitanuak etxerik etxe eskean ibiltea.
|
|
|
Lehen mezak latinez egiten ziran, abadea altarara begira egoala,
|
jenteari
atzea emonda. Eta sermoiak pulpitutik egiten ziran, euskeraz eta erderaz.
|
|
|
–Zelüko bortak ideki bihotz hon den
|
jenteari
. Kültürer zabal denari Jinkoak düke opari?
|
|
2014
|
|
|
Hitzartzea emanik da goizanko 10: 30etan, Ahüzkiko ostatü jatetxeala heltü beno lehen, azken altapearen zolan kausitzen den Hegillorreko olalako bide partigian. Hantik ebilten hasirik, oren bat eta erdietako kürritze aisa bat bat proposatürik zaio
|
jenteari
... gizostoen bideala jaiteko gisan. Gizostoak?!?
|
|
2015
|
|
|
Akorduan daukat, Zamudion parrokoak emoten eban mezea eta nik pulpitutik azaldu. Neure kabuz Orixeren misaletik hartu eta apur bat bizkaieratuta irakurten neutsazan
|
jenteari
epistolea eta ebangelioa. Gaur egun uste dot askoz hobeto egiten dala mezearen ospakizuna.
|
|
|
Horreek esaten eben, Código de Derecho Canónicoari jarraituz sortu leitekela Eleizbarrutian bertan holako erakunde bat. Gaixoentzako ospitaleak edo
|
jenteari
laguntzeko beste erakunde batzuk sortzen badira, zegaitik ezin da egin kulturarako, batez be herriari jagokon kultura bat zabaltzeko. Horixe da estaduak egiten ixten ez dauena.
|
|
|
Liburu hau, barriz, ikerketa etnografikoaren hurrengo emoitza da. Herriko
|
jenteari
informazinoa batu eta datuak sailkatu eta gero, zamudioztarrakandik jasotako antxinako argazkiak osagarri dirala, gure jatorria eta iragana hobeto ezagutzeko lagungarri izango dan lana aurkeztera gatortzuez. Bertan, gure amama eta aititen eguneroko bizimodua deskribiduten da, eguneroko pasarteak, askorentzat ezezaguna dan bizimodua.
|
|
|
Liburuxka hau herrian 2013an egin zan ikerketa etnografikoaren bigarren emaitza dogu. Ikerketa horren helburua ez zan besterik herriko ondare etnografikoa eta linguistikoa batu, eta lekukoen jakituria, euren memorian gordeta izan dabezan bizipenak eta oroitzapenak, barriro herriko
|
jenteari
zabaltzea eta erakustea baino.
|
|
2017
|
|
|
Ba, orain batzorde bat eratu dogu eta eleizea konpontzeko
|
jenteari
diru eske hasi aurretik, pentsau dogu Obispaduak zeozertxu ipini leukela.
|
|
2019
|
|
|
bihotz hon den
|
jenteari
.
|
|
2020
|
|
|
San Juan bateatzailearen parrokia honek, lehenago bost altara eukazan, barandileagaz zarratuta, pulpitu eta guzti. Gerora, XX. mendearen 70eko hamarkadan, Vatikanoko Kontzilioko erabagiak ezarri ziranean, horreek danak kendu, altarak arindu eta abadea
|
jenteari
begira mezea emoteko moduan ipini zan. Kanpoan, eleizpeak buelta osoa emoten deutso eleizeari.
|
|
2021
|
|
|
" ontsa entelegaturik izan gitean: ez deiogu
|
jenteari
erran nahi" hola behar da mintzatu eta ez beste gisaz"... bai aldiz guk eta gure gizaldikoek bai aitzinekoek euskararen ahozkatzea nola ikasi dugun entzunarazi. Gero, bakoitxak nahi duan bezala eginen du..."
|
|
|
Eskolako tailerrean, Don Luisek konponketa txikitxoak egiten eutsazan inguruko
|
jenteari
, eta horreetariko bat Justo Rada zan. Honek kamioiak eukazan, eta beti izaten eban konponketaren baten preminea.
|
|
2022
|
|
|
Pirinio bortüaldeko etxeak, eliza zeinütegi hiru püntakoak, Kakuetako arroila, Holtzarteko zaldaina, Mauleko gaz te lü zaharra... Horik dira Züberoaz mintzatzean kanpoko
|
jenteari
–eta kar tielekoari ere hanitxetan– gogoala jiten zaitzonak. Bai, Züberoa hori oro da... bena ez hori bera!
|
|
|
" ontsa entelegatürik izan gitean: ez deiogü
|
jenteari
erran nahi" hola behar da mintzatü eta ez beste gisaz"... bai aldiz gük eta gure gizaldikoek bai aitzinekoek eüskararen ahozkatzea nola ikasi dügün entzünarazi. Gero, bakoitxak nahi düan bezala eginen dü...".
|