|
2006
|
|
|
Haatik, hizkuntza politika ez da bakarrik zein simpleki osatzen eta gauzatzen, alde batetik, eta, beste aldetik, hizkuntzen arteko harreman baketsuak ez dira soilik lortzen goi mailako erabakien bidez, gizarte zibilaren eta berau osatzen duten gizakien ekintzei lotua dago. Alabaina, goi mailako erabakiak,
|
hizkuntza
gutxitu baten ofizialtasuna adibidez, ezinbestekoak dira helburu hori lortzeko.
|
|
2008
|
|
|
Instituzio horren arabera, lurraldeetako hizkuntzen irakasteko eredu hori Hezkuntzaren kode (Code de l’éducation) tik urrunago joaten da, ama eskolan erabiliak diren hizkuntzak bakarrak baitira eta gero hizkuntza nagusiak klasean eta bai ere klasetik kanpo baitira17 Beraz murgiltze eredua, jasana baldin bada ere Frantzian, ez da onartua. Argi da irakaskuntza eredu hori hoberena, eraginkorrena dela
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasteko, bereziki Frantzia bezalako herri kasuan non lurralAzken lau etapak Eramunek laburtzen ditu: " 1995:
|
|
|
Eskolak asko egin dezake hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da
|
hizkuntza
gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki haren erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen). Hortan hizkuntza politika kudeatzen duten arduradun publikoek beren ustea aldatu lukete.
|
|
|
Eskolak asko egin dezake hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da
|
hizkuntza
gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki haren erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen).
|
|
|
EAEri dagokionez, beraz, udalerri guztietan. Edozein kasutan garbi utzi behar da
|
hizkuntza
gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen.
|
|
|
Edozein kasutan garbi utzi behar da
|
hizkuntza
gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen.
|
|
2009
|
|
|
Jakina, legeek erabakitzen dute beti hizkuntza bat ofiziala den ala ez. Nolanahi ere, nabarmena da,
|
hizkuntza
gutxitu baterako eskubideak (oraindaino euskara den bezala Euskal Herriaren zati gehienetan) bere erabilera eragozten duela toki, harreman eta egoera askotan, ofiziala izan arren lurraldearen zati batean. Izan ere, hizkuntzaren normalizazioak soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain galdatzen du, administrazio egiturak, botere publikoak eta, batik bat, errealitate soziala molda daitezela, hizkuntza ofizialtasuna aitortzen den toki horretara, nahiz eta bertan bere ezaguera soziala gutxiengo bat izan.
|
|
2010
|
|
|
Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez,
|
hizkuntza
gutxitu bat eta hizkuntza nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako –prentsa, liburuak,, irakaskuntza,... – bi merkatu desberdin sortzen dira. rio nagusia da ingurune linguistikoak garrantzia eduki dezakeela zenbait lanpostu betetzen dituzten langileen produktibitate mailan, langilearen hizkuntz gaitasunaren ... Langileak bere satisfazioa handitzen du bere hizkuntzaren erabilera bermatzen dion ingurunean1 Aurrekoaren ondorioz egileak frogatutzat ematen du hizkuntza bateko elebakarrek beste hizkuntzako elebidunek baino soldata txikiagoak, berdinak edota handiagoak eduki ditzaketela, horretarako enplegatzaileen jarrerak zer ikustekorik eduki behar izan gabe.
|
|
|
Puntu honetan kontsumitzaileen teoriarekin lotutako eredua aztertu eta garatuko dugu. Esan bezala, Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez,
|
hizkuntza
gutxitu bat eta hizkuntza nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako —prentsa, liburuak, ikus entzunezkoak, irakaskuntza,... — bi merkatu desberdin sortzen dira. Merkatu horietako bakoitza bere aldetik azter daiteke, oreka nolakoa izango den aztertzeko:
|
|
|
Langile eleanitzak izateak bertan, enpresa bakoitzean, nazioartean eta bertan modu egokian erantzuteko aukera ematen du, prestigio maila handituz. Eta gainera,
|
hizkuntza
gutxitu batean lan egin nahi duten langileei enpresak aukera hori ematea, hiztun komunitate baten garaperako legitimitate moralaz betetako ekarpen handia da, enpresen politikak tokian tokiko beharretara egokituz eta ez aldrebes. Berrikuntzaren garaian bete betean gauden honetan, eta gainera dimentsio globala duen krisi larri baten erdian, enpresa bitarteko eta pertsonak helburu badira, ekolinguistika lagungarria izan daiteke diskurtso berriak eraikitzeko.
