|
2000
|
|
|
XX. mendea hasi arte ez zen Asturiesen bezalako hizkuntza kontzientziarik izan Kantauriko mendikatearen bestaldean eta literatura ere askoz murritzagoa zen. 1906an Menendez Pidal filologoak idatzitako" Leongo dialektoa" artikuluak ordea
|
hizkuntza
sistema berberean biltzen ziren hizkeren interesa biztu zuen.
|
|
2001
|
|
|
Zaila izango da gaur egun klasean testuekin lan egiten ez duen irakaslerik aurkitzea. Ondo ikasi dugu, bai, diskurtsoa dela
|
hizkuntza
sistemaren unitate komunikatiboa, eta, hartara, testuak dira gure eskoletan erabiltzen ditugun tresna komunikatiboak. Baina, esaldi maila gainditzen duen guztia egokia al da klasera eramateko. Komunikazio honen helburua, galdera horri ezetz erantzun behar diogula argitzensaiatzea da.
|
|
2002
|
|
|
Galdera nagusia hauxe litzateke:
|
hizkuntza
sistema kaotiko hori, zelan jarri ikaslearen esku, erraz samar edo eskuratzeko moduan. Segur askiinternet izango da erantzuna.
|
|
2004
|
|
|
Asko da Hizkuntza arloak egin dezakeena,
|
hizkuntza
sistema, komunikazioa eta haren arauen inguruko hausnarketa ez ezik, ereduak aztertu eta saiakera askotarikoak egiteko leku ezin aproposagoa baita arlo hori. Hizkuntza arloa diot, eta ez Euskara arloa, eskolan erabiltzen/ irakasten diren hizkuntza guztiak hartu behar baititugu kontuan.
|
|
|
Getxori dagokionez,
|
hizkuntza
sistemen ereduei buruzko argibideak eskaintzen dituen liburuska bidaliko da, bi eta hiru urteko umeak dituzten 1.500 familien etxeetara. Izan ere, gurasoei beren seme alabentzako hizkuntz ereduak hautatzen lagundu nahi die kanpainak.
|
|
|
Hizkuntzalari tradizionalek honen guztiaren aurrean bi gauza esaten dituzte:
|
hizkuntza
sistema perfektua dela
|
|
2006
|
|
|
Sasoi hartan, gobernu sandinistak haur gorrak bildu eta heziketa eman nahi izan zien. Ordea, nahia bai baina ahala ez, asmoa nola burutu ez zekitela, haurrek
|
hizkuntza
sistema propioa garatu zuten, eta helduagoei irakatsi.
|
|
|
Beste soziolinguista batzuek aldiz nahasketa gertaerak aztertu dituzte, batez ere kreoloen kasuan. Kreoloak, kolonizazioak sorturiko
|
hizkuntza
sistema autonomo bat adierazten du eta, frantziari dagokionez, kolonoek erabiltzen zuten frantsesa komunitate baten ama hizkuntza bilakatu da, batzuetan hizkuntza ofizialak baino askoz gehiago erabilia dena, besteak beste, eguneroko bizian.
|
|
2007
|
|
|
Kultura da sistema, ez hizkuntza:
|
hizkuntza
sistema horretan dagoen elementuosagarri bat besterik ez da. Eta, bistan denez, sistema eraiki behar genuke, euskalsistema nazionala, gero barruko elementuen arazoak sistema horren arabera konpontzeko.
|
|
2008
|
|
|
gizarteko hizkuntza funtzioak, hizkuntzaren gizarte funtzioak, eta atzeraelikadura (feedback) positiboa edo negatiboa. Erdian, gizartearen hizkuntza funtzioen eta hizkuntzaren gizarte funtzioen artean,
|
hizkuntza
sistemaren kaxa beltza dago; kaxa horretan, aurretiaz, hizkuntza politikari eta plangintzari dagozkien kontzeptuak eta ekintzak kokatzen dira:
|
|
|
" Batetik, hizkuntzaren" gizarte funtzio" famatuak izango ditugu(= hizkuntza sistemaren outputa); eta, bestetik, gizartearen hizkuntza funtzioak, itxuraz ilunak direnak, edo hizkuntzari dagozkion gizarte egiturak eta prozesuak(=
|
hizkuntza
sistemaren inputa). Gainera, hizkuntza funtzioetan, funtsezko bi mota bereizi dira:
|
|
|
Eta, aldiz, anplifikazioa(= positive feedback) gertatuko da, hasierako defizitak elkarrekiko funtzio defizita eragiten badu, hasierako defizita areagotuko duena, eta horrela etengabe. Lehenengo hipotesian, stressa(" gatazka" deritzot) gainditu egingo da, eta azkenean ezabatuko,
|
hizkuntza
sistema horretan eginiko egokitze aldaketen bitartez. Normalizazioa da erreakzio ideal" normal" horren adibiderik tipikoena (cf. infra).
