|
2000
|
|
|
– Esan ohi da, testuinguru eta pentsamolde honetan, haurtzaroan aukera direnak(
|
hizkuntzaren
jabekuntza osoan laguntzen duten ekonomiak), nerabezarotikaurrera murriztapen bihurtzen direla. Horregatik da askoz zailago adin batetikaurrera hizkuntza berriak ikastea; eta oso gutxi dira hori erabat lortzen dutenak, batik bat, ahoskeraren atalean.
|
|
2001
|
|
|
Schumann-en proposamenik garrantzitsuena da bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntza «justu akulturazioaren aspektuetako bat dela eta ikasle bat akulturatzen dengradua TLarekin (hizkuntza taia) taldeak kontrola dezake berak eskuratzen duenbigarren hizkuntza gradua» (34 orr.).
|
|
|
Schumann-ek (1978a; 1978b) bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eragiten duten faktoreen taxonomia aurkezten du. Bertan sartuak daude aldagai sozialak, afektiboak, nortasunezkoak, kognitiboak, biologikoak, gaitasunezkoak, pertsonalak, inputezkoak eta instrukzionalak.
|
|
|
Clement ek (1980) aurkezten duen bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntza ereduhonek garrantzi handia ematen dio ingurune kulturalari eta hizkuntz komunitateenbizitasun erlatiboari. Eredu horrek asumitzen du bigarren hizkuntzaren jabekuntzakez duela hizkuntza ikasteko gaitasuna bakarrik hartzen kontuan, baita bigarrenhizkuntza duen komunitatearekiko hartzen diren jokabide ereduak ere.
|
|
|
Eredu horrek asumitzen du bigarren hizkuntzaren jabekuntzakez duela hizkuntza ikasteko gaitasuna bakarrik hartzen kontuan, baita bigarrenhizkuntza duen komunitatearekiko hartzen diren jokabide ereduak ere. Ondorioz,
|
hizkuntzaren
jabekuntzak norbanakoaren identitatearen aldaketak ere barneratzenditu. Clement ek hau defenditzen du:
|
|
|
Eredu horren kontzeptu zentrala motibazioa da, zeinek bi prozesu posible izanditzakeen. Ingurune kulturala kontuan izanik, bata ala bestea, prozesu biak garrantzitsuak dira
|
hizkuntzaren
jabekuntzarako. Hizkuntz komunitateetako batek bizitasun etnolinguistiko baxua duen hizkuntz egoeretan, estatus baxua, hiztun gutxi etalaguntza instituzional gutxi, hauek testuinguru kulturbakarrak deituak dira.
|
|
|
Autore horren ustez, bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan, integrazio nahiareneta beste komunitateak asimilatua izateko beldurraren artean gertatzen den indar jokotik eratortzen den motibaziotik abiatzen da subjektua. Hau da berak, lehenmailako prozesu motibazionala?
|
|
|
Jarrerak eta orientazioa elkarrekin taldekaturik agertzen dira, bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan gizabanakoek duten motibazio mailan eragiten dutela, etajarrerek eta orientazioek, gaitasunek eta motibazioek hizkuntz gaitasunean eraginzuzena dute.
|
|
|
Eredu horretan, hauxe da oinarrizko proposamena: «Hizkuntz bereizgarritasuna identitate pertsonalaren oinarrizko osagaiada» (Lambert, 1974, 96 or.). Ondorioz, bigarren hizkuntzaren konpetentzia garapenak norbanakoaren identitatean eragiten du eta, aldi berean, norbanakoarenidentitateak bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eragiten du.
|
|
|
Galdera nagusi batzuk antzera egin dira diziplina ezberdinetan; hala nola: hizkuntza bat baino gehiagoz batera jabetzea, hizkuntza bakarraz jabetzearenprozesuarekin konparatuz noraino izan daitekeen antzekoa/ ezberdina; bigarrenhizkuntzen eta lehen
|
hizkuntzaren
jabekuntza prozesuak noraino diren antzekoak/ ezberdinak; noraino den gizabanakoak jaiotzatik dakarrena eta norainogeroztik gehitzen dena; noraino parte hartzen duten bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesuan indibidualizazio eta sozializazio prozesuek; jabekuntzaren etaikaskuntzaren arteko harremana; adinaren garrantzia; prozedura ezberdinen (naturala edo informala/ kulturala edo formala, formal ...