|
|
|
Jada ez da atzerakada geografiko bat, ezta bizkortua ere; orain, batetik etorkin erdal hiztunak toki guztietan egotearen ondorioz, eta bestetik bertako biztanleriak neurri batean beren hizkuntza utzi zuelako, printzatu egin da lurralde euskalduna. nafarroaren ipar mendebaldean eta gipuzkoaren barnealdean, gehiengoak euskalduna izaten jarraitzen du, baina urolaren goiibilguak, debabarrenak eta ibaizabal arroak ziriarena egiten dute, eta isolatuta uzten dituzte gehiengoa euskalduna duten beste ingurune batzuk, hala nola bizkaiko itsasertza eta arratia bailara. esan beharrik ere ez dago une horretan gehiengoa euskalduna zuten eskualdeak landa eremukoak zirela eta, beraz, biztanleria txikiena zutenak. euskararen ezagutza maila handia edo dezentekoa zuten eskualdeetan, bigarren edo hirugarren belaunaldiak ziren euskaldunenak. gainera, hiriburua eskualdeko batez bestekoaren azpitik ageri zen beti, eta gune erdaratzaile gisa jarduten zuen. egoera hori biribiltzeko, ez zen inolako berreskurapen zantzurik antzematen jada azken belaunaldietan erdaldundutako eskualdeetan, eta are gutxiago euskara berrezartzeko zantzurik, bertako euskara duela zenbait mende galdu zutenetan. hauek lirateke hegoaldeko guztizko kopuruak, urte hartan (nafarroako datu fidagarririk ez dagoen arren): ...aski du ikustea zer bilakaera izan zuen garai hartan euskara baino erabiliagoa zen bretoierak, handik aurrera. gertaera horren aurrean, eaeko agintari politikoek euskararen erabileraren normalizazioaren oinarrizko legea onartu zuten 1982an. hizkuntza desagertzeko bideari buelta emateko aukera bakarra zen. horrenbestez, rlS bati aurre egiten zion munduko lehen lurraldeetako bilakatu zen, bere burua
|
hizkuntza
gutxitu baten erabilerei buruzko lege batez hornitzean, jada 1977an Quebecen (kanada) 101 legeak markatutako ildoari jarraituz. nafarroari dagokionez, jada aipatu dugu 1986ra arte ez zela hasi datu demolinguistikoak biltzen. horregatik, mapan ageri diren datuak bost urte geroagokoak dira, nahiz eta badirudien 1981eko koloreak oso antzekoak izango zirela. nafarroaren atzerapen demolinguistikoa leg... Jarraian ikusiko dugun bezala, nafarroako agintariek premia handieneko hizkuntzarekiko izan duten jarreraren ondorioz, oso bestelako berreskurapen erritmoa dute nafarroako eskualdeek.
|
|
|
Jada ez da atzerakada geografiko bat, ezta bizkortua ere; orain, batetik etorkin erdal hiztunak toki guztietan egotearen ondorioz, eta bestetik bertako biztanleriak neurri batean beren hizkuntza utzi zuelako, printzatu egin da lurralde euskalduna. nafarroaren ipar mendebaldean eta gipuzkoaren barnealdean, gehiengoak euskalduna izaten jarraitzen du, baina urolaren goiibilguak, debabarrenak eta ibaizabal arroak ziriarena egiten dute, eta isolatuta uzten dituzte gehiengoa euskalduna duten beste ingurune batzuk, hala nola bizkaiko itsasertza eta arratia bailara. esan beharrik ere ez dago une horretan gehiengoa euskalduna zuten eskualdeak landa eremukoak zirela eta, beraz, biztanleria txikiena zutenak. euskararen ezagutza maila handia edo dezentekoa zuten eskualdeetan, bigarren edo hirugarren belaunaldiak ziren euskaldunenak. gainera, hiriburua eskualdeko batez bestekoaren azpitik ageri zen beti, eta gune erdaratzaile gisa jarduten zuen. egoera hori biribiltzeko, ez zen inolako berreskurapen zantzurik antzematen jada azken belaunaldietan erdaldundutako eskualdeetan, eta are gutxiago euskara berrezartzeko zantzurik, bertako euskara duela zenbait mende galdu zutenetan. hauek lirateke hegoaldeko guztizko kopuruak, urte hartan (nafarroako datu fidagarririk ez dagoen arren): ...tu dugu 1986ra arte ez zela hasi datu demolinguistikoak biltzen. horregatik, mapan ageri diren datuak bost urte geroagokoak dira, nahiz eta badirudien 1981eko koloreak oso antzekoak izango zirela. nafarroaren atzerapen demolinguistikoa legearen eremura ere hedatzen da; izan ere, ez zen halako legerik onartu, harik eta 1986an bertan euskararen Foru lege polemikoa onartu zen arte. lege horren bidez,
|
hizkuntza
gutxitu bat ofiziala soilik zati batean zuen lehen autonomia erkidego bilakatu zen nafarroa. Jarraian ikusiko dugun bezala, nafarroako agintariek premia handieneko hizkuntzarekiko izan duten jarreraren ondorioz, oso bestelako berreskurapen erritmoa dute nafarroako eskualdeek.
