|
2000
|
|
|
Hizkuntzak baino nahiago izan dut mintzairak hitza izenburu jarri. Azpimarratunahi dut
|
hizkuntzaren
sisteman ideia, kontzeptu, balioen sare bat dugula, gurehausnarketei bizitzan ibiltzeko ahalmena ematen diena. Mintzairak kultura bateskatzen du gai bati buruz hitz egiteko orduan, hizkuntza horri dagokion kultura, alegia.
|
|
|
Esango nuke, orain amaitzen arizaigun mende honetako hizkuntzalaritza teorikoa deitu duten horretan etahorretarantz bideratu ziren bide estrukturalista funtsezkoenek, hizkuntzarenbeste alderdi batzuk izan dituztela oinarri: egitura,
|
hizkuntzaren
sistema formala. Hori izan da hizkuntza zientifikoki aztertu ahal izateko egin den hautua.Saussure ren langue eta parole bikotetik lehena hartu zuten estrukturalistek.Chomsky ren competence eta performance paretik ere, halaber, lehena hartudute generatibistek.
|
|
2001
|
|
|
Bi alderdiditugu hemen. Batetik, irakurleak zer dakien (ezagutza kontzeptualak); hau da, zerdakien testuaren gaiaz, baina baita testualitate ezaugarriez zein
|
hizkuntzaren
sistema lexikoaz eta sintaktikoaz ere. Bestaldetik, zertan dakien (prozedurazko ezagutzak); hau da, nolako ezagutza estrategikoa duen.
|
|
2002
|
|
|
Adibidez, hizkuntza baten sistema fonologikoaren ikaskuntza oso baliagarriizan dakioke estandarretik gorako gaitasun maila eskuratu nahi duen ikaslearentzat, baina, beharbada, ez zaio oso lagungarri helburu xumeagoak dituen ikasleari; modu berean, ikasten ari garen
|
hizkuntzaren
sistema fonetikoa gureaz oso bestelakoaden kasuetan ere lagungarri gerta dakiguke, fonetikaren, oinarri teorikoakezagutzen baditugu...
|
|
2004
|
|
|
bai elearen atean eta bai gramatikako paradigmetan. Lotkia edo lotura hauek osatzen dute
|
hizkuntzaren
sistema; eta barne sistema hori (beti hizkuntza batetik bestera liferente edo aurkako) hizkuntzaren egiazko ezagugarria da".
|
|
|
Hitzen arteko eta hotsen arteko hartu eman horiek,
|
hizkuntzaren
sistemak dira; edo hizkuntzaren estrukturak: " Denboran zehar hizkuntza bakoitzean alkarren ondoren gertatzen diran hizkerek edo mintzaira egokerek, ba dute barneko gaintasun edo barne oreka bat.
|
|
|
Hizkuntza, beraz, bi oreka maillak, bi lotkia saillek osatzen dute:
|
hizkuntzaren
sistemen artekoek batetik; eta sistema bakoitzaren barnean, parteen beren artekoek bestetik" (Granai Gurvitch, Traité de Sociologie, 269).
|
|
2007
|
|
|
Gure ustez, kultura sistema lokalaren baitan erraz txertatzen ditu merkatu globalak bere esanahi balioak. Aldiz,
|
hizkuntzaren
sistema eta nortasuna ezin da urtueta itxuraldatu nolanahi, hizkuntza hibridazioaren fenomenoa tartean egonda ere.
|
|
2010
|
|
|
Testuaren esanahia ulertzeko eta bideratzeko erabilitako operazioak gaitasun> edo konpetentzia> mailakoak direla esaten da. Hau da,
|
hizkuntzaren
sistemaren baitakoak direla. Zentzu honetan, testu mailako gertakariak hizkuntzagaitasunaren osagai dira.
|
|
|
Hemen kokatu beharrekoak dira, hain zuzen, Saussureren" langue" eta Chomskyren" competence" kontzeptu ezagunak. Kontua da, baina, autore horiek" abstrakzioen eta idealizazioen bidez" jokatzen dutela eta, horrela, euren kontzeptuek ere"
|
hizkuntzaren
sistema bateratua bakarrik" kontsideratzen dutela87 Hizkuntza bat, bestela esanda, ez da berez homogeneoa —hortxe daude dialekto, erregistro eta estilo linguistiko ezberdinak—, eta, horrexegatik, jakite idiomatikoa ezin da gramatika hutsa ezagutzera mugatu, baldin eta batek egiaz" esanahi zuzenak" adierazi eta ulertu nahi baditu88 Hizkuntz konpetentziaren hirugarren dimen... hizketa ekintzak, beti, testuinguru komunikatibo ezberdinetan gauzatzen diren ekintza indibidualak dira, eta, horrexegatik, hitz egiten jakiteko ezinbestekoa da ere une bakoitzari dagokiona kontuan hartzeko gai izatea.
