|
2000
|
|
|
Ez da inoiz erraza
|
izan
euskararen alde lan egitea Nafarroan, oztopoz beteriko bidea ibili behar izan dugu euskaldunok eta zantzu guztien arabera, aurrerantzean ere horrela izango da. Ederki aski gogoratzen ditut Felix Martiren hitzak AEK ko irakasleon lan baldintzak ezagutu eta gero:
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai hauen berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela
|
izan
euskarari dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|
|
|
Berau da, dakizunez, gaur gaurkoz, euskara hutsez gure artean argitaratzen denegunkari bakarra. Izan ere, ez dira asko
|
izan
euskaraz argia ikusi izan dutenak eta, gauregun, bizirik dagoen bakarra hauxe da. Zazpiak bat da egunkari honetan erreferenteeguraldiaren mapa marraztean.
|
|
2001
|
|
|
Eta, izan ere, arrazoi osoa du, gure gaitzen azterketa zorrotz horretan. Elizgizonek ez dute maiteegi
|
izan
euskara; besteok izan dugu, zenbait mende zehar, nardatuegi. Laikoen hutsartean, beraz, eta hutsarte horren argira agertzen da betetasun osoan elizgizonen euskal lana, ez ordea berez beteegia zelako.
|
|
2002
|
|
|
Urte bereansortu zen Euskararako Errektoreordetza. Aldaketek, dena den, ez zuten eraginnabarmenik
|
izan
euskarazko irakaskuntzan eta 1987ko apirilean bertako ikasleekbi mila firma batu zituzten euskaraz ikasteko aukera eskatzeko. Une horretanikasle euskaldunak matrikulatutakoen %21 ziren.
|
|
2003
|
|
|
Neu be horretan nago. Horren lehenengo helburua, jakina, ez da
|
izan
euskereari indarra emotea, Eleizearen otoitz ofiziala herriaren hizkeran jartea baino. Geroak esan begi zenbateraino lortu dan helburu nagusi hau, eta baita zertan izan jakon lagungarri euskereari.
|
|
|
Baina, bestetik, hainbeste ahalegin egin eta gero, non eta zelan aurkitzen garean ikusteak ardurea eta kezka larria sortuazoten dauz gure gogobihotzetan. Ikasi, askok dihardue gaur euskera ikasten; ez dira gitxi argitaratzen diran liburu barriak eta zaharrak; sekula santan ez dau
|
izan
euskereak gaur daukan laguntasun ofizialik. Baina zetan indartu da gure berbetea etxeetan eta kaleetan?
|
|
|
Eskola apalak ei ziran, berak dinoanez. Halan izango zan, baina bestela be ezin
|
izan
euskeraz orduko giro arrotzean, gizartean eta ikasketetan erdera baino entzun eta erabilten ez zanean, eta euskerea lotsa eta bildurraren artean gerizpetan zabuka ebilen orduan. Orduko seminarioan hori pausuori emotea ez zan makala.
|
|
|
Orain arte aipatu ez ditugun unibertsitateetan ez zegoen urrats handirik eginda, euskararen arloan. Deustuko Unibertsitateari dagokionez, Euskal Filologiaren eta Teologiaren zati bat egin zitezkeen euskaraz (nahiz eta klase guztiak ez
|
izan
euskaraz); eta Soziologian eta Zuzenbidean ere ematen ziren zenbait klase euskaraz94; euskara bera ere irakasten zen Deustun95 Nafarroako Unibertsitatean ere irakasten zen euskara, kasu honetan Diputazioak lagundutako katedrari esker?. Ipar Euskal Herrian, 1980 urtean eratu zen Euskal Ikasketen Unibertsitateen arteko Departamendua, Baionan.
|
|
|
Beren garaian" zailak" izan zirela gogoratu zuen. " Guk egin dugun lana ez da
|
izan
euskara hobetzeko edo edertzeko, euskara bizirik eusteko baizik. Guk piztu genuen su txiki hura izugarrizko sugarra bihurtu da, eta maila handi batean lan hori gaurko gaztediari zor diogu", esan zuen Zurutuzak.
|
|
|
Argitaratu gabeko lanen artean, sermoi sorta ugari daude, guztiak gaztelaniaz, euskaraz dagoen bat izan ezik (nahiko irakurgaitzak denak ere). Izan ere, Palacios ez zen
|
izan
euskara landu zuen horietakoa, bere misio gehienak euskaraz baziren ere.
|
|
2004
|
|
|
Bestela, ez zigukeen horrelako arinkeriarik isuriko. Izan ere,. Erdaraz, zioen Mitxelenak?, edozein erdaratan, idazten duten neurrian ezin daitezke izan euskal idazle; euskaltzale sutsu agertzen baldin bada ere, erdal idazle dira?. 727 Abertzalerik eta euskaltzalerik suharrena ere ezin da, beraz, euskal idazle
|
izan
euskaraz idazten ez dueino. Ez dakit orduan zertara datozen Baroja idazlea euskal unibertsoan sartzeko ahalegin hauek:
|
|
2005
|
|
|
Lehenago, Kirikiñok, eta gero, Lauaxetak. Ze gure aita ez zen
|
izan
euskaraz eskolatua.
|
|
|
Pentsatzen dut eta ikusi dugu gauzak uztargarriak direla, azken batean hizkuntzak metatu egiten direlako, ez direlako konpartimendu itxiak eta gaitasun hori zabaldu daitekeela planteamendu integratu baten bidez hizkuntzen garapenerako. Gure esperientzian garbi ikusi dugu eleaniztasun goiztiarra ez dela izan kaltegarria ikasleentzako, ez dutela kalterik
|
izan
euskarari dagokionez, mesedetxoa baizik, ez dutela kalterik izan gaztelaniari dagokionez, mesedetxoa baizik, ez dutela kalterik izan adimenari dagokionez, mesedetxoa baizik, ez dutela izan kalterik euskararekiko jarrerari dagokionez, berdintsu. 12 urteko esperientziaren eta ebaluazioaren ondoren horretara iritsi gara.