|
|
|
2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri: aguraingo eta aiarako koadrilak. bi koadrila horietan, biztanle euskaldunak galduz joan ziren azken bi mendeetan. horrenbestez, eskualde horietan bazegoen —neurri handi batean— substratu soziolinguistiko hori, edo nire definizioaren arabera,
|
hizkuntza
gutxitu batek hizkuntza hori berezkotzat duen herriarekiko —eta, hedaduraz, herri hori hartzen duen lurraldearekiko— duen eragina, eta hein handi batean hizkuntza horrek berreskuratzeko eta normalizatzeko duen aukera baldintzatzen duena6.
|
|
|
Franco hil zenetik, hogeita hamar urte igarota, eta hogei urteko hizkuntz politikaren bueltan, eaen, hau da, nafarroarekin eta iparraldearekin erkatuz euskararen aldeko politikarik onena burutu den eremuan, ibarretxe Jaurlaritzak argitaratutako liburuxkan" hizkuntza politika aurrera begira" hizkuntza politikarako Sailburuordetzaren egitasmoan, honako hauek irakur daitezke: ...hizkuntz ekologia moderno baten oinarrietan tinkotua" (28 orrialdean);" gizarteari arazoak ere baditugula esan behar zaiolakoan gaude, urria eta guztiz irregularra baita oraindik ere euskararen erabilera... ezin da euskararen geroa bermatutzat eman" (38 orrialdean);" euskaldunak bakarrik hartuz gero, euskararen erabilerak behera egin du eaen ere bai" (64 orrialdea);"
|
hizkuntza
gutxitu batek atzera egiteko arriskua berezkoa du" (37 orrialdean). teoriak eta praktikak erakusten dute, beraz, menpeko hizkuntz politikekin euskaraz biziko den euskal herri euskalduna berrosatu nahi izatea idealista dela. globalizazioaren aroan eta euskararen egungo egoera minorizatuaren baldintzatan, gure hizkuntzaren normalkuntza osoa lortzeko, besteren artean, estatu politika eta estatu...
|
|
2011
|
|
|
Neurri batean edo bestean transmisio kate bat badago. Aztertu litzateke zein izan den transmisio kate hori; heldu, heldu da, deformazioarekin behar bada, baliteke, baina heldu da. hori interesgarria da. eta hirugarrena,
|
hizkuntza
gutxitu bat dagoen bitartean, gure jendartean eta bizi garen lekuan hizkuntza aniztasuna dagoelarik, horren inguruko gogoeta eta erabakiak hartzea jende guztiari dagokiola iruditzen
|
|
|
Ageriko eta ezkutuko jarrerak eta aurreiritziak dauzkagu hizkuntza batzuen alde edo kontra egitera eramaten gaituztenak. ...nak. euskarari buruz erdaldunen jarrerak aztertu genituenean (Amorrortu et al. 2009) ezagunak diren hizkuntzen balio instrumental eta integratzaileez gain, barne eta kanpo motibazioa aipatzen genuen, alegia hizkuntza bat ikasteko beharra, erabakia, barneko onarpenez egiteak arrakastarako aukera gehiago ematen duela, kanpotik, edo behartuta egiten den ikasketak baino. honek badu garrantzia, jakina,
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasteko bitartekoak erabakitzeko orduan.