|
|
|
Beren ekarpen garrantzitsuena ikaslearen epe luzerako helburuak
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren lorpenekin erlazionatzen saiatzea izan zen.
|
|
|
Bigarren orientazio mota, hau da, orientazio instrumental edo pragmatikoagertatzen da bigarren
|
hizkuntzaren
jabekuntza errekonozimendu soziala irabaztekoedo abantaila ekono mikoak lortzeko bide bezala ikusten denean. Horrelako motibazioa besterik ez duenak ez dio kasu handirik egiten bigarren hizkuntzako hiztunei, eta bere helburuak lortzeko bigarren hizkuntzak nola lagunduko dion bakarrikhartuko du aintzakotzat.
|
|
|
Clement eta Noels ek (1996), taldearteko analisi maila erabiliz, bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesua eta erabilera ikertzen dituzte. Ikertzaile horien ustez,
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta hizkuntza horrekin lotzen den kulturaren jabekuntzaaldi berean gertatzen dira. Autore horiek, nagusiki, bi ikuspegi teoriko erabiltzendituzte:
|
|
|
2 Journal of Language and Social Psychology ri (1982) dagokionez, PSYCLIT erabiliz, aldizkari horretan argitaratutako artikuluen gako hitzenazterketaren ondorioz, 349 gako hitz ezberdin aurkitu ziren, 35 multzotanbanaturik (maiztasunaren arabera ordenaturik): komunikazioa (146), portaera (96), (84), hizkera (78), hautematea (59), elkarrizketa (58), testuingurua (54), boterea (54), jarrera (43), identitatea (42), motibazioa (38), gaitasuna (31), diskurtsoa (28), kognizioa (28), informazioa (25), taldeartekoa (23), emozioa (21), testuingurua (18),
|
hizkuntzaren
jabekuntza (16), gatazka (12), gehiengo taldea (12), adeitasuna (11), egokitzea (10), soziolinguistika (10), gutxiengo taldea (9), akulturazioa (9), pragmatika (9), bizitasuna (8), eleaniztasuna (6), galeskoa (6), kulturaniztasuna (6), psikolinguistika (4), latinoa (4), mass media (3), hizkuntza plangintza (1). Laburbilduz, aipagarriak dira: a) aniztasun tematikoa; b) aldizkari espezializatu horren eta psikologia sozialeko beste aldizkari batzuen antzekotasuntematikoa (gai horiek oso antzeko maiztasunarekin agertzen dira hainbataldizkaritan); c) berriro ere komunikazioa da gairik garrantzitsuena.
|
|
|
1) ICLASPrenlehenengo edizioan (1979):
|
hizkuntzaren
jabekuntza; komunikazioa; hizkuntza eta rol sexualak; hizkuntza eta gizarte klasea; hizkuntza eta etnizitatea; hizkuntza eta jarrerak; hizkuntza, nortasuna, emozioaketa psikopatologia; mintzaeraren alderdi tenporalak; elebitasuna, eleaniztasuna eta kode aldaketa. 2) Eta ICLASPren 6 eta azken edizioan (1997): bertako herriak eta hizkuntzak, hizkuntz plangintza, hizkuntza taldeartekoharremanetan, praktika komunitateak hizkuntzan eta generoari buruzkoikerketak, erakunde komunikazioa, elebitasuna eta bigarren hizkuntzen jabekuntza, bizitasun etnolinguistikoa, aurreiritziaren komunikazioa, mintzaeraterapeutikoa, kognizio soziala, hizkuntza eta belaunaldiarteko komunikazioa, prozesu diskurtsiboaren analisiari buruzko hausnarketak; generoa, lan identitatea, estereotipoak eta diskurtsoa; kulturarteko komunikazioa etaegokitzapena, hizkuntza eta osasuna, etnizitatea eta hizkuntza (identitateetnolinguistikoa), solas analisia.