|
|
|
Eta horietarik ia guztiak Euskal Telebista bazela jaioak dira gure herrian; alegia, etorkin berriak kenduta, gaur 20 urtetik behera dituztenak ETB sortu ondoren jaioak dira. Esan nahi baita, ikus entzunezkoei buruzko kultura euskaraz garatu dute —edo okerrenean, euskaraz ere garatu dute—, eta, apriori, gure ustez, ez dute zertan aurreiritzirik
|
izan
euskarazko bikoizketaren kalitatea zalantzan jartzeko. (Aurreko belaunaldiko ikus entzuleek gaztelaniazko bikoizketa zalantzan jarri ez zuten bezala, bide batez esanda).
|
|
|
• Euskararen aldeko politika hau epelagoa edo beroagoa izan, egia esan, Administrazioaren politika hau ez da ia inoiz gai
|
izan
euskararen aldeko sentimendu sakon eta iraunkorra bideratzeko. Gorago aipatutako adostasun zabala lortu duten euskararen aldeko kanpaina eta ekintza ia guztien atzean" herri ekimena" izenez ezagututako mugimendu, talde edo elkarteren bat izan da, eta ez, ordea, Administrazioa.
|
|
2006
|
|
|
He dicho" 291 Labur: euskara baztertzeko egiazko arrazoia da, unibertsala izan behar dela, eta ezin dela unibertsala
|
izan
euskararekin. Unamuno-ren diskurtsoan hau da, eta hauxe bakarrik, axioma bat bezala, zinezko eta lehenengo zergatikoa euskararen hastantzeko.
|
|
2007
|
|
|
\ Aizu, nik ez dut sekula arazorik
|
izan
euskararekin!: nor bere herritik, eskolatik unibertsitatera joan, eta lehenbizikoz, hobekuntza behar ahozko eta idatzizko testuetan!
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago
|
izan
euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Azkenik, aurtengo aipamen berezia euskaraz aurkeztutako lan onenari ematea erabaki du epaimahaiak. Izan ere, aurtengo lehiaketan ez dira asko
|
izan
euskarazko lanak, eta alderdi hori sustatzeko asmoz hartu dute erabakia.
|
|
|
Euskaraz idatzitako produkzioa agertzen hasi zen, nahiz eta agintarien jarrera oso gogorra
|
izan
euskararen aurrean. Beharrezkoa da, bide horretan, gogoraraztea tokiko agintari ugarik, baita gobernadore zibilek ere, neurri zorrotzak hartu zituztela euskararen aurka, baina ez zela euskararen aurkako debeku orokorrik egon.
|
|
2008
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Udako Ikastaroetan aurten izan diren 98 jardueretatik lau baino ez dira
|
izan
euskaraz: hiru ikastaro eta kongresu bat.
|
|
|
Ertzaintzaren lan deialdietan bigarren hizkuntza eskakizunik ez da ezarri oraindik, eta 1 hizkuntza eskakizuna egiaztatzen ez duten langileak kontratatu dira. Foruzainen lan deialdiko lanpostu batean ere ez da derrigorrezkoa
|
izan
euskararen ezagutza.
|
|
|
Beste batzuen artean, horrelako adierazpenak etengabe egiten dira, euskal gizarteak badakielako eta eguneroko bizikidetzan ikusten duelako, ez duela zertan bateraezina izan euskal hiritartasun eta identitate komuna izatea eta beste identitate eta nazionalitate batzuei eustea: espainiarra, frantziarra edo europarra; eta, halaber, ez duela zertan bateraezina
|
izan
euskara hizkuntza bateratua izatea eta beste hizkuntza batzuk izatea: gaztelania, frantsesa, galiziera edo ingelesa.
|
|
|
Euskal Herriko biztanleen laurdena euskalduna da. Azken hamarkadetan egindako ahaleginak euskaldunen kopurua handitzea ekarri badu ere, handitze hori ez da
|
izan
euskararen normalizazioa bermatzeko adinakoa.
|
|
2009
|
|
|
Idazki horrek hausnarketa asko eragin zizkion Unai Brea kazetariari, zeintzuen fruitua aldizkari honetan bertan argitaratutako Euskara bitan zatitu nahi zuten haiek (Argia, 2183 zenbakia) artikulua izan baitzen. Hona hemen Hernandez Abaituaren ihardespena.Argi eta garbi esan nahi dut, ezer baino lehen, nire asmoa ez dela inoiz
|
izan
euskara bi edo hiru zatitan puskatzea, ezta Euskal Herria ere. Artikulua euskalkiei buruzko maitasunez egin nuen batez ere, ez Euskal Herriarekiko aiherrez, aski garbi baitago, ondikotz, zuberera hiltzear dagoela, eta bizkaieraren iraupena arrisku handitan hemen ez dut Koldo Zuazoren terminologia erabiliko aurreko artikuluan bezala, erosoagoa izango delakoan.
|
|
|
Testuinguruak bidea erraztu bazuen ere, ez zen erraza
|
izan
euskarak tokiko prentsan bere lekua egin ahal izateko urraturiko bidea. Alderantziz, nekeza eta malkartsua izan zen ibilbidea.
