|
2000
|
|
|
Eta lur sendo hura fedearen aieru eta seinale zen, federik gabe ez baitzegoen deus ere eraikitzerik. Edo, bertzela adierazirik, lur sendo
|
hura
behar zuen fedearen katedral hark azpian eta oinarrian, egin bitartean edo egin orduko desegin ez zedin eta zerurat egin baino lehenago lurrerat egin ez zezan. Zure irakaspen hartan, aldiz, lur sendoaz baino areago lur mugikorrez mintzatu zintzaizkigun.
|
|
|
Eta, hitz haien aitzinean, guztiz sentitu nuen ezen amaren desiretarat plegatu eta apez izan behar nuela, edo hartarat entseiatu beharra nuela, hain ziren haren hitzak justuak eta egokiak... Eta, ai, nola sentitu nuen, halaber, ezen Jainkoaren probidentziak gidatzen zituela gure pausoak!, zeren eta amak ni behar baininduen, eta ni joan nintzaion; nik
|
hura
behar nuen, eta hura etorri zitzaidan.
|
|
2002
|
|
|
Edozein gizon sor eta gor utziko lukeen itsasoaren burrunba trumoitsu, zaratatsu eta etengabeak lokarrarazi zituen. Beste ezerk baretzen ez bazituen ere, izaki beldurgarri haiek itsasoaren burrunba etengabe
|
hura
behar zuten lo egiteko, umeei lo eragiteko sehaska kantak behar izaten diren bezala.
|
|
2005
|
|
|
protestak, itxialdiak? baita piketeak ere, langileek susmoa baitzuten hainbat lantegitan ez zela greba
|
hura
behar bezala bultzatuko.
|
|
2006
|
|
|
printzesa
|
hura
behar bezela kortejatzeko lotsetan
|
|
2009
|
|
|
ihes egindako egunean hotelean pasatutako afalondoa, noiz eta kopa bat, bi, hiru eta lau hartu baitzituen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; eta gogoratu behar zuen, batez ere, une hura, zeinean airean igeri ibili baitzen, lurreko arazo guztien gainetik. Esperientzia
|
hura
behar zuen, bai, horregatik gelditu baitzen, beharbada, ardo gozo botilari begira, liluratuta bezala, izebarekin bi kopatxoak hartu ondoren; zer ote zuen Adak une hartan buruan?; koska bat falta ote zitzaion, koska bat besterik ez, klimaxa lortzeko eta airean hegan sentitzeko?; Adari, halakoetan, iragan hurbila idealizatzeko joera nagusitzen zitzaion, bere ustezko porrota ez baitzen hain porrota ere izan, menturaz; nolanahi ere, beste aldarte batekin itzuli zen langelara.
|
|
|
eta orain sar zaitezte: zuen eskuetan jartzen naiz?; bazirudien, beraz, Nazario beldur zela, Rakelen gelan zer ikusiko ote zuen; aldi berean, bere beldurrak eta bere berekoikeriak deseroso sentiarazi behar zuten Nazario, baldintza haietan emaztea jaikiaraztea ez baitzen, inondik ere, gizalegea; gizonak, beraz, deserosotasunaren itzal
|
hura
behar zuen buruan, ezin estal zezakeena komenientziazko aitzakia bat asmatu ezean; eta, orduan, emazteari besoa eskaintzen ziola, esan zuen:
|
|
|
Domingok, beraz, galdera
|
hura
behar zuen eta kezka hura behar zuen: ke arteko giro hartan inor ez zen hartaz ohartzen, eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan?, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez?. Edo haiek, edo gu?!??:
|
|
|
Domingok, beraz, galdera hura behar zuen eta kezka
|
hura
behar zuen: ke arteko giro hartan inor ez zen hartaz ohartzen, eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan?, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez?. Edo haiek, edo gu?!??:
|
|
|
Sortzear zèn eguzki haren itzalpean, etorkizunaren irrika sutsuan bizi den pertsonak gutxi behar izaten du geroaldia orainaldi bihurtzeko?, Domingok pasioz hitz egiten zuen: ezker esku ukabil bihurtuak eta haren begiei zerièn dirdira bereziak ez zuten besterik adierazten behinik behin; orduan ere, baina, Domingok galdera hura zuen buruan, galdera
|
hura
behar zuen?, bazkalondoren kafea hartu eta etxera deitu baitzuen berriro; hargatik edo, baita giroa gero eta zitalagoa zelako ere, Domingo bezperan baino urduriago zegoen, eta are urduriago jarri zen, lehenengo deialdian ama jarri, eta jarri ez beste katigatu baitzuen telefonoa; bigarrenean saiatu zen, baina soinu batzuek eragotzi zioten deia; hirugarrenean, aldiz, bezperan bezala, Maria Bibiana ... –Aita eta Teofilo Maria bahitu dituzte, baina jakin nahi baduzu??, eta berriro sartu ziren soinuak, haize ziztu marrantatsu bezain disonanteak?, Maria Bibianaren ahotsa estaltzen zutenak, harik eta, komunikazioa eten aitzin, Domingok esan zuen arte:
