|
2005
|
|
|
Singularreaneta pluraleanazentueradesberdinakdituztenhizkeretan, bereizkuntzahaugaltzendahitzmarkatuekin.Adibidez, Gipuzkoakozenbait lekutanetxíak ergatibosingularraetaétxiak absolutibo ergatibopluralaedo gizónaigízonaidatibosingularraetapluralaazentuarenbidezbereizten badiraere, singularrareneta pluralaren arteko bereizkuntza
|
hori
ez da egiten
|
|
|
Bukaeran ez du nahi izango generalizazioan erori. Espiritu etnografikoak dirau bai, baina
|
hori
ez da maila teorikoan ez duelako kezkarik, erredukzionismo antzuan ez erortzeko bidea baizik. Deskribapen soila eta formala gainditurik gelditzen da, ikerketa teori koan aukerak eginez, ez modu abstraktuan, enpirikoan baizik, berez etorri zetorren ondorioa modu naturalean agiriaz.Sozilogismo berriaren ekarpenak jasoko ditu 1950ean, aurkakoa, hurren go hamarkadan, sikologismoan murgilduz.
|
|
|
Batzuen artean(+ 2,) ospetsu bilakatu da eta xehetasunak xehetasun onarpen osoa bildu duela esan dezakegu. Jakina, onarpen
|
hori
ez da gertatu autoritatea daukatenen artean eta arlo honetan zain segitzen dugu.
|
|
|
Lokailu izenpean jaso diren beste batzuek, ordea, lokailu delako testu mailako funtzio hori baizik ez dute gaur egun, jatorrizko funtzioa erraz susma daitekeen arreo: behintzat, adibidez, behin eta tzat prolatiboaz osaturik egon arreo, gaur egun bederen nekez erabil daiteke izenki predikatu gisa, prolatiboa eskatzen duen aditz batekin (jo, hartu, eduki...), behin
|
hori
ez baita tzat hartu ohi duten izen edo izenondoen kategoriakoa.
|
|
|
Aukera
|
hori
ez da dena dela beti gertatzen.
|
|
2019
|
|
|
237 Hitzaurre
|
hori
ez dago jasota N. Ormaechearen idazlan guztien edizioan (cf. Iztueta 1991). zuzenketak izan arren, argitaratzaileak eskatzen zuen behin betiko kopia mekanografiatuaren hurbilekotzat jo daiteke.238 Bestalde R.
|
|
|
A. Irigarayk nabarmendu zuen eus434 kaltzain izateko euskal jatorriaren baldintza desegokia zela. Euskaltzainburuordeak gogorarazi zuenez, puntu
|
hori
ez ezik, 1920ko beste asko ere ez ziren betetzen. 1954ko abuztuan, EIL SIEBen biltzarra ospatzen zen bitartean, buruordearen proposamena onartu eta azken idazketa egiteko batzordea osatu zuten Donostiako euskaltzainen nukleoarekin:
|
|
|
Euskaltzaindiaren gorabeherak zirela-eta, iragarki
|
hori
ez zen 1954ko otsailera arte argitaratu, Euskal Herriko prentsan ez ezik, baita Parisen edota Ame1130 ABA EUS: I. M. Echaideren gutuna N. Oleagari,.
|
|
|
858 Euskaltzaindiaren Artxiboa, Jokin Zaitegi funtsa: A. Ibinagabeitiaren gutuna J. Zaiteguiri, Horren arabera, C. Morcillo Bilboko apezpikua hitzaldiaren edukiarekin bat zetorren, baina
|
hori
ez da oso sinesgarria, Egiz aldizkariarekin izandako jarrera ikusita.
|
|
|
Milkowicz, Ch. Bally, E. Richter, J. Urquijo, J. Ithurry, A. Dirr edota A. Rovira.710 Informe de los señores académicos A. Campión y P. Broussain a la Academia de la Lengua Vasca sobre la unificación del euskera (1920) ere baliogabetu zuen, J. Leiçarragaren euskara literarioari jarritako eragozpenak funsgabeak zirelakoan.711 Kontuan hartu behar da, bestalde, euskal literatura klasiko
|
hori
ez zela erraz eskuratzen eta oso ezezaguna zela, baita euskaltzaleentzat ere.712
|
|
|
Irakurgai zuen Frantziako linguistika soziologikoan aski nabarmenduta zegoen ortografia finkatzearen ezinbestea. Izan ere, ikur diakritikoek zaildu egiten zuten euskal testuen argitalpena, sarri tipografia berezi
|
hori
ez zegoelako inprimategietan. Gainera, Frantziako euskal idazleek ez zuten sabindar ortografia erabiltzen eta bitasun hori oztopo zen batasunerako.494 F. Krutwigek bi ortografia onartzea proposatu zuen, 1920koa eta ikur diakritikorik gabea:
|
|
|
Era berean, ezkerreko ideologiak ia ez dira agertzen, garaiko euskal gizartearen izaera kontserbadoreagatik eta euskarazko kulturan ezkerrak zuen pisu txikiagatik. Izan ere, frankismoaren errepresio hutsak eskasia
|
hori
ez du azaltzen, adibidez, eskola liberal menendezpidalistaren eta are katalanismo errepublikazalearen ondareak ere diktaduran izan zuten jarraitutasunarekin konparatzen badugu.