|
|
|
Urte gutxitan, Aiaraldeko biztanleen ia erdia euskalduna izatea lortu dugu. Hala ere, gaur arte, ez dugu
|
izan
euskaraz egunez egunekoaren berri izateko aukerarik.
|
|
|
Urte gutxitan, Aiaraldeko biztanleen ia erdia euskalduna izatea lortu dugu. Hala ere, gaur arte, ez dugu
|
izan
euskaraz egunez egunekoaren berri izateko aukerarik.Gu horri buelta ematera gatoz, euskara azalera ekartzera. Komunikazioa eta leiho birtualaren mundu zabalean bizi garen une honetan eskualdeko informazio panorama irauli gura dugu.
|
|
|
EHUko Udako Ikastaroetan antolatutako 94 ikastaroetatik sei besterik ez dira
|
izan
euskaraz. Parte hartze kopuruari dagokionez, 7.341 ikasle izan dira matrikulatutakoak, iaz baino 110 ikasle gutxiago.
|
|
|
bi hizkuntzen arteko gizarte estatus berdintasuna. Berdinkideak eta balio berekoak behar dute
|
izan
euskarak eta gaztelaniak estatusean, nahiz eta erabilera ezberdinak izan. Igualitarismoaren exijentzia baino ez da hori.
|
|
|
Demagun Euskadiko herritarren %90ek primeran ulertzen duela euskaraz: zilegitzat onartuko ote litzateke, euskara ere ofiziala den lurraldean, euskara ofiziala denez gero, aireportu eta tren geltokietako seinaleztapena, hegazkinetako eta trenetako megafonia bidezko oharrak, telefonia enpresen komunikazioak, saltoki handietako formularioak eta abar, denak edo gehienak euskaraz besterik ez eskaintzea, nahiz eta hizkuntza ofiziala
|
izan
euskara eta jende gehienak ulertu. Zilegitzat onartuko ote litzateke azalera handiko merkataritza guneetan, energia elektrikoa edo gasa edo telekomunikazio zerbitzuak ematen dituzten enpresekiko harremanetan, finantza erakundeekiko erlazioetan gaztelania erabiltzeko aukera bermatua ez izatea?
|
|
|
Orain arteko tokiko telebistetan, euskararen presentzia bataz beste %10 izan da. Komunikazio talde handienek gaztelania hutsean emititu izan dute, eta tokiko telebista guztien laurden bat baino ez da
|
izan
euskaraz emititu duena. Hemendik aurrera tokiko telebista guztietan izango du presentzia bikaina euskarak.
|
|
|
Elebidun guztietatik gero eta gutxiago dira zonalderik erdaldunenean bizi direnak, eta hori ez da txarra; baina elebidun guztietatik gero eta gutxiago dira, alabaina, zonalderik euskaldunenetan bizi direnak, eta hori ezin ona izan. ...era gutxien dagoen zonaldean, elebidun proportzio txikiagoa dago, eta hori ez da txarra euskararen erabileraren ikuspegitik, ez da txarra elebidun direnek euskara eguneroko bizitza sozialean euskaraz aritzeko dituzten aukeren ikuspegitik; baina gero eta elebidunen proportzio txikiagoa dago, ordea, orain arte euskara erabiltzeko aukerarik gehien eskaintzen zuten zonaldeetan, eta hori ezin positiboa
|
izan
euskararen erabilerari dagokionez, esan nahi baitu gero eta pisu txikiagoa dutela gizarte bizitzan euskara alde handiarekin nagusiki erabiltzen duten guneek.
|
|
|
Aurreko atlasean ez bezala, euskararen balorazio orokorra egin zuen 2009koan Unescok, lurraldez lurralde inolako bereizkuntzarik egin gabe. Ondotxo dakigunez, ordea, euskararen hobekuntza ez da bat eta bera
|
izan
euskararen hiru lurraldetan. Bistan da Euskal
|
|
|
Horrek guztiorrek agerian uzten du herri aginteen jarduera guztiz erabakigarria dela eremu urriko hizkuntzen egoera soziala hobetu ahal izateko, eta Iparraldean, Nafarroan eta Euskal Autonomia Erkidegoan tokian tokiko herri aginteek garatu dituzten hizkuntza politikak lurralde bakoitzeko bilakaeraren giltzarri nagusi izan direla. Zenbat eta handiagoa
|
izan
euskarari emandako babes ofizial eta legezkoa, zenbat eta sustatzaileagoa izan herri aginteen hizkuntza politika, orduan eta nabarmenago egin du hobera euskarak, alde handiarekin egin ere.
|
|
|
Orain arte azaldu dugunaren ildotik, komenigarria dirudi, beraz, kontuan hartzea ziurrenera iraganeko urte eta mendeetan inoiz ez dela orekatua
|
izan
euskararen eta gaztelaniaren arteko erlazioa, edo, hobeto esanda, inoiz ez dela simetrikoa izan euskararen eta gaztelaniaren arteko oreka. Lurralde eta zonalde batzuetan, euskara zen nagusi, gaztelania bestetzuetan; lurralde edo zonalde batzuetan, euskara baino ez zen erabiltzen, gaztelania baino ez bestetzuetan.
|
|
|
Orain arte azaldu dugunaren ildotik, komenigarria dirudi, beraz, kontuan hartzea ziurrenera iraganeko urte eta mendeetan inoiz ez dela orekatua izan euskararen eta gaztelaniaren arteko erlazioa, edo, hobeto esanda, inoiz ez dela simetrikoa
|
izan
euskararen eta gaztelaniaren arteko oreka. Lurralde eta zonalde batzuetan, euskara zen nagusi, gaztelania bestetzuetan; lurralde edo zonalde batzuetan, euskara baino ez zen erabiltzen, gaztelania baino ez bestetzuetan.
