|
2003
|
|
|
Eusko Ikaskuntzari zera eskatzen zioten, aldizkariaren urteko ale bat gutxienez euskaraz izatea. Baina ekarpenen faltaz baldintza
|
hori
ez zen bete.
|
|
|
Hau da, (historiari buruz) idazten, bide normala jarraituz, irakurtzean ikasi genuke, baina aukerek urriak izaten jarraitzen dutenez, halabeharrez idaztean ikasten dugu euskaraz idazten (eta, ondorioz, idazten ikasten jarraitzen dugu, beti ere). Eta
|
hori
ez da, askotan, oso komenigarria, testuaren kaltean doalako, batez ere idazten diren lehenengo testuen kaltean (eta hemen lotsagorritu nintzateke, euskaraz idatzi nituen nire lehenengo artikuluak gogoratzean, baina tira...). Beraz, halako liburuak, eta ezbairik gabe, laguntza handia ematen digute alde horretatik, eta, bestalde, belaunaldi berriaren joera geroz eta handiagoaren nolabaiteko lekuko ere badira, zeren eta, egileen artean, badago jadanik argitalpen gehienak euskaraz egin duenik.?
|
|
2004
|
|
|
Pixkanaka indarra hartzen joan zen 1870 urte bitartean eta bigarren karlistaldiaren ondoren 1876 urte inguruan, behin betiko garapen aldia hasi zen. Fase hori hainbat hamarkadaren atzerapenaz iritsi zen, Europako gune «aurrerakoiekin» alderatuz gero, baina
|
hori
ez zen oztopo izan Hego Euskal Herria, Iberiar penintsulako bigarren industria gunea bilakatu zedin. Lehenengoa Katalunia izan zen, XIX. mendearen hasieran jadanik ondo errotutako lantegi gunea baitzen.
|
|
|
Ekonomiaren ahulezia handiena zen produkzio kapazitatea kontsumitzearena baino handiagoa zela. Izan ere, populazioaren zati handi batek (nekazariak eta beheranzko joera zuten industrien, ikatza, kotoia, oihalak langileak) oparotasun orokor
|
hori
ez zuen bizi.
|
|
|
Izatez aurreko ataletan ere ez da zonalde horren aipamen espliziturik ageri, baina ezta Bizkaia, Gipuzkoa edo Arabarenik. Hortaz Aro Modernoko atalera iritsi artean gabezia
|
hori
ez zen bereziki nabarmena, posible baitzen puntu generikoen baitan lurralde guztien erreferentziak txertatzen joatea (adibidez, erromatar hirigintza, puntuak, lurralde zehatzik aipatu ez arren, Iparraldeko Lapurdum zein Bizkaiko Forua edo Arabako Veleia ikusteko aukera ematen zuen; eta gauza bera egin zitekeen Erdi Aro ataleko. Lurralde historikoen egituratze instituzionala?
|
|
|
119), gerra hark, ondorengo historiografiak halako izena eman arren ez baitzuen zerikusirik izan Espainiaren independentziarekin (baizik gerra dinastiko eta Antzinako Erregimen vs. liberalismo gatazkekin). Historialari
|
hori
ez da ausartu. Guerra de la Independencia, izendapena beste batekin ordezkatzen, espainiar historiografian sakon errotuta dagoen konbentzio deritzolako.
|
|
|
Gorago adierazi guztiaren argitan, Euskaltzaindiak, zazpi probintzia edo herrialdeen osotasuna adierazteko, Euskal Herria izenaren egokitasuna, zuzentasuna eta zehaztasuna berresten du, eta izen
|
hori
ez dela izate politiko administratibo konkretu baten baliokide. Aldi berean, gogorarazi nahi du mendez mendeko tradizio luzeari begirunea zor zaiola, eta inork eta ezerk ez du tradizio hori hausteko edo bere gogara aldatzeko eskubiderik.