|
|
2008
|
|
|
Eredu konstruktibistak aldarrikatzen du
|
hizkuntzaren
jabekuntza prozesu jarraitua (keinuetatik hitzetara eta hitzetatik esaldietara) eta mailakatua (morfologia ezaugarri batzuk beste batzuk baino goizago erabiltzea, bereziki 22tik 30 hilabete bitartean) dela, eta, beraz, eredu teoriko horretatik eratorriak dira aipatutako hiru iker lerroak. Azpimarratzekoa da zerrenda hauek duten ikuspuntu funtzionala.
|
|
|
Azpimarratzekoa da zerrenda hauek duten ikuspuntu funtzionala. Proiektu honen abiapuntuan garrantzi handia du
|
hizkuntzaren
jabekuntza esanguratsua komunikazio testuinguruetan gertatzen dela uste izateak, eta horregatik da beharrezkoa eta baliagarria gurasoen informazioa. Galdetegiak taxutzean, ikertzaileen zeregin nagusia gurasoengandik haurraren komunikazioaren hiru atal hauetako informazioa jasotzean datza:
|
|
2014
|
|
|
Eskuliburu honen hirugarren atalean, hizkuntzaren garapena eta garapen kognitiboa helduaroan eta zahartzaroan izango dira hizpide eta bi kapituluz osatua dago. Lehenengoak (liburuaren zortzigarren kapituluak)
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapenaz dihardu, besteak beste: bi kontzeptu garrantzitsu izango dira mintzagai (komunikazioa eta hizkuntza); ondoren, 8.2 azpiatalean hizkuntzaren elementu nagusiak gogoratuko dira (fonologia, morfologia, sintaxia, semantika eta pragmatika); gainera, 8.3 azpiatalean hizkuntzaren jabekuntza eta garapena bi aro nagusitan banatzen dela azalduko da:
|
|
|
Lehenengoak (liburuaren zortzigarren kapituluak) hizkuntzaren jabekuntza eta garapenaz dihardu, besteak beste: bi kontzeptu garrantzitsu izango dira mintzagai (komunikazioa eta hizkuntza); ondoren, 8.2 azpiatalean hizkuntzaren elementu nagusiak gogoratuko dira (fonologia, morfologia, sintaxia, semantika eta pragmatika); gainera, 8.3 azpiatalean
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena bi aro nagusitan banatzen dela azalduko da: mintzamenaren aurreko aroa, bizitzaren lehen urtean garatzen dena, eta mintzamenaren aroa, zeinean hizkuntza gaitasuna hobetzen den; 8.4 azpiatalean, hizkuntzaren garapenari buruzko teoria garrantzitsuenak izango dira aztergai.
|
|
|
Kapitulu honetan irakurri dena egokitasunez barneratzeko, lagungarriak izan daitezkeen hainbat ariketa proposatu dira: lehenengoan, dokumental baten bidez
|
hizkuntzaren
jabekuntzari eta garapenari buruzko eztabaida ezagutzea da helburu; ondoren, aztergai den gaiari buruzko zenbait galdera ireki izango dira mintzagai; azkenik, autoebaluazioa, hizkuntzaren jabekuntza eta garapenari buruzko hainbat eduki ebaluatzeko asmoz.
|
|
|
Kapitulu honetan irakurri dena egokitasunez barneratzeko, lagungarriak izan daitezkeen hainbat ariketa proposatu dira: lehenengoan, dokumental baten bidez hizkuntzaren jabekuntzari eta garapenari buruzko eztabaida ezagutzea da helburu; ondoren, aztergai den gaiari buruzko zenbait galdera ireki izango dira mintzagai; azkenik, autoebaluazioa,
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapenari buruzko hainbat eduki ebaluatzeko asmoz.
|
|
|
Helburua:
|
hizkuntzaren
jabekuntzari eta garapenari buruzko eztabaida ezagutzea.
|
|
|
fonologia, morfologia, sintaxia, semantika eta pragmatika. Hirugarren zatian,
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena bi aro nagusitan banatzen dela azalduko da: mintzamenaren aurreko aroa, bizitzaren lehen urtean garatzen dena, eta mintzamenaren aroa, hizkuntza gaitasuna hobetzen den aroa.
