|
2002
|
|
|
Lev Vigotsky k eta Luria k, bitartean, Uzbekistan sobietarrean egindako ikerketen ostean,
|
hizkuntzak
pentsamendua sortzen eta garatzen lagun tzen duela esan zuten. Ildo horretatik, abstrakzio eta orokortze prozesuak garapen ekonomiko eta kulturalen menpe daudelarik, hizkuntzak berebiziko rola du pentsamenduaren garapenean.
|
|
2007
|
|
|
zenbateraino bereiz daiteke zer den hizkuntzazkotasunak ipinia, edo hizkuntza baten honelakotasunak, edo hezkuntzak, edo historiak, kulturak? 1382 Ezar daiteke elementu ezberdinon elkarreraginean zerk zeri daragion hierarkia bat eta neurketasistema bat finkoa? Ala, Piaget-ek sostengatu bezala, ez
|
hizkuntzak
pentsamenduan eta ez pentsamenduak hizkuntzan du eragin aipagarrizkorik, ezpada adimenaren garapenetik dago menpe bion garabide paraleloa (adimenaren garapenean zientziarena, etab., ulertuz)?
|
|
|
Wundt entzat pentsamendua «lehenago» da hizkuntza baino;
|
hizkuntzak
pentsamendua «analisatu» eta, zatitua, ordena batean birrantolatua, adierazi egiten du.
|
|
|
Hizkuntza eta pentsamendua bakoitza bere aldetikoak direla, esango dizu besteak. Izan ere, lehenbizikoan zentzu komunekoa ematen du, estreina mundua hor aurrean berbaitan dagoela, gizakiarekin zerikusgabeki; gero, giza pentsamenduak hori ikasi eta ispilatu egiten duela; eta geroenean bakarrik
|
hizkuntzak
pentsamendua adierazi eta komunikatu egiten duela. Alabaina, hiru momentu horien erlazioa, zentzu komunak egiten duena baino kritikoago zulatzen hasi eta, behiala Platon aurkitu zen bezalatsu, jarraitzen dela gaur egun ere ematen du.
|
|
|
Pinker ek gauza asko eta historia asko juntatzen ditu, erraldoi buztinezko hankadun hori, estreina berak eraiki etsaia, gero berak kolpe batekin aisa zerraldotzeko. Azkenean
|
hizkuntzak
pentsamenduan eragina duelako uste ororen oinarriak edo arrazoiak oro Sapir Whorf-en teoriara murrizten dira, eta teoria hori ke hutsera:
|
|
|
Guri ez zaigu axola, Pinker ek ez omen dituela irakurri ere egin Whorf-en idazlanak berak, eta haren eskuizkribu argitaragabeez ideiarik ere ez omen duela1546 Aldiz,
|
hizkuntzak
pentsamenduan eragina duelako tesiari aurkatzen dizkion objekzioak, gehienak isekak badira ere beste ezer baino gehiago, ez da ganorabakoa hizkuntza eta pentsamendua gaiaren inguruan berak popularizatu duen tratamendua (Sapir Whorf-en ukoa izateke nahitaez). Aiko pasarte bat, hor objekzioa eta kontrapropo sapena eskutik baitoaz:
|
|
|
«La lengua es un medio del que no se pueden separar la poesía, la literatura y la música de una cultura»1559 Hizkuntzak ematen dizkio poesia eta musika gizajendeari, kulturari:
|
hizkuntzak
pentsamenduari kolorea ematen diola esaten zuten Humboldt eta Whorf-ek.
|
|
|
1) gogorra:
|
hizkuntzak
pentsamendua moldatzen eta lotzen du; 2) biguna: hizkuntzak hautemapena bidatzen du; beraz, pentsaera batzuk errazten, baina ez agintzen; 3) bigunena:
|
|
|
Hori bistan da. Besterik da esatea
|
hizkuntzak
pentsamendua determinatzen duela. Hipotesi hori, Johann Georg Hamann() Prusiako filosofoaren garaitik zenbait girotan bide egin duena, ez da oraindik frogatu.
|
|
2010
|
|
|
Jendeak pospoloak errazago pizten zituen bigarren kasuan, gasolina ontzi huts zarratuetako lurrun lehergarria arriskutsuagoa zen arren. " Hutsik" hitzak arriskurik eza iradokitzen zuela konturatu zen, beraz,
|
hizkuntzak
pentsamenduan eta portaeran eragina zuela.
|
|
2011
|
|
|
. Pentsamenduaren eta hizkuntzaren artean etena dagoela baiesten duen tesiak hori dio. Egin dezagun gogoeta ariketa txiki eta sinple bat gure aldetik,
|
hizkuntzak
pentsamenduan eraginik baduen edo ez jakite aldera.
|
|
|
Bistakoa denez, ez naiz hizkuntz filosofiaren ur handitan sartu hizkuntzaren eta pentsamenduaren arteko dialektikan
|
hizkuntzak
pentsamendua baldintzatzen duela baiesteko. Aski izan zait hizkuntza bera giza kezken artean kokatzea hizkuntzaren zoriak gure pentsaeran eragin zuzena duela egiaztatzeko.
|
|
2012
|
|
|
Whorfen ustez, hizkuntzaren araberako pentsamendua du hein handi batean gizakiak, eta guztiok ez dugu mundua modu berberean pertzibitzen, hizkuntza bakoitzak eta haren erabilerak mundua antolatu duten moduaren arabera interpretatzen dugulako (Hoegg eta Alba, 2007). Hipotesi polemiko horren inguruan, mutur bateko teoriek diote operazio mental guztietan parte hartzen dutela kodifikazio linguistikoek, eta
|
hizkuntzak
pentsamendua erabat baldintzatzen duela20 Beste muturrean, aldiz, hizkuntzak pertzepzioan eta pentsamenduan ia eraginik batere ez duela uste dutenak daude. Hauen ustez, hizkuntza baten eragin bakarra da hiztunek gauza batzuk errazago kodifikatzen dituztela eta, ondorioz, errazago pertzibitu eta gogoratzen.
|
|
2015
|
|
|
Eleberrian, anarkismoa eta iraultza soziala, kapitalismoa, kolektibismoa, indibidualismoa aztertzen ditu. Aldi berean,
|
hizkuntzak
pentsamendua egituratzeko duen gaitasunaz ere hausnartzen da.
|
|
2018
|
|
|
Fabrek sekulako eragina izan zuen Benjamin Lee Whorf() hizkuntza erlatibismoaren bultzatzaile nagusiarengan. Whorf-ek uste zuen
|
hizkuntzak
pentsamendua determinatzen duela. Denok dakigunez, hipotesi hori, nire ustez inolako funtsik ez daukana, nazionalismo guztien oinarrietako bat da.
|