|
|
|
Jakina da ez dela handia
|
izan
euskarak historian zehar izan duen idatzizko erabilera. Tradizio idatzi mugatukoa da gure hizkuntza.
|
|
|
Beste hitz batzuetan esanda, XX. mendearen aurretik historian izan ditugun geure lege eta nolabaiteko autogobernua ez zituztela garai hartako agintariek eta gizarteak euskararen atzerakada gerarazteko eta euskara indarberritzeko baliatu. Hezkuntza sistemako ateak, adibidez, XX. mendeko bigarren erdialdearen aurretik inoiz ez zaizkio ireki
|
izan
euskarari, ezta nolabaiteko burujabetza eduki zen garaietan ere.
|
|
|
• Euskal Herriko biztanleen laurdena euskalduna da. Azken hamarkadetan egindako ahaleginak euskaldunen kopurua handitzea ekarri badu ere, handitze hori ez da
|
izan
euskararen normalizazioa bermatzeko adinakoa.
|
|
2010
|
|
|
Maila kaxkarrenari begiratzen badiogu, ikus dezakegu lehen hezkuntzan %27, 1ak ez duela hasierako maila gainditzen, eta bigarren hezkuntzan% 33,5ak; ereduan bertan, DBHn %22, 5ak hasierako maila dauka, A ereduan berriz, hamarretik zortzi ikaslek ez du euskararen nahikoa ezagutzarik. Hizkuntzaren maila aurreratuari begiratzen badiogu, ikus dezakegu LHn% 29,2k ematen duela maila hori, eta DBHn soilik %24, 1.Isabel Celaa anderearen ustez, emaitza hauek 2009koekiko hobekuntza adierazten dute, baina agerraldian adierazi zuenez, eskolak ezin du
|
izan
euskararen ezagutza bermatzeko tresna bakarra, eta beste hainbat faktorek ere eragiten dute. Hezkuntza Sailaren azterketa hau Euskararen Eguna gertu dugunean ezagutu dugu, eta honek aukera ematen digu azken hausnarketa hauek egiteko.
|
|
|
[Zangoza]... ikastolan ikasi nuen 16 urte bete arte. Nire gurasoak erdaldunak dira eta nire arreba orain ez, baina txikia nintzenean ez zuen
|
izan
euskaraz ikasteko nik izan nuen aukera bera. Euskaraz ikastolan hitz egiten genuen, beti lagunen artean nahiz eta irakaslerik ez egon.
|
|
|
Aita Manzisidor jesuitak idatzitakoa gogo jardunetarako. Dena den, Nobiziatua ez zen oraindik garairik egokiena
|
izan
euskara edo beste honelako ikasketak egiteko.
|
|
|
Hizkuntza ez zuten behar bezala jaso eta sekula ez dira gauza
|
izan
euskaraz" gustura" moldatzeko, baina tristeena da" ikasi" ostean ere egoera trakets berdinean jarraitzen dutela askok.
|
|
|
Nire burua defendatu nahi izan nuen, aldarrikatuz inoiz ez nuela publizitaterik landu
|
izan
euskaraz.
|
|
|
Indoeuropar familiako hizkuntzen formazioari buruzko argibidea zen. Baina ahaidetasunen ikerbide horrek ez du balio
|
izan
euskaren formazioa azaltzeko. Metafora horrek euskaldunei ez die ezer eman, antiespainolismo ogi puska bat.
|
|
|
Krisi ekonomiko handi baten erdian gaudela, eta sektore ekonomiko batzuei aurreikusi gabeko diru laguntzak ematen zaizkien bitartean (automozioa, elektrotresnak, leihoak...), HPSren aurrekontuak 2.456.745 euro gutxiago ditu, %4, 34ko jaitsiera. Gerriko estutzeak eta krisiak eragindako egokitzapenak Euskalgintzara iritsi dira, nahiz eta elkarbizitzarako eta, oro har, gizartearen kohesiorako garrantzi handiko gaia
|
izan
euskararen normalizazioa.
|
|
|
Ez zen Mendizabal
|
izan
euskarazko klaseei buruz galdetu zion legebiltzarkide bakarra. Gorka Maneiro UPDko legebiltzarkideak piper egiteek dirutan duten garrantzia gogorarazi zion Lopezi.
|
|
2011
|
|
|
Bigarren mailako herritar gara, baita udalerri euskaldunetan ere».Irakurketa antzekoa egin du Garbiñe Petriati Hizkuntz Eskubideen Behatokiko zuzendariak. «Ezin gara diskriminatuak
|
izan
euskaraz bizi nahi izateagatik». Administrazioari eskaria egin dio:
|
|
|
" Des kontrolen kontzertu batean de todo entzuten da. Aunque abestixak
|
izan
euskeraz geixen bat erdera entzuten da".
|
|
|
• Bere ustez euskararen munduarekin nolabaiteko lotura duten taldeak, nahiz eta ez
|
izan
euskaraz.
|
|
|
Lantegi horretan Mikel zalbidek ekarritakoa, eskertzekoaz harago, abiapuntu interesgarria da. hizkuntzen arteko ukipen egoerako neke penak sufritzen kondenaturik bizi gara euskaldunok, kulparik dugun ala ez jakin gabe. kontua da, garaiotako euskaldunok ez dugula hautatu gure hiztun elkartearen egoera malapartatu hau, heredatua dela. Beste kontua da ere, gure arbasoek, pobrezia eta gerrate artean, ez zutela bat ere erraza
|
izan
euskara mundura jalgiteko. Baina gu izan gara, gure belaunaldikook, galtzeko zorian zegoen hizkuntza estandarizatu eta biziberritze bidean ipini dugunak. heredatu genuen egoera aldatu da, zehazki, guk aldarazi dugu. okerrera ala onbiderako aldatu dugu?
