|
2007
|
|
|
Anartean, 2004n lankidetza hitzarmen bat izenpetu zen hezkunde Ministeritza eta departamenduko kontseilu nagusiaren artean" elkarlan tresna bat sortuz eskualde hizkuntzen irakaskuntza eskaintzeko eta egituratzeko pirinio Atlantikoetako bi
|
hizkuntzen alde
, euskara eta okzitaniera". hitzarmen honen gauzatzea eepren esku eman zen, ongi zehaztuz ez zela eskuduntza aldaketa bat baina behin behineko esperimentazio pedagogikoa. dena dela, hurrengo urtean, Fillon legeak" esperimentazioa" estatu osora zabaldu zuen: " eskualde hizkuntzen eta kulturen irakaskuntza eskain daiteke eskolatze denbora osoan, jokamoldea definituz hitzarmen baten bidez estatua eta hizkuntza horiek mintzatzen diren eskualdeen artean".
|
|
2008
|
|
|
L. J. Calvetek L.V. Aracilek (cf. supra) zirriborraturiko ereduaren harira Frantzian eginiko oharrak erabilgarriak dira, zirkulu funtzionala izan baita Espainian garaturiko hizkuntza-plangintzako ikuspegi globalaren oinarria, tokian tokiko edo eskualdeko
|
hizkuntzen alde
egiten duena —katalana da, adibidez, hizkuntza horietako bat— Hizkuntza horiek koofizialak dira, gaztelaniarekin batera, 1978ko Konstituzioaren 3 artikuluan xedatutakoari jarraiki, autonomia-estatutuen bitartez. Tokian tokiko hizkuntza koofizial edo hizkuntza babestu —esaterako, asturiera— horientzat erabilera" normaleko" baldintzak sortzeko hizkuntza-normalizazioko neurriak eredu horretatik eratorriak dira, nahiz eta beste ikuspegi eta jardunbide batzuez osatu eta aldatu den ereduaren hasierako zirriborroa.
|
|
|
«Historiaren ikuspegi elitista batek ezabatu egiten du gure iraganetik langileen, errepublikazaleen edo herritarren testigantza oro», adierazi dute. Galiziako, Herrialde Katalanetako eta Euskal Herriko kulturen eta
|
hizkuntzen alde
eta haiek normalizatzearen alde egingo dutela jakinarazi dute.
|
|
|
" Denak frantsesak gira, gure nazioneko lenguaia frantsesa da" (Eskual Herria aldizkaria, 1902). Bai gauza itxuragabea
|
hizkuntzen alde
edo kontra egon behar hori!
|
|
2009
|
|
|
horrelako aldaketak gertatzen ari dira une honetan. Baina, zein hizkuntzaren edo
|
hizkuntzen alde
–
|
|
|
Eskualdeetako hautetsiekin bildu gara, departamenduetakoekin. Tokiko
|
hizkuntzen alde
lan egiten duten eragileekin bildu gara, eta dagoeneko proposamena aski landua dago.
|
|
2010
|
|
|
KUTXAren esperientziak" esportagarri" egiten dituen bi ezaugarri nagusi ditu: euskara/ gaztelania elebitasunetik abiatzen bada ere, eleaniztasunera dago bideratuta (euskara, gaztelania, galego, katalana); hizkuntza kudeaketak behar duen diskurtsoaren lanketa zuzendu da aldagai teknikoetara, enpresahelburuen bila,
|
hizkuntzen alde
identitarioa/ ideologikoa kontuan izan gabe. Horrela, eleaniztun izatera derrigortuta dagoen enpresa globalak baluke zer ikasia normalizazio prozesu honetan mamitutako esperientziarekin.
|
|
|
KUTXAren esperientziak" esportagarri" egiten dituen bi ezaugarri nagusi ditu: euskara/ gaztelania elebitasunetik abiatzen bada ere, eleaniztasunera dago bideratuta (euskara, gaztelania, galego, katalana); hizkuntza kudeaketak behar duen diskurtsoaren lanketa zuzendu da aldagai teknikoetara, enpresa-helburuen bila,
|
hizkuntzen alde
identitarioa/ ideologikoa kontuan izan gabe. Horrela, eleaniztun izatera derrigortuta dagoen enpresa globalak baluke zer ikasia normalizazio prozesu honetan mamitutako esperientziarekin.