|
|
2005
|
|
|
Oraingoz dakigunetik, euskalari nagusienen arabera, euskara genetikoki ez dago ahaidetuta beste ezein hizkuntza bizi zein hilekin. Baina egoera
|
hori
ez da ez saiatzearen ondorioz, euskararen etorki eta ahaideei buruzko proposamenak jada
|
|
|
Euskaldunak, hau da, euskara dakitenak hain zuzen ere, euskoiberismoarekin kritikoenak dira. Baina
|
hori
ez da arrazoi politiko ideologikoengatik, edozein euskal hizkuntzalari pozik bailegoke euskara beste hizkuntzaren baten ahaide dela baieztatuko balitz, euskal hizkuntzaren barne berreraiketa bidez lor daitekeen informazioa mugatua baita. Baina euskarak duen harreman genetiko onargarri bakarra duela 2.000 urteko akitaniera da, oraingoz euskararen arbaso argiena.
|
|
|
nola aterako dira, dictadura de 50 años? eta gero egun batean demokrazia,
|
hori
ez da inbentatzen. A ez?
|
|
|
ez ez barkatu, zuk dauzkazu iturri pilo bat hori izateko besteak ez dauzkana. Beraz,
|
hori
ez ahaztu, ze ahazten duzun momentuan injustu bihurtzen zara. Ez ditugu inoiz maila berdinean ipini behar ekintza eta erreflexioa.
|
|
|
–hau ondo?? bueno,
|
hori
ez da intelektualaren rola, hori da periodiko batek aprobetxatzen du intelektual bat periodikoaren helburuak aurrera ateratzeko. Hori da hain zuzen nire ustez egin behar ez dena.
|
|
|
Orduan nik esan nuen: aizu,
|
hori
ez da hain ebidentea, polemikan ebidentea da, baina bestela ez da hain ebidentea. Abertzaletasuna bera, iraultza egin eta gero etorri den gauza bat da, beraz lehenago iraultza bat dago, eta gero datoz demokrazia eta abertzaletasuna.
|
|
|
–Ilustrazioaren problema da hori, baina eske
|
hori
ez da horrela, arrazoi sinple bategatik: moral bat ez da logikaren gainean eta ez da arrazoimenaren gainean eraikitzen, baizik morala identifikatzen da norbere nortasunarekin.
|
|
|
Euskal Herri libre bat lortzeko helburua dauka eta hor, proiektu horretan bukatzen da. Ez du pentsatzen zer moduko Euskal Herria izango dugu orduan,
|
hori
ez da planteatzen; ze orduan planteatu egin litzateke: eta ze moral.
|
|
|
...dizkarira erakartzeko, Herranek harpidetza orri bat zabaldu zeun hirian, Revista ren helburu aberkoiak adieraziz eta irakurleen sentimentu euskaltzaleei dei eginez62 Halabeharrez, aldizkariak bereganatu zituen harpidedunen zerrenda bat eskuratu dugu, 1879ko Revista ren ale batean agertu baitzen63 Dirudienez hiri hartako harpidedun gehiago hurrengo batean agertzekoak ziren, nahiz zerrendaren segida
|
hori
ez zen inon agertu. Daukagun zerrendan laurogeita sei izen agertzen dira euren lanbideekin.
|
|
2006
|
|
|
hori baskoien oihana bezala itzultzea hobetsi dugu, aurreko ataletan azaldu bezala,, saltus?
|
hori
ez delako seguruenik unitate administratibo bat, termino geografikoa baizik. 19 Plinio, Nat.
|
|
|
Aurreko formetara itzuli zirela dirudi, Erroma aurreko tribuetara. Benetan erromatartua egon balitz,
|
hori
ez da posible. Esan izan da, Euskal Herriko gizartea erromatartua egon arren, ezaugarri propioak gorde zituela.
|
|
|
Baina,
|
hori
ez da baskoien epigrafea; erromatar epigrafia arrunta jarraitzen zuten baskoiek. Beraz, ez dago frogarik.
|
|
|
Beraien ohitura basatiak, hizkuntza ulertezina, jantziak, orrazkera, izaera lapurretazale eta gezurtia, etab. deskribatu zituen. Baina, berriz azpimarratuko dugu, esan bezala, irudi
|
hori
ez dela garaiko euskaldunen errealitatearekin identifikatzen.