|
|
2012
|
|
|
Gehiengoaren hizkuntzara egokitzeko beharra ezartzen duten estigmatizazioen, debekuen eta hizkuntzaideologien ondorioz, gutxiengoaren hizkuntzaren erabilera publikoa oso mugatua izaten da askotan (Woolard 1989). Hori dela eta, litekeena da
|
hizkuntza
gutxitu bateko gaitasunen neurketa oso adierazle ahula izatea hizkuntzak komunikazio bide gisa duen indarra neurtzeko. Era berean, badakigu ingurune sozial eta politikoak baldintzatu egiten dituela hiztunak, hizkuntzari buruz dituzten ezagutzak adierazteko orduan, bai eta erabilera kalkulatzeko orduan ere (Bourhis eta Sachdev 1984).
|
|
|
Euskararen kasua EAEn politika aholkulariekin izan gara, haiek gure ikergaiaren inguruan dituzten intuizio, iritzi eta esperientziak ikertzeko. Kontuan izanda
|
hizkuntza
gutxitu baten –euskararen– eragina aztertu nahi dugula, beharbeharrezkotzat jo dugu, baita ere, gure hipotesiak soziolinguistikan eta psikolinguistikan adituak direnekin kontrastatzea. Eta jakina, gero hobeto azalduko dugunez, bai jakintza alor bateko eta bai besteko euskaldunekin eta erdaldunekin egin dugu hori, euskara jakin edo ez jakiteak beharbada hari buruzko iritzia baldintzatu dezakeelakoan.
|
|
|
Alde horretatik, hizkuntza ez da komunikazio tresna soila, eta ikerketa honetan ere, ezinbestean,
|
hizkuntza
gutxitu bat erabiltzeak –euskarak zehazki– nahitaez berarekin dakartzan inplikazio eta konotazioak ere hartuko ditugu kontuan, ahalegin berezirik egin gabe berehala atera direlako bidera, zeharo normala denez.
|
|
|
Areago doa Gemma Sanginés: "
|
hizkuntza
gutxitu bat hitz egiten duten pertsonen artean beste kimika berezi bat sortzen da. Eta ez da gauza kimikoa, baizik eta nolabait, zer edo zer, ideia batzuk sortzen dira buruan:
|
|
|
Gemma Sanginésen ustez," hurbilpen jokaera bat da, kultura horretan kokatzeko jokaera bat. Eta hori sumatzeko sentiberatasun berezia dute
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztunek. Eta gainera, hizkuntza horretan hitz eginda, aukera ematen duzu saldu nahi diezun produktu horretaz zehatzago hitz egin ahal dezaten".
|
|
|
Une egokian dator gure ikerketa, nagusitzen ari den hizkuntzarekiko motibazio mota nagusiaren esparrukoa delako (instrumentala baita
|
hizkuntza
gutxitu batek eskain dezakeen eraginkortasun pertsuasiboa). bilduz: EAEko 16 urteko edo gehiagoko biztanleen erdia (%50, 6) erdalduna da, %32 elebiduna eta %16, 4 elebidun hartzailea.
|
|
|
Gainera, ikerketa haietan truke ordaineko baliorik handienak EAEn jaso ziren (Larrañaga, 2000). Hori aintzat hartuta, une egokian dator gure ikerketa, nagusitzen ari den hizkuntzarekiko motibazio mota nagusiaren esparrukoa delako (instrumentala baita
|
hizkuntza
gutxitu batek eskain dezakeen eraginkortasun pertsuasiboa).
|
|
2013
|
|
|
Azken urteetan teknologiak izandako garapenak eta horren baitan sortu diren komunikatzeko bide berriek hizkuntza erabiltzeko gune eta modu berriak sorrarazi dituzte. Kasu honetan,
|
hizkuntza
gutxitu baten testuinguruak eskaintzen duen aberastasunaren barruan uztartu nahi izan ditugu teknologia eta gazteak. Euskal Herriaren barruan askotarikoak dira errealitate soziolinguistikoak, baina oraingoan hizkuntza gutxitua nagusi den ingurune batean jarri dugu begia.
|
|
|
Gaur eguneko gazteek idatzizko hizkuntza asko erabiltzen dute, bai eskolaren testuinguruan eta bai eskolatik kanpokoan. Eta guk hori aztertu nahi izan dugu, beti ere
|
hizkuntza
gutxitu baten testuinguruan egoteak alderdi horiei eransten dien aberastasuna eta konplexutasuna kontuan hartuta.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen testuinguruan aurkitzen den beste ezaugarri bat izan ohi da
|
hizkuntza
gutxitu bat hitz egiten duten hiztunen artean hizkuntza gutxitua eta hizkuntza nagusia nahastea (ikus Musk, 2010). Hizkuntza gutxitu bateko hiztunek hizkuntza nagusira kodea aldatzearen atzean dauden arrazoien artean dago hizkuntza gutxitu horretan baliabide faltan sentitzea.