|
|
|
...ren mailara baztertzen zituen. irakurketa horrek oihartzun handia izan zuen eta ondorio garrantzitsu batzuk, horietarik lehena Frantziak gutuna berretsi ez duelako izan zena. ez ditugu hemen errepikatuko (ikus Coyos, Bat 70). halere oraiko ideologia ofiziala oinarritu du, nahiz europako erakundeen hizkunza gutxituei buruzko idelogiak eragina izan duen ere, beste norabidean, Frantziako eskualdetako
|
hizkuntzen alde
.
|
|
|
Frantses estatuaren joera orokorra hizkuntzaplangintzaren jarduerak eskualdeko eta tokiko kolektibitateei uztea da, iraskaskuntzakoak salbu. Aldiz eskualdeetan eskualdeko
|
hizkuntzen alde
lan egiteko sortzen diren egitura publikoetan parte hartzen du, bere ikusmoldea baliaraziz. hitz bat eskualdetako hizkuntzazko komunikabide publikoez Frantzian. ohar garrantzitsuena da eskualdetako hizkuntza hutsezko komunikabideak denak pribatuak direla, hizkuntza horien alde lan egiten duten elkarteek kudeatzen dituztela diru-lagunza publiko batzuei esker, baina bereziki lan militanteari esker... " Eskualdetako hizkuntzazko telebista-programek 297 ordu eskaintzen dituzte(...).
|
|
|
Frantses estatuak hizkuntza-plangintzaren beste eremuak ez ditu landu. ...zen, dokumentuen itzulpenean salbu. ikus horri buruz 2007ko maiatzaren 11an pirinio atlantikoetako departamenduko prefetak eta euskararen erakunde publikoaren lehendariak ipar euskal herriko auzapezei idatzi zieten gutuna7 hots, frantses estatuaren joera orokorra hizkuntza-plangintzaren jarduerak eskualdeko eta tokiko kolektibitateei uztea da, iraskaskuntzakoak salbu. aldiz eskualdeetan eskualdeko
|
hizkuntzen alde
lan egiteko sortzen diren egitura publikoetan parte hartzen du, bere ikusmoldea baliaraziz. hau da euskararen erakunde publikoaren kasua ipar euskal herrian. noski frantsesaren aldeko politika eta planginza beretzat atxikitzen ditu. eleaniztasunaren alde agertzen baldin bada nazioarteko erakundeetan frantsesa sustatzeko eredua eta ez Frantzian mintzatu diren hizkuntzen erabilera garatzeko. politi... Frantziako eskualdeek hizkuntza-legeria ez dute egiten edo osatzen ahal, espainiako autonomia batzuek egiten duten bezala.
|
|
2011
|
|
|
Aipatzekoa da Idiazabalek ingelesari egiten dion aipamena. Alegia, hizkuntzaren egiteko nagusia gizarteko mintzabide eta adierazpide huts izatea baldin bada, zertarako gabiltza gu, eta gu bezala beste batzuk munduan, jatorrizko herri-
|
hizkuntzen alde
zoratu beharrean. Ez al genuke ingelesa aski eta nahikoa izango funtzio komunikatibo hori betetzeko?
|
|
|
Zein izan zen bidea 1884ko Berlindik 1962ko Makererera, eta ehun urte geroago jaun eta jabe den logikara? Nola bilakatu ginen afrikar idazleok hain ahul geure hizkuntzen aldeko lehian eta hain sutsu beste hizkuntza batzuen aldekoan, batez ere gure kolonizazioaren
|
hizkuntzen alde
egitean?
|
|
|
Bi gertaera horiek izan ziren Euskal PEN sortzeko pizgarriak, akuiluak, baina azken 7 urte hauetan lan egiten segitzeko adorea eman diguna ez da izan amorru puntuala edo erreakzio hutsa. Segitzen dugu, eta segituko dugu, konbentziturik gaudelako
|
hizkuntzen alde
egitea, gizakiaren alde egitea dela; elkar ulertzerako ezinbesteko premisa dela solaskidea errespetatzea, eta errespetua hasten dela onartzetik solaskidearen izaera, beraren hizkuntza eta beraren hitza.