|
|
|
Egia esan, Tito Liviok ez digu gehiegi esaten antzinako euskaldunen irudi basati eta barbaro horren inguruan. Kontuan hartu behar dugu
|
hori
ez dela bere asmoa, gerra sertoriarra eremu honetan nola garatu zen kontatzea baizik. Edonola, informazio interesgarria eskaintzen digu, antzina lurralde honetan bizi ziren taldeak eta beraien kokapena (gutxi gorabehera) aipatzen dituelako.
|
|
2008
|
|
|
Baina politika
|
hori
ez zen debaldekoa izan, horren ondorioz lehendik zetorren krisia areagotu egin zen eta gizarteak hurrengo atalean aztertuko ditugun arazo sozialak pairatu zituen. Beraz, trantsizio ekonomikoa izan ote zen ala ez galderari, ezezkoa eman behar zaiola uste dugu.
|
|
|
Dena den, ideia hori europar gizartearen zati batek onartzen duen uste moral bat baino ez da. Munduko gizarte askotan, baita europar batzuetan ere,
|
hori
ez baita horrela.
|
|
|
Service ren (2002: 354) ustez, Yeltsin eta Putin-ek desordena soziala sortzeari beldurra ziotenez politika zoro
|
hori
ez zuten burutu. Politikariek populazioa biziraupen mailaz azpitik gelditu ez zedin guztia kalkulatu zutela dio.
|
|
2009
|
|
|
Eta alderdi txarrenetakoa dugu arrotzekiko jarrera batzuetan. Nire ustez kontzientzia etniko
|
hori
ez litzateke beti istiluen erruduna, baizik eta beste interes ekonomiko eta politiko batzuk. Hala ere, jatorrizko naziotan bereizteak eraginaren bat izango zuen, dudarik gabe.
|
|
|
Una juventud que en nuestro país encontraría medios de trabajo, va a tierras desconocidas en busca de fortunas imaginarias y casi siempre enfermedades? »28 Urte batzuk beranduago, El Anunciador Vitoriano egunkarian agente hauen egitekoa guztiz kritikatzen zen, «La Trata de Marfil» deituriko artikulu batean, emigrante hauen erreklutazio eta esplotazioa, garai horietan oraindik urrun ez zegoen beltzen esklabotzarekin konparatzen zen; Cadiz, Sevilla, Santander edo Malagako lurraldeetan diruak ustelduriko pertsona bizkorrak zebiltzala salatzen zen eta horiek bertako gazteak engainatzen zituztela aberastasun promesa faltsuak eginez. Ondorioz, gazte haiek beraien «auzo alaietatik» irteten ziren, «sirena hotsak» entzunez29 Prentsan agerturiko artikulu hauek emigrantearen irudi erabat ameslari eta abenturazalea aurkezten dute, baina beraien auzoetatik joateko desio
|
hori
ez zuten barne faktoreek sortzen, kanpokoek baizik, edo hobeki esanda, agenteek esaten omen zituzten gezurrek; izan ere, emigranteen auzoak «alaiak» zirela esaten da, oparoak eta seguruak, txoritxoarentzat habia den moduan.
|
|
|
Azken finean, begien bistan dagoena eta ikerketa honen bidez aztertu nahi dena hauxe da: egunkarietatik emigrantearen irudi zehatz bat «fabrikatu» zela, egunkari bakoitzaren interesen arabera, baina irudi
|
hori
ez datorrela bat gizarteak orotara emigratzen zuenaren pertsonarengan zuen irudiarekin. Prentsan, oro har emigrantearen irudi kaxkar bat azaltzen den bitartean, gizarte iritzian eta geroago memorian, emigrante horren irudia arras ezberdina izan da, emigrantea aberastasun eta bizitza oparoarekin identifikatuz.