|
|
|
Horrek euskarari mesede txikia egiten dio, Berasategiren aburuz, hizkuntza transmisiorako tresna delako, ideologia nahiz sentimenduen transmisiorako,, eta edukiaren balioa kentzen badiozu, nahiago dut errusieraz izatea. Ezkerreko adar batzuetatik esaten badute berdin diola edukiak, ene, beren kontzientzia errebisatu lukete, horrela oso bide txarretik goazelako, helburua ezin da izan betelana, hizkuntza elementu hila, museoko pieza bailitzan; edukiak transmititzeko erreminta behar du
|
izan
euskarak?.
|
|
|
Euskarak erabateko lehentasuna dauka eta ezinbesteko ezaugarria da pelikulak euskal kategoria izan nahi badu. . Hizkuntzaren erabilerari buruzko estatistikek ezin dute aitzakia
|
izan
euskara ez den beste bat erabiltzeko, euren burua euskal pelikulatzat duten lanetan. Egiazkotasuna arau izan daiteke zinema etnologiko edo informatiboaren kasuan, baina testuinguru diglosikoetan sortutako obrez ari gara hemen?.
|
|
2012
|
|
|
Iruritako errekan aldiz, erdarazko eskolak ez zuen ez haurren arteko ez familien barneko hizkuntza harremana erdarara erakartzeko aski indarra
|
izan
euskara gizarte harremanetan sakonki errotuta baitzegoen. euskarazko eskolaren hastea eta bere ondorioak haranean euskara irakasbidea zuen irakaskuntza elizondoko Baztan ikastolan 1970ean hasi bazen ere6, eskola publikoetan euskarak aise beranduago izan zuen sarbidea. 1980ko hamarkadaren erdialdean eskola publikoetan jarduten zuten maisu maistra euskaldunak izan ziren, hein handi batean, irakaskuntza publikoan euskara sartze prozesuaren sustatzaile eta aitzindariak.
|
|
|
helburua tokiko hedabidea duin bat egitea izan behar da, eta euskaraz. Helburua ezin da
|
izan
euskarazko irrati bat sortzea, horrela egiten bada, zaila izango da kalitateko helburua lortzea. Euskara ezin da izan helburua nagusia, helburua lortzeko ibilgailua baizik.
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, saihetsezina da ikuspegi etikotik sortzen den galdera: behartu al liteke giza talde bat bere onarpenik gabe jokabide linguistiko batzuk izatera, nahiz eta jokabide horiek ezinbestekoak
|
izan
euskarari indartsu eusteko. Edozein aldetatik begiratuta ere, erdigunean dagoena hiztuna baita, euskara beharrean.
|
|
|
Esan dezagun elebiduna edo eleaniztuna den eta izan nahi duen gizarte honetan elebakartasuna, eredu sozial gisa, ez dela etikoki onargarria, edozein delarik ere hizkuntza. Eleaniztasunari ez diogu beldurrik izan behar, aberatsa delako, batetik, eta horixe baino ezin litekeelako
|
izan
euskararen plazako neurria. Azken batean, kontua da euskarak hiztun berriari mundu berri baterako eta harreman berrietarako, lanerako nahiz gizarte bizitzarako aukera gehiago ematea, trukean inolako ukaziorik eskatu gabe.
|
|
|
Horien artean gailentzen dena honakoa da: ezin dira euskaldun zaharrak
|
izan
euskara ez dutelako familian ikasi.
|
|
|
Adinaren araberako konparaketak ere egin nahi izan dira inkesta honetan. Adin desberdinetako pertsonek ez dute harreman berdina
|
izan
euskararekin haien bizitzan, eta honek haien euskara batuari buruzko ikuspegia aldatu dezake. Inkesta honetan hiru adin talde desberdindu dira:
|
|
|
Euskaraz daude irakurle gutxi edo orokorrean galdu dira irakurleak? Termino absolutuetan esanda, orain adina irakurle ez ditu sekula
|
izan
euskarak, orain adina ez da sekula argitaratu euskaraz, orain adina aukera ez ditu sekula izan irakurleak euskaraz, baina horrekin batera dator irakurleak geroz eta gutxiago direla dirudienez, eta liburuaren etorkizuna alde horretatik geroz eta beltzagoa dela. Hor bilatu behar dira irtenbideak.
|
|
2014
|
|
|
Unibertsitatean ez zenuen aukerarik
|
izan
euskaraz ikasteko?
|
|
|
Orain bi urte Nafarroako Kultura Departamentuak liburutegiko arduradun izateko 16 lanpostu eskaini zituen oposizio bidez hornitzeko. Lanpostu bakar batean ere ez zen nahitaezkoa
|
izan
euskara jakitea, zenbait postu eremu euskaldunerako izan arren. Kasu horietan, gainera, euskararen ezagutza ez zen gehigarri bezala baloratu, oposizio hutsa zelako; hau da, lehiaketa faserik egon ez zelako.
|
|
|
Nahiz eta euskaraz gutxi egin, beharrizana sentitu dutenetan, ez dute inolako arazorik
|
izan
euskaraz egiteko. Ikasleek egin duten beste zehaztasun batzuetan esan dute dentistarenean, entrenamenduan, musikan, udalekuetan... bertako kide edo medikuek euskaraz eginez gero, beraiek ere euskaraz egiten dutela eta ez dutela arazorik.