|
|
|
Horrek lagundu egiten die haurrei atzerriko hizkuntza intuizioz ikasten, oinarrizko hizkuntzarekin alderatuta, eta hobeto ulertzen bi hizkuntzen gramatika-desberdintasunak. Liburu elebidunek bi
|
hizkuntzen alde
gramatikalak hobeto ulertzen laguntzen dute “Liburu elebakar bat itzultzean, gurasoek gero eta hiztegi eta egitura desberdinak erabiltzeko arriskua dute perpausetarako”, adierazi dute Deanna Lyles eta Iñigo Gilek, irakurketa-formatu horretan espezializatutako Bilingual Readers argitaletxe espainiarraren bultzatzaileek. Zigilu honek Haur eta Lehen Hezkuntzako haurrentzako liburu elebidunen katalogo interesgarria proposatzen du:
|
|
|
Esplikatu nion Bayrouri zer den Euskaltzaindia, zer lanetan ari den eta abar. Biarnesa baita, biarnesera baitaki,
|
hizkuntzen alde
da dudarik gabe. Erran zidan:
|
|
2012
|
|
|
«Berezko hizkuntza duten antzinako probintzia gehienetan» idatzi dut. Egia esan, itsasoz gaindiko departamendu eta lurraldeetan ere izan ziren manifestazioak beren
|
hizkuntzen alde
eta, bitxiagoa dena, Poitiers/ Poet àen Poitouko berezko oïl (frantses) hizkeraren alde ere bai. Bestaldetik, Quimper/ Kemperko manifestari batzuk, bretoiaren alde ez ezik, galo Bretainiako oïl hizkeraren alde ere agertu ziren.
|
|
|
Pariseko Legebiltzarrean finkatzen dituzte legeak eta EEPk eraman behar du bere hizkuntza politika Frantzian indarrean dagoen legediaren arabera, eta badakigu ez dela abantzu fitsik lurralde
|
hizkuntzen alde
frantses legedian. Lurralde hizkuntzak ez dira ofizialak.
|
|
|
Mundu arrotza deskubritu nuen: legediarena, legegile, zuzentzaile eta interpretatzaileena, hortik beretik gure
|
hizkuntzen alde
nolakoak behar litezkeen aurtiki.
|
|
|
Gauza asko egiten ari direla erakutsi nahi dute baina baliabideak jarri behar dira horretarako. Gero, gainera, kalean jendea
|
hizkuntzen alde
dagoela ikusten duzu. Txarrena da gizarteari esatea ingelesaren eta euskararen artean aukeratu behar duela.
|
|
|
Lelengo disidenteak orain dela 500 urte agertu ziren Alemanian (Martin Luther), Holandan (Erasmus), Suitzan (Jean Calvin) eta Eskozian (John Knox), besteak beste, Inkisizinoa eta Elexaren beste gehiegikerien aurka, Humanismoaren alde, apaizen ezkontzen alde edo latinaren ordez lurralde bakoitzeko
|
hizkuntzen alde
. Euskal Herrian, adibidez, Joanes Leizarraga kalbinistak Itun Barria euskaratu eban 1571n.
|
|
2013
|
|
|
botere zentralistek eskola eta irudikapenak zituzten alde, baina egoera soziolinguistikoak kontra. Tokiko hizkuntzen eta estatu zentralistek bultzatzen zuten hizkuntzaren arteko lehia, inertzia historikoz eta soziolinguistikoz gehienbat, tokiko
|
hizkuntzen alde
izan zen mendeetan zehar. Hizkuntza minorizatuaren desplazamendua gizartearen eskalan goian zeuden pertsonen artean gertatzen zen, alde batetik, eta geografikoki toki batzuetan pixkanaka estatuaren hizkuntza sartzen zen, bestetik; baina ez zegoen iraultza kualitatiborik hizkuntzen iraupenari dagokionez.
|
|
|
Ekologiaren alde etikoak politikoki polita dirudi. Gehienok gaude
|
hizkuntzen alde
, aniztasunaren alde, eta etika ekologikoak aipatzen dituen balioen" alde".
|
|
2015
|
|
|
Lokala eta globala: tokiko mobilizazioa den arren, mundura zabaltzen ere asmatu du, bai diasporetako komunitateen bidez, bai bere proiektuan oinarritutako moldaketak eragiteko izan duen ahalmena dela-eta (horra hor Irlandako Rith lasterketa, Galeseko Ras yr Iaith, Katalan herrietako Correllengua, Arango haraneko Corsa per la Lenga, Galiziako Correlingua edo Bretainiako Ar Redadeg, guztiak tokiko
|
hizkuntzen alde
).
|
|
|
giza-eskubideak eta oinarrizko libertateak babesteko Europako Hitzarmenaren 5 artikulua, eskubide zibilei eta politikoei buruzko nazioarteko Hitzarmenaren 14 artikuluko 3.a eta 3.f idatz-zatiak, eta haurraren eskubideen Hitzarmenaren 40 artikuluko 2.VI idatz-zatia. Hala ere, badakigunez, Espainiako Erresumako legediak galarazi egiten du lurraldetasunaren printzipioa ezartzea gaztelaniaz besteko
|
hizkuntzen alde
. Oztopo hori leuntze aldera, berezkotasunaren kontzeptua dugu, eta Arabarako, Bizkairako eta Gipuzkoarako Autonomia Estatutuari buruzko abenduaren 18ko 3/ 1979 Lege organikoak (6 art.) zein Legebiltzarraren 10/ 1982 Legeak (2 art.) jaso egin dute.