|
|
|
Onomastikarekin jarraituta, uko egin behar izan diot hasieran erabili nuen irizpide koherenteari, hots, Euskaltzaindiaren berariazko batzordeak araututako euskal deituren formak erabiltzeari. Zoritxarrez edo zorionez, irizpide
|
hori
ez da betetzen batzorde horretatik eta Akademiaren katalogoetatik kanpo (Euskaltzaindiaren Onomastika Batzordea 1998; Azkue Biblioteka Batzordea 2006). Nire aurreko idazlanetan euskal arau onomastikoak jarraitzeko burua nekatu ondoren, bidegabea iruditu zait tesian" plus royaliste que le roi" agertzea.
|
|
|
J. Garateren gutuna J. Urquijori,). ratutako La toponimia Romana en Vizcaya (1952) doktorego tesian. J. Gorostiagak hitzaldia bizkaieraz eman zuen, baina F. Krutwigen eraginpean, lapurtera klasikoz prestatu zuten argitaratzeko bertsioa (Gorostiaga 1952a). 614 Guatemalako aldizkariaren 1952ko maiatzeko zenbakian agertu arren, J. Zaitegui lanez gainezka zegoelako, zenbaki
|
hori
ez zen 1953 arte argitaratu.615
|
|
|
Eliza katolikoak, jakina, EI SEVen, Akademiaren eta Eskualzaleen Biltzarraren laguntza izan zukeen, lehen biak inoiz suspertuz gero. Programa
|
hori
ez zen batere errealista, kontuan hartuta euskal elizgizon asko atzerriratu egin zirela, hain zuzen, euskaltzaletasunak erakarri zien errepresio politikoagatik. Akademiaren menpekotasun frankistari zeharka egindako salaketatzat uler daiteke, beraz (Altube 1949).
|
|
2021
|
|
|
133). Politikoki foruzaletasunaren inguruan gauzatu zen mugimendu
|
hori
ez zen alderdi abertzale bat gorpuzteko gai izan, baina eragin garrantzitsua izango zuen:
|
|
|
Eta garaikur gisa eman ohi zen makilak" Zazpiak bat" hitzak izan ohi zituen urtero idatzita. Jokoak Hegoaldera ere pasatzean mugaz bi aldeetarako bertsolarien joan etorri
|
hori
ez da areagotu baino egingo, eta garaikurrak idatzita daramatzan hitzek geroz eta oihartzun zabalagoa izango dute. Horrela, 1892an Donibane Lohizunen ospatu ziren Jokoetan ekitaldiaren lelo nagusitzat hartu zen" Zazpiak bat" formula.
|
|
|
Propagandarako funtzio
|
hori
ez da karlistaldietara mugatuko, eta ezta bertsopaperetara ere. Asko dira gerraurreko abertzaletasunak bertsolaritza nola baliatu zuen aipatzen duten egileak, eta Kepa Enbeita bertsolariak ildo horretan eginiko lana aipatzen da, Basarrik nola testigua hartu zion...
|
|
|
83). Bestalde, Iturriagaren hitzetan ikus daitekeenez osotasun
|
hori
ez zen Abbadieren burutazio soila," olinpiadez" ari baita hernaniarra.
|
|
|
Arturo Campionek Revista Euskara aldizkarian 1878an Manterolaren kantutegiari buruz argitaratutako testuari erreparatu besterik ez dago XIX. mende amaierako lehen euskal kulturgile haiek topatu zuten egoeraz jabetzeko. Baudrimont delako batek euskaldunek inoiz ez zutela literatur sorkuntzarako joerarik erakutsi idatzia zuen, eta nafarrak gabezia
|
hori
ez zela berezkoa erantzuten zion: " Es inútil buscar en otra parte solucion al problema que nos ocupa.
|
|
|
Eta horrela aitortzen du Maialen Lujanbiok ere: " Egia esan gure artean jarri genion fama
|
hori
ez da oso justua izan. Denboraren joanean aldizkariak erreportaje pila bat argitaratu ditu kontsultarako oso baliagarriak eta erreferentzialak suertatu zaizkidanak" (M. Lujanbio, elkarrizketa pertsonala, 2017/VII/17).
|
|
|
28 grafikoan ikus daitekeenez, ordea, testu horiek betetako orrialde kopuruan beherakada
|
hori
ez da apenas nabaritzen. Beherakada baino motelaldia gertatu da, bada, azken txapelketetan presentzia mediatikoak izandako hazkundean.