|
|
|
Elkarrekiko modu positiboan identifikatzen dira, eta identifikazio positibo horrek indartzen ditu bai gogoetarako joera eta baita euskararen erabilerarako joera ere. Hala, BE bezalako JK bateko partaide izatea izan liteke hizkuntza ibilbideko zenbait momentutan helduleku baliagarri,
|
izan
euskararen erabilerarako joera mantentzeko, zein hizkuntza nagusia erabiltzetik euskara erabiltzera iragateko. •
|
|
|
Nabarmentzekoa, era berean, lagin osoak hobeto baloratu duela, baita euskaraz ezgai direnek ere. Ez da harritzekoa
|
izan
euskaraz gai direnek hobeto baloratu izana. Azterketak, gainera, aditzera ematen du hizkuntza gaitasun egokia dutenen artean, ildo horretako portaerak sustatzeko aukera dagoela, justifikatzen ahalegin handirik egin beharrik gabe.
|
|
|
Alondegiaren izen berria AZ izango da, hau da, Azkuna Zentroa. Eraikinari alkate ohiaren izena jarri izanak batzuen aurkako jarrera eragin du, zenbaiten ustez durangarra ez baitzen
|
izan
euskarak Bilbon eduki duen lagunik handiena. Albisteak badu, ordea, bere ifrentzua:
|
|
|
Baina Unamunorena ez zen
|
izan
euskararen aurka egunkari errepublikanoek kaleratu zuten artikulu bakarra, nahiz eta halakoetan jarrera horren kontra zeuden errepublikanoen kexuak entzun behar izan zituzten. 1912an, esaterako, La Voz en S. Jaca izeneko batek Argentinatik Gaztelu ¿ Cómo es posible(...) que se haya publicado sin protesta ese artículo en el riñón del País Vasco?
|
|
|
Euskaraz alfabetatu ginen eta euskaraz idazteko gaitasuna dugu,
|
izan
euskara batuan edo beterrieraz. Zenbait kasutan, ordea, gaztelaniak gehiago erakartzen gaitu.
|
|
2015
|
|
|
Kasu bat. Hondakinen prebentziorako diru laguntzen inguruko zalantza bat argitzeko telefonora deitu, eta telefonoa hartu duen pertsonarekin ez du
|
izan
euskaraz hitz egiteko aukerarik. Erantzunean adierazi zaio gertatutakoa sentitzen dutela, are gehiago Gipuzkoako Foru Aldundia euskararen erabilera erregulatzeko prozesuan erabat inplikatuta dagoenean, baina horrek ez duela esan nahi horrelako egoerarik tarteka gerta ez daitekeenik.
|
|
|
Hala gertatu zen, esate baterako, administrari laguntzaileen 19 lanpostu betetzeko deia egin zenean, horietarik 10 lanpostu atera baitziren euskara eskakizunarekin, eta gaur egun euskaraz dihardute jendaurrean lanpostu horiek eskuratu zituzten langileek. Hizkuntza eskakizunen dokumentu horren ondorioz, Unibertsitateko langile taldean euskara eskakizuna duten beste lanpostu batzuk ere ezarri dira, lehen aipatutako artikuluaren sinatzaileetako batena, besteak beste.Eta, azken finean, errealitatea da, orobat, garai batean ez bezala azken urteotan campusean ez dela
|
izan
euskararen aldeko itxialdirik, ez eraikinetan okupaziorik, ez poliziaren esku hartzerik, ez eta jite horretako bestelako ekintzarik ere, eta bai, ordea, giro lasaia, euskararen aldeko nahiz kontrako tentsiorik edo presiorik gabea, garatutako hizkuntza politikaren ondorioz.Beraz, ez, azken zortzi urte hauetan ez da izan Unibertsitatean Euskararen Plan Estrategiko bat. Baina izan da errealitatean oinarritutako lan eraginkorra, estrategikoki planifikatua, euskararen egoera Nafarroako Unibertsitate Publikoan errotik aldarazi duena.
|
|
|
Gauzak horrela esatea da zuzena ez dena: artzai euskara jatorra da, nahiz eta artzain
|
izan
euskara baturako aukeratu dena. Bereiz ditzagun, beraz, zer den euskara eta zer hizkera batua.
|
|
|
Lehendik ere euskaraz irakurtzeko nahikoa oztopo baldin bazegoen, nola garai hartan gertaturiko kazeta eta egunkari elebidun autoizendatuen lehorreratzea, hala elebitasunaren aldeko diskurtsoa bera, traba erantsiak baino ez ziren
|
izan
euskararentzat. Argigarria da, adibidez, garai hartan euskaldunek testu elebidunen aurrean zeukaten joera zein zen ikustea (Siadeco, 1979:
|
|
|
Besteren artean, Torrealdairen kultur ekoizpena goratu du epaimahaiak, eta bere curriculumak sariaren filosofiarekin bat egiten duela nabarmendu du: . Manuel Lekuonaren kezka ez zen bakarrik
|
izan
euskara eta euskal kultura ikertzea, baizik eta biziaraztea, hau da, gizartean merezi duten lekua ematea, eta horrekin bat egiten du Torrealdaik?. Sari emate ekitaldia 2016ko lehenengo hiruhilekoan egingo da.
|
|
|
Gazteak eta hedabideak. HERRIAk 70 urteak beteak dituen huntan, nahi izan dugu jakin gazteek zer lokarri duten gure astekariarekin eta oro har edozein hedabiderekin,
|
izan
euskarazko ala erdarazko, paperezko, irrati, telebista ala internetezko. Hortarako, Baionako Etxepare lizeoko arduradun eta ikasleen gana jo dugu eta bihotzez eskertzen ditugu, 220 ikasletatik 142k gure inkestari ihardetsirik.