|
|
|
Maria Bibianak, izan ere, sabelaren arrazoiak behar zituen, alde batetik, neba babestera eta arriskuak ekiditera bultzatzen zutenak? iruditu ere, iruditu baitzitzaion Maria Bibianari istant hartan, menturaz, Domingo baino urtebete zaharragoa zela urtebete gazteagoa zen arren, hain zen Domingo zen bezalakoa, txoriburua bai, baina baita maitagarria ere; bestetik, infernuaren irudi obsesibo
|
hura
behar zuen buruan: egia zen izeba Ernestinak noizbait esan ziola frai Millanek esan ziola oso litekeena zela infernura joango zèn jendearen kopurua txikia izatea, baina egia zen, halaber, eskrupulualdiak jotzen zuenean, alferrikakoak zituela argudio guztiak:
|
|
|
Colemanen aldetik oso polita izan da, eta Realari dion begirunearen adierazgarri, ez gezurra esatea, hori ohikoa baita, baizik nola biribildu duen, zein ederki eta zelako ganoraz pintatu dituen alegiazko xehetasun guztiak: esan zezakeen soilik etxea uholdeak hartu diela, eta aski zatekeen, baina begiruneak bultzaturik erantsi du garbigailua matxuratu zaiela, beheko solairuan umeak bizi direla eta uholdea bereziki arriskutsua izan zitekeela, eta horregatik nahiago izan duela prentsaurrekora joan baino lehen anabasa
|
hura
behar bezala konpondu?
|
|
|
Sortzear zèn eguzki haren itzalpean –etorkizunaren irrika sutsuan bizi den pertsonak gutxi behar izaten du geroaldia orainaldi bihurtzeko–, Domingok pasioz hitz egiten zuen: ezker esku ukabil bihurtuak eta haren begiei zerièn dirdira bereziak ez zuten besterik adierazten behinik behin; orduan ere, baina, Domingok galdera hura zuen buruan –galdera
|
hura
behar zuen–, bazkalondoren kafea hartu eta etxera deitu baitzuen berriro; hargatik edo, baita giroa gero eta zitalagoa zelako ere, Domingo bezperan baino urduriago zegoen, eta are urduriago jarri zen, lehenengo deialdian ama jarri, eta jarri ez beste katigatu baitzuen telefonoa; bigarrenean saiatu zen, baina soinu batzuek eragotzi zioten deia; hirugarrenean, aldiz, bezperan bezala, Maria Bib... " Aita eta Teofilo Maria bahitu dituzte, baina jakin nahi baduzu...", eta berriro sartu ziren soinuak –haize ziztu marrantatsu bezain disonanteak–, Maria Bibianaren ahotsa estaltzen zutenak, harik eta, komunikazioa eten aitzin, Domingok esan zuen arte:
|
|
|
iritziz aldatu naiz, atea ireki dizuet... eta orain sar zaitezte: zuen eskuetan jartzen naiz"; bazirudien, beraz, Nazario beldur zela, Rakelen gelan zer ikusiko ote zuen; aldi berean, bere beldurrak eta bere berekoikeriak deseroso sentiarazi behar zuten Nazario, baldintza haietan emaztea jaikiaraztea ez baitzen, inondik ere, gizalegea; gizonak, beraz, deserosotasunaren itzal
|
hura
behar zuen buruan, ezin estal zezakeena komenientziazko aitzakia bat asmatu ezean; eta, orduan, emazteari besoa eskaintzen ziola, esan zuen:
|
|
|
Ada ohi baino urduriago zegoen, baina, horregatik, hain zuzen ere, gogoratu behar zuen –gogoratuko ez zuen, bada! – ihes egindako egunean hotelean pasatutako afalondoa, noiz eta kopa bat, bi, hiru eta lau hartu baitzituen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; eta gogoratu behar zuen, batez ere, une hura, zeinean airean igeri ibili baitzen, lurreko arazo guztien gainetik. Esperientzia
|
hura
behar zuen, bai, horregatik gelditu baitzen, beharbada, ardo gozo botilari begira, liluratuta bezala, izebarekin bi kopatxoak hartu ondoren; zer ote zuen Adak une hartan buruan?; koska bat falta ote zitzaion, koska bat besterik ez, klimaxa lortzeko eta airean hegan sentitzeko?; Adari, halakoetan, iragan hurbila idealizatzeko joera nagusitzen zitzaion... bere ustezko porrota ez baitzen hain porrot...