|
|
|
Normalizazioa da erreakzio ideal" normal" horren adibiderik tipikoena (cf. infra). Bigarren kasuan, aldiz, prozesua askoz konplexuagoa, gogorragoa eta zailagoa izango da, ez baita lortuko gatazka desagerraraztea, baldin eta
|
hizkuntza
sistema ezabatzen ez bada; beraz, hizkuntza aldaketa egongo da —hau da; ordezkapena—". (Aracil [1965] 1982:
|
|
|
Eredu horren deskribapeneredua sorrarazi duten eskemekin konparatuz gero —adibidez, David Eaton ek (1965) politika sistemarako garaturikoa—, hiztunen gizartearen eta hizkuntza sistemaren arteko input gisa dabiltzan eskarien mailan agertzen dira gizartearen hizkuntzafuntzioak. Bestalde, hizkuntzaren gizarte funtzioak output gisa ageri dira, eskaintzaren mailan,
|
hizkuntza
sistemaren eta hiztunen gizarteingurunearen artean; hizkuntzaren gizarte funtzioak, hain zuzen, hizkuntza sisteman erabiltzen dira eta bertan eragiten dute. Hizkuntzaren gizarte funtzioak berregokitzeko hizkuntza sistemak gizarteko hizkuntza funtzioak berrantzolatzeak feedback negatiboko dinamika sortzeko aukera ematea dakar berekin, eta feedback horren eragina hizkuntzaeskariaren edukia zuzentzea ekar dezake.
|
|
|
Hizkuntzaren gizarte funtzioak berregokitzeko hizkuntza sistemak gizarteko hizkuntza funtzioak berrantzolatzeak feedback negatiboko dinamika sortzeko aukera ematea dakar berekin, eta feedback horren eragina hizkuntzaeskariaren edukia zuzentzea ekar dezake. Eredu horren arabera, gizarte jakin horrek ikusiko du erakundeek edo
|
hizkuntza
sistemako arduradunek eskaintza egiten diola, hizkuntza berreskuratzeko prozesu bat sustatzeko itxurazko ospe adierazpenen eta leialtasun aktiboko jarreren bitartez. Horrenbestez, ereduak egoera eta prozesu errealak deskribatzen ditu, hizkuntza plangintzako prozedurak aztertzeko; esaterako, Amerikan frantsesaren alde egiteko nahiz Europan eskualde hizkuntzen eta eremu urriko hizkuntzen alde egiteko.
|
|
|
kultura aitorpena izateko itxaropena edota hizkuntza beharraren adierazpenaren aurreko etapa12 Hala ere, Aracilen ereduan, maila horretan eragiten du hizkuntza normalizazioaren kontzeptuak ere: batzuentzat,
|
hizkuntza
sistemak gizartearen hizkuntza funtzio berriei emandako erantzuna izango da hizkuntza normalizazioa; L. J. Calvetentzat (1993, 2000), berriz, ereduaren bilakaeraren adierazlea izango da, deskribapenetik edo azalpenetik inplikazio operatiborako, are militanterako, bilakaera13.
|
|
|
" Batetik, hizkuntzaren" gizarte funtzio" famatuak izango ditugu(=
|
hizkuntza
sistemaren outputa); eta, bestetik, gizartearen hizkuntza funtzioak, itxuraz ilunak direnak, edo hizkuntzari dagozkion gizarte egiturak eta prozesuak(= hizkuntza sistemaren inputa). Gainera, hizkuntza funtzioetan, funtsezko bi mota bereizi dira:
|
|
|
Eredu horren deskribapeneredua sorrarazi duten eskemekin konparatuz gero —adibidez, David Eaton ek (1965) politika sistemarako garaturikoa—, hiztunen gizartearen eta
|
hizkuntza
sistemaren arteko input gisa dabiltzan eskarien mailan agertzen dira gizartearen hizkuntzafuntzioak. Bestalde, hizkuntzaren gizarte funtzioak output gisa ageri dira, eskaintzaren mailan, hizkuntza sistemaren eta hiztunen gizarteingurunearen artean; hizkuntzaren gizarte funtzioak, hain zuzen, hizkuntza sisteman erabiltzen dira eta bertan eragiten dute.
|
|
|
Eredu horren deskribapeneredua sorrarazi duten eskemekin konparatuz gero —adibidez, David Eaton ek (1965) politika sistemarako garaturikoa—, hiztunen gizartearen eta hizkuntza sistemaren arteko input gisa dabiltzan eskarien mailan agertzen dira gizartearen hizkuntzafuntzioak. Bestalde, hizkuntzaren gizarte funtzioak output gisa ageri dira, eskaintzaren mailan, hizkuntza sistemaren eta hiztunen gizarteingurunearen artean; hizkuntzaren gizarte funtzioak, hain zuzen,
|
hizkuntza
sisteman erabiltzen dira eta bertan eragiten dute. Hizkuntzaren gizarte funtzioak berregokitzeko hizkuntza sistemak gizarteko hizkuntza funtzioak berrantzolatzeak feedback negatiboko dinamika sortzeko aukera ematea dakar berekin, eta feedback horren eragina hizkuntzaeskariaren edukia zuzentzea ekar dezake.