|
|
2017
|
|
|
Orain, bigarren fase bati emango zaio hasiera, eta ondorioz, Jarraipen Batzordeak lan egingo du
|
hizkuntzen alde
lan egiten duten gizarte eragile gehiagok sina dezaten Protokoloa.
|
|
|
...egiten digu, bereziki Frantzian, Estatuaren absolutismoa gainetik murriztuz:-Mugak zabalduz, ateak irekitzen dizkigu, Estatuarekiko buruz-buru eta" huis-clos" itogarritik doi bat askatzen gaitu, arnas hurrupa bat ematen digu.-Marko zabalago batean mugitzeko ahala ematen digu.-Estatuari botere zenbait hartzen dizkio, zeiharka bederen.-Frantzia hertsatzen du" eskualdeetako"
|
hizkuntzen alde
zerbaiten egitera.
|
|
|
Azkenean Frantziako gobernu batek, gainera eskuineko batek, Fillon lehen ministroak gidatzen duenak, urrats garrantzi bat egin du" eskualdeetako"
|
hizkuntzen alde
. Kulturako ministroa den Christine Albanel ipar tolosarraren ahotik egia sakon batzuk erran ditu, esperantzari leiho batzuk ideki, diputatu gutiz gehienen adostasuna bilduz.
|
|
2018
|
|
|
" Beharbada, horrelako topaketa baten beharra sentitzen zuten, edo aukera baliatu nahi zuten, besterik gabe, baina oso parte-hartze aktiboa izan zen, topaketako giroa oso gertukoa, eta hemendik aurrera gauzak egiteko grina, berriz, bistakoa. Beren
|
hizkuntzen alde
lan egiteko gogoa dago liderrak edo etorkizuneko liderrak izango diren gazte horietan. Parte-hartzaileak, gutxi-asko, beren hizkuntzak biziberritzeko ekimenetan ardurak dituzte, edo hainbat egitasmoren sorreraren atzean daude".
|
|
2019
|
|
|
Hizkuntza gutxituen tropelaren buruan joateak, ordea, erantzukizun erantsia dakarkigu, euskararen normalizazio-prozesuaren arrakasta ez baita garrantzitsua bakarrik euskal herritarrontzat, baizik eta baita munduan zehar beren
|
hizkuntzen alde
borrokan ari diren beste hizkuntza-komunitateentzat ere. Hala jaso izan dugu Garabideren eskutik etorri ohi diren herri indigenetako ordezkariengandik eta Europako hizkuntza gutxituen aldeko aktibista eta arduradunen ahotik.
|
|
2021
|
|
|
EEPk eta hunekin batera Euskal Elkargoak, Departamenduko Kontseiluak eta Akitania Berriak eramaiten duten lana. EEP baitan, 4 partaidea Estatua izanez, Antton Curutcharry presidenteak, egitura horren etorkizuna zein nolakoa izanen den galdera pausatzen zuen,
|
hizkuntzen alde
ari den egitura lanjerean dela adieraziz.
|
|
2022
|
|
|
Chaumes gaztategia, Xiberoko herrien erkidegoa, Iparragirre pastorala, axuria bürüz piko, maskarada Atharratzen, toberak Atharratzen, hiltzen lagüntü nahi? (edo Frantziak esküaldetako
|
hizkuntzen alde
zoin güti egiten), Mauleko baruraldia, eüskaldün presoen alde, Bordaxarren kantaldia, Anita Duhauri Pedronea etxaltea Oihergin...
|
|
|
«Neurri batean, gure distopia bihur daiteke, normalizazioa bihurtu zitzaigun moduan». Bandera horren pean, beraz, «galtzeko zorian» dauden
|
hizkuntzen alde
egin behar dela azaldu du: «Arriskua dago, bestela, hizkuntza aniztasunaren banderarekin homogeneizazioaren eta erabateko uniformizazioaren alde egiteko».
|
|
2023
|
|
|
Euren
|
hizkuntzen alde
egiten den aurrerapauso bakoitzak «galbahe zorrotzak» pasatu behar dituela ohartarazi dute. Gainera, hizkuntza gutxituak babesteko dagoen «legedi eskasa erabat geldo» aplikatzen da.
|