|
|
2013
|
|
|
Iparraldean berdin, herritar xeheen hizkuntza euskara zen, legeen hizkuntza gaskoia, Gortearena frantsesa eta unibertsitatearena (neurri batean) latina. Errealitate konplexu eta aldakor bat sinplifikatzen ari gara jakina, baina orain azpimarratu nahi duguna da egoera multilinguistiko
|
hori
ez zela Euskal Herriaren berezitasuna. Ez, Frantziako erresuman, adibidez, hala zen leku gehienetan.
|
|
2015
|
|
|
Emakumea frontetik ateratzeko arrazoiak arlo
|
hori
ez ezagutzea eta Errepublikak Ejertzito Popularra osatzea izan ziren; garai horretan, Europan, gizonezkoek bakarrik osatzen zuten ejertzitoa eta, ondorioz, Espainian ere emakumea esparru horretatik baztertu behar zen. Arrazoi horiei transmisio sexualeko gaixotasunen arazoa gehitu zitzaien:
|
|
2016
|
|
|
Mugimendu politiko bezala garatutako ideia baztertzaile eta kolonialak palestinarrekiko, eta hauen aurkako borrokan hartutako erabakiek zehaztu zuten gaur egun oraindik jarraitzen duen gatazka. Are gehiago, gatazka
|
hori
ez da soilik arabiar eta israeldarretara mugatu. Azken urteetan Israelgo gizartearen baitan banaketa areagotu egin da.
|
|
2017
|
|
|
Gilenen itzala harrotzen joan zen; Joxe Azurmendik kontatzen du frankoek erromatar bihurtzeko narrazio bat onduz joan zirela Klovis erregearen garaitik, erromatarrekin uztartuko zituzten kondairak (bir) sortuz. Bada, joera
|
hori
ez zen karolingiarren garaian bukatu eta, Chanson de Roland sortutako XII. mendean bertan, Le charroi de Nîmes gesta kantua ere (bir) sortu zuten, Nîmes azpiratzeari buruz (752), eta Gilen egin zuten haren protagonista. Kantuaren helburua noski ez zen kontakizun zehatz eta zintzoa ematea, hasteko Gilen 752an, karolingiarrek oinpean hartu zutenean, jaio gabe zen artean.
|
|
2018
|
|
|
zutenak. Horiek ere euskaldunak izango ziren, baina
|
hori
ez da nahikoa baieztatzeko herri horretan ere euskalduna izatea beharrezkoa zela zerbitzatzeko10 Dena den, apaiz horiek jaio zirenean, XVIII. mendearen erdialdean, Lezaman, euskara izango zen hizkuntza nagusia.
|
|
|
Aiaraldeko mendebaldean, euskara desagertzen ari zen, belaunaldien arteko transmisioa etenda zegoelako. Baina kontuan hartu behar da
|
hori
ez zela bat batean eta erabat gertatu, prozesua hasi zenetik azken euskaldunak desagertu ziren arte gutxienez hamarkada batzuk igaroko baitziren.
|
|
|
Baina euskararen arrastoak ere badira hor, Lexartzu eta Soxoguti herrien izenek adierazten dutenez. Dirudienez, Erdi Aroan euskararen mendebaldeko muga hor egon zen, baina muga
|
hori
ez zen inondik ere zehatza izan. Horregatik oraindik aurki ditzakegu euskal toponimoak Artziniega baino mendebalderago:
|
|
2022
|
|
|
Teoria horiekin guztiarekin, bertan bizi zen biztanleriak hazkuntza demografiko bat erakustea izango zen bilakaera normalena. Berezitasunak egon daitezke beti ere, herriz herriko azterketak burutzeko orduan eta hazkuntza demografiko
|
hori
ez betetzeko zergatiak agertu daitezke gerora azalduko den moduan.
|
|
|
Egun, kontzeptu batzuk erabiltzen ditugu, baina gai hartan beste hitz batzuen bitartez adierazten ziren edo ez ziren esplizituki aipatzen. Termino batzuk ez ziren existitzen, baina horrek esan nahi ote du kontzeptu
|
hori
ez zegoenik. Horren hainbat adibide aurkitu ditut alde horretatik.
|