|
|
|
Bestalde, hizkuntzaren gizarte funtzioak output gisa ageri dira, eskaintzaren mailan, hizkuntza sistemaren eta hiztunen gizarteingurunearen artean; hizkuntzaren gizarte funtzioak, hain zuzen, hizkuntza sisteman erabiltzen dira eta bertan eragiten dute. Hizkuntzaren gizarte funtzioak berregokitzeko
|
hizkuntza
sistemak gizarteko hizkuntza funtzioak berrantzolatzeak feedback negatiboko dinamika sortzeko aukera ematea dakar berekin, eta feedback horren eragina hizkuntzaeskariaren edukia zuzentzea ekar dezake. Eredu horren arabera, gizarte jakin horrek ikusiko du erakundeek edo hizkuntza sistemako arduradunek eskaintza egiten diola, hizkuntza berreskuratzeko prozesu bat sustatzeko itxurazko ospe adierazpenen eta leialtasun aktiboko jarreren bitartez.
|
|
|
Gizarte ingurune baten eta hizkuntzaren gizarte funtzioak eskaintzean hizkuntza bat bestearen gainetik sustatzen duen
|
hizkuntza
sistema baten artean sinbiosi bilakaera badago, beti dago galdetzerik zein den joera hori izateko arrazoia; bai gizarte ingurunean eta haren bilakaera ez arautuan, edo gizartearen ildoetan, politika, ideologiaeta ekonomiaaldaketak eragin ditzaketen pertsona horien zuzenbidezko edo egitezko hautaketetan. Hala ere, hemen konstatazio gisa balio duenak ez du azalpen eta justifikazio baliorik.
|
|
|
Azken hori, eskariaren edo inputen mailan kokatuko litzateke zirkulu funtzionalean, eta, ondorioz, gizarteko hizkuntza funtzioen mailan. Horri dagokionez, L. J. Calveten iritziz, Frantziako eskualde hizkuntzak,
|
hizkuntza
sistemaren ibaian behean," eskaririk gabeko eskaintza osatzen dute" (Calvet 1993: 196).
|
|
|
196). Baina baieztapen hori zehaztu beharraz gain, inkesta emaitzak kritikagarriak eta urriak direla bistakoa izanik,
|
hizkuntza
sistemak eskaintza horren alde egingo lukeela iradoki dezake horrek (Frantzian, eskualde hizkuntzen irakaskuntzarekin lotutako neurrien bidez?). Egiaztapen horretatik harago, hizkuntza kontzientzia edo autokontzientzia (hizkuntza funtzioa> eskaria) L. V. Aracilek (cf. supra) aipaturiko hizkuntza kontrolarekin batera doa.
|
|
|
Egiaztapen horretatik harago, hizkuntza kontzientzia edo autokontzientzia (hizkuntza funtzioa> eskaria) L. V. Aracilek (cf. supra) aipaturiko hizkuntza kontrolarekin batera doa. Hizkuntza kontrolaren kontzeptu horrek kodetzearekin edo arautzearekin —eta beraz, estandarizazioarekin— lotutako kontzeptu operatiboak hartzen ditu, printzipiuoz
|
hizkuntza
sistemako berezko jarduerekin zerikusia dutenak. Ikuspegi horren arabera, hizkuntza sistemak, haren balizko boluntarismoaren baitan, kontuan hartzen du" hizkuntza kontzientziako" (eskaria) gutxieneko dosi bat, edota hizkuntza sistemak nagusi bakarra balitz modura jokatzen du, hizkuntza merkatuko berehalako joerak kontuan izan gabe, bai eskariari uko eginez, bai eskaria egon gabe egon balitz bezala jokatuz.
|
|
|
Hizkuntza kontrolaren kontzeptu horrek kodetzearekin edo arautzearekin —eta beraz, estandarizazioarekin— lotutako kontzeptu operatiboak hartzen ditu, printzipiuoz hizkuntza sistemako berezko jarduerekin zerikusia dutenak. Ikuspegi horren arabera,
|
hizkuntza
sistemak, haren balizko boluntarismoaren baitan, kontuan hartzen du" hizkuntza kontzientziako" (eskaria) gutxieneko dosi bat, edota hizkuntza sistemak nagusi bakarra balitz modura jokatzen du, hizkuntza merkatuko berehalako joerak kontuan izan gabe, bai eskariari uko eginez, bai eskaria egon gabe egon balitz bezala jokatuz.
|
|
|
Hizkuntza kontrolaren kontzeptu horrek kodetzearekin edo arautzearekin —eta beraz, estandarizazioarekin— lotutako kontzeptu operatiboak hartzen ditu, printzipiuoz hizkuntza sistemako berezko jarduerekin zerikusia dutenak. Ikuspegi horren arabera, hizkuntza sistemak, haren balizko boluntarismoaren baitan, kontuan hartzen du" hizkuntza kontzientziako" (eskaria) gutxieneko dosi bat, edota
|
hizkuntza
sistemak nagusi bakarra balitz modura jokatzen du, hizkuntza merkatuko berehalako joerak kontuan izan gabe, bai eskariari uko eginez, bai eskaria egon gabe egon balitz bezala jokatuz.
