|
2023
|
|
|
Lehen toki erakundeen bilakaera historikoa aipatu dut eta toki autonomia izan dut gidari, baina oraingo honetan zaintza izango da gure gidaria. Azterketa hori egin eta gero, XIX. mendeko Espainiaren historia hobeto ulertzeko aukera izan dut,
|
horretan
toki erakundeen araubidea zehazteak eragin handia izan zuelako. Bilakaera horren azterketa egitean, gaur egun toki erakundeen gaineko kontrolaren jatorria uler daiteke.
|
|
|
" Aurrekontu egonkortasunaren helburua ez betetzea diruzaintzako gerakinarekin inbertsio gastuak finantzatzeagatik gertatzen bada, plan ekonomiko finantzarioaren ordez Udalbatzaren Osoko Bilkurari jakinaraziko zaio kontu hartzailetzako eginkizunak betetzen dituen organoaren txostena, inguruabar hori egiaztatuz". Txosten
|
horretan
toki erakundearen kontu hartzailetzak finantza jasangarritasunaren ebaluazioa egin du. Txosten horren berri osoko bilkurari jakinarazteaz gain, Arabako Foru Aldundiari ere jakinaraziko zaio.
|
|
|
ONDORIOAK lehenengoa.— Espainiako Estatua urte gutxitan diktadura batetik sistema demokratiko batera igaro zen. Ibilbide horretan, EK tresna garrantzitsuena izan zen eta
|
horretan
toki erakundeen autonomia aldarrikatu egiten da. EKren printzipio nagusia batasuna izan daiteke (horrela aldarrikatu zuen KAk 4/ 1981 Epaia eta gero), baina autonomia printzipioak presentzia handia du, oso handia.
|
|
|
EKren 142 artikuluak xedatzen duenaren arabera, toki ogasunek, legeak toki erakundeei aitortzen dizkien eskumen guztiak aurrera ateratzeko, beharrezko baliabideak eskuetan eduki behar dituzte. Adierazpen
|
horretan
toki erakundeen gastu jarduera aipatu egiten da, eskumenak aurrera ateratzeko beharrezko baliabideak erabiliko dira. Horrez gain, xedapen horretatik ere toki ogasunek baliabideak lortu behar dituztela ulertzen da eta, jarraian, 142 artikuluak baliabideak lortzeko modu ezberdinak aipatzen ditu:
|
|
|
Toki erakundeen gaineko eskumenen banaketari jarraituz, oinarrizko arauketa Estatuak ezartzen du. Tokierakundeen oinarrizko araubidea Estatuak ezatzen du eta
|
horretan
toki erakundeen ondarearen gaineko finantza zaintzaren beharra oinarrizko arauketa horretan dago. Beste finantza zaintzako esparruak zehaztu ditugunean arauek (lege xedapenak eta erregelamendu lerrunekoak ere) finantza zaintza egikaritzen duen organo eskudunari egiten diote erreferentzia, baina kasu honetan legea zehatza da:
|
|
|
lehenengo eta behin, 2019ko COVID19 pandemiak administrazioei eta herritarrei ekarriko zizkieten arazo ekonomikoei aurre egiteko prinztipio biek ekartzen zituzten arau fiskalak (aurrekontu egonkortasuna, gastu araua eta zor biziaren gaineko arau fiskalak) etenda gelditu ziren. Administrazioek, esangura
|
horretan
toki erakundeek ere, ez dituzte arau fiskalak bete behar, baina horrek ez du esan nahi politika horiek ekartzen dituzten informazio betebeharrak bete behar ez direnik. Bigarren ñabardura 2023ko apirilean Europar Batasuneko 27 herrialdeek hartutako erabakian dago:
|
|
|
Indarrean dagoen Ekonomia Itunak toki erakundeen gaineko finantzazioaren inguruan xedapen anitzak ditu. Ekonomia Itunaren lehenengo kapituluaren hamabostgarren atalak toki ogasuna titulua dauka eta
|
horretan
toki erakundeen derrigorrezko hiru zergen gaineko xedapenak egiten dira: Ondasun Higiezinen gaineko Zergari, Jarduera Ekonomikoen gaineko Zergari eta Trakzio Mekanikodun Ibilgailuen gaineko Zergari buruzko arauketa lurralde historikoei dagokie (TOL, beraz, ez zaie horiei aplikatzen) 276 Izaera tributarioa duten bestelako diru sarreren gaineko arauketa ere lurralde historikoei dagokie, beti ere honako baldintzak betez gero (Ekonomia Itunaren 42 artikulua):
|
|
|
Baina, EKaren 133.2 artikuluak egiten duen lege erreserba eta 149.1.14 ak egiten duen eskumenen erreserba berezko tributuak ezartzeko benetako aukera kentzen die toki erakundeei. Kontuan eduki behar dugu EKren 133.2 artikuluak tributu sistema lege bidez ezarri dela ezartzen duela; eta
|
horretan
toki erakundeek galdu egiten dute, lege lurruneko araurik emateko aukera ez dutelako. Eskumenik eza horren harira, toki erakundeei euren tributu sistema propio eta bereiztua izateko aukera guztia kendu egiten zaie.
|
|
|
" autonomiaren eta finantza nahikotasunaren printzipioen benetako egikaritzari zuzendutako sistema eratu nahi da". Baina lege
|
horretan
toki erakundeen finantza jardueraren gainean kontrol ugari ezartzen dira, aurreko sistema zentralistaren oinordeko. Sisteman aldaketak egon ziren baina, nahiz eta autonomia gehiago eman, toki erakundeen autonomia diru sarrerak jaistean oinarritu ziren, eta hortara, toki erakundeei bi aukera bakarrik eman zitzaien:
|