|
|
|
Domingok, beraz, galdera
|
hura
behar zuen eta kezka hura behar zuen: ke arteko giro hartan inor ez zen hartaz ohartzen –eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan–, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez –" Edo haiek, edo gu...!" –:
|
|
|
Domingok, beraz, galdera hura behar zuen eta kezka
|
hura
behar zuen: ke arteko giro hartan inor ez zen hartaz ohartzen –eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan–, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez –" Edo haiek, edo gu...!" –:
|
|
|
(•) Maria Bibiana lotsatuta zegoen, pilotuarekin lotsagarri geratu zelakoan, konfesioaren kontuarekin, eta horregatik, beharbada, amaren" Ez diogu uzten!" entzun zuenean, berdin jarraitu zuen, itxura batean; gero, baina, arestian aditua pixkaka bereganatzen zuela, ezetz esan zuen buruaz, ezetz eta ezetz: Maria Bibianak, izan ere, sabelaren arrazoiak behar zituen, alde batetik, neba babestera eta arriskuak ekiditera bultzatzen zutenak... iruditu ere, iruditu baitzitzaion Maria Bibianari istant hartan, menturaz, Domingo baino urtebete zaharragoa zela urtebete gazteagoa zen arren, hain zen Domingo zen bezalakoa, txoriburua bai, baina baita maitagarria ere; bestetik, infernuaren irudi obsesibo
|
hura
behar zuen buruan: egia zen izeba Ernestinak noizbait esan ziola frai Millanek esan ziola oso litekeena zela infernura joango zèn jendearen kopurua txikia izatea, baina egia zen, halaber, eskrupulualdiak jotzen zuenean, alferrikakoak zituela argudio guztiak:
|
|
2010
|
|
|
Gaur erakutsiko diat eginalean, gure izkuntza leuna dela, eze dagola, sasi iakintsu orrek uste baño geiagorako gai ditekela. (?) Zer esango luke euskaldun erdelzale orrek, nik esanen banio nongonaiko izkuntzara baino gure ontara obeki itzuli ditezkela Iliada eta Odisea??; banekien, azkenik, Orixek berak ere sariren bat irabazia zuela, Kixoteren 9 atalaren itzulpenagatik; euskal mundua, beraz, ez zegoen lotan, zuk aditzera eman zenidàn auzian, baina nola, alde batetik, ez nuen gai
|
hura
behar bezala menderatzen, eta nola, bestetik, zure erasoaren bat batekotasunak ezustean harrapatu ninduen, halaxe geratu nintzen zure aurrean mozolo bat bezala, hitzik gabe?
|
|
|
Beste eskarmentu
|
hura
behar nuen, beraz, Gibelalde doktorearen aholkua aintzakotzat hartzen hasteko: esan nahi dizudana da urte luzeetan bizi izan naizela, geroztik,, neure?
|
|
|
Ez dago presarik" esan nion. Nik ere presa nuen, baina ez nuen presaka ibili nahi, momentu
|
hura
behar bezala nahi nuen gozatu, unez une dastatu. Biluzi egin nuen H. Haren gorputza neure begiz jotzeko, neure eskuez haztatzeko, neure ahoaz laztantzeko.
|
|
|
Gaur erakutsiko diat eginalean, gure izkuntza leuna dela, eze dagola, sasi iakintsu orrek uste baño geiagorako gai ditekela. (...) Zer esango luke euskaldun erdelzale orrek, nik esanen banio nongonaiko izkuntzara baino gure ontara obeki itzuli ditezkela Iliada eta Odisea?"; banekien, azkenik, Orixek berak ere sariren bat irabazia zuela, Kixoteren 9 atalaren itzulpenagatik; euskal mundua, beraz, ez zegoen lotan, zuk aditzera eman zenidàn auzian, baina nola, alde batetik, ez nuen gai
|
hura
behar bezala menderatzen, eta nola, bestetik, zure erasoaren bat batekotasunak ezustean harrapatu ninduen, halaxe geratu nintzen zure aurrean mozolo bat bezala, hitzik gabe...