|
|
|
Eredu horren arabera, gizarte jakin horrek ikusiko du erakundeek edo
|
hizkuntza
sistemako arduradunek eskaintza egiten diola, hizkuntza berreskuratzeko prozesu bat sustatzeko itxurazko ospe adierazpenen eta leialtasun aktiboko jarreren bitartez.
|
|
|
Ereduak nolabaiteko egonkortasunez funtzionatuko lukeela pentsatzearen ideia artifiziala eta ametsezkoa dirudi, ideia horri hizkuntza ukipenezko egoerak normalean orokorrak, gutxienez diglosikoak eta gehienetan bilakaerazkoak izaten direla gehitzen badiogu. L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—,
|
hizkuntza
sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da. Baina hizkuntza sistemaren atzeraelikadurak eta joerek orekatzearen alde egin dezakete —borondatez ere bai—, bai hizkuntza ukipeneko egoeran, bai elebakartasunekoan ere —elebakartasun hori eusten diona edo eragindakoa izan—, eta horretarako, alde guztietatik, politikaedo ideologia aukeraketak behar dira, bai eta hizkuntza plangintzako prozedura egokiak ere.
|
|
|
L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—, hizkuntza sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da. Baina
|
hizkuntza
sistemaren atzeraelikadurak eta joerek orekatzearen alde egin dezakete —borondatez ere bai—, bai hizkuntza ukipeneko egoeran, bai elebakartasunekoan ere —elebakartasun hori eusten diona edo eragindakoa izan—, eta horretarako, alde guztietatik, politikaedo ideologia aukeraketak behar dira, bai eta hizkuntza plangintzako prozedura egokiak ere.
|
|
|
L. J. Calvetek eginkizun hori onartzen dio ereduari. Baina, uste du, tamalez, eredua ez dela azalpenak egiteko sortu zentzu hertsian, nahiz eta eskema zibernetiko batean oinarrituta egon —eskema zibernetiko oso oso oinarrizkoa, egilearen esanetan11—, eta funtzionamendu zibernetikoa, eta
|
hizkuntza
sistema homeostatiko eta autoerregulatzailearen artekoa izan (Calvet 1993: 179).
|
|
|
Eredu mota horrek, sistemikatik eratorria, berekin dakar homeostasia kontuan hartzea(
|
hizkuntza
sistemaren oreka) aplikatzean hizkuntza bakar batekin funtzionatzeko dela, edo nagusitasun handiko egoeran dagoen hizkuntza batekin, edo ukipen egoera nolabait orekatuan eta onartuan dauden hizkuntza batzuekin. Kasu horietan guztietan, feedback negatiboak multzoaren funtzionamendu zibernetikoa erregulatzeko balio du, ahalik ongien zuzentzen eta doitzen baititu outputak, inputetan eragiten dituzten sintometara.
|
|
|
Bariazioa ikus daiteke aztertutako herri bi hauetan, ez baitago
|
hizkuntza
sistema egonkorrik; hizkuntzak etengabe aldatzen doaz eta hizkuntzak bere ezaugarritzat du bariazioa. Garai bereko baina hizkuntza sistema ezberdinetako12 hiztunek elkar ulertzeko gaitasunari esker ahal izango dute zentzuzko elkarrizketa bat izan.
|
|
|
Bariazioa ikus daiteke aztertutako herri bi hauetan, ez baitago hizkuntza sistema egonkorrik; hizkuntzak etengabe aldatzen doaz eta hizkuntzak bere ezaugarritzat du bariazioa. Garai bereko baina
|
hizkuntza
sistema ezberdinetako12 hiztunek elkar ulertzeko gaitasunari esker ahal izango dute zentzuzko elkarrizketa bat izan.
|
|
2009
|
|
|
Urbanizazioak gogor astindu ohi ditu dislokatutako herriaren ohiturak, elikadura, janzkera, munduikuskera, eguneroko hizkera. Horrela, dislokazio soziokultural handia sortzen du. rekin batera datozen balore, lengoaia, kontzeptu, diskurtso eta harremanmota berriak, euskararen
|
hizkuntza
sistema hondatzen ari dira, alegia, hiztunen sareak eta hizkuntzaren egitura nahiz errepertorioa. Hizkuntza menderatzaileak, frantsesa eta gaztelania, hizkuntzaren barru barruko eremuetan sartzen ari dira, eta hizkuntza transmititzeko nahiz belaunaldi arteko jarraipenerako funtsezkoak diren funtzioak eta eremuak bereganatzen.
|
|
|
Horregatik, prozesua ez da hizkuntza desplazamendu soila, ez da soilik hizkuntza baten ordez bestea aukeratzea. Aitzitik, hiztun herria mendeko eta ahula bada, kultura berriekin sartzen diren kontzeptu berriek tokiko
|
hizkuntza
sistema arian arian desegiten dute. Transformazio prozesu hau konplexua da; gizabanakoen erlazionatzeko moduak ere aldatzen dira, argudioak eta arrazoiak eratu eta emateko moduak, diskurtsoaren estiloa eta abar aldatzen dira.