|
|
|
Azken zatian, hizkuntzaren garapenari buruzko teoria garrantzitsuenak izango dira aztergai: ikaskuntzaren teoria, portaera bat ikasten den bezala hizkuntza ere ikasi egiten dela dioena; teoria natibista, adin jakin batean hizkuntzarekiko erraztasuna lortzen dela aldezten duena, eta, azkenik, teoria interakzionista, aurreko bi teoriek nolabaiteko baliagarritasuna dutela dioena, baina aldi berean dioena bietako batek ere ez duela
|
hizkuntzaren
jabekuntza eta garapena erabat azaltzen. Kapituluaren amaieran, lagungarriak izan daitezkeen hainbat ariketa praktiko proposatu dira irakurri dena egokitasunez barneratzeko.
|
|
2017
|
|
|
Hizkuntzaren jabekuntza oso desberdin gauzatzen da hizkuntzaren eta lekuaren arabera eraaskotako faktoreek eragiten baitute prozesu horretan, besteak beste, gurasoen ama hizkuntzak etaeskolako hizkuntza ereduak. Beraz, oso garrantzitsua da toki bakoitzeko hizkuntza eta egoera ezagutzea.Horrez gain,
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren ezagutzak oinarri indartsua izan dezake geroago hezkuntzanirakasteko gidalerro berri eta hobeak sortzeko eta, batez ere, Haur Hezkuntzako irakaskuntza hobetzeko.
|
|
|
Baina, ikerlan horiek guztiek euskal pragmatika, morfologia, lexiko eta euskal hizkuntzaren garunprozesamendua aztertzen dute. Horrela, Romerok (2016) azaldu zuen bezala, gaur egun literaturazientifikoan euskara L1 duten umeen
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren inguruan ez da oraindik ezer ikertuesparru hauetan: lehenengo bokalizazioak, keinu kodeak, prosodia eta fonetika fonologia garapenprosodikoaren hasierako komunikazio zizakadura etapako komunikazio prozesuan.
|
|
|
lehenengo bokalizazioak, keinu kodeak, prosodia eta fonetika fonologia garapenprosodikoaren hasierako komunikazio zizakadura etapako komunikazio prozesuan. Ondorioz, euskararen
|
hizkuntzaren
jabekuntza nola gertatzen den ezagutzea oraindik ikertzeke egonik, bibliografiazientifikoan dagoen hutsune hau bete nahi da ikerketa honen bidez.
|
|
|
Keinuek haurreihizkuntzaren ikaskuntzan, modu bitara lagun diezaiekete batez ere (Goldin Meadow, 2007): aldebatetik, haurrek keinuekin lor dezakete gurasoek esatea eurek entzun behar dituzten hitz edoesaldi horiek hurrengo pauso linguistikoa lortzeko eta, bestetik, haurrek keinuekin eurenpentsamenduak adieraz diezazkiekete inguruko pertsonei, eta azken hauek euren diskurtsoamoldatuko dute pentsamendu horietara eta horrek
|
hizkuntzaren
jabekuntza erraztuko du.
|
|
|
Lan honek euskara ama hizkuntzatzat duten umeen
|
hizkuntzaren
jabekuntzaren ingurukoezagutza handia hornituko du. Baina hizkuntzaren jabekuntzan eragiten duten faktore asko daude, besteak beste, helduarekin duen elkarrekintza.
|
|
|
Lan honek euskara ama hizkuntzatzat duten umeen hizkuntzaren jabekuntzaren ingurukoezagutza handia hornituko du. Baina
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eragiten duten faktore asko daude, besteak beste, helduarekin duen elkarrekintza. Beraz, hori etorkizun batean ere aztertzeainteresgarria litzateke.
|
|
2019
|
|
|
Bestalde, ikerlerro honek ikuspegi berritu bat ekarriko lukeKAren eta elebitasunaren azterketa orokorrera, bi hizkuntzen fonologiak aldi berean nola erabiltzendiren ikertzeko datu adierazgarriak eskainiko lituzke eta. Hau ikusita, iruditzen zaigu azpimarratzekoadela KAren azterketak fenomeno linguistiko orokorragoei buruz datu berriak emateko duen gaitasuna.Horretarako, baina, beharrezkoa litzateke KAren azterketa beste arlo batzuetako ikerlanarekinuztartzea, hala nola fonologian,
|
hizkuntzaren
jabekuntzan eta hizkuntzaren prozesamenduan egitenden lanarekin.
|