|
|
2016
|
|
|
• Multzo beraren beste muturrean, aldiz," elebidun orekatuen" multzotik gertu aurkituko ditugu euskaraz zein erdaraz bietan ongi moldatuko diren hiztunak, nahiz eta erdaraz pixka bat errazago aritzeko gai
|
izan
euskaraz baino.
|
|
|
52). Oro har, zenbat eta hobeto hitz egiteko gai
|
izan
euskaraz, gehiago erabiltzen dute hiztunek, eta alderantziz.
|
|
|
Tarte luzeak ematen dituzte denek WhatsAppean txatxukeriak idazten, edo youtuben bideo ergelak ikusten, edo musika entzuten: musika martxosoa, musika iskanbilatsua,
|
izan
euskaraz, erdaraz edo ingelesez kantatua.
|
|
|
Gazteen erabilerak sortu du kezka Nafarroan. Nahiz eta beste adin taldeetan baino nabarmen handiagoa
|
izan
euskaraz dakitenen portzentajea, erabilera tasan ez dago alde handirik. Erabilera baxua dela aitortu du Anautek.
|
|
|
«Elkar aitortzeko bideak zabaltzen ari dira. Ez da ohikoa
|
izan
euskararen biziberritzean lanean dihardugunon arteko aitorpena. Berebizikoa iruditzen zait, aldaketaren bat gertatu behar bada».
|
|
|
Torrealdairen kultur ekoizpena goratu zuen epaimahaiak, eta bere curriculumak sariaren filosofiarekin bat egiten duela nabarmendu zuen: . Manuel Lekuonaren kezka ez zen bakarrik
|
izan
euskara eta euskal kultura ikertzea, baizik eta biziaraztea, hau da, gizartean merezi duten lekua ematea, eta horrekin bat egiten du Torrealdaik?. Sari emate ekitaldia 2016ko lehenengo hiruhilekoan egingo da.
|
|
2017
|
|
|
Gaztelaniazko REn, Ser katean eta Onda Vascan batik bat, esatarien eztarrietatik konta ezin ahala alditan aditu behar izaten dugu «egun on», «arratsalde on», «gabon» edo eta «eskerrik asko». Ekintza kontzientea izan ala mimetismo hutsa,
|
izan
euskararekiko keinu konplizea, izan euskaldunaren larruaz jantzi nahia edo jatortasuna adierazi nahia. Batera nahiz bestera izan, ez dakit jabetzen ote diren zeinen amorragarriak egiten zaizkigun euskaldun askori.
|
|
|
" Segun Agud Tovar, ya Larrasquet lo considero prestamo del bearnes hoelhe ‘hoja". Eta Sardiniako leku izenetan agertzen diren berri, goni, gorri, zuri, orri, baso... maileguak ez izan arren, ezin dute zerikusirik
|
izan
euskararekin. " Froga" ugari ematen du.
|
|
|
Ikusiko dugunez, ez dira gutxi
|
izan
euskararen eta paleosardiniaren artean maila bateko edo besteko kidetasunak ikusi dituztenak. Ligurierarekin, berriz, zalantza handiagoak izan dira beti.
|
|
2018
|
|
|
Borroka armatuaren gelditzea, jendarte zabal batek eskatzen bazuen ere, ez da hortakoz Euskal Herrian diren aldarrikapenak hortan gelditzen, besteak beste
|
izan
euskararen ofizialtasuna edota lurralde baten ezagupena... bada oraino bide egiteko. Gogoan dut 2.000ko hamarkadan DEMO mugimenduak egiten zituen ekintzak, umorea eta eskakizunak bateratuz eramaiten zuen borroka gai desberdin batzuen inguruan.
|
|
|
Eta arrazoi zuen, ikuspegi komunikatiboa nahi zuen jarri ikuspegi gramatikalaren gainetik. Eta hautua egin behar duen hiztunaren bila baldin bagabiltza, hobe du tresna erosoa eta erraza
|
izan
euskara. Gure hizkuntzaren kasuan, hemendik hamarraldi batzuetara gutxiengo izango dira erdaldun peto petoak, baina, hala ere, gehiengo izango dira gaztelania lehen hizkuntza izango dutenak.
|
|
|
" PSNren aldetik, adibidez, inoiz ez dut horrelako jarrerarik ikusi Erriberan. Ez dira
|
izan
euskararen defendatzaileak, baina inoiz ez diote egin eraso orain ari diren moduan". Izan ere, euskaldun eta euskaltzaleek euskararen alde egindako bidea moztu nahi dutela uste du.
|
|
|
Bai euskara ikasteko ariketarik egin ez duenari, bai euskaldun berriari, baita euskaldun zaharrari ere. Hara bada, hemen deskubrimendua, niretzat ez zen zaila
|
izan
euskara ikastea. Are gehiago, ez dut ezagutzen gure hizkuntza etxean jaso eta txukun eta artez hura hitz egiteko kapaza ez den umerik.
|
|
|
Euskaraz liburu asko argitaratzen da jakinda ez dutela nahikoa salmenta izango eta ez direla errentagarri izango, galerak ekarriko dizkiotela argitaletxeari. Hala ere, euskal kultura helburu duten argitaletxeek badakite horrelakoak ere argitaratu behar direla, euskaldunen eskura ahalik eta aukerarik zabalena jartzea oso garrantzitsua delako euskaldunok ere ahalik eta eskaintzarik zabalena nahi dugu
|
izan
euskaraz. Hori horrela egin daiteke, baldin eta beste liburu batzuek arrakasta handiagoa izango badute eta haien etekinek aukera emango badute besteen galerak estaltzeko.