|
|
|
Hemen, hezkuntza eta euskararen arteko harremana ezinbesteko jotzen genuen hezkuntza sarean eragiteko prestatzen ari ziren ikasleentzat. Garbi genuen konpetentziaren teoria
|
hizkuntza
sistemaren aspektu formalez gain, ikuspegi pragmatikoak eta soziolinguistikoak osatzen dutela; hizkuntzaren ikaskuntza prozesuaz arduratzeak hizkuntzak prozesu sozialekin harremanetan lantzea dakarrela. Prozesu horretan, hizkuntza izaera soziala duen bitarteko gisa ulertzen genuen, eta, beraz, gertaera soziolinguistikoek, kulturalek, eta politikoek eragiten diotela.
|
|
2010
|
|
|
batetik, esaldiaren nagusitasun absolutua hautsi nahia, eta, bestetik, hizkuntzalaritzaren mugetatik objektu berrietara hedatzeko beharra. Testua unitatea sartzeak
|
hizkuntza
sistemako unitateen hierarkia zabaltzea eta hedatzea ekarri zuen.
|
|
|
Lepoan, “lepoan”, jartzen den begizta batek seinalea igortzen du audifonoetara irits dadin. Entzumen galera osoa duten pertsonentzat, zeinu eta azpitituluen
|
hizkuntza
sistema bat aurreikusi da. Ikusmen eta entzumen arazoak dituzten pertsonek izarrak ikusi eta entzun ditzakete Bartzelonako planetarioan Urrunago bidaiatu nahi dutenentzat, Argentinara, Buenos Airesko planetarioak zientzia dibulgazioko programa berezia du, “Latinoamerikan argitaratu gabea”, planetarioaren beraren arabera.
|
|
|
Hizkuntza ezagutzea eta modu idatzi edo ahozkoaren bidez zuzen erabiltzea ez da hitzen fonetika egokia erabiltzera edo araudi ortografikoa betetzera mugatzen. Alderdi horiez gain, beharrezkoa da
|
hizkuntza
sistemaren funtzionamendua ezagutzea, hitzen funtzioak ezagutzea eta beren artean nola erlazionatzen diren jakitea, komunikatu nahi den edukia adierazten duten zentzuzko perpausak eraiki ahal izateko. Hau da, gramatika ikasi behar da.
|
|
2011
|
|
|
konfliktugatazkaz, bereziki. diskurtso horretan hizkuntza gatazkaz esaten dena aski urrun dabil, hasteko, kontzeptu horrek iturburuetan zuen adieratik: Llu� s V. Aracil en 1965eko Conflit linguistique gauza bat da, eta (lotura zuzenez edo zeharkakoz) bere aurretik datorren Albert Memmi ren 1957ko conflit linguistique bestea116
|
hizkuntza
sistemaren eta bere ingurumen soziokulturalaren arteko harreman bide bikoitzen eredu zibernetikoa du Aracil ek abiaburu. Aldiz le drame linguistique qui habite le colonisé da Memmi ren aztergai.
|
|
|
okerra da gizakiok geure buruaz dugun errepresentazioa: landare eta animalia espezieak babesteko politikak onesten ditugu, baina guk geuk sortutako espezie soziokulturalen eta
|
hizkuntza
sistemen galerak ez digu kezka handirik eragiten.
|
|
2012
|
|
|
Literatura
|
hizkuntza
sistema, kultura eta interes desberdinen topagune gisa definitzen zuen ikuspegi honetatik etorri zen. Cultural Turn, delakoa.
|
|
|
Hizkuntza komunitate orok eskubidea du zeinek bere
|
hizkuntza
sistema kodetzeko, estandarizatzeko, garatzeko eta sustat zeko, derrigorturiko edo induzituriko interferentziarik gabe.
|
|
|
Hizkuntza komunitate orok eskubidea du bere
|
hizkuntza
sistemari egokitutako informatika ekipamenduak, eta bere hizkuntzako tresneria eta produktuak eskura izateko, teknologia horiek eskaintzen duten ahalmen guztien onura atera ahal izateko, bai autoadierazpenari, hezkuntzari, argitarapenari edo itzulpenari dagokienez, bai eta, oro har, informazioaren tratamenduari eta kultur hedapenari dagokionez ere.
|
|
|
...nerako prestatzeaz gain, programaren helburuak ere dira urrunetik bikote izaten, aita edo ama izaten laguntzea eta maitasuna adierazten laguntzea; familiako kideekin berriz ere komunikatzen ikastea; banatzeagatik zenbaitetan kaltetu diren arauak eta mugak zehaztea; beste herrialde batera emigratzearen esperientziak sortzen dituen aldaketengatik ondorioztatutako egoerei erantzutea eta hezkuntza eta
|
hizkuntza
sistema berrien ezagutza eta integrazioa erraztea.