|
|
2011
|
|
|
lehena, hizkuntza komunikatzeko tresna den ikuspegiari lotuta, ahozko zein idatzizko testuen ekoizpen eta ulermenaren irakaskuntza eta ikaskuntza. Bigarrena, komunikazioaren,
|
hizkuntzaren
sistemaren eta hizkuntzaren erabileraren funtzionamenduarekiko hausnarketa eta jakintza. Eta hirugarrena, literaturaren edo, oro har, kultura ondarearen irakaskuntza eta ikaskuntza (Dolz et al., 2009).
|
|
2013
|
|
|
Paradigma teoriko eta metodologiko bateratu bat eskaintzea oso zaila dirudien arren, hizkuntza gizartean ikertzen duten diziplina guztien zenbait ezaugarri identifikatu ditu:
|
hizkuntzaren
sistemaz gain haren erabilera, ideologiak eta gaitasunak ere kontuan hartzen dituztenak.
|
|
|
F. Xavier Vila i Moreno – Ikuspegi zabaleko ikerkuntza soziolinguistikoaren hainbat oinarri lanarekin bat etorriz, segur aski uste horiek aldatu egiten dira denborarekin, eta Sorollak dioen moduan, eragina dute esparru makrosoziolinguistikoan. Azkenik, argi dago aipatutako faktoreen bateratzeak — nork erabiltzen du hizkuntza eta zer egoeretan, nork ikasten du eta zer mailaraino, eta zer balorazio egiten dira—, azkenean, eragin handia izango duela
|
hizkuntzaren
sisteman.
|
|
|
ez dira haiek bakarrik bizitzeko gai, eta organismo bizidun batean sartzen direnean bakarrik aktibatzen dira. soziokulturalarekin erlazionatzea. Eta esan beharrik ez dago
|
hizkuntzaren
sistema modu konplexuan (baina ukaezinean) hizkuntza hori erabiltzen duen gizarteko sistema soziokulturalarekin eta semiotikoarekin inbrikatzen dela: nahikoa da pentsatzea zenbateraino bereiz daitezkeen (ala ez) hizkuntza baten ohorezko tratamenduak eta hizkuntza hori hitz egiten duen gizarteko egitura soziala eta etiketa.
|
|
|
1 kap.). Hizkuntzalaritza modernoaren lan programa izango zena diseinatzeko garaian, Ferdinand de Saussurek hainbat aukera hartu zituen, hizkuntzaren azterketa eta hizkuntzaren hiztunak bereizi zituztenak: hizkuntzalaritzak beste giza eta gizarte zientziekiko autonomoa izan behar zuen;
|
hizkuntzaren
sistema abstraktuan arreta jarri behar zuen, eta ez hizkuntzaren erabileran; eta sinkronian interesa izan behar zuen, eta ez diakronian. Lan programa horrek ondorio garrantzitsuak izan zituen, eta gainera, hemen axola zaizkigun ezaugarri orokorrei dagokienez, xx. mendeko ikerkuntza linguistikoan hegemonikoa izandako beste korronte batek bere egin zuen:
|
|
|
Zehatz mehatz esanda, honako ezaugarriak agertzen dira ikerketa soziolinguistikoetan:
|
hizkuntzaren
sistema ez ezik erabilera, ideologiak eta gaitasunak ere kontuan hartzea; arreta handia jartzea ekintza eta aldaketa ulertzeko, eta, errealitate linguistikoa banakoaren eta komunitatearen arteko dialektikatik abiatuta aztertzea. • Hitz gakoak:
|
|
|
hizkuntzalaritza ikuspegi ez sozialak hartzen tematzen bada —hau da, azterketetan dimentsio sozialak barne hartzen ez baditu—, zailtasun gaindiezinak topatuko ditu hizkuntza bat zer den eta zer ez den definitzeko. Dilemaren konponbidea ez da pentsatzea hizkuntzalaritzak ez duela zeresanik, baizik eta onartzea hizkuntzaren zientziak,
|
hizkuntzaren
sistemaz gain, beste gauza asko aztertzen dituela.
|
|
|
— Hizkuntza gertakaria dimentsio anitzeko errealitatetzat hartzen da, eta horretan,
|
hizkuntzaren
sistema ez ezik, erabilera, ideologiak eta gaitasunak ere kontuan hartzen dira.
|
|
|
1 Hizkuntza egitura: bere barne osaera(
|
hizkuntzaren
sistema)
|
|
|
Kasu horretan beste hiru dimentsioek osatuko lukete oinarria:
|
hizkuntzaren
sistemak edo barneosaerak (1), hizkuntza erabilerek (2) eta hizkuntza ezagutzek edo jabekuntzak (4). Gure ikerketaren gai nagusia edozein delarik ere, interesgarri eta beharrezko deritzogu gainerako dimentsioez eta euren arteko harremanaz kontziente izateari, hala eskatzen baitu gure ustez hizkuntza gertaeraren ulermen orokorrak.