|
|
|
Bertso saioen grabaketen eskaintzak jarraitzen du muina izaten: " Ikusten genuen hamar urtetako ibilbidean bildutako materiala genuela, Xenpelar Dokumentazio Zentroak are gehiago zuela bilduta, eta guzti
|
hori
ez zela behar bezain ongi aprobetxatzen. Beraz, artxiboa Xenpelarrekoekin aberastu eta berrantolatu egin dugu, eta bilatzailea hobetzea izan da lehentasuna" (J.M. Irazu, elkarrizketa pertsonala, 2017/IX/28).
|
|
|
Orain kontua zera da: alde batetik,
|
hori
ez galtzeko bideak jartzea; eta beste aldetik, saturazio puntura inoiz iritsi gabe, beti margina bat gordez funtzionatzea" (Siadeco, 1995: 40).
|
|
|
Haren semeek ere gutxitan entzungo omen dute kantuan. Hala ere, grabatzerako orduan
|
hori
ez zen oztopo bat; irudia bakarrik hartzen baitzuen kamarak. Soinua, esana dugun bezala, muntaia denboran gehitu zitzaion filmari.
|
|
|
Gipuzkoako bi egunkari nagusien arteko sinadura trukaketa
|
hori
ez zen bi sinadura garrantzitsuenen artean bakarrik gertatu. Javier Aramburuk, Iñaki Linazasorok, Antonio Valverde Ayaldek (epaimahaiko 1962koan), Santiago Aizarnak, Fernando Artola Bordarik (epaimahaiko, hamarkadako txapelketa guztietan) edo Joxe Mari Oterminek ere, guztiak kazetari edo kolaboratzaile gisa bertsolaritzari jarraipen esanguratsu bat egindakoak, bietan idatzi zuten.
|
|
|
Zavalak urradura
|
hori
ez zuen, noski, plano pertsonal batean bakarrik ikusten; ahozkotasuna nagusi zen ekosistema aurremoderno guztia ikusten zuen galtzear. Horrela, esaterako, euskal komunitateak denbora gutxian bizi izandako transformazio sakona seinalatzen zuen:
|
|
|
64). Aurreko zikloetan lotura
|
hori
ez zen hain garbi egiten. Zavalak, esaterako, galtzear zen mundu baten testigantza jasotzeko egiten zuen nagusiki bere bilketa.
|
|
|
Urteak pasatuta, emakumeen parte hartzea nabarmen handitu bada ere, esan dezakegu —Zubiri eta Aierdirekin bat eginez—, artikulazio
|
hori
ez dela guztiz gauzatu[...]. Agian pentsa dezakegu emakume bertsolarien kasuan artikulazioaz baino des artikulazioaz hitz egin behar dugula.
|
|
|
Bertsolaritzaren instrumentalizazio
|
hori
ez da berria, baina beste dimentsio bat eman zion abertzaletasunaren bulkadak. Dorronsorok, esaterako, honela dio txapelketak abiarazi zituen mugimenduaz:
|
|
|
Euzko Pizkundeko eta frankismo garaiko prentsan lehen aipamen batzuk egiten zaizkion arren, sorrera
|
hori
ez zen 1986a arte gauzatu, eta orduan ekin zitzaion ildo honen lanketari, elkartea bertso mundu osoa integratuko zuen eta kulturgintzara bideratuko zen gizarte mugimendu baten eragiletzarako baliatuz. Berrikuntza hori ere funtsezkoa suertatu da, Lore Jokoen sorreratik lehen aldiz bertsolariek hartu baitzuten proiektuaren kontrola, ahalduntze horretatik bertsolaritzaren modernizazio prozesuaren azken faseari barruko begirada berri bat aplikatuz.
|
|
|
Aipatu beharra dago, ordea, instrumentalizazio gordin samar
|
hori
ez zela bertsolaritzaren eremuan bakarrik gertatu. Kulturgintza osoa kontzientzia nazionala eragiteko bitarteko gisa ikusten zen garai horretan, eta, esaterako, olerkigintza ere horretara bideratu nahi zen nabarmen.
|
|
|
Hazkunde
|
hori
ez da, noski, ausaz eman; bertso munduaren apustuaren arrakastaren isla da:
|
|
|
–Zergatik ez? Ez dut bere bizitza bizi,
|
hori
ez da egia; izatez, bere apunteak erabili ditut, bere zirriborroak, bere ametsak, besterik ez, Fede...
|
|
|
Bestalde, nabarmentzekoa da autorearen joko literario
|
hori
ez dela liburu bakarrera mugatzen, Sarrionandiak liburuen segidan ematen ditu pistak, nolabait, bere obra osoari jarraitutasuna emanez eta lan bat bestearekin lotuz. Hain zuzen ere Sarrionandiaren habitusari buruzko artikulu xeheagoan azaltzen genuenez (Ibarluzea, 2016:
|
|
|
Lost in translation. Hizkuntza bakarreko testuak berdindu egiten ditu xehetasunak, hizkuntza bat ala bestea erabiltzea, esaten diren hitzak baino garrantzitsuago gerta bailiteke giro bat adierazteko, eta galera
|
hori
ez da konpontzen oinean" en castellano en el original" jarrita.
|