|
|
2013
|
|
|
Nolanahi ere, hemen interesatzen zaiguna da, hain justu, zer terminotan azaldu behar den hebreeraren (modernoaren) paradoxa: hebreeraren sistema milaka urtez gorde zen, hain zuzen ere inork ez zuelako erabiltzen, baina berriz ere lehen hizkuntza bihurtu zenean eta hiztun komunitate batek erabilerahizkuntzatzat hartu zuenean,
|
hizkuntza
sistema hura asko aldatu zen, hizkuntza berbera dela pentsatzen jarraitu ote genukeen zalantzan jartzeraino. Beste modu batera esanda:
|
|
|
Soziolinguistikaren adar guztien abiapuntua hizkuntzaren heterogeneotasun egituratua da, eta ez dute
|
hizkuntza
sistema homogeneotzat hartzen, baizik eta bariazio sozialaren —eta hartatik eratorritako estratu soziala, etnikoa, generikoa eta geografikoa—, funtzionalaren eta historikoaren arabera egituratutako errealitate heterogeneotzat (Chambers 1995, Coulmas 2005, Labov 1994). Heterogeneotasun horren kontzientzia diziplina soziolinguistiko gehienek barne hartzen dituzten hiru nozio osagarriren oinarrian dago:
|
|
|
Komunitate baten barruan hizkuntza erabiltzea, praktika linguistikoa, nahitaezko baldintza da benetan hizkuntza bat edukitzeko hizketan egiten dute hiztunek hizkuntza. ere bultzatu du
|
hizkuntza
sistema gisa bakarrik ulertzera. Edonola ere, eskoletako eta unibertsitateetako hainbat ikasle belaunaldi hizkuntza ideiaren eta sistema nozioaren arteko sakoneko baliokidetasuna onartuz hazi dira, eta hizkuntza bizi propioa duen eta funtsean hiztunengandik independentea den egitura dela barneratu dute.
|
|
|
Arazoa beste kontu batek eragiten du:
|
hizkuntza
sistema batera soilik mugatu nahi izateak, beste edozein dimentsio kenduta; izan ere, azkenean, identifikazio horren ondorioz, ezin zaio heldu errealitate linguistikoari bere osotasunean eta konplexutasunean, eta zailagoa da (beste) gizarte zientziak hizkuntza gertakariarekin lotzea.
|
|
2014
|
|
|
Oso hasierako azterketa aurkezten da artikulu honetan, baina lurraldea ulertzeko hainbat balore sistema antzeman daiteke hizkuntzari lotuak. Bizimodu eta lurraldearekiko harremana ezberdinduak antzematen dira, eta etorkizuneko lurraldea konplexutasunetik aztertu eta antolatu nahi bada, kontutan izan beharreko beste aspektuez gain,
|
hizkuntza
sistemek lurraldearekiko duten harreman mota aztertu da. Honela, jakintza eta ezagutza ezberdinak kontuan hartu dira, eta etorkizuneko antolaketetan sozio ekosistema ezberdinek dituzten perzepzioak kontutan izan dira.
|
|
|
Tillie Olsen en hitzak bere eginez,
|
hizkuntza
sistema sinbolikoari erabatlotutako giza egitura patriarkala dela dio Annette Kolodny k: «Langauge as asymbolic system closely tied to a patriarchal social structure.
|
|
|
Egoera honetan eta soziologiatik jasotako SEIC modeloari jarraikiz sistema ezberdin bakoitzak erabiltzen dituenmoduak aztertzetik, sistema ezberdinek beraien artean dituzten hartu emanak ulertzera gerturatzeko bideakzabaltzen zaizkigu (Tabara, 2011). Sistema hauek aspektu askoren arabera sailkatu daitezke baina hemenaurkeztuko den hausnarketan
|
hizkuntza
sistema ezberdinek lurraldea ulertzeko, beraz bertan eragiteko, dituztenmodu ezberdinak aurreikustera gerturatzen gaituen ikuspuntu bat aurkeztu nahi da. Lurralde antolaketankontutan izan beharreko aspektu anitzez gain hizkuntza sistema ezberdinek lurraldearekiko duten hartu emanezberdina, ondorioz jakintza eta ezagutza ezberdinak jokoan jarriz.
|
|
|
Sistema hauek aspektu askoren arabera sailkatu daitezke baina hemenaurkeztuko den hausnarketan hizkuntza sistema ezberdinek lurraldea ulertzeko, beraz bertan eragiteko, dituztenmodu ezberdinak aurreikustera gerturatzen gaituen ikuspuntu bat aurkeztu nahi da. Lurralde antolaketankontutan izan beharreko aspektu anitzez gain
|
hizkuntza
sistema ezberdinek lurraldearekiko duten hartu emanezberdina, ondorioz jakintza eta ezagutza ezberdinak jokoan jarriz.
|
|
2015
|
|
|
Hizkuntza erabilera sistema berri honi aurkitzen dizkiodan azalpenak bi dira. Batetik, Konstituzio Auzitegiak 2010 urtean zabaldu zuen norabideari estuki jarraitzea,
|
hizkuntza
sisteman Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentziak ezarri dituen mugak barneratuz. Bestetik, itun politikoren baten emaitza izatea, EAJren eta PSOEren arteko negoziaketetan.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak buruan daukana hori litzateke, bi hizkuntzetan bidaltzea, horrek ez dio inolako deserosotasunik sortzen norbanakoari. Halere, Konstituzio Auzitegia ideia hori adieraztera ez zen ausartu,
|
hizkuntza
sistema ezartzea erkidegoen eskumena baita, eta elebitasun orekatua aukeratatik bat baino ez da, berezko hizkuntzaren erabilera normalizatuarekin batera. Betiere, berriro diot, norbanakoek dokumentuen hizkuntza aukeratzeko eskubidea dute.