|
|
2015
|
|
|
...goa da (4 artik.). Katalogoek paisaia interes bereziko eremuak identifikatu behar dituzte, deskribatzen diren bost irizpideetako bati jarraikiz, besteak beste," paisaia ezohiko edo mehatxatu gisa duen berezitasun, hauskortasun edo adierazgarritasunagatik" (1 irizpidea) eta" eremu funtzionalaren identitatea eratzeko erabakigarria izateagatik" (4 irizpidea), biak ala biak berezko
|
hizkuntza
gutxitu baten euskarri den lurralde —paisaia— batekin erabat identifikagarriak.
|
|
|
gizartea, herritarrak edo jendea" hizkuntza komunitate" terminotan ulertuz (Fishman, 1972), hots, barietate jakin bat erabiltzeko arauak dituen kolektibo gisa. Euskararen errealitatearen begiratokitik, gainera,
|
hizkuntza
gutxitu bateko hizkuntza komunitate" elebidun edo eleaniztun honen behar komunikatiboez" aritzea aberasgarriagoa gertatuko litzaiguke. Eta are gehiago, euskal ikerkuntza soziolinguistikotik" normalizazio" bidean jarri nahi den erabileraz eta interbentzioaz jardutea.
|
|
2016
|
|
|
• Jendea jantzi beharra, ahalmentzearen aurreko urrats gisa edo. Nondik gatozen, zein den gure egoera,
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztun izatea zer den, zer esan nahi duen.
|
|
|
Helduek
|
hizkuntza
gutxitu bat ikastea erabakitzen badute, normalean ondorengo hiru arrazoiengatik izaten da: ondarea, nortasuna eta helburu pertsonalak.
|
|
2017
|
|
|
Irlanderaren ezagutzaren inguruko datuak azaltzeko, hezkuntza bidez egindako hautu esanguratsu bat aipatu behar da, izan ere, gaelscoil deritzen eskolen bidez hizkuntzaren irakaskuntza, jakintza eta erabilera asko zabaltzea lortu baitute, beti ere kontuan hartuz
|
hizkuntza
gutxitu bat dela, eta biztanleriaren %40, 6ak dakiela. Eskola hauek irlandera hitz egiten den eremuetan eta eremu hauez kanpo antolatu dira, gaur egun gehiago direlarik irlandera dakitenak eta ghaeltacht eremutik kanpo bizi direnak, hauetan bizi direnak baino.
|
|
|
BAT aldizkariko 103 zenbakia amaitzeko Munduko soziolinguistikaren leihoa atalean Kroaziako
|
hizkuntza
gutxitu baten berri eman nahi dizuegu, Maximiljana Barancik idatziriko artikuluaren biratez. " Zadarreko arbanasiera mintzaira, kontaktuan dauden hizkuntzen isla" izenburupean, hizkuntza horren lexikoa etimologikoki aztertu du egileak, kroazieraren eragin soziolinguistikoa nola islatu den hizkuntzan erakusteko.
|
|
|
Anekdota horrekin adierazi nahi genuen
|
hizkuntza
gutxitu batek bere erraietan dakarrela pesimismoa, bestela ez litzatekeela gutxitua izango. Hizkuntza bat, nahiz eta hiztun asko ez izan, hurrengo belaunaldietara oker handirik gabe transmititzen bada, bere espazio sozio funtzionalak irauten badu, ez da gutxitua.
|
|
2019
|
|
|
Aitzol Astigarraga eta Xabier Cañas dira euskal wikipediaren berri eman diguten egileak" euskararen egoera eta erronkak ingurune digitalean" izeneko artikuluan. ez da hutsala
|
hizkuntza
gutxitu bateko wikipediaren erabilera neurtzea. entziklopedia hori sortzeko prozesuan eta baita erabiltzaile gisa ere, talde sendoa beharrezkoa da bizitasun handia eskatzen baitu horren garapenak. eta taldearen sendotasun horren isla da guztien artean euskarazko wikipedia 29 postuan egotea. artikuluan egileak entziklopedia digitalaren ezaugarriez aritu da, edukiaz, elikatzen duen komunitateaz eta... Izan ere, erronka nagusia eraginkortasuna bilatzea izango da, alegia, beste eragileekin elkarlana sustatzea.