|
|
|
[...] Lerro hauek irakurri ala, nork ez du dagoeneko nabaitu Euskal Herrian ere horrelako zenbait gertatu zaigunik? Hogeigarren menderaino (eta ez 1901eraino xoilki!) erromantiku negarti batzuen ihesleku hutsa baizik ez da
|
izan
euskera. Euskal Herriko ameslariak eta euskaltzale negartiak pertsona berberak izan dira gehienetan.
|
|
2019
|
|
|
Sintomatikoa da J. Gorostiaga bera langile izan zuen Akademiaren Diccionario español vasco bezalako literatura tresna erabilgarria," Euskera ta Euskal Elerti Saľa" ren lan plangintzan ez agertzea. Hain zuzen, Euskaltzaindia ez zen gauza
|
izan
euskara estandar bat arautzeko, gramatika eta lexiko mailetan bederen, eta ondorioz, EJ GEren 1936 irizpide linguistikoak tradizio jeltzaleko idaztankera eta terminologia garbizalearenak izan ziren. Alde batetik, J. M. Leizaola sailburuak ezarri zuena, nagusiki gipuzkeraz idatzita egonagatik, Diario Oficial del País Vasco= Euzkadi’ko Agintaritzaren Egunerokoan.
|
|
|
Bermeora, Zumaiara eta Leitzara etorritako bisitariei galdetu zaie ea zer iritzi duten euskararen inguruan, eta bisitarien %95ak erantzun du ez duela inolako arazorik
|
izan
euskararekin. Askok estimatu dute tokiko hizkuntza ezagutzeko aukera eta batzuek esan dute herri horietara joateko arrazoietako bat dela euskara.
|
|
|
gaztelera+ euskara dute 11 ikaslek; arabiera, batek; portugesa, beste batek; eta gaztelera eta portugesa, beste batek. hala ere, horietako bostek euskara dute orain etxeko hizkuntza; gaztelera, beste lauk; biak berdintsu, beste hiruk; portugesa, batek; eta portugesa eta gaztelera, beste batek. Bada, hamalau ikasle horietatik %21, 42k bakarrik (hiru ikaslek) ez dute
|
izan
euskara hutsezko elkarrizketarik. 11 ikaslek, ostera, euskara hutsezko elkarrizketak izan dituzte; hau da, euskara hutsa lehen hizkuntza ez dutenen %78, 57k sare sozialetan euskaraz egiten dute, edo, gutxienez, euskara hutsez ere egiten dute.
|
|
|
Emakumeek idatziriko narratiba ez da esparru erosoa
|
izan
euskaraz, eta fikzio lan luzeak argitaratzen hasterako laurogeiko hamarkada heldu zen. Arantxa Urretabizkaiaren Zergatik panpox?
|
|
|
Eta Frantziak eta Espainiak jasanarazten dien zapalkuntza kultural, linguistiko, administratibo eta, funtsean, politiko horren ondorioz are ahulezia gehiagorekin egin behar dio aurre olde uniformizatzaile horri.Bai, hizkuntza larrialdi egoeran dago euskara: ez dauka legezko babesik Euskal Herriaren zati handi batean, Euskal Herri kontinentalean neurri herabeekin konformatzera ohitu gara, Nafarroa Garaian euskararen eta euskaldunen kontrako eraso legalak indarrean daude eta Euskal Autonomia Erkidegoan euskararen ofizialtasunak eta irakaskuntzak ez dute balio
|
izan
euskararen erabilera normalizatzeko; ez dute balio izan kontrapisua egiteko espainolezkoak diren lan munduari, aisialdiari, erreferentzia kulturalei eta baita zerbitzu publikoen zati handi bati ere.Baina klima aldaketaren eszeptikoak badauden bezala, badaude euskararen egoeraren irakurketa baikorra zabaltzen dutenak, eta ez dira entzun nahi mezu ezkorragoak. Mezu baikorrekin euskaldunak gehiago motibatuko direlakoan eta ezkorrek etsipena eragiten dutelakoan?
|
|
|
Euskaraldiaren aurkezpen askotan azpimarratzen nuen, egitasmoaren balioa handia izan arren, Euskaraldia ez zela eta ezin zitekeela
|
izan
euskararen gaitz guztiak sendatuko zituen edabea. Euskararen normalizazio prozesua guztiz transbertsala izanik, gizarte bizitzaren alor eta esparru guztiak hartzen ditu, eta Euskaraldiaren helburua garbia da:
|
|
|
Nik beti gomendatu izan dizuet zuen ama hizkuntza lantzeko, baina espainiarra eta euskal herriaren maitale naizen heinean, derrigorrezkoa zait zuei gehiegikeria orok dakartzan arriskuez ohartaraztea. Esan nahi dut ezin dela
|
izan
euskara ikertzea zuen zeregin bakarra,[?] zuek guztiok, guztiok, gaztelania ezagutu behar duzue; euskara iker dezakezue eta ikertu behar duzue, baina gaztelania ere ikertu behar duzue.
|
|
|
Beste arrazoi nagusi bat, arestiko guztiarekin batean, eskuragarritasuna da. Hainbat alderditatik hain interesgarria den Ardi galdua XXI. mendeko euskal irakurle alfabetatuak ez dauka aise irakurtzeko moduan, orain arte ez baita argitaratu
|
izan
euskara batuaren arauen arabera.
|
|
|
Literatur kontuez ari naizenez, euskal literaturarekin zerikusia duten lanak ditut bereziki gogoan, nahiz interes erlatiboa
|
izan
euskararen alorretik kanpoko irakurleentzat. Demagun Kepa Altonagaren Back to Leizarraga edo Duvoisin kapitainaren malura edo Uxoa Alberdiren Kontrako eztarritik.
|