|
|
|
Hitanoak, emakumezkotasunaren mugagabetasunaren ordain sinbolikoak, deixi markek eta aditz sistemak hori erakusten omen dute. Hau da, euskal hizkuntzak, euskaldunen elegunearen eta gogaldearen jatorrizko orekatzailearen sistemak, ez du zerikusirik indoeuroparren
|
hizkuntza
sistemekin egiteko horretan, eremu guztietara hedatzen diren inplikazio antropologiko guztiekin?. Gainera, Baltzak dioenez, euskarak erakusten dituen ezaugarri horiek euskal kontakizunetan islatzen dira.
|
|
|
Horrela joan da ezarian ahitzen eta agortzen. Kode edo konfigurazio nazionalistan artikulatu zenean, berriz,
|
hizkuntza
sistema osatu eta integrala izan zedin paratu zuten, edozertarako balio behar zuena. Azken finean, Modernitatean Identitatea izateko nazio identitatea behar zuen izan, hau da, gizarte oso bateko normaltasuna.
|
|
2017
|
|
|
Maximiljana Barancˇic´ – Zadarreko arbanasiera mintzaira, kontaktuan dauden hizkuntzen isla errealitate berri bati egin behar izan zioten aurre, izan ere, kokatzeko aukeratu zuten lurraldeak bazuen jada bere
|
hizkuntza
sistema propioa, eta heldu berriek sistema horretara egokitu behar izan zuten.
|
|
|
[?] Hori, ordea, ez da egia. Hizkuntza kultura praktiken biltegia den neurrian, kultura bakoitzaren esanahi edukiak hizkuntzan jasoak daudela jakinda, hizkuntza ikusmolde erlijiosoen eta estetikoen ganbara izanda,
|
hizkuntza
sistema sozialaren adierazpide dela uste dugunontzat, hizkuntza ez da nolanahiko giza balioa: orduan ohartzen gara, bai horixe, asimilazioaren gako nagusia hizkuntza bera dela? 179 Gurean, zoritxarrez, ohitura handia dago euskara Euskal Herriaren ardatz izaeratik erauzi eta beste, euskal?
|
|
|
batetik jasotzailea den hizkuntza eta bestetik benetako hartzaileak, euren kultura eta hizkuntza baldintzekin. Zenbat eta handiagoa izan
|
hizkuntza
sistema biren edo kultura mundu biren arteko distantzia eta desberdintasuna, hainbat handiagoa eta premiazkoagoa izango da baliokidetasun dinamiko funtzionala ezartze eta erabiltzearen beharra.
|
|
2018
|
|
|
Aldi ezegonkor samarrak izaten dira. Hizkuntza arau berria mamitzerakoan, ordea, berriz eskuratzen du oreka
|
hizkuntza
sistema batek, oraingoan bestelako logika baten barruan bada ere.
|
|
|
Estrukturalismoak hizkuntzaren osotasuna eta itxitasuna suposatzen eta ukatzen ditu aldi berean. Saussurek uste badu ere adierazlearen eta adieraziaren arteko erlazioa ausazkoa dela, erlazio ausazko hori
|
hizkuntza
sistema halabeharrez osoaren barruan kokatzen du. Hizkuntzako termino guztiek aurresuposatzen dute egituren osotasun linguistiko bat, eta termino bakoitzak esanahia izan dezan beharrezkoa da osotasun hori suposatzea eta inplizituki gogora ekartzea.
|
|
|
Bowery, New York (2008) izenekoa, Bowery eta Grand Street kaleen arteko izkinan egin zuen, eta, hor, artista irrintziak botatzen agertzen da, megafono baten laguntzaz. Kasu honetan, lanak dituen alderdirik interesgarrienak dira nortasun forma desberdinen artean dagoen harremana, eta horiek hizkuntza kode eta
|
hizkuntza
sistema bereziekin duten lotura.?
|
|
2019
|
|
|
Demetras et al., (1986) ek aipatzen dutenez feedback negatiboa transmititzeko estrategiez baliatuz, haurra egin duen akatsaz konturatu, eta etorkizuneko ekoizpenean akats hori zuzentzeko gai izangoda. Hala ere, haurrak akatsen bat egiten duenean, ez du beti akatsa identifikatu, aldatu edo zuzentzen; zuzenketa gerta dadin, haurrak ekoiztu duen akastun estruktura hori bere
|
hizkuntza
sisteman (edogramatika mentalean) izan du; bestela, feedback negatiboak ez du inolako eraginik izangohaurraren etorkizuneko ekoizpenean. Saxtonen (2000) aburuz feedback negatiboak haurrari egin duenakatsa identifikatzen eta kasuak kasu, hau zuzentzen lagunduko dio, hori dela eta Saxtonek feedbacknegatiboaren garrantzia, eta batez ere argibide eskarien (clarification request) estrategiaazpimarratzen du.