|
|
|
Zalantzak argitzen hasteko aztertu litzateke euskalgintzaren zein eragilerengan eta nolako ekimenetan agertzen den gizartea iraultzeko asmoa eta zeinetan ez; alegia, hurbilpen maximalistari eta minimalistari jarraitzen diotenak zein diren. kontuan izan behar da mundu globalizatuan nagusitzen diren dinamiken albo kaltetako bat naturaren, kulturen eta hizkuntzen aniztasuna suntsitzea dela. Beraz, posible litzateke euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxitu bat patu horretatik libre gelditzea, hondamendia dakarkion mundu hori irauli gabe. Euskalgintza mugatzen bada Gizarte Berrikuntzaren alde minimalistak gauzatzera, litekeena da euskarak pairatzen duen egoeraren larritasuna arintzea. hala ere, lorpen horiek nahikoak lirateke euskararen etorkizun osasuntsua bermatzeko?
|
|
|
Andras kornai (2013) hizkuntzalari hungariarraren ikerketaren arabera, hori da munduko hizkuntzen %95ari gertatuko zaiona, ingurune digitalak sortutako bizitasun digital aukeretatik at geratzeak hizkuntza ahulak are ahulago bihurtuko dituelako. Beste aldetik,
|
hizkuntza
gutxitu batek trantsizio hori egiteko adina baliabide badu, 3 puntuko jarrera baikorretan ageri den moduan, Iktek hizkuntza gutxituaren mantentze nahiz suspertzearen alde egin dezakete. eta, hortaz, Iktek hizkuntza gutxituetan duten eragina zehazteko, baliabide langa bat ezartzea beharrezkoa da. Sinplea dirudi:
|
|
|
gaitasun digitala, hizkuntzarekiko nahiz Iktekiko borondatea eta gobernu ahaidetasuna. Lehenik, beharrezkotzat dut gaitasun digitala,
|
hizkuntza
gutxitu bat internetera iristeko, bere hizlariak hura online erabiltzeko gai izan behar direlako. Gero, azpimarragarria ere bada borondatea, haren bidez beste zenbait hutsunetan eragin daitekeelako eta gogorik gabe ezin delako euskara zein beste edozein hizkuntza gutxitu digitalizatu, eta, azkenik, gobernu ahaidetasuna nabarmendu dut horren bidez ere beste hutsuneak bete daitezkeelako (finantziazio faltarena, esate baterako) nahiz hizkuntza gutxituek, zenbaitetan, haien garapen digitala baldintza dezakeen testuinguru politiko berezia dutelako.
|
|
2021
|
|
|
Hain zuzen, autore horren arabera, beharrezkoa da" hiztun berriak"(" nuevo hablante"," new speaker") eta" neohablante" (neofalante) bereiztea. Azken kontzeptu horrek
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasteak, barneratzeak eta erabiltzeak berarekin dakarren ezaugarri eraldatzailean (eta, bere terminotan," konbertsio" gaitasunean) egiten du azpimarra. Azken batean, pertsonari bere osotasunean eragiten dion prozesu batez ari gara (Moralejo eta Ramallo 2019, 167):
|
|
|
Beharrezkoa da" hiztun berriak"(" nuevo hablante"," new speaker") eta" neohablante" (neofalante) bereiztea. Azken kontzeptu horrek
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasteak, barneratzeak eta erabiltzeak berarekin dakarren ezaugarri eraldatzailean (eta, bere terminotan," konbertsio" gaitasunean) egiten du azpimarra.
|
|
|
Euskararekiko jarrerei dagokienean, oro har, bi espedizioetako parte hartzaileak oso proaktiboak dira, asko egiten baitute euskararen alde eta, oro har, euskara erabiltzeko oso motibatuta daudela eta espedizioa amaitu eta urte erdira motibazio hori igo egin dela ere ikusi dugu, hau ezinbestekoa izanik
|
hizkuntza
gutxitu bat biziberritzeko. Hau kontuan hartuta, esan daiteke gazteak proaktibo izan daitezen estrategia ona dirudiela espedizioak.