|
|
|
Beste eskarmentu
|
hura
behar nuen, beraz, Gibelalde doktorearen aholkua aintzakotzat hartzen hasteko: esan nahi dizudana da urte luzeetan bizi izan naizela, geroztik," neure" erritmoan —erritmo" antinurmiko" batean, hitzak asmatzen hasita—, izan ditudan nagusi eta prioreen ulerkortasun erabatekoarekin, derradan hori ere, haiek —guztiek— libratu baininduten lan nekoso orotatik; mezak, berriz, isil ematen ditut, kantuetan behartu gabe; neure erritmo hori, ondorioz, ezin hobeto etorri zait pazientzia lantzeko... eta pazientziak bakea ekarri dit:
|
|
2011
|
|
|
Nire neskarena lirainagoa zela erabaki nuen. Nire ondorioaren berri ematea ere pentsatu nuen, baina ez nuela asmatuko erabaki nuen, ez bainekien orduan eta ez baitut ikasi sekula emakumeek entzun nahi duten
|
hura
behar den unean esaten.
|
|
2012
|
|
|
Horregatik baloreei buruz galdetzen didatenean esaten dut: nik ez dut balorerik, gauzak baloratu egiten ditut, hontarako eta hartarako, garaian garaian, estrategikoki, hau edo
|
hura
behar dudalako, nire pasarte batean.
|
|
|
Pozik nengoen. Aspaldiko partez planak egiteko gogoz ikusi nuen neure burua eta, egun
|
hura
behar bezala amaitu behar nuela erabakita, Elenari deitu nion. Berehala esan zidan lokalerantz zetorrela.
|
|
|
Notarioak
|
hura
behar bezala jaso ondoren, lagun zaharrak nire ahalmen bat eransteko esan zidan, eta herrialde hartan bizi zen merkatari ezagun bati dena bidaltzeko, berak idatzitako eskutitz batekin batera, eta gero erantzunaren berri izan arte bere etxean geratzeko proposamena egin zidan.
|
|
2013
|
|
|
–Bada, lehengo astean lagun arkitektoari deitu eta berriro eskatu nion etor zedila, duda batzuk nituela-eta. Zer hoberik, baina,
|
hura
behar bezala hartzeko, opari bikain bat baino?. Lehenik, bere abizenari dagokion armarri dotore bat egitea otu zitzaidan, baina opariak ez ninduen erabat betetzen, eta ideia hobe baten zain gelditu nintzen.
|
|
|
Dorre Bikien suntsipenaren irudiak, sortu ahala bota zituen erroak mundutarren inkontziente kolektiboan, islamiarrenean bereziki: erran nahi baita Raissak irudi
|
hura
behar zuela azpitik eraginka, are gehiago semeak orduan izan zuèn jarrera oroituta, ekintzaile bihozgabeen aldekoa?
|
|
|
Dorre Bikien suntsipenaren irudiak, sortu ahala bota zituen erroak mundutarren inkontziente kolektiboan, islamiarrenean bereziki: erran nahi baita Raissak irudi
|
hura
behar zuela azpitik eraginka, are gehiago semeak orduan izan zuèn jarrera oroituta, ekintzaile bihozgabeen aldekoa...
|
|
|
–Bada, lehengo astean lagun arkitektoari deitu eta berriro eskatu nion etor zedila, duda batzuk nituela-eta. Zer hoberik, baina,
|
hura
behar bezala hartzeko, opari bikain bat baino.... Lehenik, bere abizenari dagokion armarri dotore bat egitea otu zitzaidan, baina opariak ez ninduen erabat betetzen, eta ideia hobe baten zain gelditu nintzen.
|
|
2015
|
|
|
Antz horretaz jabetu zenean zalantzan geratu zen berriro, patuaren seinalea ala kasualitate hutsa ote zen, baina duda izpirik gabe erabaki zuen emakume hura nahi zuela etxean, emakume
|
hura
behar zuela han lanean, eta halaxe gertatu zen, arazo eta luzamendurik gabeko tratua itxi eta gero.
|
|
|
Halaxe ibiltzen nintzen neu ere, Ritak eta biok ez baikenuen sekula ere Hansen arazoaz behar bezala hitz egin eta ez genuen korapilo
|
hura
behar bezala askatzen asmatu. Ez genuen Hansen akordurik estaltzen, berari buruz hitz egitea ez zitzaigula batere kostatzen ematen zuen baina itxurak ziren, axalak estaltzen zuen mamia baizik ez.
|
|
2016
|
|
|
Zaintzaile berriagatik topa egin, eta lantegia inauguratu berritako kontuak gogoratzen hasi zen nagusia. Garai hartarako oso modernoak ziren instalazio eta makinaz hornitu omen zuten fabrika;
|
hura
behar bezala zaintzeko norbait behar, eta zein egokiagoa horretarako bere txikitako lagun hura baino. Berak ekarri zion, bidaia batetik, lehen egunean bertan estreinatu zuen jaka urdin dotore hura, gainontzeko langileen oso gainetik jartzen zuten botoi urre koloreko haiekin apaindua.