|
|
2021
|
|
|
Oraingoz ez dakigu nola eragiten dioten elkarri bi ezagutza alor horiek, ez eboluzio bidean, ez garapen bidean. Gure zenbakieta
|
hizkuntza
sistemen azpian dagoen lanabes konbinatorialak eragiten du elementu kopuru finitu baten birkonbinaketatik esapide ugaritasun infinitua sortzea. Dena den, oraindik ez da argitu gaitasun horren jatorri ebolutiboa zein den (ZIO, Aldasoro).
|
|
|
Euskaran eta euskal kulturan ardaztuta izan luke, ikasleen euskarazko komunikazio gaitasuna bermatzen duelarik, eta hori murgiltze ereduaren bitartez ezinbestean egin da, gaurko hizkuntz ereduen sistema desagerraraziz. Euskara izan da komunikazio hizkuntza eta ikaskuntza
|
hizkuntza
sistema honetan, ahaztu barik, ikasleen artean euskararen ahozkotasuna praktikatzeko benetako giroa sortu beharra dagoela.
|
|
2022
|
|
|
Horregatik, agian, oraina gure
|
hizkuntza
sisteman dauden hutsuneak eta gabeziak behar diren moduan egituratu, bete eta gauzatzeko momentutzat har dezakegu.
|
|
|
Egundaino heldu bada, bere berritzeko eta birsortzeko gaitasunari esker izan da. Errepikatutako errepertorio jakin batzuetatik harago, euskal dantza
|
hizkuntza
sistema integrala da eta, Lizardik euskararentzat nahi zuen bezala, noranahikoa.
|
|
|
Elebidunok hizkuntza batetik bestera aldatzeko gaitasunaz eta aldaketa horiek egiteko arrazoiez hitz egiten digute ikertzaileok. Seigarren kapituluan, Gillen Martinez de la Hidalgak garuneko aktibitate elektrikoa neurtuz hizkuntzaren prozesamenduari buruz zer ikas dezakegun azaltzen du. Zazpigarren kapituluan, Adam Zawiszewskik bigarren hizkuntza haurtzaroan ala heldutan ikasteak, hizkuntza horretan lortutako mailak nahiz elebidunen bi hizkuntzen arteko ezaugarri bereizleek hizkuntza horren prozesamenduari nola eragiten dioten azaltzen du. Zortzigarren kapitulua Luis Pastorrek idatzi du. Euskarazko Corpusek
|
hizkuntza
sistemaren ezaugarriei eta erabilerari buruz zer erakusten diguten azaltzen da bertan. Bederatzigarren kapitulua Svetlana Zimnukhovak eta Kepa Erdoziak idatzi dute. Bertan euskara ikertzeko apenas erabili den begi mugimenduen erregistroaren metodo esperimentalaren inguruko oinarrizko kontzeptu batzuk azaltzen dituzte.
|
|
2023
|
|
|
Goazen, ba, aurreko zatira, enigmatikoena. Hor dagoen ta n sekuentziak deklinabide atzizki bat dakarkigu burura, baina, esan dugunez, garai hartako
|
hizkuntza
sisteman ez dugu espero horrelakorik. Gainera, gure iritzian, hau da sekuentzia osoa:
|
|
|
Udal Legeak, beraz,
|
hizkuntza
sistema berri bat diseinatu du udalerriei hizkuntza ofizial bakarra erabiltzeko aukera emanez, betiere komunikazio egintzetan herritarrek hizkuntza aukeratzeko duten eskubidea bermatuz. Euskarazko funtzionamendua zilegi bihurtu da.
|
|
|
Epaileek udal arauen zuzentasunaz jardutera mugatu behar dute, ez hizkuntza eredu baten edo bestearen alde egin, administrazioa ordezkatuz eta bere hizkuntza eskumenak mugatuz. Epaileei ez dagokie araututako
|
hizkuntza
sistema ordezkatzerik, ezta aldatzerik ere.
|
|
|
Badirudi duela berrogei urteko
|
hizkuntza
sistemari buruzko itun politiko hura ukiezina dela. Euskararen estatus juridikoa eta normalizazioaren helburuak autogobernu sistemaren oinarrizko zutabetzat har daitezke.
|
|
|
Euskal
|
hizkuntza
sistemaren oinarri diren funtsezko arau zutabeak ez dira aldatu azken berrogei urteotan, berriki Euskararen Legearen zurruntasuna sektore jakinetan malgutu bada ere (toki administrazioaren arloan eta laster hezkuntzan ere). EAEn laurogeiko hamarkadan onartutako Euskararen Legeak (azaroaren 24ko 10/ 1982 Oinarrizko Legea, Euskararen Erabilera Normalizatzekoa) berean dirau, eta ez da sekula aldatu.2 Nafarroan, aldiz, Euskararen Legea aldatu izan da, baina soilik zonalde ez euskaldunean hezkuntza eskubideak zabaltze aldera eta udalerriak hizkuntza eremu batetik bestera banaka mugitzeko.
|