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen beste faktoreetako bat ohitura edo naturaltasuna da (Amorrortu et al. 2017; Hernandez et al. 2020), eta testuinguruak (Ortega et al. 2016; Amorrortu et al. 2017; Goirigolzarri et al. 2019) eta motibazioak ere eragina daukate, azken hau ezinbestekoa izanik
|
hizkuntza
gutxitu bat biziberritzeko (Ramallo, 2013; Ortega, 2017; Goirigolzarri et al. 2019; Gimeno, 2019). Era berean, garrantzitsua da gazteek euskararen egoeraz hausnartzea euskararen aldeko jarrera gara dezaten eta gehiago erabil dezaten; bestela esanda, proaktiboago bihur daitezen (Goirigolzarri et al. 2019; Gimeno, 2019).
|
|
|
Edonola ere, ikastetxeentzat eta irakasleentzat garrantzizkoa da hizkuntzarekiko irizpide batzuk finkatzea eta sistematikoki txertatzea irakasgai guztietan, edozein arlotako irakaslek aintzat hartzeko modukoak direnak, eta erraz identifika eta erabil daitezkeenak. Alde horretatik, beraz, ezinbestekoa da arreta berezia eskaintzea
|
hizkuntza
gutxitu batean irakatsiko duen edozein irakasleren prestakuntzari.
|
|
|
...lanak lagunduko duela, alde batetik, irakasgai guztietako irakasleek ikasgelan egiten dituzten jarduera guztietan dimentsio linguistikoa zaintzearen garrantzia aintzat hartzen; bestetik, irakasle izango direnak prestatzeko ardura dutenek ahozko komunikazio trebetasunak garatzeko moduak aztertzearen eta irakastearen garrantziaz jabetzen, eta, oro har, ikerketa eta prestakuntza hori euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxitu baten garapenerako ezinbestekoa dela ohartarazten.
|
|
|
• Gogoratu nahi izan zuten Europan 40 miloi herritar dagoela
|
hizkuntza
gutxitu bat hitz egiten dutenak.
|
|
2022
|
|
|
Ezin dugu ahaztu euskaldun aktiboez ari garenean,
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztun aktiboez ari garela; hau da," koherente eta gaitu izateak gaur eta hemen ahalegina eskatzen du. Eta hurrengo belaunaldian eskatuko du.
|
|
|
Ezin dugu ahaztu" euskaldun aktiboez" ari garenean,"
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztun aktiboez" ari garela; hau da, euskaldun koherente eta gaitu izateak gaur eta hemen ahalegina eskatzen du. Eta hurrengo belaunaldian eskatuko du.
|
|
|
Ramallok (2018)" neofalante" eta" novo falante" kontzeptuak bereizten ditu: " neofalante" deitzen dio
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasi eta honetako hiztun aktibo egitea erabakitzen duenari. Aldiz," novo falante" deitzen dio hizkuntza gutxitua ikasi baina erabiltzen ez duenari.
|
|
|
Horretaz gain, aipagarria da Ramallok (2018) neofalante eta novo falante kontzeptuak bereizten dituela. Hain zuzen ere, neofalante deitzen dio
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasi eta honetako hiztun aktibo egitea erabakitzen duenari. Aldiz, novo falante deitzen dio hizkuntza gutxitua ikasi baina erabiltzen ez duenari.
|
|
2023
|
|
|
Bosna telebista kanal eta irrati katerekin, EAEko komunikazio talde nagusia da. Frankismoaren ondorenean, euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxitu batentzat egundoko bultzada izan zen hedabide propioak sortzea, eta, hezkuntzaren zein administrazioaren euskalduntzearekin batera, EITB euskararen biziberritzerako adarretako bat bilakatu zen.
|
|
|
Frankismoaren ondorenean, euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxitu batentzat egundoko bultzada izan zen hedabide propioak sortzea, eta, hezkuntzaren zein administrazioaren euskalduntzeare kin batera, EITB euskararen biziberritzerako adarretako bat bilakatu zen.
|
|
|
Gogoetatik abiatuta, Euskaltzaleen Topaguneak bere III. Kongresua antolatu du, egindakoa aitortu, egoeraren analisia egin eta etorkizuneko erronkei aurre egiteko, eta, aldi berean, ildoak eta lan ardatzak markatzeko barne ariketa egiteko; erabileraren arora jauzi egin behar dugulako, euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxitu baten biziraupenaren oinarri den erabilera, xede.
|