|
|
|
(eskola giroko) hizkuntza erabilerak edo praktika linguistikoak (2). Gainerako hiru dimentsioei dagokienean, lehenengoa(
|
hizkuntzaren
sistema, bere barne osaera edo corpus a) azterketatik kanpora utzi izan dugu gehienbat: ikasleek darabiltzaten hizkuntzen ezaugarri linguistikoak ez ditugu, oro har, aztertu.
|
|
|
Gramatikak
|
hizkuntzaren
sistema deskribatzen du eta hizkuntza ulertzeko eta azaltzeko balio du. Jakin badakigu gramatika hizkuntzaren alor garrantzitsu bat dela, hizkuntza ikasten ari direnentzat.
|
|
2014
|
|
|
Betikotasunaren ideia ere horrekin lotuta dago: euskararen sorreratik
|
hizkuntzaren
sisteman inskribatuta dago izen mistorik ez dagoela eta ez dezagun ahantz euskararen gaineko diskurtsoan zenbaterainoko garrantzia duen antzinatasunak; ia balio sakratu bat da. Berezkotasunaren berme betikotasuna.
|
|
2015
|
|
|
Ahoskeraz erabakiak hartu beharra ere usu aldarrikatu du euskaltzain bilbotar honek, halako fonemaren ebakera bataren alde eta bestearen aurka: . Bestalde,
|
hizkuntzaren
sistema fonetiko standarra erabakitzeko dago oraindik (khotaismoa eta yeismoa, kasu, hor dira). Baina urte asko iragan arren, Euskaltzaindia ez zaigu dei horien aurrean oso sentikor azaldu?
|
|
|
Ezagutza inplizitu baten formulazioak aldatu egiten ditu hura erabiltzeko, ikasteko eta ulertzeko aukerak. Azken batez, subjektu batek ezagutza berrerabili behar du eta gai izan behar du
|
hizkuntzaren
sistemaren barnean hura ezagutzeko, identifikatzeko, deskonposatzeko eta berrosatzeko.
|
|
|
3a) Bygate k desberdintzen ditu jakintzak eta trebetasunak. Jakintzak diraak dakizkigun informazio, gogoan hartuak ditugunak, eta haietan sartzen dira bai
|
hizkuntzaren
sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere. ** 3b) Bygate k desberdintzen ditu jakintzak eta trebetasunak.
|
|
|
** 3b) Bygate k desberdintzen ditu jakintzak eta trebetasunak. Jakintzak, n dakizkigu, gogoan hartuak ditugun informazioak dira, eta haietan, bai
|
hizkuntzaren
sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere sartzen dira.3c) Bygate k jakintzak eta trebetasunak desberdintzen ditu. Jakintzak, dakizkigun informazioak, gogoan hartuak ditugunak dira, eta haietan, bai hizkuntzaren sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere sartzen dira.
|
|
|
Jakintzak, n dakizkigu, gogoan hartuak ditugun informazioak dira, eta haietan, bai hizkuntzaren sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere sartzen dira.3c) Bygate k jakintzak eta trebetasunak desberdintzen ditu. Jakintzak, dakizkigun informazioak, gogoan hartuak ditugunak dira, eta haietan, bai
|
hizkuntzaren
sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere sartzen dira.
|
|
2016
|
|
|
lotutako arauez gain,
|
hizkuntzaren
sistemari lotutako bestelakoak ere bete behar dira. Lagunarteko
|
|
|
Egoera formaletan eztabaidatzean, asko zaindu behar da hizkuntzaren zuzentasuna: ahoskerari lotutako arauez gain,
|
hizkuntzaren
sistemari lotutako bestelakoak ere bete behar dira. Lagunarteko egoeretan, berriz, pentsa daiteke hizkuntza arauekiko malgutasun handiagoz joka daitekeela.
|
|
2020
|
|
|
Hiztun guztiak euskara gaztelania elebidun goiztiarrak direla diogunean, bi hizkuntzak nerabezaroa baino lehen bereganatu dituztela esan nahi da. Nerabezaroa muga esanguratsua da ahoskerari dagokionez, hiztuna
|
hizkuntzaren
sistema fonologikoaz arazorik gabe jabetu ahal izateko (Donegan; Stampe 1979: 126) eta, hortaz, nerabezaroa hartu dugu erreferentziatzat elebitasun goiztiarraren kontzeptua zehazteko.
|
|
2022
|
|
|
Bi istorioetan egoera soziolinguistikoaren aztarnak lagatzen ditu eta landa giroa kalearengatik ordezkatzen duenean, ikasketak dituzten eta ez dituzten euskaldunak bereizten ditu elearen ezagueran. Ikasketak dituztenek soilik gainditzen dituzte beren ama
|
hizkuntzaren
sistema fonikoak erasandako baldarkeriak gaztelaniaren ebakeran.
|