|
|
|
Venezuelako neskak ispilu berezi haren ondoan egingo zuen lo gau hartan. Emakume
|
hura
behar bezala artatzeaz bakarrik arduratu behar nuen nik, jaten ondo emateaz eta, goizero, gelako bazterren batean gera zitezkeen odol orbanak garbitzeaz. Izan ere, beti jo izan da bertute goresgarritzat senideei eta zure odol bereko jendeari laguntzea!
|
|
2017
|
|
|
hartzen zen. Horrenbeste debaluatu zen emakumeen lana, non hirietako gobernuek emakumeen etxeko produkzioa (batez ere alargunena) aintzat ez hartzeko esan zieten gremioei, ez zelako benetako lana, eta emakumeek lan
|
hura
behar zutelako, laguntza publikoen beharrik ez izateko. Wiesnerrek dio, gainera, emakumeek onartu egiten zutela fikzio hura, eta are barkamena eskatzen zutela lan eske erreguka ibiltzeagatik, beren burua mantentzeko behar zutenez (ibid.:
|
|
|
Nahiko astunak baziren biak batera, baina Aitak giza esperientziaren reducto absurdum hartaz esandakoa gogoratu zitzaidan berriro, pentsatuz nik antza zenez Harvarden ametitua izateko neukan aukera bakarrean. Beharbada datorren urterako; pentsatuz beharbada bi urte pasa behar direla unibertsitatean
|
hura
behar bezala egiten ikasteko.
|
|
|
«Oraindik mordoa dago hura hartu dudan tokian. Baina nik
|
hura
behar. Inork ez al du ikusi».
|
|
2019
|
|
|
Stendhal, berriz, bat dator bere buruarekin, lasai lasai; baina emakumea behar du, emakumeak
|
hura
behar duen bezalaxe, irudi baten eta destino baten batasunera biltzeko bere existentzia sakabanatua; gizonak besteen bidez iristen du izatea, baina ezinbestekoa du besteak kontzientzia mailega diezaion: beste gizonek ezaxola handiegia diete, ordea, beren parekoei; emakume maiteminduak baino ez dio irekitzen bihotza gizon maiteari, eta bertan abegi ematen osoro.
|
|
2022
|
|
|
Zilarrezko zirkuluak zabaldu ziren hondoko ur beltzetan. Une hartan Jokintxoren eztenkadetako bat behar nuen, Garnier andrearen kontrako irain mingarri, suntsigarri bat, ilargi jo
|
hura
behar zuen tokian jarriko zuena. Baina Jokintxok isilik zirauen.
|
|
|
Mendeku
|
hura
behar nuen aurrera jarraitzeko.
|
|
|
Gerra ondoko lehenbiziko urteetan, emakumeek lanean segitu zuten, ezkonduta ere. Behar handia zegoen familietan, miseria handia, eta diru
|
hura
behar zen. Gainera, etxe aunitzetan gizonik ez zegoen, edo ez zuen lanik".
|
|
|
Soldata miserable baten truke. Baina diru
|
hura
behar nuen aurrera ateratzeko, nire semearen ikasketak ordaintzeko. Urte oso gogorrak izan ziren.
|
|
|
Belenek ere, emakumeen lan hura etxeko ekonomiarako behar beharrezkoa zela azpimarratu dit: " Emakumeen lan
|
hura
behar zen. Gizonek ez bazuten ezer arrantzatzen, esku hutsik etortzen baziren, ez zegoen soldatarik, eta baxuran askotan gertatzen zen.
|
|
|
Baxurako arrantzaleen emakumeek, halabeharrez, lanera joan behar izaten genuen. Ez zegoen urte osoan lanik, baina diru
|
hura
behar zen".
|
|
2023
|
|
|
Hori egin orduko, atso garai dotore bat atera zen atarira. Leku hartan etxekoandrerik bazen,
|
hura
behar, ibilerak eta itxurak hala baitzioten. Ilea motots estu estu batean bildua zeukan, eta tatuajeak ezpainetatik behera, kokotsean bakarrik.
|
|
|
Trapezio forman geratu zitzaizkion ezpainak; erronbotuta, begiak. Erantzun zion txikiegia zuelakoan zela, edo beste kamiseta bat konpontzeko kolore
|
hura
behar izan zuela, ez du gogoan ongi zer.
|